Ọgọst

Gbẹlokotọ bhi emhin kpataki eva nan tẹmhọnlẹn bhi ọne ebe ọsi psalm nan: (1) Ẹbho ne khiale miẹn ọnọghọ bhi egbe. (2) Jehova miẹn mhan fan bhi ẹkẹ ene ọnọghọ. Be Jehova rẹ miẹn mhan fan yẹ? Uwedẹ ọkpa hi, ọle rẹkpa mhan rẹ re ẹlo nọn khẹke rẹ ha ghe iẹnlẹn bhi ọne agbọn nan. Arẹmiẹn Jehova ve ghe mhan dẹ ha sọnyẹnmhẹn beji mhan rẹ ga ọle, ọle bha yọle ghe mhan ida kuẹlo da ọkakale soso bhi iẹnlẹn. (Isa. 66:14) Ọle yọle ghe nin mhan ha khuaẹloghe ẹghe odalo—ẹghe nin mhan ha rẹ ha mhọn iẹnlẹn nin ọle guanọ nin mhan. (2 Kọr. 4:​16-18) Bhi ejayenan nian, ọle rẹkpa mhan ukpẹdẹ-ukpẹdẹ beji mhan ha da sabọ ha ga ọle. (Lam. 3:​22-24) Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ eguọmhandia nesi Jehova ne ga ọle bhi ẹghe nọn gbera, bi bhi ọne ẹghe nan? Mhan dẹ sabọ kuẹlo da ọnọghọ nin mhan bha rẹ re ẹlo ọi. Ọkpakinọn, ahamiẹn mhan mun udu nyan Jehova, ọle ida fikekegbe mhan ghẹdẹ.—Ps. 55:22. w23.04 14-15 ¶3-4

Mhan dẹ sabọ miẹn emhin luẹ bhi okha ọsi Josẹf bi Meri ne muegbe nin ele rẹ hẹnmhọn nin ene gbẹloghe arẹmiẹn ọ bha lẹkhe nin ele. (Luk 2:​1-6) Augustus nọn ha gbẹloghe Romu da yọle ghe nin ọrebhe ne ribhi eji ọle gbẹloghe dọ gbẹn elin ọbhi otọ. Ọ ida lẹkhẹ nin Josẹf bi Meri rẹ re obọ rẹkhan ọne uhi nan, ranmhude Meri hanmhan bhi ọne ẹghe nan. Asabọmiẹn ọne ẹghe nin ọle ha rẹ biẹ ki sotọ. Nin ele rẹ sabọ dọ gbẹn elin ọbhi otọ bhi Bẹtlẹhẹm, ele dẹ khian okhian nọn ree sẹbhi ikpọwala 93, sẹyẹ oke-oke vuọn ọne uwedẹ. Ọne okhian ida zẹwẹ lẹkhẹ nin ele, manman nọn rẹji Meri. Asabọmiẹn ele veva da ha ria ẹmhọn idia nin Meri ye, bi ọne ọmọn nọn ri ọle bhi ẹkẹ. A ha ki miẹn ẹghe ubiẹmhin sẹ Meri? Yere ghe ọmọn nọn da kiẹn ọne Mezaya ri ọle bhi ẹkẹ. Ọnin ki dẹ re ele miẹn ghe ele bha yẹ re obọ rẹkhan uhi ọsi gọvamẹnt? Josẹf bi Meri bha ji ene emhin nan re ele miẹn ghe ele bha yẹ re obọ rẹkhan uhi ọsi gọvamẹnt. Jehova da nan erọnmhọn nin ele nin ele rẹ re obọ rẹkhan uhi. Meri da sabọ sẹbhi Bẹtlẹhẹm nọnsẹn. Ọle da biẹ ọmọn nin egbe gba nan, yẹ rẹkpa mun ọta akhasẹ bhi Baibo sẹ.—Mic. 5:2. w23.10 8 ¶9; 9 ¶11-12

Be uwẹ ha lu yẹ ahamiẹn ọ ilẹkhẹ nin uwẹ rẹ re ewanniẹn ọbhi inọnta? Muegbe ọbhi otọ nọnsẹn. (Prov. 21:5) Uwẹ ha muegbe ọbhi otọ nọnsẹn, ọ ki lẹkhẹ nin uwẹ rẹ ha re ewanniẹn ọbhi inọnta. Rẹ deba ọnin, hẹi ji ewanniẹn nọnsẹ tan gbe. (Prov. 15:23; 17:27) Ahamiẹn ewanniẹn nọnsẹ bha taan gbe, ọ ki wo lẹkhẹ nin uwẹ rẹ tale. Uwẹ ha tobuwẹ re obhi ewanniẹn khere ọbhi inọnta beji ọ rẹ re uwẹ bhi ọkhọle, ọ ki rẹman ghe uwẹ muegbe ọbhi otọ nọnsẹn, sẹyẹ, uwẹ lẹn ebi a tẹmhọnlẹn. Be uwẹ ha lu yẹ ahamiẹn uwẹ dọnmhẹn ene emhin nan, sokpan ọ yẹ nọghọ uwẹ rẹ re ewanniẹn ọbhi inọnta gbera osukpa bhi ikolo oga? Ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, uwedẹ nin uwẹ rẹ dọnmhegbe rẹ lu eka nin uwẹ ha sabọ lu ti Jehova bhọ. (Luk 21:​1-4) Jehova bha yọle nin mhan lu gbera beji ahu nọnsẹmhan sẹle. (Fil. 4:5) Lẹn ebi uwẹ ha sabọ lu, uwẹ ha yẹ ha mhọn emhanmhan nin uwẹ rẹ mun ọlẹn sẹ. Rẹ deba ọnin, bhii Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ sabọ ha mhọn ọkhọle nọn lọre. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, asabọmiẹn ọne emhanmhan nan dẹ ha yi nin uwẹ rẹ re obhi ewanniẹn ọbhi inọnta. w23.04 21 ¶6-8

Pọl nin odibo da re imhan khọkhọ eyokhọnlẹn ne muegbe okhọn nọnsẹn, ne yẹ wo ha babegbe. Ẹbho rẹọbhọ ghe ọkhẹke nin ọyokhọnlẹn muegbe rẹ khọn ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin okhọn rẹ zegbere. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan. Mhan rẹman ghe mhan muegbe ọbhi otọ khẹ ukpẹdẹ nọnsi Jehova sade mhan mun awegbe ẹlọnmhọn ọsi urẹọbhọ bi oyẹẹ yọ, yẹ mun ukparu ẹlọnmhọn ọsi ikhuaẹloghe yọ. Awegbe ẹlọnmhọn gbega udu ọsi ọyokhọnlẹn. Urẹọbhọ bi oyẹẹ gbega ọkhọle nọnsẹmhan. Ele rẹkpa mhan rẹ wo ha ga Osẹnobulua, yẹ sun rẹkhan Jesu. Urẹọbhọ rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe Jehova dẹ re ihaosa nin mhan bhi uwedẹ nin mhan rẹ re ọkhọle rebhe rẹ ha ga ọle. (Hib. 11:6) Ọ rẹkpa mhan rẹ sun rẹkhan Jesu nọn sun mhan aharẹmiẹn mhan kuẹlo da ọnọghọ. Mhan dẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan sade mhan gbẹlokotọ bhi ijiẹmhin ọsi ibhio mhan ne sun rẹkhan Jehova arẹmiẹn ele kuẹlo da ekpokpo, la bha miẹn rẹ lu. Ọnan ki rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe ọkakale. Sẹyẹ, mhan dẹ sabọ khọn ọne okhẹnan nan rẹ wo ha khu afe, sade mhan re egbe khọkhọ ibhio mhan ne deobọre bhi iẹnlẹn beji ele ha da sabọ mun ẹmhọn Agbejele kalo. w23.06 10 ¶8-9

Ebi a re imun-egbe-ọbhi ibẹẹ rẹ ta hi, nin ọria rẹ mun egbe ọle mhọn nin ọle hẹi lu emhin nọn bha gba. Ọ khẹke nin mhan ha mhọn ọne ikpẹ nan nin mhan da sabọ mun emhanmhan nesẹmhan sẹ, manman nọn sade ọne emhanmhan bha lẹkhe nan rẹ mun sẹ, la sade mhan imhọn ọhubhudu rẹ lu ọle. Yere ghe, imun-egbe-ọbhi-ibẹẹ, obọ ọkpa nọn bhi ikpẹ ọsi ẹlinmhin nọn khiale. Bhiriọ, bhii Jehova nin ọle re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ rẹkpa uwẹ rẹ sabọ ha mhọn ọne ikpẹ nan. (Luk 11:13; Gal. 5:​22, 23) Hẹi ha khẹ ẹghe nin emhin rebhe ha rẹ wo dia nọnsẹn. Bhi ọne agbọn nan, asabọmiẹn ẹghe ida ha ribhọ nin emhin rebhe ha rẹ wo dia nọnsẹn. Ahamiẹn mhan khẹ ẹghe nọn sẹnian, asabọmiẹn mhan ida mun emhanmhan nesẹmhan sẹ ghẹdẹ. Ahamiẹn emhin nin mhan mhanmhanlẹn nin mhan lu kaka gbe, asabọmiẹn mhan ida ha mhọn ọne ọhubhudu rẹ lu ọle. Ahamiẹn inian ọ dia rẹji uwẹ, uwẹ sabọ rẹ deobọre bhi ene emhin nin uwẹ mhanmhanlẹn rẹ lu. Ahamiẹn nin uwẹ rẹ ha mhọn ikpẹ ne khẹke Kristiẹn hi emhanmhan nọnsẹ, uwẹ sabọ rẹ zẹ nin uwẹ rẹ munhẹn ha re ọle man khere-khere. Ahamiẹn nan rẹ tie Baibo rebhe fo nọn, uwẹ sabọ rẹ re obhi ẹghe khere rẹ munhẹn ha tie ọle. w23.05 29 ¶11-13

Bhi ọne ẹghe ọkike nan, Jehova wo ha noo agbotu nọnsọle rẹ ze ebale oriọn kẹkẹ egbe dagbare ne ha sabọ rẹkpa mhan rẹ ha khian bhi “Uwedẹ ọsi Ikhiale.” (Isa. 35:8; 48:17; 60:17) Ahamiẹn ọria munhẹn ha luẹ Baibo, mhan dẹ sabọ yọle ghe ọle mhọn ọne isẹhoa nin ọle rẹ munhẹn ha khian bhi “Uwedẹ ọsi Ikhiale.” Ẹlẹnan nian, ẹbho ha zẹ khian bhi ọne uwedẹ, ele ki sibhọre. Ọrẹyiriọ, ẹbho eso sẹyẹ muegbe nin ele rẹ ha ribhi ọne uwedẹ nan ọkuẹsẹ ele sẹbhi eji ele khian. Ejela ọ ha re ele diọ i? Rẹji ene ẹbho ne mhọn ọne isẹhoa nin ele rẹ nyẹnlẹn bhi okhun, “agbọn ọfubhegbe nọnsi Osẹnobulua” bhi okhun ọ ha re ele diọ. (Arẹm. 2:7) Rẹji ene ẹbho ne mhọn ọne isẹhoa nin ele rẹ nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan, ọ dẹ re ele sẹbhi ẹghe nin ikpe 1,000 nin Jesu ha rẹ gbẹloghe ha rẹ sotọ, ẹghe nin ọrebhe ha rẹ ha mhọn egbe nọn gbale. Ahamiẹn uwẹ munhẹn ha khian bhi ọne uwedẹ nan fo ẹlẹnan nian, hẹi ha fiorọ ghe emhin nin uwẹ fikekegbe. Sẹyẹ, hẹi sibhi ọne uwedẹ nan re ọkuẹsẹ ọ re uwẹ sẹbhi agbọn ọsọgbọn! w23.05 17 ¶15-16; 19 ¶17-18

Ahamiẹn uwẹ ria ẹmhọn emhin kẹkẹ nin Jehova sẹ lu nin uwẹ, ọ ki wo re ọle ha ghọn uwẹ rẹ re egbe guẹ nanlẹn. (Ps. 116:​12-14) Baibo da tie Jehova ọnọn re “emhin esili rebhe bi ẹsele ne mhẹn rebhe” nin mhan. (Jem. 1:17) Ọnọn ke okhun nẹ bhi ẹsele nin Jehova sẹ lu nin mhan hi, izọese ọsi Ọmọn nọnsọle nin Jesu. Ria ẹmhọn ebi ọne izọese lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ. Ọne izọese re ọne isẹhoa nin uwẹ rẹ sabọ deba Jehova ha mhọn ikolu nọn ziẹn, bi nin uwẹ rẹ sabọ nyẹnlẹn bhi ighegheghe. (1 Jọn. 4:​9, 10) Uwedẹ ọkpa nin uwẹ ha rẹ rẹman ghe izọese nọnsi Jesu bi ene ẹsele kẹkẹ nin Jehova sẹ lu nin uwẹ ti uwẹ bhọ hi, nin uwẹ rẹ re egbe guẹ nanlẹn.—Deut. 16:17; 2 Kọr. 5:15. w24.03 5 ¶8

Mhan ha daghe uwedẹ nin ẹbho rẹ ha nyẹn iẹnlẹn esankan bhi ọne agbọn nan ẹlẹnan, emhin ki dia mhan bhi egbe beji ọ dia Lọt le. Ọle “wo ha kiẹ egbe ranmhude esankan ọsi ene ẹbho ne bha khia,” ranmhude ọle lẹnmhin ghe Aba mhan nọn ribhi okhun he iẹnlẹn nọn sẹ iriọ. (2 Pita 2:​7, 8) Ofẹn Osẹnobulua nin Lọt ha mhọnlẹn, bi oyẹẹ nin ọle mhọn da Ọle rẹkpa ọle rẹ rẹban uwedẹ nọn imhẹn nin ẹbho ne nẹga ọle rẹ nyẹnlẹn. Ẹwẹ ẹbho ne i mun ekpẹn nin Osẹnobulua bi uhi nesọle mhan da yẹ nyẹnlẹn ẹlẹnan. Ọrẹyiriọ, mhan dẹ sabọ ha nyẹnlẹn bhi uwedẹ nọn khiale sade mhan hoẹmhọn Osẹnobulua yẹ wo ha mun ofẹn ọlẹn. Nin mhan rẹ sabọ lu ọnan, Jehova re adia nin mhan ne ha sabọ rẹkpa mhan bhi ebe ọsi Proverbs. Eguọmhandia nesi Jehova rebhe rẹ dọ sẹbhi ibhokhan dẹ wo manman miẹn elele sade ele zilo nyan ọta ẹwanlẹn ne ribhi ọne ebe nan. Ọ gbega mhan sade mhan mun ofẹn Osẹnobulua. w23.06 20 ¶1-2; 21 ¶5

Asabọmiẹn uwẹ ki ka kuẹlo da ekpokpo bhi obọ azagba-uwa nọnsẹ, la uwẹ bhọ fikekegbe emhin eso beji uwẹ ha da sabọ mun ẹmhọn Agbejele kalo bhi iẹnlẹn. (Mat. 6:33) Ahamiẹn iriọ nọn, ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe Jehova i da yele ẹsọn nin uwẹ miẹn nanlẹn an. (Hib. 6:10) Asabọmiẹn ọta nin Jesu ta bhọ munhẹn ha munsẹ fo bhi egbe uwẹ. Jesu da yọle: “Ọria nọn hi ki rẹ khin nọn zẹ uwa nọnsọle obọ, la ibhio ọle nin ikpea, la ibhio ọle nin ikhuo, la inẹn ọlẹn, la aba ọle, la imọn nesọle, la ugbo nọnsọle, ranmhude elin nọnsẹmhẹn, bi ranmhude ọne ọta nọn mhẹn, ọle dẹ miẹn elele igba iyisẹn bhi ọne ore nan nian—ọle dẹ miẹn uwa, ibhio nin ikpea, ibhio nin ikhuo, inẹn, imọn, ugbo, bhi ẹkẹ ekpokpo. Ọle dẹ yẹ miẹn iẹnlẹn ighegheghe bhi agbọn nọn vade.” (Mak 10:​29, 30) Bhi ọsi ẹmhọanta, elele nin uwẹ sẹ miẹn nian bhọ kpọnọ gbera emhin nọn hi ki rẹ khin nin uwẹ fikekegbe.—Ps. 37:4. w24.03 9 ¶5

Ẹghe nin Kristiẹn ne ribhi Judia rẹ kuẹlo da ukhunmhun. Agbotu nọn ribhi Antiọk da “mhanmhanlẹn nin ele rẹ re iyobọ ji ibhio ele ne ribhi Judia, beji ahu nọnsele gbe.” (Iwẹn. 11:​27-30) Arẹmiẹn eji ene ibhio ele ne kuẹlo da ukhunmhun ye manman ree, ene Kristiẹn ne ribhi Antiọki da muegbe nin ele rẹ rẹkpa ele. (1 Jọn. 3:​17, 18) Mhan dẹ yẹ sabọ re ẹkẹ-ẹjẹjẹ man ẹlẹnan sade mhan lẹn sẹbhọ ghe emhin idumhunri sunu ji ibhio mhan nin mhan ko ga. Ẹjẹje mhan rẹ wo muegbe rẹ rẹkpa. Mhan re igho rẹ re iyobọ re bhi ọne iwẹnna nan lu bhi ọne otọ agbọn nan rebhe. Mhan nan erọnmhọn ji ibhio mhan nin emhin idumhunri sunu je. Mhan yẹ nọọn ene ewanlẹn si mhan dẹ sabọ deba bọn, la hẹnhẹn uwa nọnsele. Asabọmiẹn ibhio mhan dẹ yẹ ha guanọ urẹkpa nin ele rẹ miẹn ebi ele ha rẹ ha gbẹloghe egbe. Ẹghe nin Jesu Kristi nin Ojie nọnsẹmhan ha rẹ vae dọ bhuohiẹn, mhan ho nin ọle ke mhan re ghe mhan re ẹkẹ-ẹjẹjẹ man ibhio mhan, yẹ tie mhan nin mhan “le ọne Ejele bhi uku.”—Mat. 25:​34-40. w23.07 4 ¶9-10; 6 ¶12

Jesu re egbe khọkhọ Jehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ẹwanlẹn lu emhin. “Ihuan ne yulua bhi uwa ọsi Izrẹl” a je Jesu bu nin ọle dọ tẹmhọn Osẹnobulua man bhi ọne otọ nan. Ọkpakinọn, ọle da rẹman ghe ọle rẹ ẹwanlẹn lu emhin beji ọle ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Bhi ẹghe ọkpa, okhuo ọkpa nọn iyi obhokhan Izrẹl da ha bhii ọle nin ọle hinmhin ọmọn okhuo nọnsọle nin ẹlinmhin nọn imhẹn na ọle bhi egbe. Ranmhude ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin Jesu ha mhọn, ọle da wo lu beji ọne okhuo bhii ọle le, yẹ re egbe daan ọmọn nọnsọle. (Mat. 15:​21-28) Mhan fẹ ijiẹmhin ọbhebhe ghe. Ẹghe nin Jesu rẹ la mun iwẹnna oga ke, ọle da yọle, “Ọria nọn hi ki rẹ khin nọn he imẹn . . . , imẹn ki yẹ he ọle.” (Mat. 10:33) Ọkpakinọn, ọle be he Pita nọn fikeke gbe ọle igba ea? Eye. Jesu lẹnmhin ghe Pita manman kiọya bhi emhin nin ọle lu, sẹyẹ, ọle manman mhọn urẹọbhọ. Beji Jesu riọ kpanọ fo, ọle da zegbere man Pita. Asabọmiẹn ọle da ji ọle lẹn ghe, ọle rẹhunmhan ọlẹn, sẹyẹ ọle hoẹmhọn ọlẹn. (Luk 24:​33, 34) Mhan dọ daghe ọle ghe Jehova bi Jesu wo rẹ ẹwanlẹn lu emhin. Imhan kii? Jehova yẹ ho nin mhan ha rẹ ẹwanlẹn lu emhin. w23.07 21 ¶6-7

Emhin nela mhan ha sabọ noo rẹ rẹkpa ẹbho ne bha rẹọbhọ ghe, Jehova dẹ mun ive ọsi agbọn ọsọgbọn nin ọle ve sẹ? Ọhẹnhẹn, Jehova tobọle ve ọne ive. Ebe ọsi Arẹman da yọle: “Ọnọn dotua bhi uke okhun ọne ojukhuo da yọle: ‘Ghọle! Mẹn re emhin rebhe kiẹn ọsọgbọn.’” Jehova mhọn ọne ẹwanlẹn bi ọne ahu nin ọle rẹ mun ive nesọle sẹ, sẹyẹ, ọ ghọn ọlẹn rẹ lu ọle. Ọzeva, Jehova lẹn sẹbhọ ghe ọle dẹ mun ọta nin ọle tale sẹ. Ranmhude ọnan, inian ọ diabe ọne ive bhọ munsẹ fo bhi ẹlo ọle. Ọnan zẹle nin ọle da yọle: “Ẹmhọanta nọn, sẹyẹ, ẹmhọn nan ha sabọ mun udu nyan ele khin. . . . Ene emhin nan munsẹ.” Ọzea, Jehova ha mun emhin ke, ọle re ọle sotọ sẹsẹsẹ, beji ene ọta “Imẹn hi ọne Afa bi ọne Omẹga” rẹman. (Arẹm. 21:6) Jehova dẹ rẹman ghe ọbhahoghe Esu khin, sẹyẹ ọle ida sabọ mun ọlẹn mhọn rẹ mun iho nọnsọle sẹ. Bhiriọ, ọria ha taman ẹn ghe, “Ọ wo mhẹn bhi ehọ a, sokpan ọle bha rẹọbhọ?” Tie Arẹman 21:​5, 6, uwẹ ha yẹ gbotọle fanọn an. Rẹman ọne ọria ebi Jehova rẹ re obọ ọbhi ọne ive yẹ ghe ọle dẹ mun ọlẹn sẹ.—Isa. 65:16. w23.11 7 ¶18-19

Ebraham bha sẹ ha mhọn ọmọn bhi ẹghe nin ọle rẹ ribhi ikpe 75. Ẹlo Ebraham be sẹ ebi Jehova rẹ mun ọne ive nan sẹ yẹ? Ẹlo ọle bha wo sẹbhi erebhe. Beji ọle ki fan Ẹdẹ Yufretis ra fo, sẹyẹ ikpe 25 gbera, ẹlo ọle da sẹbhi uwedẹ ọhan-ilo nan rẹ biẹ ọmọn nọnsọle nin Aizik. Sẹyẹ, ikpe 60 ọbhebhe ki gbera, ẹlo ọle da sẹbhi ẹghe nan rẹ biẹ Isọ bi Jekọp ne yi eyẹ nesọle. (Hib. 6:15) Ọkpakinọn, ẹlo ọle bha sẹbhi ẹghe nin eria ne na bhi ulin uwa nọnsọle vae rẹ dọ kiẹn udede agbaẹbho, yẹ le ọne otọ bhi uku nin Jehova ve nanlẹn. Ọrẹyiriọ, Ebraham wo deba Jehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. (Jem. 2:23) Ẹghe nin Ebraham ha rẹ riọ kpanọ, ọle dẹ wo ha ghọnghọn rẹ lẹn ghe urẹọbhọ bi iziẹngbe nin ọle rẹman rẹ ẹbho ne bunbun miẹn erọnmhọn bhi obọ Osẹnobulua! (Gen. 22:18) Be imhan luẹ bhi ọnan? Asabọmiẹn bhi eji a ye nan nian, ẹlo mhan ida sẹbhi ebi Jehova ha rẹ mun ive rebhe nesọle sẹ yẹ. Ọrẹyiriọ, ahamiẹn mhan mhọn iziẹngbe bii Ebraham, mhan dẹ sabọ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, Jehova dẹ re ihaosa nin mhan nian, yẹ manman lu iriọ nin mhan bhi agbọn ọsọgbọn nin ọle vele.—Mak 10:​29, 30. w23.08 24 ¶14

Uzaya wo ha mhọn idegbere beji ọle ribhi obhokhan. Ọle da luẹ “rẹ ha mun ofẹn Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta.” Sẹyẹ Jehova da manman nan erọnmhọn nanlẹn bhi ene ikpe 68 nin ọle gbe. (2 Chron. 26:​1-4) Uzaya da khọn agbaẹbho ne bunbun ne yi eghian ibhokhan Izrẹl miotọ, yẹ manman ziẹn ogbe ne nẹga Jerusalẹm beji a ha da miẹn eghian ele bha sabọ nabhọ. (2 Chron. 26:​6-15) Uzaya da wo ha ghọnghọn ranmhude emhin kẹkẹ nin Jehova rẹkpa ọle rẹ sabọ lu. (Eccl. 3:​12, 13) Beji a miẹn Ojie Uzaya ha khin, ọle hi ọnọn ha taman ẹbho emhin nin ele ha lu. Asabọmiẹn ọnan da re ọle ha riale ghe, ọle dẹ sabọ lu emhin nọn hi ki rẹ khin nọn ghọn ọlẹn. Ẹdọkpa, Uzaya da vae bhi uwa oga nọnsi Jehova, yẹ re ẹhio dọ ha tuẹ emhin nọn vin-ohin a bhi ukhuo izoẹse, emhin nọn bha khẹke nin ojie lu. (2 Chron. 26:​16-18) Azaraya nin Ojohẹn da dọnmhegbe re adia nanlẹn, ọkpakinọn ẹkẹ da wo manman ha khọ ọle. Ọ ba bhi egbe a ghe, Uzaya da tobọle riia ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn an, sẹyẹ Jehova da mun emianmhẹn egbekẹn gbe ọle. (2 Chron. 26:​19-21) Iẹnlẹn nọnsọle irẹ dia inian sade ọle wo ha mhọn idegbere khian! w23.09 10 ¶9-10

A rẹ re ẹlinmhin nọn khiale rẹ zẹ Pita nin odibo fo, ọle sẹyẹ wo ha mhọn eji ọle ida lu nọnsẹn. Bhi ukpe 36 C.E, ẹlo Pita sẹbhi ẹghe nin Osẹnobulua rẹ re ẹlinmhin nọn khiale rẹ zẹ Kọniliọs nọn iyi obhokhan Ju. Ọnan da rẹman ghe “Osẹnobulua izọn eria,” sẹyẹ ẹbho ne iyi ibhokhan Ju dẹ sabọ dọ deba ene ibhio ha ga bhi agbotu. (Iwẹn. 10:​34, 44, 45) Ranmhude ọnan, Pita da sabọ dọ deba ẹbho ne iyi ibhokhan Ju ha le ebale, emhin nin ọle irẹ ka lu khẹ. Ọrẹyiriọ, ibhokhan Ju eso ne yi Kristiẹn da ha riale ghe, ọ bha khẹke nin ele deba ẹbho ne iyi Ju ha le ebale. Beji ẹbho eso ne re inian ria eria ki vae bhi Antiọk, Pita da zobọ bhọ rẹ deba ibhio ọle ne iyi Ju ha le ebale. Asabọmiẹn ọle lu ọnan ranmhude ọle bha ho nin ọle rahiẹ ene ibhio ọle ne la vae. Pọl nin odibo daghe ọne emhin nan nin Pita lu, bhiriọ, ọle da re adia nanlẹn bhi isira ọrebhe. (Gal. 2:​13, 14) Pita bha ji egbe lọ ọle arẹmiẹn emhin nọn sẹnian sunu. w23.09 22 ¶8

Ahamiẹn mhan fẹ egbe mhan ghe nọnsẹn, asabọmiẹn mhan dẹ kere ghe ijeso ribhọ nin mhan ida lu nọnsẹn. Ọ ha yi riọ, hẹi ji egbe lọ uwẹ. “Ebeanlẹn imhan manman mhọn ifuẹkẹ,” bhiriọ, ọle dẹ rẹkpa uwẹ rẹ sabọ ha lu re alo. (1 Pita 2:3) Pita nin odibo da yọle: “Osẹnobulua . . . dẹ tobọle man bha emhin sotọ. Ọle dẹ mun bha deziẹn, ọle dẹ yẹ mun bha zeze, ọle dẹ mun bha mundia nọnsẹn.” Bhi ọsi ọhẹnhẹn, Pita da ha riale ghe ọle bha sẹ ọria nọn ha deba Jesu ha khian. (Luke 5:8) Ọkpakinọn, ranmhude urẹkpa nin Jehova bi Jesu re nanlẹn, ọle da sabọ sun rẹkhan Jesu nọnsẹn. Ranmhude ọnan, a da re ọne isẹhoa nin Pita rẹ “nabhi Agbejele ọsi ighegheghe ọsi Jesu Kristi nin Ebeanlẹn bi Ọmiẹnmhanfan nọnsẹmhan.” (2 Pita 1:11) Udede elele wo khọnan! Bọsi Pita, ahamiẹn uwẹ dọnmhegbe rẹ rẹtẹ, yẹ re otọ nin Jehova rẹ man uwẹ emhin, ọle ki re iẹnlẹn ọsi ighegheghe rẹ re ihaosa nin uwẹ. ‘Urẹọbhọ nin uwẹ mhọnlẹn ki re uwẹ miẹn umiẹnfan.’—1 Pita 1:9. w23.09 31 ¶16-17

Ẹgodo ọkpa nan gbe ogbe nẹga ha ribhi ọne uwa oga. Enin ene ohẹn da miẹnsọn nọn khẹke ele. Bhi ẹkẹ ọne ẹgodo udede ukhuo-izọese nan re oze lu nan rẹ tuẹ izọese a ha ye. Ẹkẹ ọle itasa nan re oze lu nin ene ohẹn noo rẹ kpe egbe a ọkuẹsẹ ele dọ miẹnsọn nọn khiale yẹ ye. (Ex. 30:​17-20; 40:​6-8) Enanzẹle ne kẹre bhi ọne otọ nan deba ga bhi ọne ẹgodo nọn ribhi ẹkẹ ọne uwa oga ọsi oriọn. Ọne udede itasa nan sa amẹn ọi nọn ribhi uwa oga ọsi ibọkpọ, bi ọne uwa oga nan kikie bọn, ye enanzẹle bi imhan rebhe re ghe, ọkhẹke nin mhan khia bhi uwedẹ efun bi uwedẹ oriọn. Ọkpakinọn, ejela ene “usun ẹbho ne bunbun” da ga? Jọni nin odibo da daghe ọle ghe, ele “mundia bhi odalo ọne ojukhuo, . . . ele re oga nọn khiale ji ọle asọn bi odanmhẹn.” Ẹgodo nọn ribhi ọlele bhi ọne uwa oga ọsi oriọn, ọle ene usun ẹbho ne bunbun da lu ọnan bhi ọne otọ nan. (Arẹm. 7:​9, 13-15) Ọ manman wo ti mhan bhọ ghe Jehova re ọne isẹhoa nin mhan rẹ ha ga bhi uwa oga ọsi oriọn nọnsọle! w23.10 28 ¶15-16

Jehova yẹ wo noo ewanlẹn bhi agbotu rẹ rẹkpa mhan ẹlẹnan. (Isa. 32:​1, 2) Bhiriọ, ahamiẹn emhin kpokpo uwẹ bhi ọkhọle, taman ene ewanlẹn. Hẹi siegbe re ikeke rẹ miẹn urẹkpa nọnsele ọbhi egbe. Jehova dẹ sabọ noo ele rẹ mun uwẹ ziẹn. Ikhuaẹloghe nin Baibo re nin mhan rẹji ẹghe odalo, ọ ha rẹ ha yi nan rẹ nyẹnlẹn bhi okhun nọn la nan rẹ nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan nọn, wo re ahu nin mhan. (Rom 4:​3, 18, 19) Ikhuaẹloghe nin mhan mhọn re ahu nin mhan rẹ sabọ ziẹngbe ọkakale, rẹ ha tẹmhọn Agbejele, yẹ rẹ ha miẹnsọn kẹkẹ nan mun nin mhan bhi agbotu. (1 Tẹsẹ. 1:3) Ọne ikhuaẹloghe nan yẹ re ahu nin Pọl nin odibo. Iẹnlẹn wo kaka mun ọlẹn, emhin wo re ilo han ọlẹn, a kpokpo ọlẹ, sẹyẹ a gbe ọle fi ọbhi otọ. Rẹ deba ọnan, iẹnlẹn nọnsọle bhọ da ha ribhi okhẹnan ẹgheso. (2 Kọr. 4:​8-10) Ọrẹyiriọ, Pọl da miẹn ahu rẹ sabọ ziẹngbe ọkakale ranmhude nin ọle rẹ ha ria eria nyan ikhuaẹloghe nin ọle mhọn. (2 Kọr. 4:​16-18) Ikhuaẹloghe ọsi ẹghe odalo Pọl wo denọ ẹlo ọi—ẹghe nin ọle ha rẹ nyẹnlẹn bhi okhun bhi ighegheghe. Ọle da wo ha ria eria nyan ọne ikhuaẹloghe nan. Ranmhude ọnan, ọle da wo “ha de ọgbọn bhọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ.” w23.10 15-16 ¶14-17

Ahamiẹn uwẹ nan erọnmhọn, fẹghe si ẹghe nin Jehova ha rẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsi uwẹ be sẹ khọnan. Ọ sabọ rẹ dia mhan bhi egbe nin Jehova wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan ẹjẹje. Bhi ọsi ẹmhọanta, Jehova lẹn ẹghe nọn mhẹn nẹ nin ọle ha rẹ rẹkpa mhan. (Hib 4:16) Ahamiẹn ebi mhan bhii bhi erọnmhọn bha kẹ sẹ mhan obọ ẹjẹje, mhan sabọ rẹ ha riale ghe ebi Jehova taman mhan hi, ‘Mẹn ida re ebi uwẹ guanọ nin uwẹ.’ Ọkpakinọn, asabọmiẹn ebi ọle taman mhan hi, ‘Ọne ẹghe bha sẹ sẹ.’ Bhi ọsi ijiẹmhin, obhio mhan nin okpea da bhii Jehova nọn re egbe dan ọlẹn bhi emianmhẹn nin ọle ha khọnmhọn. Ọkpakinọn, egbe bha dan ọlẹn. Ahamiẹn Jehova gene re uwedẹ ọhan-ilo rẹ re egbe dan ọlẹn, Esu sabọ rẹ ha riale ghe ranmhude Jehova re egbe dan ọlẹn zẹle nin ọle da sẹyẹ ha ga ọle. (Job 1:​9-11; 2:4) Rẹ deba ọnin, Jehova mhọn ẹghe nin ọle rẹyi nin ọle ha rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi emianmhẹn rebhe. (Isa. 33:24; Arẹm. 21:​3, 4) Ọkuẹsẹ ẹghe nin, mhan ida rẹ ẹlo ọbhọ ghe ọle dẹ re uwedẹ ọhan-ilo rẹ re egbe dan mhan. Bhiriọ, ọne obhio mhan sabọ rẹ bhii Jehova nọn re ahu bi ọkhọle nọn lọre nanlẹn rẹ sabọ ha ziẹngbe ọne emianmhẹn, yẹ rẹ sabọ ha ga ọle khian. w23.11 23 ¶13

Bhi ọsi ẹmhọanta, Samsin gene manman dobọ, ọkpakinọn, ọle bha ji egbe lọ ọle. Ọle da guanọ isẹhoa nin ọle rẹ khọn ibhokhan Filistia miotọ nọn yi ẹsọn nin Osẹnobulua mun nanlẹn. (Judges 16:​28-30) Samsin da bhii Jehova yọle: “Ji mẹn lu ibhokhan Filistia ele fikie.” Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta da ka Samsin ehọ yẹ wo kie manman re ahu nanlẹn. Bhiriọ, Samsin da sabọ khọn ibhokhan Filistia gbera ọnikhẹ. Arẹmiẹn Samsin miẹn ọbalọ nọn na bhi emhin nin ọle lu re, ọle bha zobọ bhọ rẹ ha lu ilo nọnsi Jehova. Aharẹmiẹn a re adia nin mhan, la re imhan sibhi ihe nin mhan ka rẹ ha ye re ranmhude idobọ nọnsẹmhan, ọ bha khẹke nin mhan ji egbe lọ mhan. Yere ghe Jehova muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan mhan. (Ps. 103:​8, 9) Aharẹmiẹn ghe mhan dobọ, Jehova dẹ yẹ re ahu nin mhan rẹ sabọ lu iho nọnsọle beji ọle lu nin Samsin. w23.09 6 ¶15-16

Iziẹngbe nin uwẹ mhọn dẹ re Jehova ha re ẹlo esili ghe uwẹ. Ọnan bha rẹman Jehova ghọnghọn ọbhọ ghe uwẹ kuẹlo da ọkakale la ekpokpo. Ẹmhọn uwẹ, ọle emhin nọn ti Osẹnobulua bhọ. Emhin eghọnghọn nọn nin mhan rẹ lẹn ghe ọ re Jehova ghọnghọn sade mhan ziẹngbe! (Ps. 5:12) Yere ghe Ebraham ziẹngbe ọkakale kẹkẹ, ọnan da re Jehova rẹ ẹlo esili ha ghe ọle. Jehova da tiọle ọmọẹ ọle, yẹ ha ghe ọle bii ọria nọn khiale. (Gen. 15:6; Rom 4:​13, 22) Jehova dẹ yẹ sabọ re iriọ ha ghe mhan. Ọ iyi ihe nin mhan ye, la iwẹnna kẹkẹ nin mhan lu bhi oga ha re Osẹnobulua re ẹlo esili ha ghe mhan. Ọkpakinọn, ọle dẹ re ẹlo esili ha ghe mhan sade mhan sun rẹkhan ọlẹn aharẹmiẹn mhan ribhi ọkakale. Aharẹmiẹn obhokhan mhan khin la ọwanlẹn, idia nin mhan ye mhẹn la ọ imhẹn, la mhan manman guẹ emhin, la mhan bha guẹ, mhan rebhe dẹ sabọ ha mhọn iziẹngbe. Uwẹ be kuẹlo da ọkakale nian, sokpan uwẹ rẹ ribhi ẹkẹ ọle uwẹ da sẹyẹ wo sun rẹkhan Jehova? Ọ ha yi iriọ, lẹn sẹ bhọ ghe ẹmhọn uwẹ ti Osẹnobulua bhọ. Mhan ha lẹn ghe ẹmhọn mhan manman ti Osẹnobulua bhọ, ikhuaẹloghe nin mhan mhọn da ive nin ọle ve ki wo kie manman deziẹn. w23.12 11 ¶13-14

Ọkhẹke nin okpea nọn ga Osẹnobulua luẹ ebi a rẹ ne ẹbho zilo yẹ nọnsẹn. Ọnan rẹman ghe, ọle dẹ ha ka ẹbho ehọ, yẹ dọnmhegbe rẹ lẹn ebi ele ria bhi ọkhọle bi ebi emhin dia ele yẹ bhi egbe. (Prov. 20:5) Nin ọle rẹ sabọ lu ọnan, ọle ki gbẹlokotọ bhi uwedẹ nin ẹbho rẹ talọ bi ebi ele lu ẹlo bi egbe yẹ. Uwẹ ida sabọ lu ọnan sade uwẹ ideba ẹbho gbẹghe. Ahamiẹn ifoni uwẹ kẹ noo rẹ ne ẹbho zilo ẹghe rebhe, la ebe uwẹ gbẹn ji ele, ọnan sabọ re ọle ha nọghọ uwẹ rẹ ne ẹbho zilo ghe mẹn ghe uwẹ. Bhiriọ, guanọ isẹhoa nin uwẹ rẹ ha ne ẹbho zilo, ọ i yi nin uwẹ rẹ ha noo ifoni ọkpa. (2 Jọn. 12) Ọkhẹke nin okpea nọn deziẹn bhi oga yẹ sabọ ha gbẹloghe egbe ọle bi azagba-uwa nọnsọle. (1 Tim. 5:8) Ọkhẹke nin ene usẹn ikpea ha mhọn emhin nin ele guẹ nọn ha rẹkpa ele rẹ miẹn ebi ele ha rẹ ha gbẹloghe egbe. (Iwẹn. 18:​2, 3; 20:34; Ẹfẹ. 4:28) Ji ẹbho lẹn uwẹ ọbhi ọria nọn manman wẹnna kaka, bi ọria nọn ilu iwẹnna ukhiọnmhẹn. Ahamiẹn uwẹ lu iriọ, asabọmiẹn ọnan dẹ rẹkpa uwẹ rẹ miẹn iwẹnna. w23.12 27 ¶12-13

Baibo ha tẹmhọn ukpẹdẹ nọnsi Jehova, ebi ọ tẹmhọnlẹn hi, ẹghe nin Jehova ha rẹ mun ibhuohiẹn bu eghian ọlẹn, yẹ miẹn ẹbho nesọle fan. Bhi ẹghe nọn gbera, Jehova mun ibhuohiẹn bu agbaẹbho eso. (Isa. 13:​1, 6; Ezek. 13:5; Zeph. 1:8) Bhi ẹghe nọnsẹmhan, ukpẹdẹ nọnsi Jehova dẹ munhẹn bhi ẹghe nin ọle ha rẹ noo ene gbẹloghe rẹ mun okhọn bu Babilọn Nọn Khua. Ọne ẹghe ki kpẹn bhi okhọn Amagẹdọn. Nin mhan rẹ miuhọnmhọn bhi ọne ukpẹdẹ nin, ọkhẹke nin mhan ha muegbe ọbhi otọ nian. Jesu ji mhan lẹn ghe, ọkhẹke nin mhan wo ha muegbe ọbhi otọ khẹ “ekpokpo nọn khua.” (Mat. 24:21; Luk 12:40) Bhi ilẹta nin ọhẹnhẹn nin Pọl nin odibo gbẹn ji Kristiẹn ne ha ribhi Tẹsẹlonaika, ọle da noo arẹkhọkhọ kẹkẹ rẹ rẹkpa ele rẹ wo ha muegbe khẹ ukpẹdẹ ibhuohiẹn nọnsi Jehova. Pọl lẹnmhin ghe ukpẹdẹ nọnsi Jehova ida sẹ vae bhi ọne ẹghe nin. (2 Tẹsẹ. 2:​1-3) Ọrẹyiriọ, ọle da taman ele nin ele muegbe ọbhi otọ khẹ ọne ukpẹdẹ bọsi ghe, ọ dẹ vae ewiẹ. Mhan dẹ yẹ sabọ re obọ rẹkhan ọne adia nan. w23.06 8 ¶1-2

Bhi ukpe 1978, a da bọn uwa igedege nọn manman yoyo bhi eji a tiọle Tokyo, bhi Japan. Ranmhude otọ nọn munvẹa nọn kẹ wo sunu bhi ọne agbaẹbho, ẹbho da ha riale ebe ha sunu ji ọne uwa. Be ene bọn ọne uwa lu beji a ha da miẹn ghe otọ ha rẹ munvẹa ọne uwa ida siẹn khua? Ele da bọn ọne uwa bhi uwedẹ nọn ha rẹ manman deziẹn yẹ rẹ sabọ fẹkẹ ha bigọ sade otọ mun-lueghe. Inian Kristiẹn diabe ọne udede uwa nin. Uwedẹ nela? Ọkhẹke nin Kristiẹn lẹn eji ọ ha da khẹke nin ọle mundia bhi ebi ọle ta, bi eji ọ ha da khẹke nin ọle fi emhin denọ. Ọkhẹke nin ọle hẹi ha beghe, sẹyẹ nin ọle deziẹn bhi ẹmhọn uhi nesi Jehova bi uwedẹ nin ọle yọle nin mhan rẹ ha nyẹnlẹn. Ọle ki wo muegbe rẹ ha hẹnmhọn nin Jehova. Sẹyẹ, ọle ida ranmhude ofẹn lu emhin ne bha gba. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin ọle ha noo ẹwanlẹn, la muegbe rẹ fi emhin denọ sade idia zegbere nọn ha da khẹke nin ọle lu iriọ. (Jem. 3:17) Kristiẹn nọn ki ka lẹn ebi a rẹ re inian lu emhin ọbhi oleghe yẹ ida wo ha mun uhi mhọn gbera beji ọkhẹke, la ha re otọ nin emhin ne bha khẹke. w23.07 14 ¶1-2

Ọ da khẹke nin ọle re egbe nẹ bhi edọnmhẹn nesi Esu, rẹ dọ sẹbhi ọne Esu rẹ ha guanọ nọn rẹ re ọle fikekegbe Osẹnobulua. (Mat. 4:​1-11) Esu rẹ wo muegbe nin ọle rẹ re Jesu lu emhin ebe, beji a ha da miẹn ọle bha sabọ re iẹnlẹn nọnsọle rẹ zọese nin mhan. Jesu yẹ wo kuẹlo da ọkakale ebhebhe beji ọle mun iwẹnna oga ke bhi ọne otọ nan. Eghian ọlẹn wo manman kpokpo ọle, yẹ ha ho nin ele gbe ọle a. (Luk 4:​28, 29; 13:31) Ọ da yẹ khẹke nin ọle re iziẹngbe ne edibo nesọle lu emhin bhi ẹghe nin ele bha rẹ lu nọnsẹn. (Mak 9:​33, 34) Bhi ẹghe nan rẹ ha gui ẹzọ nọnsọle, ẹbho da wo ha re ọle lu ọle a. Bhi ọkike ọle, a da wo manman re oya nanlẹn yẹ gbe ọle a bii oyi. (Hib. 12:​1-3) Jehova bha re uwedẹ ọhan-ilo rẹ hinmhin Jesu bhi ene ọkakale nan nin ọle kuẹlo da kike. (Mat. 27:46) Bhi ọsi ẹmhọanta, Jesu wo manman loya nin ọle rẹ sabọ miẹn mhan fan. Mhan ha ria eria nyan emhin kẹkẹ nin Jesu lu nin ọle rẹ sabọ re iẹnlẹn nọnsọle rẹ zọese nin mhan, ọ ki wo re oyẹẹ nin mhan mhọn da ọle ha tuẹn okhun. w24.01 10-11 ¶7-9

Iziẹngbe rẹkpa mhan rẹ deba ẹbho ha nyẹnlẹn bhi uwedẹ nọn mhẹn. Ọ rẹkpa mhan rẹ gbehọkotọ nọnsẹn sade ẹbho talọ. (Jem. 1:19) Sẹyẹ ọ rẹkpa mhan rẹ sabọ deba ẹbho ha ribhi ọfure. Ọ yẹ rẹkpa mhan rẹ ku egbe ọi, yẹ rẹ rẹban ọta ne bha gba sade mhan kuẹlo da ọnọghọ. Sẹyẹ ahamiẹn mhan mhọn iziẹngbe mhan ida kẹ wo ha re ohu sade ọria lu emhin nọn rẹ ẹkẹ khọ mhan. Nin mhan rẹ lu haosa, mhan ki “wo ha re iziẹngbe rẹ ne egbe lu emhin . . . yẹ ha re ọkhọle rebhe rẹ rẹhunmhan ọdeọde.” (Kol. 3:​12, 13) Iziẹngbe dẹ yẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu. Nin mhan rẹ wo re ẹjẹje zẹ emhin nin mhan ho nin mhan lu, mhan ki re ẹghe ọbhi otọ rẹ gua otọ emhin nin mhan ho nin mhan lu, yẹ zẹ ọnọn ha mhẹn mhan bhi egbe. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn mhan guanọ iwẹnna, mhan sabọ rẹ ka nin mhan rẹ wo lu ọnọn ọhẹnhẹn nin mhan miẹn. Ọkpakinọn, ahamiẹn mhan mhọn iziẹngbe, mhan ki re ẹghe ọbhi otọ fẹghe ebi ọne iwẹnna ha rẹ rẹso azagba-uwa nọnsẹmhan yẹ, bi ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn. Iziẹngbe dẹ rẹkpa mhan beji a ha da miẹn ghe mhan bha dọ zẹ emhin nọn bha gba. w23.08 22 ¶8-9

Ẹmhọn egbe uwẹ sabọ rẹ lọ uwẹ ranmhude uwedẹ nin iria-eria ne i mhẹn ha rẹ ha na uwẹ bhi ọkhọle. Ọkpakinọn, uwẹ da ha ria ẹmhọn ive nin uwẹ ve beji uwẹ ha re egbe guẹ nin Jehova, ọ ki rẹkpa uwẹ rẹ khọn ene iria-eria. Be ọ ha rẹ sabọ rẹkpa uwẹ yẹ? Uwẹ da re egbe guẹ nin Jehova fo, ọ i yi egbe uwẹ uwẹ da yẹ ha nyẹnlẹn nan. Ọnan rẹman ghe uwẹ zẹ nin uwẹ rẹ rẹban emhin nin egbe uwẹ guanọ, bi emhin nin uwẹ khu ọi nin uwẹ lẹnmhin ghe ele i ti Jehova bhọ. (Mat. 16:24) Bhiriọ, uwẹ ha kuẹlo da edọnmhẹn, uwẹ i yẹ da dọ ha riia ẹghe a rẹ ria ẹmhọn ebi uwẹ ha lu, ranmhude uwẹ ki ka lẹn ebi uwẹ ha lu fo—ọnin hi, nin uwẹ rẹ sun rẹkhan Jehova. Uwẹ ki wo muegbe ghe ebi ti Jehova bhọ uwẹ da ha lu. Uwẹ ha lu iriọ, inian ọ diabe ghe uwẹ re egbe khọkhọ Jobu. Arẹmiẹn ọle wo kuẹlo da ọkakale ne bha lẹkhẹ, ọle da taman egbe ọle yọle: “Mẹn dẹ re ọkhọ nọnsẹmhẹn rebhe ha mhọn asun-rẹkhan!”—Job 27:5. w24.03 9 ¶6-7

Jehova nin “Osẹnobulua ọsi oyẹẹ ri mhan bhi ikeke! (2 Kọr. 13:11) Ẹmhọn ọdeọde bhi ẹwẹ mhan rẹtẹ ọle. Mhan rẹọbhọ ghe ọle dẹ wo ha re ahoẹmhọn-egbe nọn i beghe nọnsọle man mhan. (Ps. 32:10) Beji mhan ha rẹ manman ha ria eria nyan ebi Jehova sẹ rẹ re oyẹẹ man mhan yẹ, mhan ki wo dọ manman daghe ọle ghe, ọle gbẹloghe mhan, ọnan ki re imhan ha sikẹ ọle. Mhan dẹ sabọ bu ọle bhi erọnmhọn, yẹ taman ọlẹn ebi mhan rẹ guanọ oyẹẹ nọnsọle bhi egbe yẹ. Mhan dẹ sabọ taman ọlẹn emhin rebhe ne kpokpo mhan bhi ọkhọle, yẹ ha mhọn ọne izebhudu ghe, ọle lẹn ebi emhin dia mhan yẹ, sẹyẹ ọle muegbe nin ọle rẹ rẹkpa mhan. (Ps. 145:19) Beji ọ rẹ yẹẹ mhan rẹ ha gha eranlẹn sade ulinlin fi, iriọ ọ rẹ yẹẹ mhan rẹ ha sikẹ Jehova ranmhude oyẹẹ nọnsọle. Oyẹẹ nọnsi Jehova wo manman ziẹn, iriọ ọ yẹ rẹ fu bhi egbe. Bhiriọ, miẹn oyẹẹ nọnsi Jehova ọbhi egbe. Ji ọne oyẹẹ re uwẹ taman ọlẹn yọle, Jehova, “mẹn hoẹmhọn [uwẹ]”!—Ps. 116:1. w24.01 31 ¶19-20

Ọ i yi elin nọnsi Osẹnobulua nin Jehova ọkpa Jesu rẹkpa ẹbho rẹ lẹn. Ene ibhokhan Ju nin Jesu ha man ele emhin ka lẹn elin nọnsi Osẹnobulua. Ọkpakinọn, Jesu da mun ọkalo bhọ rẹ ha rẹkpa ẹbho rẹ lẹn ọria nin Jehova gene khin. (Jọn. 1:​17, 18) Bhi ọsi ijiẹmhin, obọ Baibo nan rẹ urolo Hibru gbẹn da rẹman ghe Jehova manman mhọn itohan bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ. (Ex. 34:​5-7) Jesu da re ijiẹmhin ọsi ọne ọmọn-nọn-fuẹn-uku bi ọsi aba ọle rẹ re otọ ene ikpẹ nan man nọnsẹn. Ahamiẹn mhan tie ẹmhọn ebi ọne aba rẹ lu emhin yẹ bhi ẹghe nin ọle rẹ daghe ọmọn nọnsọle nọn ki fidenọ, “beji ọle sẹyẹ vade bhi odalo vuun,” uwedẹ nin ọle rẹ runẹ bu ọle, mun ọlẹn dede yẹ re ọkhọle rebhe rẹhunmhan ọlẹn, ọ ki rẹkpa mhan rẹ daghe ebi Jehova rẹ manman mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ bi itohan yẹ. (Luk 15:​11-32) Jesu wo gene re unan ọria nin Aba ọle khin man. w24.02 10 ¶8-9

Jehova re ọfubhegbe bi ikoudure nin eria nin emhin gbe ele ahu sotọ. Be imhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Jehova yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ẹkẹ-ẹjẹjẹ man, yẹ re ikoudure nin ẹbho? Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ sabọ lu ọle hi, nin mhan rẹ dọnmhegbe ha mhọn ikpẹ ne ha rẹkpa mhan rẹ ha mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da ẹbho, yẹ re ikoudure nin ele. Be bhọ eso bhi ene ikpẹ nan? Be ha rẹkpa mhan rẹ ha hoẹmhọn ibhio mhan yẹ wo ha ko ele udu re? (1 Tẹsẹ. 4:18) Ọkhẹke nin mhan ha mhọn ikpẹ bii, ariajegbe, oyẹẹ bi ifuẹkẹ. (Kol. 3:12; 1 Pita 3:8) Be ene ikpẹ nan ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ? Ahamiẹn mhan mhọn itohan da ibhio mhan, yẹ gene ji ẹmhọn ele da rẹtẹ mhan, mhan ki wo ha ho nin mhan ko ele udu re sade ele ribhi ọkakale. Beji Jesu tale, “ebe vuọn ọria ọkhọle, ọle unun nọnsọle ta dagbare. Emhin esili ne ribhi ọkhọle ọsi ọria nọn mhẹn, ele ọne ọria ne dagbare.” (Mat. 12:​34, 35) Uwedẹ ọkpa kpataki nin mhan rẹ rẹman ibhio mhan ghe mhan hoẹmhọn ele hi, nin mhan rẹ ha re ikoudure nin ele sade ele ribhi ọkakale. w23.11 10 ¶10-11

Ọkhẹke nin mhan guanọ urẹkpa sade mhan ho nin mhan lẹn otọ ọta akhasẹ ne ribhi Baibo. Mhan fẹ ọne ijiẹmhin nan ghe. Ji a man yọle ghe uwẹ khian eji uwẹ bha sẹ ka yo khẹ, ọkpakinọn, ọmọẹ ẹ nin bha ko khian wo manman lẹn eji bha khian nọnsẹn. Ọle lẹn eji bha sẹ khian sẹ, bi eji uwedẹ kẹkẹ diọ i. Uwẹ dẹ wo ha ghọnghọn ghe ọne ọmọẹ ẹ nan rẹkhan uwẹ khian ọne okhian. Iriọ yẹ nọn, Jehova lẹn eji mhan ye bhi ọne ẹghe nan nian, ọle yẹ lẹn ebi khẹ mhan bhi ẹghe odalo. Bhiriọ, nin mhan rẹ sabọ lẹn otọ ọta akhasẹ ne ribhi Baibo, ọkhẹke nin mhan bhii Jehova nin ọle rẹkpa mhan. (Dan. 2:28; 2 Pita 1:​19, 20) Beji enebiọmọn ne mhọn ọkhọle esili lu, Jehova ho nin imọn nesọle ha mhọn ẹghe odalo nin eghọnghọn ye. (Jer. 29:11) Sẹyẹ, Jehova dẹ sabọ taman mhan tee emhin ne da sunu bhi ẹghe odalo, sokpan enebiọmọn ida sabọ lu ọnan. Ọle da je nan gbẹn ọta akhasẹ ọbhi Baibo beji mhan ha da sabọ lẹn emhin kpataki ne da sunu ọkuẹsẹ ele sunu.—Isa. 46:10. w23.08 8-9 ¶3-4