ÞAÐ er breytilegt eftir menningarsamfélögum hve fólki er eiginlegt að nota svipbrigði, látbragð og tilburði. Næstum allir tala þó með einhvers konar látbragði og svipbrigðum, jafnt í samræðum sem á ræðupallinum.

Látbragð og tilburðir voru eðlilegur þáttur í fari Jesú og lærisveina hans. Einhverju sinni var Jesú sagt að móðir hans og bræður vildu ná tali af honum. „Hver er móðir mín, og hverjir eru bræður mínir?“ svaraði hann. Síðan segir Biblían: „Og hann rétti út höndina yfir lærisveina sína og sagði: ‚Hér er móðir mín og bræður mínir.‘ “ (Matt. 12:48, 49) Af öðrum dæmum um tilburði má nefna Postulasöguna 12:17 og 13:16 þar sem fram kemur að postularnir Pétur og Páll hafi ósjálfrátt notað bendingar og látbragð.

Við tjáum hugmyndir og tilfinningar ekki síður með látbragði og svipbrigðum en með röddinni. Án þeirra mætti ætla að mælandinn væri áhugalítill um það sem hann er að segja. Mál manns er mun áhrifameira en ella ef þessum tjáningarleiðum er blandað smekklega saman. Jafnvel þegar maður talar í síma geta lifandi tilburðir og svipbrigði haft sitt að segja, því að þá skilar röddin því betur hvernig maður hugsar og hvað manni finnst um það sem maður er að segja. Svipbrigði og látbragð hafa því sitt að segja, hvort sem þú talar eftir minnispunktum eða lest upp, og hvort sem áheyrendur horfa á þig eða fylgjast með í biblíunni sinni.

Maður lærir ekki tilburði og svipbrigði af bók. Ekki þurftirðu bók til að læra að hlæja eða hneykslast. Látbragð og tilburðir ættu að túlka tilfinningar sem þú berð í brjósti. Því ósjálfráðari sem tilburðirnir eru, þeim mun betra.

Tilburðum má skipta í tvo almenna flokka: lýsandi tilburði og áherslutilburði. Lýsandi tilburðir hafa það hlutverk að tjá verknað eða lýsa stærð og staðsetningu. Þegar þú æfir tilburði í skólanum skaltu ekki láta þér nægja að sýna þá einu sinni eða tvisvar. Reyndu heldur að sýna eðlilega tilburði sem oftast í ræðunni. Ef þér finnst það erfitt gætirðu prófað að vera vakandi fyrir orðum sem lýsa stefnu, fjarlægð, stærð, staðsetningu eða afstöðu. En oft þarftu ekki að gera annað en að vera upptekinn af ræðunni, án þess að hugsa sérstaklega um líkamstjáninguna, og tala og tjá þig eins og þér væri eðlilegt í daglega lífinu. Ef maður er afslappaður kemur látbragðið af sjálfu sér.

Áherslutilburðir lýsa tilfinningu og sannfæringu. Þeir herða á hugmyndum, lífga þær og skerpa. Áherslutilburðir eru mikilvægir. En sýndu aðgát því að áherslutilburðir geta hæglega orðið að ávana. Ef þú notar sömu tilburðina æ ofan í æ geta þeir farið að vekja athygli út af fyrir sig í stað þess að styrkja ræðuna. Reyndu að einskorða þig við lýsandi tilburði um tíma ef umsjónarmaður skólans bendir þér á að þetta sé vandamál hjá þér. Að nokkrum tíma liðnum geturðu svo farið að nota áherslutilburði á nýjan leik.

Það er að miklu leyti undir áheyrendum komið hvernig áherslutilburði er viðeigandi að nota og hve mikla. Þeim getur þótt óþægilegt að bent sé á sig. Í sumum menningarsamfélögum myndi það þykja kvenlegt ef karlmaður notaði ákveðna tilburði, til dæmis ef hann bæri höndina upp að munninum í undrunarskyni. Sums staðar í heiminum þykir það ósæmilegt að konur sýni mikla handatilburði. Þar þurfa systur að leggja sig sérstaklega fram um að beita góðri andlitstjáningu. Og í fámennum hópi myndu fasmiklir tilburðir þykja skoplegir næstum hvar sem er í heimi.

Þegar þú öðlast reynslu og verður frjálslegri á ræðupallinum munu allir áherslutilburðirnir lýsa tilfinningum þínum eðlilega og túlka sannfæringu þína og einlægni. Þá auka þeir vægi orðanna.

Svipbrigði. Andlitið lýsir að jafnaði betur en nokkur annar líkamshluti hvernig þér er raunverulega innanbrjósts. Augun, munnsvipurinn og höfuðstellingin talar allt sínu máli. Án nokkurra orða getur andlitið tjáð tómlæti, viðbjóð, ráðleysi, undrun eða ánægju. Slík svipbrigði skerpa hið talaða orð og höfða til tilfinninga áheyrenda. Skaparinn gaf okkur meira en 30 andlitsvöðva og við notum næstum helming þeirra þegar við brosum.

Hvort sem þú ert uppi á ræðupallinum eða úti í boðunarstarfinu ertu að reyna að koma á framfæri ánægjulegum boðskap sem getur glatt hjarta þeirra sem hlusta. Þú staðfestir það með hlýlegu brosi. Sértu á hinn bóginn sviplaus getur fólk efast um einlægni þína.

En bros segir viðmælendum þínum líka að þú sért vinsamlegur gagnvart þeim. Þetta er sérstaklega mikilvægt nú á dögum þegar margir eru smeykir við ókunnuga. Með því að brosa geturðu auðveldað fólki að slaka á og gert það móttækilegra en ella fyrir því sem þú hefur fram að færa.

AUGUN miðla viðhorfum fólks og tilfinningum. Þau geta tjáð undrun eða ótta. Þau geta gefið til kynna umhyggju eða ást. Stundum koma þau upp um efa eða lýsa harmi. „Við tölum með augunum,“ sagði aldraður maður um samlanda sína sem höfðu þolað miklar þjáningar.

Aðrir geta dregið ályktanir um okkur og það sem við segjum eftir því hvert við horfum. Í mörgum menningarsamfélögum hafa menn tilhneigingu til að treysta þeim sem viðheldur vingjarnlegu augnasambandi við þá. Að sama skapi efast menn oft um einlægni eða færni þess manns sem horfir á fætur sér eða á einhvern hlut í stað þess að horfa á viðmælanda sinn. Í sumum öðrum menningarsamfélögum er langdregið augnasamband hins vegar álitið dónalegt, frekjulegt eða ögrandi, einkum ef viðmælandinn er af hinu kyninu, eða þá höfðingi eða tignarmaður. Og sums staðar væri það talið virðingarleysi ef ung manneskja væri að tala við sér eldri manneskju og horfðist í augu við hana.

En þar sem það telst viðeigandi er hægt að gera orð sín áherslumeiri með því að horfast í augu við viðmælanda sinn. Það er oft talið til merkis um sannfæringu mælandans. Taktu eftir hvernig Jesús brást við þegar lærisveinarnir undruðust og spurðu: „Hver getur þá orðið hólpinn?“ Biblían segir: „Jesús horfði á þá og sagði: ‚Fyrir mönnum eru engin ráð til þessa, en Guð megnar allt.‘“ (Matt. 19:​25, 26) Í Biblíunni kemur fram að Páll postuli var glöggur á viðbrögð áheyrenda sinna. Einhverju sinni var hann að tala og meðal viðstaddra var maður sem hafði verið lamaður frá fæðingu. Postulasagan 14:​9, 10 segir: „Maður þessi heyrði á mál Páls, en Páll horfði á hann og sá, að hann hafði trú til þess að verða heill, og sagði hárri raustu: ‚Rís upp og stattu í fæturna!‘“

Tillögur fyrir boðunarstarfið. Vertu vingjarnlegur og hlýlegur þegar þú tekur fólk tali í boðunarstarfinu. Þegar við á geturðu varpað fram áhugaverðri spurningu til að hefja samræður um mál sem báðir hafa áhuga á. Reyndu að ná augnasambandi við viðmælanda þinn á meðan — eða horfðu að minnsta kosti vingjarnlega og með eðlilegri virðingu framan í hann. Hlýlegt bros og augu sem geisla af innri gleði eru einkar aðlaðandi. Það getur sagt viðmælandanum margt um það hvers konar mann þú hefur að geyma og auðveldað honum að slaka á meðan þið talið saman.

Með því að taka eftir augnsvip viðmælandans, ef það á við, færðu kannski vísbendingu um það hvernig þú getir hagað máli þínu. Þú sérð það kannski ef hann er reiður eða áhugalítill. Þú kemur ef til vill auga á það ef hann skilur þig ekki. Yfirleitt sérðu merki þess ef hann er að verða óþolinmóður. Það sést líka ef hann hefur mikinn áhuga á því sem þú ert að segja. Augnsvipur viðmælandans getur gefið þér vísbendingu um að þú þurfir að breyta um takt, leggja þig betur fram um að draga hann inn í samtalið, ljúka samtalinu eða jafnvel að sýna honum biblíunámsaðferðina.

Hvort sem þú ert að vitna meðal almennings eða kenna í heimahúsi skaltu leitast við að hafa viðeigandi augnasamband við þann sem þú ert að tala við. Starðu ekki á hann því að þá gæti hann orðið vandræðalegur en horfðu oft og vingjarnlega í augu hans. Víða um lönd er litið á það sem merki um einlægan áhuga. Sértu að lesa upp úr Biblíunni eða einhverju öðru riti horfirðu auðvitað á hið prentaða mál. En þú getur lagt áherslu á viss atriði með því að horfa beint á viðmælandann þó stutt sé. Ef þú lítur upp af og til geturðu líka fylgst með viðbrögðum hans við hinu upplesna.

Gefstu ekki upp þó að þú sért feiminn og eigir erfitt með að horfast í augu við aðra. Með æfingunni fer þér að þykja eðlilegt að horfast í augu við fólk og það auðveldar þér að eiga árangursrík tjáskipti við það.

Þegar þú flytur ræðu. Biblían segir að Jesús hafi ‚hafið upp augu sín og litið á lærisveinana‘ áður en hann hóf fjallræðuna. (Lúk. 6:20) Farðu að dæmi hans. Ef þú átt að flytja ræðu er gott að horfa