Víðtækur vandi

„Sjálfsvíg eru alvarlegur heilbrigðisvandi.“ — David Satcher, landlæknir Bandaríkjanna, árið 1999.

ÞETTA var í fyrsta sinn sem bandarískur landlæknir tjáði sig opinberlega um það að sjálfsvíg væru alvarlegur heilbrigðisvandi. Nú er svo komið að fleiri falla fyrir eigin hendi í Bandaríkjunum en fyrir hendi annarra, þannig að það kom ekki á óvart að öldungadeild Bandaríkjaþings skyldi lýsa yfir að fyrirbyggjandi aðgerðir gegn sjálfsvígum ættu að fá forgang um land allt.

Árið 1997 var tíðni sjálfsvíga í Bandaríkjunum 11,4 fyrir hverja 100.000 íbúa. Það er þó undir heimsmeðaltalinu árið 2000 sem var 16 fyrir hverja 100.000 íbúa samkvæmt tölum Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar. Tíðni sjálfsvíga hefur aukist um 60 prósent í heiminum á síðastliðnum 45 árum. Um ein milljón manna sviptir sig lífi í heiminum á ári hverju. Það svarar til þess að einn maður falli fyrir eigin hendi á 40 sekúndna fresti!

En opinberar tölur segja ekki alla söguna því að í mörgum tilfellum neitar fjölskylda hins látna að hann hafi fyrirfarið sér. Auk þess er talið að fyrir hvert sjálfsvíg, sem tekst, séu gerðar á bilinu 10 til 25 sjálfsvígstilraunir. Í könnun, sem gerð var í unglingaskóla vestanhafs, sögðust 27 prósent nemendanna hafa hugsað alvarlega um það á liðnu ári að svipta sig lífi, og 8 prósent þeirra, sem tóku þátt í könnuninni, sögðust hafa reynt það. Í öðrum könnunum hefur komið fram að á bilinu 5 til 15 prósent fullorðinna hafi einhvern tíma hugleitt að fyrirfara sér.

Breytileg afstaða eftir menningu

Afstaða fólks til sjálfsvíga er afar breytileg. Sumir líta á sjálfsvíg sem glæp og sumir kalla það heigulsskap en aðrir sjá það sem heiðvirða aðferð til að biðjast afsökunar á afglöpum sínum. Sumir telja sjálfsvíg jafnvel vera göfuga leið til að styrkja einhvern málstað. Hvers vegna er afstaða manna svona ólík? Að stórum hluta má rekja það til menningarlegra viðhorfa. Reyndar kemur fram í fréttabréfinu The Harvard Mental Health Letter að menningarleg viðhorf geti jafnvel „haft áhrif á líkurnar á sjálfsvígi.“

Tökum Ungverjaland sem dæmi. Geðlæknirinn Zoltán Rihmer kallar hina háu tíðni sjálfsvíga þar í landi „dapurlega ‚hefð.‘“ Béla Buda, sem er forstöðumaður Heilbrigðisstofnunar Ungverjalands, bendir á að Ungverjum sé allt of gjarnt að fyrirfara sér nánast að tilefnislausu. Hann segir að viðbrögð manna séu oft í þessum dúr: „Hann er með krabbamein — hann veit hvernig hann á að binda enda á það.“

Á Indlandi tíðkaðist það hér áður fyrr að ekkja fórnaði sér á útfararbálkesti eiginmanns síns. Þessi trúarsiður hefur verið bannaður lengi en hefur þó ekki lagst af með öllu. Þegar fréttist að kona nokkur hefði fyrirfarið sér með þessum hætti báru margir heimamenn lof á hana. Að sögn tímaritsins India Today „hafa næstum 25 konur brennt sig til bana á bálkesti eiginmanna sinna á jafnmörgum árum“ á umræddu svæði í landinu.

Svo ótrúlegt sem það kann að virðast falla þrefalt fleiri fyrir eigin hendi í Japan en látast af völdum umferðarslysa! Í bókinni Japan — An Illustrated Encyclopedia kemur fram að „hin rótgróna menning Japana hafi aldrei fordæmt sjálfsvíg og sé þekkt fyrir mjög svo formfasta og hefðbundna kviðristu (nefnd seppuku eða harakiri).“

Inazo Nitobe, sem seinna varð aðstoðarframkvæmdastjóri Þjóðabandalagsins, skrifaði bók sem nefnist Bushido — The Soul of Japan og gefur þar skýringu á þessari hrifningu af dauðanum sem virðist samgróin japanskri menningu. Hann segir: „[Kviðrista] var fundin upp á miðöldum sem leið fyrir hermenn til að bæta fyrir glæpi sína, biðjast afsökunar á yfirsjónum sínum, umflýja skömm, bæta fyrir óþægindi sem þeir höfðu valdið vinum sínum eða til að sanna einlægni sína.“ Þessi formfasta sjálfsvígsaðferð heyrir nú að mestu leyti fortíðinni til en þó grípa einstaka menn til hennar enn þá sökum þeirra félagslegu áhrifa sem hún hefur.

Í kristna heiminum voru sjálfsvíg hins vegar lengi álitin glæpur. Á sjöttu og sjöundu öld var rómversk-kaþólska kirkjan farin að bannfæra menn ef þeir fyrirfóru sér og neita þeim um kirkjulega greftrun. Sums staðar hefur trúarhitinn skapað undarlega siði gagnvart þeim sem fyrirfara sér, svo sem það að hengja lík hins látna í gálga og jafnvel að reka hæl gegnum hjarta hans.

Svo þverstæðukennt sem það nú er gat sá sem reyndi að fyrirfara sér kallað yfir sig dauðarefsingu. Enskur maður reyndi að skera sig á háls á 19. öld og var hengdur fyrir. Þannig luku yfirvöld því sem honum mistókst. Refsingar fyrir sjálfsvígstilraunir breyttust með tímanum en það var þó ekki fyrr en árið 1961 að breska þingið lýsti yfir að sjálfsvíg og sjálfsvígstilraun teldist ekki lengur glæpur. Á Írlandi voru slík ákvæði í gildi allt fram til ársins 1993.

Í einstaka bókum er hvatt til þess að menn líti á sjálfsvíg sem valkost. Árið 1991 kom út bók þar sem bent var á hvernig fólk með banvæna sjúkdóma gæti fyrirfarið sér með aðstoð annarra. Síðar kom á daginn að margir, sem voru ekki haldnir banvænum sjúkdómi, gripu til einnar af þeim aðferðum sem mælt var með í bókinni.

Er sjálfsvíg leiðin til að leysa vandamál sín eða er ærin ástæða til að halda áfram að lifa? Við lítum nánar á það síðar í blaðinu en fyrst skulum við kanna hvað leiðir fólk út í sjálfsvíg.

[Innskot á blaðsíðu 4]

Um ein milljón manna sviptir sig lífi á ári hverju. Það svarar til þess að einn maður falli fyrir eigin hendi á 40 sekúndna fresti!

Hvers vegna gefst fólk upp á lífinu?

„Sérhvert sjálfsvíg á sér einstaklingsbundnar rætur sem eru ákaflega persónulegar, óskiljanlegar og átakanlegar.“ — Kay Redfield Jamison, geðlæknir.

„ÞAÐ er kvalræði að lifa,“ skrifaði hann skömmu áður en hann fyrirfór sér. Hann hét Ryunosuke Akutagawa og var vinsæll rithöfundur í Japan snemma á tuttugustu öld. Hann hafði þennan formála að orðum sínum: „Mig langar auðvitað ekki til að deyja en . . .“

Þeir sem fyrirfara sér hugsa flestir líkt og Akutagawa — þá langar ekki til að deyja heldur til að „binda enda á það sem er að gerast,“ að sögn prófessors í sálfræði. Í kveðjubréfum fólks, sem sviptir sig lífi, stendur oft eitthvað í líkingu við: ‚Ég get ekki lifað svona lengur‘ eða ‚Ég get ekki meir.‘ Orð sem þessi vitna um sterka löngun til að leita undankomu frá harðneskjulegum veruleikanum. En svo notuð séu orð sérfræðings má segja að sjálfsvíg sé sambærilegt við það að „lækna kvef með kjarnorkusprengju.“

Þó að ástæðurnar fyrir sjálfsvígi séu ákaflega breytilegar geta vissir atburðir oft verið kveikja þess.

Kveikjan

Þegar unglingur fyllist örvæntingu og sviptir sig lífi má oft rekja það til atburða eða mála sem öðrum kunna að þykja smávægileg. Unglingurinn er særður og getur engu um það breytt, og finnst þá að hann geti náð sér niðri á þeim sem særðu hann með því að fyrirfara sér. Japaninn Hiroshi Inamura hefur sérhæft sig í meðferð á fólki í sjálfsvígshugleiðingum. Hann skrifar: „Börn ala innra með sér þá löngun að refsa þeim, sem hafa kvalið þau, með því að deyja.“

Gerð var könnun í Bretlandi ekki alls fyrir löngu sem leiddi í ljós að alvarleg áreitni eða einelti næstum sjöfaldar hættuna á því að börn reyni að fyrirfara sér. Tilfinningakvöl þessara barna er raunveruleg. Þrettán ára drengur, sem hengdi sig, skildi eftir miða með nöfnum fimm unglinga sem höfðu kvalið hann og jafnvel kúgað fé út úr honum. Hann skrifaði: „Bjargið öðrum börnum.“

Sumir reyna að svipta sig lífi ef þeir lenda í vandræðum í skólanum eða komast í kast við lögin, verða fyrir ástarsorg, fá slæmar einkunnir, kvíða prófunum eða hafa áhyggjur af framtíðinni. Bakslag eða mistök — ýmist raunveruleg eða ímynduð — geta verið kveikja sjálfsvígstilrauna hjá táningum sem standa sig vel í skóla eða eru haldnir fullkomnunaráráttu á einhverju stigi.

Hjá fullorðnum eru fjárhagserfiðleikar og vandamál tengd vinnunni algengur hvati sjálfsvígs. Eftir áralangan samdrátt í efnahagslífi Japans fóru sjálfsvíg þar í landi yfir 30.000 á ári ekki alls fyrir löngu. Að sögn dagblaðsins Mainichi Daily News mátti rekja næstum þrjú af hverjum fjórum sjálfsvígum miðaldra karlmanna til „skuldavanda, gjaldþrota fyrirtækja, fátæktar og atvinnuleysis.“ Erfiðleikar í fjölskyldunni leiða einnig margan manninn út í sjálfsvíg. Finnskt dagblað segir að „nýskildir miðaldra karlmenn“ séu einn af áhættuhópunum. Í Ungverjalandi var gerð rannsókn sem leiddi í ljós að flestar stúlkur, sem sviptu sig lífi, ólust upp á sundruðum heimilum.

Þá er og algengt að starfslok og líkamlegir sjúkdómar séu kveikjan að sjálfsvígi, einkum meðal aldraðra. Oft er sjálfsvíg valið sem undankomuleið, ekki aðeins þegar banvænn sjúkdómur á í hlut heldur einnig þegar sjúklingnum finnst þjáningarnar óbærilegar.

Því fer þó fjarri að fjöldinn bregðist við slíkum atburðum og aðstæðum með því að svipta sig lífi. Fæstir fyrirfara sér þegar eitthvað af því, sem hér er nefnt, ber að garði. Hver er ástæðan fyrir því að sumir líta á sjálfsvíg sem lausn?

Undirrótin

„Ákvörðunin um að deyja er að miklu leyti byggð á því hvernig menn túlka atburði,“ segir Kay Redfield Jamison, prófessor í sálfræði við læknadeild Johns Hopkins háskóla. „Fæstir túlka nokkurn atburð sem svo niðurdrepandi að hann réttlæti sjálfsvíg, ef þeir eru andlega heilbrigðir,“ bætir hún við. Eve K. Mościcki hjá Bandarísku geðverndarstofnuninni bendir á að margir samverkandi þættir geti leitt til sjálfsvígshegðunar. Undirrótin getur meðal annars verið geðraskanir, fíknir, arfgerð og raskanir á boðefnaflæði heilans. Lítum á nokkra af þessum þáttum.

Veigamestu þættirnir, sem geta leitt til sjálfsvíga, eru geðraskanir svo sem þunglyndi, geðhvarfasýki og geðklofi, og svo einnig fíkniefnaneysla og misnotkun áfengis. Rannsóknir vestanhafs og austan leiða í ljós að rekja megi rösklega 90 af hundraði sjálfsvíga til slíkra raskana. Sænskir vísindamenn hafa reyndar uppgötvað að meðal karlmanna, sem greindust ekki með raskanir af þessu tagi, var tíðni sjálfsvíga 8,3 miðað við 100.000 manns en meðal þunglyndra rauk hún upp í 650 af hverjum 100.000! Og sérfræðingar segja að orsakaþættir sjálfsvíga í Austurálfu séu svipaðs eðlis. En sjálfsvíg er ekki óumflýjanlegt þó að saman fari þunglyndi og atvik eða aðstæður sem eru algengar kveikjur sjálfsvígs.

Jamison prófessor, sem reyndi einu sinni að fyrirfara sér, segir: „Fólk virðist geta þolað eða umborið þunglyndi, svo framarlega sem það hefur trú á því að ástandið lagist.“ Hún hefur hins vegar komist að raun um að þegar örvæntingin smámagnast svo að hún verður loks óbærileg dregur úr getu hugans til að sporna gegn sjálfseyðingarhvöt. Hún líkir þessu ástandi við það hvernig hemlar bifreiðar slitna smám saman við stöðugt álag.

Það er ákaflega mikilvægt að átta sig á slíkri framvindu vegna þess að það er hægt að meðhöndla þunglyndi og sigrast á úrræðaleysis- og vanmáttarkennd. Ef ráðist er gegn sjálfri undirrótinni er von til þess að fólk bregðist öðruvísi en ella við sorg og álagi sem eru oft kveikjan að sjálfsvígi.

Sumir telja að oft megi rekja sjálfsvíg til arfgerðar fólks. Erfðir ráða vissulega miklu um skapgerð manna, og rannsóknir hafa sýnt að sjálfsvíg eru yfir meðaltíðni í sumum ættum. En „tilhneiging til sjálfsvígs merkir þó engan veginn að sjálfsvíg sé óhjákvæmilegt,“ segir Jamison.

Raskanir á boðefnaflæði heilans geta líka verið undirrót sjálfsvígs. Taugungar heilans, sem teljast í milljörðum, „tala saman“ með rafefnaboðum. Greinóttir endar taugaþráðanna snertast ekki alveg en senda næsta taugungi boð yfir taugamótin með ákveðnum boðefnum. Eitt þeirra er kallað serótónín og talið er að magn þess geti haft áhrif á það hve hætt einstaklingum er við sjálfsvígi. Bókin Inside the Brain segir: „Lágt serótónínstig . . . getur tæmt uppsprettur lífshamingjunnar, drepið niður áhuga manns á tilverunni og aukið hættuna á þunglyndi og sjálfsvígi.“

En mergur málsins er sá að það er ekki óhjákvæmilegt hlutskipti neins að svipta sig lífi. Milljónir manna ráða við sorgir og álag lífsins. Það eru viðbrögð hugans og hjartans við álagi sem koma sumum til að grípa til þess óyndisúrræðis að fyrirfara sér. Forvarnir felast ekki aðeins í því að bregðast við kveikjunni að sjálfsvígi heldur einnig því að ráðast gegn sjálfri undirrót þess.

Hvað er þá hægt að gera til að skapa jákvæð viðhorf til tilverunnar og blása lífi í bjartsýni og lífslöngun?

[Rammi á blaðsíðu 6]

Sjálfsvíg og kynferði

Samkvæmt bandarískri könnun eru konur tvöfalt til þrefalt líklegri en karlar til að reyna að fyrirfara sér en hins vegar er fjórfalt líklegra að körlunum takist það en konunum. Konum er að minnsta kosti tvöfalt hættara við þunglyndi en körlum og það kann að vera skýringin á því að þær reyna oftar að svipta sig lífi. Hins vegar er talið að þunglyndi kvenna kunni að vera heldur mildara en þunglyndi karla og þess vegna grípi þær ekki til eins áhrifaríkra aðferða og karlar. Karlar eru taldir líklegri til að beita kröftugri aðferðum til að tryggja að þeim takist það sem þeir ætla sér.

Í Kína heppnast konum hins vegar oftar en körlum að fyrirfara sér. Rannsókn leiðir í ljós að 56 prósent af sjálfsvígum kvenna í heiminum eigi sér stað í Kína, einkum til sveita. Talið er að greiður aðgangur að banvænum plágueyðandi efnum sé ein af ástæðunum fyrir því að kínverskum konum tekst svo oft að fyrirfara sér sem raun ber vitni.

[Rammi/mynd á blaðsíðu 7]

Einmanaleiki og sjálfsvíg

Einsemd getur verið kveikja þunglyndis og leitt fólk út í sjálfsvíg. Jouko Lönnqvist gekkst fyrir rannsókn á sjálfsvígum í Finnlandi fyrir rúmum áratug. Hann sagði: „Mjög margir [þeirra sem sviptu sig lífi] voru einmana. Þeir höfðu mikinn frítíma en áttu lítil samskipti við aðra.“ Kenshiro Ohara er geðlæknir við læknaháskólann í Hamamatsu í Japan. Hann segir að kenna megi „einsemd“ um nýlega aukningu sjálfsvíga meðal miðaldra karla þar í landi.

[Mynd á blaðsíðu 5]

Fjárhagserfiðleikar og atvinnutengd vandamál eru oft kveikja sjálfsvíga hjá fullorðnum.

Þú getur fengið hjálp

‚FJÖRUTÍU OG NÍU svefntöflur í bolla. Á ég að gleypa þær eða ekki?‘ Tæplega þrítugur Svisslendingur spurði sig þessarar spurningar. Þunglyndi hafði lagst á hann eftir að konan og börnin yfirgáfu hann. Hann gleypti töflurnar en sagði svo við sjálfan sig: ‚Nei, ég vil ekki deyja!‘ Sem betur fer lifði hann til að segja sögu sína. Sjálfsvígshvötin dregur menn ekki alltaf til dauða.

Alex Crosby hjá Bandarísku sóttvarnarmiðstöðvunum segir að hægt sé að koma í veg fyrir að unglingur svipti sig lífi með því að tefja fyrir honum, þó ekki sé nema í fáeinar klukkustundir. „Með íhlutun er hægt að hindra verulegan fjölda í að ganga svo langt að fyrirfara sér. Það er hægt að bjarga lífi þeirra.“

Hisashi Kurosawa prófessor hjálpaði hundruðum einstaklinga að endurheimta lífslöngunina er hann vann við neyðarmóttöku Læknaháskóla Japans. Það er sem sagt hægt að bjarga mannslífum með einhvers konar afskiptum eða íhlutun. Hvers konar hjálp þarf að veita?

Að viðurkenna undirrót vandans

Eins og fram kom í greininni á undan segja vísindamenn að 90 af hundraði þeirra, sem svipta sig lífi, hafi átt við geðraskanir, fíkniefnaneyslu eða áfengisvandamál að stríða. Því segir Eve K. Mościcki hjá Bandarísku geðverndarstofnuninni: „Besta vonin um að koma í veg fyrir sjálfsvíg meðal allra aldurshópa er fólgin í því að koma í veg fyrir geðraskanir eða fíkniávana.“

En margir, sem eiga í slíkum vanda, eru því miður tregir til að leita sér hjálpar. Ástæðan er „miklir fordómar í samfélaginu,“ að sögn Yoshitomos Takahashis við Geðlækningastofnun Tókíó. Hann bendir á að þetta hafi þær afleiðingar að fólk, sem hefur óljósa hugmynd um að eitthvað sé að, hiki við að leita læknishjálpar.

En það láta ekki allir skömmina vera sér fjötur um fót. Hiroshi Ogawa er kunnur sjónvarpsmaður í Japan og hefur stjórnað eigin sjónvarpsþætti í 17 ár. Hann viðurkenndi opinberlega að hann ætti við þunglyndi að stríða og hefði jafnvel verið að því kominn að fyrirfara sér. Hann sagði að „þunglyndi hefði verið líkt við það að hugurinn kvefist.“ Allir geta fengið svona kvef, sagði hann, en menn geta líka læknast af því.

Talaðu við einhvern

„Sé maður einn á báti með vandamálum sínum virðast þau yfirleitt miklu alvarlegri en þau eru og óleysanleg,“ segir Béla Buda, forstöðumaður Heilbrigðisstofnunar Ungverjalands sem fyrr er getið. Þessi ábending undirstrikar viskuna í fornum orðskvið í Biblíunni: „Sérlyndur maður [það er að segja maður sem er einrænn eða einangrar sig] fer að eigin geðþótta og hafnar hverju hollræði.“ — Orðskviðirnir 18:1, Biblíurit, ný þýðing 1998.

Taktu mark á þessum viturlegu orðum. Berstu ekki einn við að halda þér á floti í hafsjó persónulegra vandamála. Leitaðu til einhvers sem þú getur treyst og trúað fyrir hugsunum þínum. ‚En ég á engan trúnaðarvin,‘ segirðu kannski. Naoki Sato, geðlæknir, bendir á að mörgum sé þannig innanbrjósts. Hann segir að sjúklingar geti verið tregir til að trúa öðrum fyrir vandamálum sínum af því að þeir vilji ekki afhjúpa veikleika sína.

Hvar er þá hægt að finna heyrandi eyra? Víða eru starfræktar neyðarlínur, trúnaðarsímar og bráðamóttökur og hægt er að leita til lækna sem sérhæfa sig í meðferð tilfinningalegra vandamála. En sumir sérfræðingar benda á aðra leið til hjálpar — trúna. Hvernig getur hún hjálpað?

Þeir fengu nauðsynlega hjálp

Marin býr í Búlgaríu og er öryrki. Hann var kominn á fremsta hlunn með að fyrirfara sér er hann rakst fyrir tilviljun á trúmálatímaritið Varðturninn sem Vottar Jehóva gefa út. Hann þáði boð blaðsins um að fá votta Jehóva í heimsókn. „Þeir kenndu mér að lífið sé gjöf frá föðurnum á himnum,“ segir hann, „og að við höfum ekki leyfi til að skaða okkur eða binda enda á það af sjálfsdáðum. Þess vegna sneri ég við blaðinu og lífsástin kviknaði á nýjan leik.“ Marin fékk einnig stuðning frá kristna söfnuðinum. Þrátt fyrir það að hann sé öryrki segir hann að lífið sé nú „ánægjulegt og friðsælt og uppfullt af ánægjulegum viðfangsefnum — jafnvel fleirum en ég kemst yfir. Og allt þetta á ég Jehóva og vottum hans að þakka.“

Ungi maðurinn í Sviss, sem getið var um í byrjun greinarinnar, fékk einnig hjálp frá vottum Jehóva og talar um „góðvild kristinnar fjölskyldu“ sem tók hann inn á heimili sitt. „Síðar skiptust safnaðarmenn [í söfnuði Votta Jehóva] á að bjóða mér í mat dag eftir dag. Það var ekki aðeins gestrisnin sem hjálpaði mér heldur einnig hitt að geta talað við einhvern.“

Þessi maður lærði margt af biblíunámi sínu sem var uppörvandi fyrir hann. Sérstaklega fannst honum hvetjandi að læra um kærleika hins sanna Guðs, Jehóva, til mannkyns. (Jóhannes 3:16) Jehóva er reiðubúinn að hlusta á þá sem ‚úthella hjarta sínu fyrir honum.‘ (Sálmur 62:9) „Augu [hans] hvarfla um alla jörðina,“ ekki til að leita að því sem miður fer hjá fólki heldur „til þess að hann megi sýna sig máttkan þeim til hjálpar, sem eru heils hugar við hann.“ (2. Kroníkubók 16:9) Hann segir hughreystandi: „Óttast þú eigi, því að ég er með þér. Lát eigi hugfallast, því að ég er þinn Guð. Ég styrki þig, ég hjálpa þér, ég styð þig með hægri hendi réttlætis míns.“ — Jesaja 41:10.

Svissneski maðurinn sagði varðandi loforð Guðs um nýjan heim: „Það hefur hjálpað mér mikið til að létta af mér fargi vonbrigðanna.“ Hin biblíulega von er kölluð „akkeri sálarinnar“ og felur í sér loforð um eilíft líf í paradís á jörð. — Hebreabréfið 6:19; Sálmur 37:10, 11, 29.

Þú ert öðrum mikils virði

Vissulega geta aðstæður verið þannig að þér finnist þú vera algerlega einn og að það skipti engu máli fyrir nokkurn mann þótt þú hverfir. En mundu að það er reginmunur á því að finnast maður vera einn og vera einn. Biblíuspámaðurinn Elía varð mjög niðurdreginn einu sinni og sagði við Jehóva: ‚Spámenn þínir eru drepnir með sverði svo að ég er einn eftir orðinn.‘ Honum fannst hann vera aleinn og yfirgefinn, og ekki af tilefnislausu því að mjög margir félagar hans úr spámannastétt höfðu verið drepnir. Honum hafði einnig verið hótað lífláti og hann var á flótta í von um að bjarga lífi sínu. En var hann einn í alvöru? Nei, Jehóva upplýsti að enn væru eftir um 7000 trúfastir menn sem reyndu, líkt og Elía sjálfur, að þjóna honum dyggilega á þessum myrku tímum. (1. Konungabók 19:1-18) Hvað um þig? Getur verið að þú sért ekki eins einn og þú heldur?

Mörgum er annt um þig. Þú hugsar kannski til foreldra þinna, maka, barna og vina. Og þeir eru fleiri sem hafa áhuga á velferð þinni því að í söfnuði Votta Jehóva eru þroskaðir kristnir menn sem eru reiðubúnir að ljá þér eyra og biðja fyrir þér og með þér. (Jakobsbréfið 5:14, 15) Og jafnvel þótt ófullkomnir menn bregðist þér áttu Guð að sem yfirgefur þig aldrei. Davíð konungur sagði: „Enda þótt faðir minn og móðir hafi yfirgefið mig, tekur [Jehóva] mig að sér.“ (Sálmur 27:10) Jehóva ‚ber umhyggju fyrir þér.‘ (1. Pétursbréf 5:7) Gleymdu aldrei að þú ert dýrmætur í augum hans.

Lífið er gjöf frá Guði þó að það geti stundum virst vera meiri byrði en gjöf. En hvað heldurðu að þér fyndist um það ef þú gæfir einhverjum verðmæta gjöf en hann henti henni án þess að nota hana almennilega? Við, ófullkomnir menn, erum varla farnir að nota lífið sem við höfum fengið að gjöf. Biblían segir reyndar að hið núverandi líf sé ekki einu sinni „hið sanna líf“ í augum Guðs. (1. Tímóteusarbréf 6:19) Í náinni framtíð verður lífið margfalt auðugra, innihaldsríkara og hamingjusælla en nú. Hvernig getur það orðið?

Biblían segir: „[Guð] mun þerra hvert tár af augum [mannanna]. Og dauðinn mun ekki framar til vera, hvorki harmur né vein né kvöl er framar til. Hið fyrra er farið.“ (Opinberunarbókin 21:3, 4) Reyndu að sjá fyrir þér hvernig lífið verður þegar þessi orð uppfyllast. Gefðu þér góðan tíma til þess. Reyndu að draga upp heildstæða og litríka mynd í huganum. Þessi mynd er engir hugarórar. Þegar þú ígrundar hvernig Jehóva hefur sinnt fólki sínu í fortíðinni byggirðu upp traust til hans og myndin, sem þú dregur upp í huganum, verður æ raunverulegri. — Sálmur 136:1-26.

Það getur tekið sinn tíma að endurheimta lífslöngunina að fullu. En haltu áfram að biðja „Guð allrar huggunar, sem huggar oss í sérhverri þrenging vorri,“ að liðsinna þér. (2. Korintubréf 1:3, 4; Rómverjabréfið 12:12; 1. Þessaloníkubréf 5:17) Jehóva mun gefa þér þann styrk sem þú þarfnast og kenna þér að það er þess virði að lifa. — Jesaja 40:29.

[Rammagrein/mynd á blaðsíðu 9]

Hvernig getur þú hjálpað manni sem virðist vera í sjálfsvígshugleiðingum?

Hvað geturðu gert ef einhver trúir þér fyrir því að hann langi til að svipta sig lífi? „Vertu góður hlustandi,“ segir í ráðleggingum sem gefnar eru á vefsetri Bandarísku sóttvarnarmiðstöðvanna. Leyfðu honum að lýsa líðan sinni. Fólk sem er í sjálfsvígshugleiðingum er hins vegar oft fámált og hlédrægt. Viðurkenndu að sársaukinn og vonleysiskenndin, sem sækja á hann, sé raunveruleg. Kannski geturðu fengið hann til að opna sig og trúa þér fyrir líðan sinni ef þú nefnir varfærnislega að þú hafir tekið eftir ákveðnum breytingum í fari hans.

Sýndu honum hluttekningu og samúð. „Það er mikilvægt að leggja áherslu á að viðkomandi manneskja sé þér og öðrum mikils virði,“ segir í leiðbeiningum Bandarísku sóttvarnarmiðstöðvanna. Segðu honum hvílíkt áfall það yrði fyrir þig og aðra ef hann dæi. Reyndu að sýna honum fram á að skaparanum sé annt um hann. — 1. Pétursbréf 5:7.

Sérfræðingar mæla jafnframt með því að allt sem einstaklingurinn gæti notað til að fyrirfara sér sé fjarlægt, einkum skotvopn. Ef ástandið virðist alvarlegt gætirðu hvatt hann til að leita læknishjálpar. Í verstu tilfellum áttu sennilega ekki um annað að velja en að kalla sjálfur á einhvers konar neyðaraðstoð sérfræðinga.

[Rammagrein á blaðsíðu 11]

‚Ætli Guð fyrirgefi mér þessa líðan?‘

Söfnuður Votta Jehóva hefur hjálpað mörgum að sigrast á sjálfsvígshugleiðingum. En enginn er ónæmur fyrir álagi lífsins og þunglyndi getur lagst á hvern sem er. Ef sjálfsvígshugleiðingar sækja á kristinn mann er algengt að djúpstæð sektarkennd fylgi í kjölfarið, og sektarkenndin getur gert byrðina illbærilegri. Hvernig er hægt að vinna sig út úr slíkum tilfinningum?

Rétt er að benda á nokkur dæmi úr Biblíunni um trúfasta þjóna Guðs sem urðu mjög bölsýnir og neikvæðir gagnvart lífinu. Rebekka, eiginkona ættföðurins Ísaks, var einu sinni svo miður sín vegna erfiðleika í fjölskyldunni að hún sagðist vera „orðin leið á lífinu.“ (1. Mósebók 27:46) Job missti börn sín, heilsuna, eignir og þjóðfélagsstöðu og sagði þá: „Mér býður við lífi mínu.“ (Jobsbók 10:1) Móse hrópaði einu sinni til Guðs og bað hann að ‚deyða sig hreinlega.‘ (4. Mósebók 11:15) Elía spámaður sagði einu sinni: „Mál er nú, [Jehóva], að þú takir líf mitt.“ (1. Konungabók 19:4) Og haft er eftir spámanninum Jónasi: „Mér er betra að deyja en lifa!“ — Jónas 4:8.

Fordæmdi Jehóva þetta fólk fyrir þessar hugrenningar og þessa líðan? Nei, hann lét jafnvel geyma orð þess í Biblíunni. En enginn þessara trúföstu einstaklinga lét tilfinningarnar hrekja sig út í sjálfsvíg. Jehóva mat þá mikils og vildi að þeir lifðu. Honum er meira að segja annt um líf hinna óguðlegu og hvetur þá til að breyta um stefnu og ‚halda lífi.‘ (Esekíel 33:11) Þá hlýtur honum að vera enn annara um líf þeirra sem vilja eiga velþóknun hans.

Guð hefur gefið son sinn sem lausnargjald og séð okkur fyrir kristna söfnuðinum, Biblíunni og bænasambandi við sig. Bænasambandið er alltaf opið — þar er aldrei á tali. Guð bæði getur og vill hlusta á alla sem nálgast hann með einlægu og auðmjúku hjarta. „Göngum því með djörfung að hásæti náðarinnar, til þess að vér öðlumst miskunn og hljótum náð til hjálpar á hagkvæmum tíma.“ — Hebreabréfið 4:16.

[Rammagrein á blaðsíðu 12]

Hefur ástvinur svipt sig lífi?

Sjálfsvíg hefur gífurleg áhrif á tilfinningalíf ættingja hins látna og náinna vina hans. Margir ásaka sjálfa sig þegar slíkan harmleik ber að garði. Algengt er að menn segi: ‚Ég vildi að ég hefði verið meira með honum þennan dag.‘ ‚Bara að ég hefði gætt tungu minnar í þetta skipti.‘ ‚Ég vildi óska að ég hefði gert svolítið meira til að hjálpa honum.‘ Menn gefa sér þá forsendu að ástvinur þeirra væri enn á lífi ef þeir hefðu bara gert þetta eða hitt. En er sanngjarnt að taka á sig sökina á sjálfsvígi annarrar manneskju?

Það er ákaflega auðvelt að vera vitur eftir á og sjá þá merkin um það að hinn látni hafi verið í sjálfsvígshugleiðingum. En það er miklu erfiðara að sjá þau fyrir fram. Biblían segir: „Hjartað eitt þekkir kvöl sína, og jafnvel í gleði þess getur enginn annar blandað sér.“ (Orðskviðirnir 14:10) Stundum er engin leið að gera sér grein fyrir hugrenningum eða tilfinningum annarrar manneskju. Margt fólk í sjálfsvígshugleiðingum getur hreinlega ekki tjáð sig nægilega við aðra um innstu tilfinningar sínar, jafnvel ekki við nánustu ættingja sína.

Bókin Giving Sorrow Words segir þetta um merki þess að einhver kunni að vera í sjálfsvígshugleiðingum: „Staðreyndin er sú að yfirleitt er erfitt að koma auga á þessi merki.“ Síðan er bent á að jafnvel þótt þú hafir séð einhver einkenni sé það engin trygging fyrir því að þér hefði tekist að koma í veg fyrir sjálfsvígið. Þú ættir frekar að leita huggunar í orðum Salómons en kvelja sjálfan þig. Hann sagði: „Því að þeir sem lifa, vita að þeir eiga að deyja, en hinir dauðu vita ekki neitt.“ (Prédikarinn 9:5) Ástvinur þinn kvelst ekki í vítislogum og sálarkvölin, sem varð til þess að hann greip til örþrifaráða, er á enda. Hann þjáist ekki lengur heldur hvílist.

Eflaust er best fyrir þig að einbeita þér að velferð hinna lifandi, þar á meðal að sjálfum þér. Salómon heldur áfram: „Allt, sem hönd þín megnar að gjöra með kröftum þínum, gjör þú það“ meðan þú ert á lífi. (Prédikarinn 9:10) Þú getur treyst því að lífshorfur hins látna í framtíðinni eru í höndum Jehóva sem er „faðir miskunnsemdanna og Guð allrar huggunar.“ — 2. Korintubréf 1:3.a

[Neðanmáls]

[Myndir á blaðsíðu 8]

Talaðu við einhvern.

[Mynd á blaðsíðu 10]

Þú ert öðrum mikils virði.