Julai

Jesu wo re egbe khọkhọ Aba ọle bhi uwedẹ nin ọle rẹ ria eria, bhi emhin nin ọle lu, bi ọta nin ọle ta, rẹ dọ sẹbhi ene emhin ọhan-ilo nin ọle lu. (Jọn. 14:9) Be mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ene emhin ọhan-ilo nin Jesu lu? Jesu bi Aba ọle wo manman hoẹmhọn mhan. Beji Jesu ha ribhi ọne otọ nan, ọle da rẹman ebi ọle hoẹmhọn ẹbho sẹ yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ noo ahu nọnsọle rẹ rẹkpa ẹbho ne ha loya. Bhi ẹghe ọkpa, ikpea eva ne ruẹlo da ha bhii ọle nin ọle rẹkpa ele. (Mat. 20:​30-34) Baibo da yọle ghe, Jesu da ‘tohan’ ele yẹ re egbe daan ele. Ukpọta Grik nan noo bhi enan nan zedu ọle diọbhi ‘itohan’ mundia nin ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin ọria mhọn nọn gene na ẹkẹ ọkhọle vae. Ẹkẹ-ẹjẹjẹ nọn sẹnian nin ọria rẹman ranmhude oyẹẹ nin ọle mhọn, ọle re Jesu re ebale nin ene ohanmhẹn gbe, yẹ re egbe daan ene khọnmhọn emianmhẹn egbekẹn. (Mat. 15:32; Mak 1:41) Mhan dẹ sabọ rẹọbhọ ghe Osẹnobulua nin Jehova nọn mhọn “ẹkẹ-ẹjẹjẹ” bi Ọmọn nọnsọle wo manman hoẹmhọn mhan, sẹyẹ oya nin mhan le ba ele bhi egbe. (Luk 1:78; 1 Pita 5:7) Ọ wo manman ghọn ele rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi ọkakale nin eria kuẹlo da! w23.04 3 ¶4-5

Ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ rẹban uwedẹ nọn bha gba nin ẹbho bhi ọne agbọn nan rẹ ria eria, bi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin. Ọkhẹke nin mhan ha tie Baibo, beji mhan ha da ha mhọn emhin esili bhi ọkhọle nin mhan ha ria eria nyan. Mhan da ha yo ikolo oga ẹghe rebhe yẹ dagbare bhi inẹbho, ọ dẹ yẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ gbega iria-eria nọnsẹmhan. Jehova ve ghe, ọle ida ji mhan miẹn ọkakale nin mhan ida sabọ ziẹngbe ọle. (1 Kọr. 10:​12, 13) Ọkhẹke nin ọdeọde bhi ẹwẹ mhan manman ha nan erọnmhọn ji Jehova gbera ọnikhẹ, beji mhan ha da sabọ sun rẹkhan ọlẹn bhi ọne ẹghe ọkike nan nin emhin bha da lẹkhẹ. Jehova guanọ nin mhan ‘taan ọkhọle a man ọlẹn’ bhi erọnmhọn. (Ps. 62:8) Ha re ogẹn ji Jehova yẹ khuẹnmhẹn ọlẹn bhi emhin rebhe nin ọle lu. Taman ọlẹn nin ọle re izebhudu nin uwẹ rẹ sabọ ha tẹmhọn ọlẹn. Bhii ọle nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ sabọ ziẹngbe ọkakale nin ọ hi ki rẹ khin nin uwẹ ye nian. Yẹ bhii ọle nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ sabọ ziẹngbe edọnmhẹn nọn hi ki rẹ khin nin uwẹ kuẹlo da. Hẹi ji emhin soso la ọria soso re uwẹ zobọ bhọ rẹ ha nan erọnmhọn ji Jehova ẹghe rebhe. w23.05 7 ¶17-18

Bezẹle nin mhan da yo ikolo oga? Emhin kpataki nọn zẹle hi, nin mhan rẹ dọ gẹn Jehova. (Ps. 26:12; 111:1) Mhan yẹ yo ikolo oga beji mhan ha da sabọ re izebhudu nin ibhio mhan bhi ẹghe ọnọghọ. (1 Tẹsẹ. 5:11) Mhan lu ene emhin veva nan, sade mhan re ewanniẹn ọbhi inọnta bhi ikolo oga. Ọkpakinọn, ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ re ewanniẹn ọbhi inọnta bhi ikolo oga. Mhan sabọ rẹ ha kpokpo egbe ba ebi mhan ha ta, bi ebi mhan ha rẹ tale yẹ. La, ọ sabọ rẹ ha re mhan bhi ọkhọle rẹ wo ha re ewanniẹn ọbhi inọnta, ọkpakinọn, a ida tie mhan beji mhan rẹ wo ha guanọ ọle le. Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ khọn ene ọnọghọ nan? Pọl nin odibo da yọle nin mhan “ha re izebhudu nin egbe,” ọle hi emhin nọn khẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle. Mhan ha lẹn sẹbhọ ghe, obhi emhin khere nin mhan ha ta dẹ sabọ re izebhudu nin ibhio mhan nin mhan ko ga, ọ ki wo re ọle ha ghọn mhan rẹ ha re ewanniẹn ọbhi inọnta. Sẹyẹ, aharẹmiẹn a bha tie mhan beji mha rẹ ha guanọ, mhan dẹ yẹ sabọ ha ghọnghọn ghe, ẹbho nekẹle miẹn isẹhoa rẹ re ewanniẹn ọbhi inọnta.—1 Pita 3:8. w23.04 20 ¶1-3

Ojie ọsi Babilọn da yọle ghe, ibhokhan Ju ne mọn da ribhi imun bhi otọ Babilọn bhi ikpe 70 nian dẹ sabọ fikie ha khian agbaẹbho nọnsele bhi otọ Izrẹl. (Ezra 1:​2-4) Jehova hi ọnọn ha mhọn obọ bhi ọnan. Ibhokhan Babilọn ikẹ fan ẹbho nin ele mun bhi imun fia. (Isa. 14:​4, 17) Ọkpakinọn bhi ọne ẹghe nan, a da miẹn Babilọn ahu. Bhiriọ, ọria nọn ki ha gbẹloghe otọ Babilọn da taman ibhokhan Ju ghe ele sabọ rẹ fikie ha khian agbaẹbho nọnsele. Ọ da khẹke nin ibhokhan Ju rebhe zẹ emhin nin ele ha lu, manman nọn ene ọdanfẹn-uwa. Ọ da khẹke nin ele zẹ si ele dẹ ha khian agbaẹbho nọnsele, la si ele dẹ debhi Babilọn an. Asabọmiẹn ọ ida lẹkhẹ nin ibhokhan Ju rẹ zẹ ọne ele ha lu. Asabọmiẹn ene bunbun bhi ẹwẹ ele wo manman dọmanlẹn, bhiriọ, ọ ida lẹkhẹ nin ele rẹ khian okhian nọn sẹ iriọ. Sẹyẹ, beji a miẹn enin a da biẹ ene bunbun bhi ẹwẹ ele, ọ ida lẹkhẹ nin ele rẹ kpanọ, ranmhude enin ọkpa ele lẹn. Rẹji ele, inian otọ Izrẹl diabe agbaẹbho ọsi aba ele nin odede. Asabọmiẹn ibhokhan Ju eso wo manman ha mhọn emhin bhi otọ Babilọn, bhiriọ, ọ ida lẹkhẹ nin ele rẹ ze uwa nọnsele obọ, la ẹki nin ele do dọ ha nyẹnlẹn bhi agbaẹbho nin ele bha lẹn. w23.05 14 ¶1-2

Baibo yọle nin mhan wo dọnmhegbe ha mhọn iziẹngbe, ẹkẹ-ẹjẹjẹ bi oyẹẹ. Luk 21:19 yọle: “Iziẹngbe nin bha mhọnlẹn, ọle ha gbega iẹnlẹn nọnsẹbha.” Kolose 3:12 yọle: “Bha re ẹkẹ-ẹjẹjẹ . . . hin egbe bha.” Sẹyẹ, 1 Tẹsẹlonaika 4:​9, 10 da yọle: “Osẹnobulua hi ọnọn man bha tobọbha ebi bha ha rẹ ha mhọn ahoẹmhọn-egbe da egbe yẹ. . . . Ọkpakinọn, mhan bhii bha nin bha sẹyẹ wo manman ha lu iriọ.” Ene edibo ne ka ha re iziẹngbe, ẹkẹ-ẹjẹjẹ bi oyẹẹ man, ele a gbẹn ene ulọnlẹn nan je. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin ele sẹyẹ dọnmhegbe ha re ene ikpẹ nan man. Iriọ ọ yẹ wo khẹke nin mhan lu. Nin uwẹ rẹ sabọ lu ọnan, ria ẹmhọn ebi Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn rẹ re ene ikpẹ nan man yẹ. Uwẹ ki daghe ebi uwẹ ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ele yẹ, yẹ rẹman ghe uwẹ muegbe ọbhi otọ khẹ ẹghe ekpokpo nọn khua. Bhiriọ, ekpokpo nọn khua ha ki munhẹn, uwẹ ki sabọ ziẹngbe, ranmhude uwẹ ki ka luẹ ebi a rẹ ziẹngbe yẹ. w23.07 3 ¶4, 8

Aharẹmiẹn okhun mhan ha da nyẹnlẹn la ọne otọ nan nọn, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ wo ha khian bhi “Uwedẹ ọsi Ikhiale” ranmhude ọ dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ wo ha ga Jehova nian, bi bhi ẹghe odalo, bhi ẹghe nin ọle ha rẹ re ọne otọ nan kiẹn otọ ọfubhegbe. (Jọn. 10:16) Rẹ na bhi ukpe 1919 C.E. ha vade, ẹbho ne bunbun sẹ wo sibhi Babilọn Nọn Khua re, nọn yi oga ohoghe rebhe ne ribhi ọne otọ agbọn nan, yẹ dọ munhẹn ha khian bhi ọne uwedẹ nan. Ẹghe nin ibhokhan Ju rẹ sibhi otọ Babilọn re, Jehova da lu ọle nin emhin soso hẹi de ele idobolo bhi uwedẹ. (Isa. 57:14) Ọkpakinọn, ọne “Uwedẹ ọsi Ikhiale” ẹlẹnan kii? Ikpe ne bunbun ọkuẹsẹ a sẹbhi ukpe 1919, Jehova da noo ikpea eso ne mun ofẹn ọlẹn rẹ lu emhin eso ọbhi otọ beji ọ ha da lẹkhẹ nin ẹbho rẹ sibhi Babilọn Nọn Khua re. (Yẹ fẹ Isaiah 40:3 ghe.) Ele da lu iwẹnna oriọn kẹkẹ bhi otọ beji ọ ha da lẹkhẹ nin ẹbho ne mhọn ọkhọle esili rẹ sibhi Babilọn Nọn Khua re, dọ nabhi otọ ọfubhegbe ọsi oriọn, nọn yi eji a da kie mun oga ẹmhọanta gbọ. w23.05 15-16 ¶8-9

Jehova guanọ nin oga nọnsẹmhan na ọkhọle vae yẹ re eghọnghọn ha ga ọle. (2 Kọr. 9:7) Bhiriọ, ọ be sẹyẹ khẹke nin mhan ha khu ọbhi emhanmhan nọnsẹmhan, aharẹmiẹn mhan imanman mhọn ọne ọhubhudu? Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Pọl nin odibo ghe. Ọle da yọle: “Mẹn dọnmhegbe rẹ mun egbe mẹn mhọn yẹ ha sun ọlẹn bii igbọn.” (1 Kọr. 9:​25-27, ftn.) Arẹmiẹn ọ bha ha hu Pọl bhi udu rẹ lu emhin nin Osẹnobulua guanọ nin ọle lu, ọle da sẹyẹ dọnmhegbe beji ọle ha da sabọ lu ọle. Jehova be miẹn oga ọsi Pọl ọbhi egbe? Ehe! Jehova da nan erọnmhọn nanlẹn bhi uwedẹ nin ọle rẹ dọnmhegbe. (2 Tim. 4:​7, 8) Iriọ yẹ nọn, ọ ti Jehova bhọ rẹ daghe ọle ghe mhan khu ọbhọ rẹ mun emhanmhan nesẹmhan sẹ, aharẹmiẹn ọ imanman hu mhan bhi udu. Aharẹmiẹn ọ iyi oyẹẹ nin mhan mhọn da ọne emhin rẹ mhan lu ọle, ọ re Jehova ghọnghọn ranmhude ọle lẹnmhin ghe oyẹẹ nin mhan mhọn da ọle re mhan lu ọle. Jehova dẹ nan erọnmhọn nin mhan bhi uwedẹ nin mhan rẹ dọnmhegbe beji ọle rẹ nan erọnmhọn nin Pọl. (Ps. 126:5) Beji mhan ha rẹ ha daghe uwedẹ nin Jehova ha rẹ ha nan erọnmhọn nin mhan, ọ sabọ rẹ re mhan dọ ha mhọn ọhubhudu. w23.05 29 ¶9-10

Pọl nin odibo da re ẹbho ne ida miuhọnmhọn bhi ukpẹdẹ nọnsi Jehova rẹ khọkhọ ẹbho ne wẹ. Ele bha lẹn emhin ne sunu nẹga ele, la ebi ẹghe rẹ ha khian yẹ. Bhiriọ, ele ilẹn sade emhin kpataki sunu, la luẹ emhin bhọ. Ẹbho ne bunbun ẹlẹnan diabe ẹbho ne gene wẹ. (Rom 11:8) Ele bha rẹọbhọ ghe emhin ne sunu bhi ọne agbọn nan ẹlẹnan rẹman ghe ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan mhan da nyẹnlẹn, sẹyẹ ekpokpo nọn khua dẹ kẹ vae. (2 Pita 3:​3, 4) Ọkpakinọn, mhan lẹn sẹbhọ ghe ọkhẹke nin mhan manman ha babegbe beji ẹdẹ rẹ gbera. (1 Tẹsẹ. 5:6) Bhiriọ, ọ bha khẹke nin mhan ha ha-yo-ha-re. Bezẹle? Beji a ha da miẹn mhan bha dọ deba bhi ẹmhọn ahinmhin-ibo, bi ẹmhọn ne dia iriọ. Ranmhude uwedẹ nin ẹbho ha rẹ manman ha lu ilọnmhọn ahinmhin-ibo bi emhin ebhebhe ne dia inian, ọ sabọ rẹ nọghọ mhan rẹ miẹn ghe mhan bha deba ibo soso beji ukpẹdẹ nọnsi Jehova ha rẹ ha sire. Ọrẹyiriọ, ọ bha khẹke nin mhan ha kpokpo egbe sade ẹbho re ẹmhọn ahinmhin-ibo rẹ guanọ ebi re mhan bhi unun. Ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ ha mhọn ọkhọle nọn lọre, yẹ rẹ sabọ ze emhin ne mhẹn rẹ lu.—Luk 12:​11, 12. w23.06 10 ¶6-7

Be vae bhi ọkhọle nọnsẹ sade uwẹ hẹnmhọn ọne elin Samsin? Asabọmiẹn okpea nọn manman mhọn ahu ha vae bhi ọkhọle nọnsẹ. Ẹmhọanta ọnan khin. Ọkpakinọn Samsin wo lu emhin nọn bha gba nọn si ọbalọ ji ọle. Ọrẹyiriọ, uwedẹ nin Samsin rẹ sun rẹkhan Jehova, ọle Jehova wo denọ ẹlo ọi. Ọle da ji a gbẹn okha nọnsọle ọbhi Baibo, beji mhan ha da miẹn emhin luẹ bhọ. Jehova da noo Samsin rẹ lu emhin ọhan-ilo kẹkẹ rẹ rẹkpa ibhokhan Izrẹl ne yi ẹbho nesọle. Ikpe ne bunbun ki gbera beji Samsin yu, Jehova da noo ẹlinmhin nọn khiale rẹ rẹkpa Pọl nin odibo rẹ gbẹn elin ọsi Samsin ba elin ọsi ẹbho ne manman re urẹọbhọ man. (Hib. 11:​32-34) Mhan dẹ wo sabọ miẹn emhin luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Samsin. Ọle da mun udu nyan Jehova arẹmiẹn ọle kuẹlo da ọnọghọ kẹkẹ. Mhan de sabọ miẹn emhin luẹ bhi obọ Samsin. Sẹyẹ, ijiẹmhin nọnsọle dẹ sabọ ko mhan udu re. w23.09 2 ¶1-2

Mhan dẹ sabọ ha ziẹngbe sade mhan taman Jehova ẹghe-ẹghe ebi emhin dia mhan yẹ bhi egbe. (1 Tẹsẹ. 5:17) Asabọmiẹn uwẹ imhọn ọnọghọ nọn kakale nin uwẹ kuẹlo da nian. Ọrẹyiriọ, uwẹ be bhii Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ ẹghe-ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin ohu rẹ re ẹ, nin uwẹ bha rẹ lẹn ebi uwẹ ha lu, la re emhin khian yẹ? Ahamiẹn uwẹ ka bhii Jehova ẹghe rebhe nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ khọn ọnọghọ nin uwẹ kuẹlo da ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, uwẹ ida si egbe re ikeke rẹ bhii ọle nin ọle rẹkpa uwẹ sade uwẹ kuẹlo da ọnọghọ ne manman kaka bhi ẹghe odalo. Bhiriọ, uwẹ ki sabọ ha mhọn ọne izebhudu ghe, ọle lẹn ẹghe nọn khẹke tee nin ọle ha rẹ rẹkpa uwẹ, bi ebi ọle ha rẹ lu ọle yẹ. (Ps. 27:​1, 3) Asabọmiẹn ọ dẹ lẹkhẹ nin mhan rẹ ziẹngbe bhi ẹghe ekpokpo nọn khua sade mhan ziẹngbe ọkakale nin mhan miẹn ẹlẹnan nian. (Rom 5:3) Bezẹle nin mhan ha da sabọ ta iriọ? Ibhio mhan ne bunbun dọ kere ghe, ẹghe-ẹghe nọn ki rẹ khin nin ele rẹ sabọ ziẹngbe idia nọn bha lẹkhẹ, ọ rẹkpa ele rẹ muegbe ọbhi otọ khẹ ọnọghọ nọn ki da gbo vae. Iziẹngbe rẹkpa ele rẹ deziẹn, sẹyẹ, ọ ziẹn urẹọbhọ nin ele mhọn ghe, Jehova muegbe nin ọle rẹ rẹkpa ele. Urẹọbhọ nin ele mhọn da Jehova rẹkpa ele rẹ ziẹngbe ọnọghọ nọn ki da gbo zegbere.—Jem. 1:​2-4. w23.07 3 ¶7-8

Idegbere bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin Jehova mhọn re ọle rẹ ẹwanlẹn lu emhin. Bhi ọsi ijiẹmhin, Jehova da rẹman ghe ọle manman wo mhọn idegbere bhi ẹghe nin ọle rẹ ha ho nin ọle fuẹn ẹbho ne imhẹn an bhi agbaẹbho ọsi Sodọm. Jehova da noo ẹhi nesọle rẹ taman Lọt nin ọle nẹ diọbhi eji oke ye. Ofẹn da ha mun Lọti rẹ diọbhi enin. Bhiriọ, ọle da bhii Jehova nin ọle ji ọle bi azagba-uwa nọnsọle da diọbhi eji a tiọle Zoar, obhi agbaẹbho khere nin Jehova yẹ ho nin ọle fuẹn an. Jehova ha rẹ sabọ yọle nin Lọti lu beji ọle taman ọlẹn. Ọkpakinọn, ọle da ka nin Lọti rẹ diọbhi Zoar. Ranmhude ọnan ọle bha yẹ dunmhun agbaẹbho ọsi Zoar a. (Gen. 19:​18-22) Bhi idia ọbhebhe, Jehova da mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da ẹbho ne nyẹnlẹn bhi agbaẹbho ọsi Ninivẹ. Jehova da je Jona nin akhasẹ nin ọle dọ taman ene ẹbho ne imhẹn ghe, ọle dẹ dunmhun ọne agbaẹbho bi ẹbho ne ribhọ a. Ọkpakinọn, ibhokhan Ninivẹ ki fidenọ, Jehova da mhọn itohan da ele, ọle bha yẹ dunmhun ọne agbaẹbho a.—Jonah 3:​1, 10; 4:​10, 11. w23.07 21 ¶5

Be imhan miẹn luẹ bhi ebe sunu ji Jehoash? Inian Jehoash diabe eran nin iniẹn nọnsọle bha ziẹn bhi otọ, nọn re egbe tẹ oran ọbhebhe nin ọ hẹi dere. Ẹghe nin Jehoada nọn diabe eran nin ọle re egbe tẹ rẹ yu, sẹyẹ, ọle munhẹn ha re ehọ ọbhi ọta ọsi ẹbho ne fikeke gbe Jehova, ọle da de sibhi oga re. Ọne ijiẹmhin nan rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe, ọ iyi ranmhude ẹbho bhi azagba-uwa nọnsẹmhan, la bhi agbotu re ijiẹmhin esili ọbhi otọ nin mhan ọkpa ha zẹ nin mhan ha da ha ga Jehova. Nin mhan rẹ sabọ sikẹ Jehova nọnsẹn, ọkhẹke nin mhan ziẹn oyẹẹ bi ekpẹn nin mhan mhọn da ọle. Mhan dẹ sabọ lu ọnan sade mhan tie Baibo ẹghe rebhe, ria eria nyan ebi mhan tie, yẹ nan erọnmhọn. (Jer. 17:​7, 8; Kol 2:​6, 7) Ebi Jehova guanọ bhi obọ mhan bha kpọnọ gbe. Ebi ọle guanọ ribhi Ecclesiastes 12:13. Enin yọle: “Ha mun ofẹn Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta, yẹ re obọ rẹkhan uhi nesọle, ranmhude, ọnan hi emhin rebhe nọn khẹke nin eria ha lu.” Ahamiẹn mhan mun ofẹn Osẹnobulua, mhan ki sabọ ziẹngbe emhin nọn hi ki rẹ khin nọn ha sunu bhi ẹghe odalo, yẹ rẹ sabọ sun rẹkhan ọlẹn. Emhin soso ida ha ribhọ nọn ha sabọ riia ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn an. w23.06 18-19 ¶17-19

Inian ulọnlẹn nọnzi 5 rẹ munhẹn: “Ọnọn dotua bhi uke okhun ọne ojukhuo da yọle.” (Arẹm. 21:5a) Ene ọta nan wo manman lu uhọnmhọn emhin, ranmhude ọnan hi ẹghe ọhẹnhẹn bhi ene igba ea nin Jehova tobọle talọ bhi ebe ọsi Arẹman. Bhiriọ, ọ iyi Jesu la ene ẹhi ta emhin ne rẹ mhan rẹbhọ ene ive, sokpan Jehova tobọle tale. Ọnan rẹman ghe, mhan dẹ sabọ mun udu nyan ẹmhọn nin Jehova tale bhi obọ nọnzi eva bhi Arẹman 21:5. Bezẹle? Ranmhude Jehova “isabọ bha ohoghe.” (Tai. 1:2) Ene ọta nan rẹkpa mhan rẹ manman mun udu nyan ẹmhọn ne ribhi Arẹman 21:​5, 6. Zilo nyan ebi Jehova kie ta. Ọle da yọle, “Ghọle!” A wo noo ọne ukpọta nan zedu ọle diọbhi “ghọle!” igba ne bunbun bhi ebe ọsi Arẹman. Be Osẹnobulua tayẹ beji ọle yọle “ghọle” fo? Ọle da yọle: “Mẹn re emhin rebhe kiẹn ọsọgbọn.” Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin ne da sunu bhi ẹghe odalo ọle tẹmhọnlẹn. Ọkpakinọn, ranmhude ọle lẹnmhin ghe emhin iribhọ nọn ha mun ọlẹn mhọn rẹ mun ene ive sẹ, ọle da tale bọsi ghe, ọle bhọ mun ele sẹ fo.—Isa. 46:10. w23.11 3 ¶7-8

Ọ wo ha nọghọ Pita nin odibo rẹ khọn eji ọle da wẹghẹ. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin eso ghe. Ẹghe nin Jesu rẹ ha tẹmhọn ebi ọle ha rẹ loya yẹ yu yẹ, nin ọle rẹ mun ọta akhasẹ ne ribhi Baibo sẹ, Pita da re gbe ọle bhi unun. (Mak 8:​31-33) Bhi igba ne bunbun, Pita bi edibo nekẹle da ha gbugan ba ẹmhọn ọnọn ke okhun nẹ bhi ẹwẹ ele. (Mak 9:​33, 34) Ọne ukpasọn ọkuẹsẹ Jesu yu, Pita da hian ọkpa bhi ene ẹbhọ ne dọ mun Jesu ehọ a. (Jọn. 18:10) Sẹyẹ, bhi ọne ukpasọn nin, Pita da ranmhude ofẹn yọle ghe ọle bha lẹn Jesu igba ea. (Mak 14:​66-72) Ọnan da re Pita wo manman ha viẹ. Jesu bha ji egbe Pita lọ ọle ranmhude emhin nin ọle lu. Beji ọle riọ kpanọ fo, ọle da re ọne isẹhoa nin Pita rẹ kie rẹman ghe ọle hoẹmhọn ọlẹn. Ọle da mun ọne ẹsọn nin Pita nin ọle rẹ ha gbẹloghe ihuan nesọle. (Jọn. 21:​15-17) Pita da muegbe nin ọle rẹ miẹn ọne ẹsọn nin Jesu mun nanlẹn. Jerusalẹm ọle ha ye bhi ukpẹdẹ ọsi Pẹnticọst, sẹyẹ ọle deba ẹbho ọhẹnhẹn nan re ẹlinmhin nọn khiale rẹ zẹ. w23.09 22 ¶6-7

Pita da taman ewanlẹn bii ọle yọle, “bha ha sun ene ihuan nesi Osẹnobulua.” (1 Pita 5:​1-4) Ahamiẹn ọwanlẹn uwẹ khin, mhan lẹnmhin ghe uwẹ hoẹmhọn ibhio mhan nin bha ko ga, sẹyẹ uwe ho nin uwẹ ha gbẹloghe ele. Ọkpakinọn, uwẹ sabọ rẹ ha riale ẹgheso ghe, emhin nin uwẹ lu bhi obọ bun gbe, la egbe lọ uwẹ rẹ sabọ ha miẹn ọne ẹsọn nan. Ọ ha yi riọ, be uwẹ ha sabọ lu? Taman Jehova bhi erọnmhọn ebi emhin dia uwẹ yẹ. Pita da gbẹn yọle: “Ahamiẹn ghe ọria miẹnsọn rẹ rẹkpa ẹbho, ji ọle mun udu tẹ Osẹnobulua nọn re ahu nanlẹn rẹ lu ọle.” (1 Pita 4:11) Asabọmiẹn ọkakale nin ibhio ẹ kuẹlo da ida si egbe kie bhi ọne agbọn nan nian sẹsẹsẹ. Ọkpakinọn, yere ghe Jesu Kristi nin ‘ọsun-ohuan nọn kokhun nẹ,’ dẹ sabọ rẹkpa ele gbera uwẹ. Ọle dẹ sabọ lu iriọ ẹlẹnan nian, bi bhi agbọn ọsọgbọn. Ebi Osẹnobulua guanọ bhi obọ bha hi, nin bha hoẹmhọn ibhio bha, yẹ ha yi “ijiẹmhin esili rẹji ene ihuan.” w23.09 29-30 ¶13-14

Ọ bha khẹke nin mhan ha ria eria bhi uwedẹ nin ẹbho ne re ẹlo gbe uhi nesi Jehova a rẹ ria eria. Mhan da ha ria eria bhi uwedẹ nin ẹbho ne re ẹlo gbe uhi nesi Jehova a rẹ ria eria, ọ sabọ rẹ re mhan miẹn ghe mhan bha yẹ ha mun ekpẹn nanlẹn, la re obọ rẹkhan uhi nesọle. (1 Kọr. 3:19) “Ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan” kẹ wo re ẹbho ha mhọn akan-ehọ da Osẹnobulua. Ọnan hi emhin nọn sunu ji Kristiẹn eso bhi Pẹgamọn bi Tayataira. Ele da dọ ha lu emhin bhi uwedẹ nin ẹbho ne nẹga ele rẹ lu emhin, ne ha nyẹn iẹnlẹn esankan yẹ ga ẹbọ. Jesu da sekha nọn manman kaka nin ene agbotu veva nan nin ele rẹ re otọ nin ẹbho rẹ ha lu ilọnmhọn oghẹ. (Arẹm. 2:​14, 20) Ẹlẹnan nian, ẹbho ne nẹga mhan dọnmhegbe nin ele rẹ sua mhan ọbhọ rẹ ha ria eria bhi uwedẹ nọn bha gba. Ẹbho bhi azagba-uwa nọnsẹmhan bi imọẹ mhan sabọ rẹ ha lẹlẹ mhan ọbhọ rẹ rẹọbhọ ghe uhi nesi Jehova kaka gbe, yẹ sua mhan ọbhọ rẹ gbobọra ene uhi. Bhi ọsi ijiẹmhin, ele sabọ rẹ ha taman ghe, ọ iyi emhin ebe sade mhan lu emhin nin egbe mhan guanọ, sẹyẹ, uhi nin ne ribhi Baibo nin Jehova gbe rẹji ẹmhọn oghẹ ki dọmanlẹn. Ẹgheso, mhan sabọ rẹ ha riale ghe, uhi nin Jehova gbe nin mhan bhi ẹmhọn eso bha khia bhi ẹlo sẹ. Ọnan sabọ rẹ re imhan ha ho nin mhan “re obọ gbera ene emhin nan gbẹnlẹn.”—1 Kọr. 4:6. w23.07 16 ¶10-11

Bezẹle nọn da khẹke nin Meri ha mhọn izebhudu? Ranmhude ọle da hanmhan arẹmiẹn ọle bha sẹ bọdọ. Ọle bha sẹ ka gbẹloghe ọmọn khẹ, ọkpakinọn ọle dẹ gbẹloghe ọmọn nian nọn da kiẹn ọne Mezaya. Rẹ deba ọnan, ọle bha sẹ ne okpea nowẹ khẹ. Ria ẹmhọn ebi ọ ha rẹ nọghọ ọle yẹ rẹ taman Josẹf nin ọle da bọ ghe ọle hanmhan. (Luk 1:​26-33) Be Meri rẹ sabọ miẹn ahu yẹ? Ọle da guanọ urẹkpa bhi obọ ẹbho. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle da taman Gebriẹl nin ọle ta emhin eso man ọlẹn rẹji ọne iwẹnna nan mun nanlẹn. (Luk 1:34) Obhi ẹgheso ki gbera, ọle da ha khian “agbaẹbho ọkpa bhi uke oke” bhi otọ ọsi ibhokhan Juda dọ tuẹ obhio ọle nin Ẹlizabẹt. Ẹlizabẹt da wo khuẹnmhẹn Meri, sẹyẹ Jehova da rẹ ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ rẹkpa ọle rẹ kha akhasẹ rẹji ọne ọmọn nin Meri hanmhan. (Luk 1:​39-45) Meri da yọle ghe, Jehova “re obọ nọnsọle lu okpemhin.” (Luk 1:​46-51) Jehova da noo ẹhi natiọle Gebriẹl bi Ẹlizabẹt rẹ re izebhudu nin Meri. w23.10 14-15 ¶10-12

Osẹnobulua re ẹlinmhin nọn khiale rẹ zẹ ikpeta bhi edibo nesi Jesu, sẹyẹ, ele deba Jehova mhọn ikolu kpataki. Ene itue 144,000 nan re ẹlinmhin nọn khiale zẹ dẹ deba Jesu gbẹloghe bhi okhun bọsi ohẹn. (Arẹm. 14:1) Ọne Eje Khiale bhi ọne uwa oga mundia nin uwedẹ nin Jehova rẹ re ẹlinmhin nọn khiale rẹ zẹ ele, nin ele ha yi imọn nọnsọle beji ele sẹyẹ ribhi ọne otọ nan. (Rom 8:​15-17) Eje Khia Nẹ bhi ọne uwa oga mundia nin okhun, nọn yi eji Jehova ye. “Ọne ikọtin” nan rẹ wa Eje Khiale bi eje Khia Nẹ a, mundia nin efun egbe nọnsi Jesu, nọn rẹ de ọle obọ ọi rẹ diọbhi okhun bọsi Ojohẹn nọn Khua ọsi ọne uwa oga ọsi oriọn. Nin ọle rẹ re egbe efun nọnsọle rẹ zọese nin eria, ọle da tuje ọne uwedẹ a nin enanzẹle rẹ sabọ diọbhi okhun. Sẹyẹ, beji ọ rẹ sunu ji Jesu, ele ida sabọ re egbe efun diọbhi okhun.—Hib. 10:​19, 20; 1 Kọr. 15:50. w23.10 28 ¶13

Gideon bha ji ohu re ọle ẹghe nin ibhokhan Ifrem rẹ re unun ha riia ọle a. (Judg. 8:​1-3) Gidiọn bha re ohu nin ele talọ. Ọle da rẹman ghe, ọle mhọn idegbere bhi uwedẹ nin ọle rẹ ka ele ehọ beji ele ha ta emhin nọn khọ ele bhi ẹkẹ, yẹ re ifuẹkẹ rẹ nin ele talọ. Ọnan da re ọkhọle nọnsele dere. Ewanlẹn ne re ẹwanlẹn lu emhin dẹ sabọ re egbe khọkhọ Gidiọn sade ele kaehọ nọnsẹn, yẹ re ifuẹkẹ rẹ nin ẹbho talọ sade a re unun riia ele a. (Jem. 3:13) Bhiriọ, ele ki sabọ ha tuẹn ọfure nọn ribhi agbotu okhun. Ẹghe nin ẹbho rẹ ha gẹn Gidiọn ranmhude nin ọle rẹ khọn ibhokhan Midian miotọ, ọle da re ọne ogẹn ji Jehova. (Judg. 8: 22, 23) Be ene ewanlẹn bhi agbotu ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Gidiọn yẹ? Ọkhẹke nin ele ha re ogẹn ji Jehova bhi emhin rebhe nin ele sabọ lu. (1 Kọr. 4:​6, 7) Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn a khuẹnmhẹn ọwanlẹn bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ọta man, ọle sabọ yọle ghe, Ọta nọnsi Osẹnobulua emhin nin ọle man na vae, sẹyẹ agbotu nọnsọle bhọ man mhan emhin. Ọwanlẹn sabọ rẹ fẹ uwedẹ nin ọle rẹ man emhin ghe, nin ọle rẹ lẹn si ọle re ọne ọta re ogẹn ji Jehova, la si egbe ọle ọle rẹman. w23.06 4 ¶7-8

Ahamiẹn emhin nin mhan bhii bha sẹ sẹ mhan obọ, mhan sabọ rẹ ha nọọn egbe mhan yọle; ‘Emhin nọn khẹke mẹn gene bhii bhi erọnmhọn?’ Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan kẹ wo riale ghe mhan lẹn ebe ha mhẹn mhan bhi egbe, ọkpakinọn, asabọmiẹn ọ iyi emhin nọn ha mhẹn mhan bhi egbe nẹ mhan dọ ha bhii Jehova le bhi erọnmhọn. Ahamiẹn emhin ribhọ nin mhan bhii Jehova nin ọle lu nin mhan, asabọmiẹn uwedẹ non mhẹn gbera ọne mhan mhọn bhi ọkhọle nin ọle lu nin mhan bhọ ribhọ. Sẹyẹ, asabọmiẹn emhin eso nin mhan bhii Jehova le bha diẹn mun iho nọnsọle. (1 Jọn. 5:14) Bhi ọsi ijiẹmhin, bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi ene enebiọmọn ne bhii Jehova nin ọle rẹkpa imọn nọnsele rẹ sabọ mundia nọnsẹn bhi oga. Ọnin diabe emhin esili nin ele bhii Jehova le. Ọrẹyiriọ, Jehova ida sua mhan soso ọbhọ nin mhan rẹ ga ọle. Ọle guanọ nin mhan rebhe, rẹ dọ sẹbhi imọn nesẹmhan zẹ rẹ ga ọle. (Deut. 10:​12, 13; 30:​19, 20) Bhiriọ, asabọmiẹn emhin nọn khẹke nin ọne aba bi inẹn bhii Jehova le hi, nin ọle rẹkpa ele rẹ sabọ rẹ ẹmhọanta sẹ ene imọn bhi ọkhọle, beji ele ha da hoẹmhọn Jehova yẹ kiẹn imọẹ ọle.—Prov. 22:6; Ẹfẹ. 6:4. w23.11 21 ¶5; 23 ¶12

Bezẹle nan rẹ ha re ikoudure nin ẹbho da yi uwedẹ kpataki nin mhan rẹ rẹman ele ghe mhan hoẹmhọn ele? Beji ọria ọkpa nọn gua otọ Baibo re ọtole man, ukpọta nin Pọl noo nan zedu ọle diọbhi “ikoudure” mundia nin nan rẹ deba ọria “mundia ha re ikoudure nanlẹn, beji ọle rẹ ziẹngbe ọkakale nọn bha lẹkhẹ.” Bhiriọ, ahamiẹn mhan re ikoudure nin obhio mhan nọn kuẹlo da ọkakale, ọ ki rẹkpa ọle rẹ sabọ ha ga Jehova khian. Ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin mhan rẹ re ikoudure nin obhio mhan, mhan rẹman ọlẹn ghe mhan hoẹmhọn ọlẹn. (2 Kọr. 7:​6, 7, 13) Nan rẹ ha mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ bi nan rẹ ha re ikoudure nin ọria mhọn ebe ele rẹ diẹn kugbe yẹ. Bhi uwedẹ nela? Ọria nọn mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ dọnmhegbe rẹ re ikoudure nin ọria nọn loya, yẹ lu eka nin ọle ha sabọ lu rẹ rẹkpa ọle. Bhiriọ, ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin ọria mhọn dẹ re ọle ha ko ẹbho udu re. Fẹ ebi Pọl rẹ diẹn ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin Jehova mhọn mun ikoudure nin ọle re nin eria yẹ. Ọle da yọle ghe, Jehova hi “Aba nọn manman mhọn itohan. Ọle yẹ Osẹnobulua nọn re ikoudure nin mhan.”—2 Kọr. 1:3. w23.11 9-10 ¶8-10

Ene rẹkhan Jesu rebhe dẹ miẹn ekpokpo. Mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Pọl nin odibo ghe. Ọle da taman Kristiẹn ne ribhi Tẹsẹlonaika yọle: “Ẹghe nin mhan rẹ ha ribhi ẹwẹ bha, mhan wo ka taman ibha ghe, mhan dẹ miẹn ekpokpo bhi egbe. Ọne ekpokpo mhan miẹn bhi egbe nian.” (1 Tẹsẹ. 3:4) Rẹji Kristiẹn ne ribhi Kọrint ọle da gbẹn yọle: “Mhan guanọ nin bha lẹn ekpokpo nin mhan miẹn . . . Mhan bhọ da ha riale ghe mhan bhọ ida miuhọnmhọn.” (2 Kọr. 1:8; 11:​23-27) Ene ga Osẹnobulua ẹlẹnan dẹ yẹ miẹn ekpokpo eso bhi egbe. (2 Tim. 3:12) Beji uwẹ rẹ mhọn urẹọbhọ da Jesu yẹ rẹkhan ọlẹn, imọẹ ẹ bi ẹbho bhi azagba-uwa nọnsẹ dẹ sabọ ha ne uwẹ lu emhin bhi uwedẹ nọn bha gba. Ẹmhọanta nin uwẹ muegbe rẹ ha ta bhi emhin rebhe nin uwẹ lu bhi isi iwẹnna be sẹ si ẹmhọn ji uwẹ khẹ? (Hib. 13:18) Uwẹ sẹ miẹn ekpokpo bhi obọ ene gbẹloghe nin uwẹ rẹ ha tẹmhọn ikhuaẹloghe nin uwẹ mhọn man ẹbho? Pọl yọle nin mhan ha ghọnghọn bhi ẹkẹ ekpokpo nọn hi ki rẹ khin nin mhan kuẹlo da. w23.12 10-11 ¶9-10

Jekọp wo kuẹlo da ọkakale ne bunbun. Simiọn bi Livai nin imọn nesi Jekọp da dọ lu akhailu, yẹ re itọn sin elin nọnsi Jehova. Rẹ deba ọnan, Rekiẹl nin okhuo ọle nin ọle manman hoẹmhọnlẹn da yu beji ọle ha biẹ ọmọn nọnzi eva nọnsele. Sẹyẹ, ranmhude ukhunmhun nọn manman ha fi, Jekọp da kpanọ ha khian otọ Ijipt arẹmiẹn ọle manman dọmanlẹn bhi ọne ẹghe nan. (Gen. 35:​16-19; 37:28; 45:​9-11, 28) Bhi ẹkẹ ene ọkakale nan rebhe, urẹọbhọ nin Jekọp mhọn da Jehova bi ive nesọle bha beghe. Jehova da yẹ ji Jekọp lẹn ghe ọle bha fikekegbe ọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, Jehova da wo manman nan erọnmhọn nanlẹn. Sẹyẹ, ria ẹmhọn ebi Jekọp ha rẹ manman khuẹnmhin Jehova yẹ ẹghe nin ọle rẹ miẹn Josẹf nin ọmọn nọnsọle nin ọle rẹ ha riale ghe ọ yulu. Ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn rẹkpa ọle rẹ ziẹngbe ọkakale nin ọle miẹn. (Gen. 30:43; 32:​9, 10; 46:​28-30) Ahamiẹn mhan deba Jehova mhọn ikolu nọn ziẹn, mhan dẹ yẹ sabọ ziẹngbe ọnọghọ nọn hi ki rẹ khin nin mhan miẹn. w23.04 15 ¶6-7

Bhi Psalm 23, Devid da tẹmhọn emhin ne re ọle rẹọbhọ ghe Jehova hoẹmhọn ọlẹn, sẹyẹ Ọle gbẹloghe ọle. Ọle da yẹ tẹmhọn ikolu nọn ziẹn nin ọle bi Ọnọn Sun Ọlẹn nin Jehova ko mhọn. Devid da ha mhọn ugbega nin ọle rẹ ji Jehova da ha dia ọle, bi nin ọle rẹ re ọkhọle rebhe mun udu nyan ọlẹn. Devid lẹnmhin ghe Jehova dẹ wo ha re oyẹẹ man ọlẹn bhi ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsọle rebhe. Be re ọle ha mhọn izebhudu nọn sẹ inian? Ranmhude Jehova wo ha ne emhin rebhe nin Devid guanọ nanlẹn, ọle da miẹn emhin rẹ ha gbẹloghe egbe. Devid yẹ lẹn sẹbhọ ghe, Jehova wo re ẹlo esili ha ghe ọle, sẹyẹ imọẹ ele ko khin. Ọnin zẹle nin ọle da ha mhọn ọne izebhudu ghe, ebe hi ki rẹ sunu bhi ẹghe odalo, Jehova dẹ wo ha gbẹloghe ọle. Ranmhude Devid rẹọbhọ ghe Jehova hoẹmhọn ọlẹn, sẹyẹ ọle dẹ ha ne ebe ọle guanọ nanlẹn, ọle bha dọ ha kpokpo egbe. Ọle da ha ghọnghọn yẹ ji emhin nin ọle mhọn khọn ọlẹn.—Ps. 16:11. w24.01 28-29 ¶12-13

Rẹ na bhi ẹghe nan rẹ khọn okhọn nọnzi eva rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan, ẹbho nesi Jehova wo dọ miẹn isẹhoa rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua bhi agbaẹbho kẹkẹ. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọne iwẹnna nan wo ha lu re alo. Jesu Kristi hi ọnọn yẹ wo dia Otu Nọn Sun Oga ẹlẹnan. Ele guanọ nin adia nin ele re nin ibhio mhan ha yi ebi Jehova bi Jesu re obọ ọi. Ele noo ene ọfẹotughe bi ene ewanlẹn rẹ re ene adia nin mhan bhi agbotu. “Obera” ọsi Jesu Kristi, ọle ene ewanlẹn nan zẹle bi ene ewanlẹn nekẹle rebhe ye. (Arẹm. 2:1) Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan lẹnmhin ghe ọ bha gba nin ene ewanlẹn nan, sẹyẹ ele dobọ ẹgheso. Mozis, Joshua, bi ene etuegbe yẹ dobọ ẹgheso. (Num. 20:12; Josh. 9:​14, 15; Rom 3:23) Arẹmiẹn ọ bha gba nin Otu Nọn Sun Oga bi ene ewanlẹn, ọ wo khia bhi ẹlo ghe Jesu hi ọnọn dia ele. Ọle dẹ yẹ wo ha dia ele. Enan rebhe rẹman ghe, ọkhẹke nin mhan ha re obọ rẹkhan ene adia nin Jehova noo ene ikpea nan rẹ re nin mhan. w24.02 23-24 ¶13-14

Mhan yẹ wo gẹn Jehova ẹlẹnan sade mhan tẹmhọn ọlẹn bhi uwedẹ nọn ha rẹ rẹman ghe, mhan hoẹmhọn ọlẹn, sẹyẹ emhin nin ọle lu nin mhan ti mhan bhọ. Emhin kpataki nọn khẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle sade mhan ribhi inẹbho hi, nin mhan rẹ rẹkpa ẹbho sikẹ Jehova, yẹ rẹkpa ele rẹ ha re ẹlo esili ghe Aba mhan nin Osẹ ọsi oyẹẹ beji mhan yẹ lu. (Jem. 4:8) Ọ wo yẹẹ mhan rẹ ha taman ẹbho ebi Baibo tale rẹji Jehova. Ọ yẹẹ mhan rẹ ha tẹmhọn ikpẹ nesọle man ẹbho. Ikpẹ bii, oyẹẹ, ahu, ẹwanlẹn, ibhuohiẹn nọn gbale nọnsọle, bi ikpẹ ebhebhe nesọle. Uwedẹ ọbhebhe nin mhan rẹ gẹn Jehova yẹ re ọle ghọnghọn hi, sade mhan dọnmhegbe re egbe khọkhọ ọle. Mhan da ha lu iriọ, mhan ki rẹman ghe mhan dikẹ bhi ẹwẹ ẹbho nekẹle bhi ọne agbọn Esu nan. Ẹbho sabọ rẹ dọ daghe ọle ghe uwedẹ ikẹ mhan rẹ lu emhin, sẹyẹ ele ki ha ho nin ele lẹn ebezẹle. (Mat. 5:​14-16) Beji mhan rẹ nin ele lu emhin ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, ọ sabọ rẹ re isẹhoa nin mhan rẹ gbotọle fanọn an man ele ebezẹle nin mhan da lu emhin bhi uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin. Ọnan sabọ rẹ re eria ne mhọn ọkhọle esili dọ ha ga Jehova. Ahamiẹn mhan gẹn Jehova bhi ene uwedẹ nan, mhan ki re ọkhọle nọnsọle ha ghọnghọn.—1 Tim. 2:​3, 4. w24.02 10 ¶7

Nin uwẹ rẹ sabọ dọ kiẹn Kristiẹn nọn deziẹn bhi oga, ọkhẹke nin uwẹ luẹ emhin eso ne khẹke. Ọnan ki rẹkpa uwẹ rẹ sabọ miẹnsọn kẹkẹ nan ha mun nin uwẹ bhi agbotu. Ọnan ki re uwẹ miẹn iwẹnna nọn ha rẹkpa uwẹ rẹ ha gbẹloghe egbe, la azagba-uwa nọnsẹ, yẹ rẹ sabọ deba ẹbho ha mhọn ikolu nọn mhẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, luẹ ebi a rẹ tie ebe, bi ebi a rẹ gbẹn ebe yẹ nọnsẹn. Baibo yọle ghe, emhin dẹ kiọnlẹn nin okpea nọn tie Ọta nọnsi Osẹnobulua ukpẹdẹ-ukpẹdẹ yẹ ria eria nyan ọlẹn. (Ps. 1:​1-3) Okpea nọn sẹ inian ki dọ lẹn ebi Jehova rẹ ria eria yẹ. Ọnan ki rẹkpa ọle rẹ lẹn ebi ọle ha rẹ ha re obọ rẹkhan ebi ọle tie bhi Baibo. (Prov. 1:​3, 4) Ibhio mhan bhi agbotu guanọ urẹkpa ọsi ikpea ne sabọ man emhin nọnsẹn, ne yẹ sabọ re Baibo re adia nin ọria. Ahamiẹn uwẹ sabọ tie ebe, yẹ gbẹn ebe nọnsẹn, ọ dẹ rẹkpa uwẹ rẹ sabọ muegbe ọta, la muegbe ewanniẹn nọn ha sabọ re izebhudu nin ibhio mhan. Ọ dẹ yẹ rẹkpa uwẹ rẹ ha ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ, yẹ rẹ re izebhudu nin ẹbho. w23.12 26-27 ¶9-11

Ahamiẹn ofẹn mun ẹn, ria eria nyan ebi Jehova da lu nin mhan bhi ẹghe odalo nan ha rẹ gbe Esu khuelo. Ọkpa bhi arẹman nan rẹman bhi usikoko nọn nẹ nan do bhi ukpe 2014, da tẹmhọn ebi aba ọkpa rẹ deba azagba-uwa nọnsọle ha zilo ẹmhọn uwedẹ nan ha rẹ sabọ tie ẹmhọn nọn ribhi 2 Timoti 3:​1-5, sade a rẹ ọle tẹmhọn ebi iẹnlẹn ha diayẹ bhi agbọn ọsọgbọn. Ọle da yọle: “Bhi agbọn ọsọgbọn, eghọnghọn nan bha sẹ miẹn egbe ọle khẹ ki wo ha ribhọ. Eria ki wo hoẹmhọn ibo ele, ele ki hoẹmhọn emhin oriọn, ele ki ha lu emhin ọbhi oleghe, ele ki ha mhọn idegbere yẹ re ogẹn ji Osẹnobulua, imọn ki ha hẹnmhọn nin ene biẹ ele, ẹbho i da yẹ ha gbe ibo ele bhi ẹse, ele ki ha mhọn asun-rẹkhan, ele ki ha mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da azagba-uwa nọnsele, ele ki ha deba ibo ele tẹmhọn ọbhi ekpẹn, ele ki ha tẹmhọn ibo ele nọnsẹn, ele ki ha mun egbe ọbhi ibẹẹ, ele ki ha mhọn ẹkẹ nọn fu, emhin esili ki ha yẹẹ ele, ele ki ha yi ẹbho nan sabọ gbaẹkẹ ọle, a ki sabọ ha ne ele talọ, ele i da ha tẹngbemun, ele ki hoẹmhọn Osẹnobulua gbera ọlẹnlẹn-bhi-egbe, ele ki ha re ẹkẹata rẹ ga Osẹnobulua; manman ha sikẹ ẹbho ne sẹ inian.” Uwẹ be deba azagba-uwa nọnsẹ la ibhio mhan nin mhan ko ga zilo ẹmhọn ebi agbọn ọsọgbọn da diayẹ? w24.01 6 ¶13-14

Ọ wo ko mhan udu re rẹ lẹn ghe ẹmhọn ẹbho nesi Jehova rebhe ti ọle bhọ! Baibo ji mhan lẹn ghe, ẹmhọn ẹbho nesi Jehova ti ọle bhọ. (Ps. 149:4) Ẹgheso, egbe sabọ rẹ lọ eso bhi eguọmhandia nesi Jehova rẹ sẹbhọ ghe, ele ki ha riale, ‘Ẹmhọn mẹn be gene ti Jehova bhọ?’ Ene bunbun bhi eria ne ga Jehova bhi ẹghe nọn gbera yẹ wo ha mhọn iria-eria nọn sẹ inian. (1 Sam. 1:​6-10; Job 29:​2, 4; Ps. 51:11) Baibo ji mhan lẹn ghe emhin nọn ha sabọ sunu nọn nin ẹmhọn eria nọn bha gba nan rẹ ha ti Jehova bhọ. Be ọnan ha rẹ sabọ sunu yẹ? Ọkhẹke nin mhan ha mhọn urẹọbhọ da Jesu Kristi, yẹ mianmẹn. (Jọn. 3:16) Mhan ha lu ọnan, mhan ki rẹman ẹbho ghe mhan fidenọ bhi emhin ebe nesẹmhan, sẹyẹ, mhan ve nin mhan rẹ ha lu iho nọnsi Osẹnobulua. (Iwẹn. 2:38; 3:19) Ọ wo re Jehova ghọnghọn sade mhan lu ene emhin nan beji mhan ha da sabọ deba ọle ha mhọn ikolu nọn ziẹn. Ahamiẹn mhan dọnmhegbe ha re obọ rẹkhan ive nin mhan ve beji mhan re egbe guẹ nin Jehova, ẹmhọn mhan ki wo ha ti ọle bhọ, sẹyẹ ọle ki ha ghe mhan bii imọẹ ọle.—Ps. 25:14. w24.03 26 ¶1-2

Mhan dẹ sabọ re egbe khọkhọ ene edibo sade mhan bha zobọ bhọ rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua aharẹmiẹn ene gbẹloghe yọle nin mhan lu iriọ. Mhan dẹ sabọ ha mhọn ọne izebhudu ghe Jehova dẹ rẹkpa mhan rẹ lu iwẹnna nin ọle mun nin mhan. Bhiriọ, mhan ha bhii Jehova nin ọle re izebhudu bi ẹwanlẹn mhan. Bhii Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ sabọ ziẹngbe ọnọghọ. Ene bunbun bhi ẹwẹ mhan wo mhọn emianmhẹn nin ele ne dan, la mhan sabọ rẹ ha mhọn emhin ebhebhe ne kpokpo mhan bhi ọkhọle. Ọria nin mhan hoẹmhọnlẹn sabọ rẹ yu, mhan sabọ rẹ ha mhọn ọnọghọ bhi azagba-uwa nọnsẹmhan, a sabọ rẹ ha kpokpo mhan, la kuẹlo da ọkakale ebhebhe. Emianmhẹn kẹkẹ ne zegbere bi okhọnlẹn sabọ rẹ kie re ene ọnọghọ nan manman ha nyọn mhan bhi egbe. Taman Jehova ebi emhin dia uwẹ yẹ bhi egbe tee. Tẹmhọn idia nin uwẹ ye man ọlẹn beji uwẹ ha rẹ taman ọmọẹ ẹ nọn manman sikẹ uwẹ. Ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe Jehova dẹ “rẹkpa uwẹ.” (Ps. 37:​3, 5) Mhan da ha nan erọnmhọn ẹghe rebhe, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ “ziẹngbe edọnmhẹn.” (Rom 12:12) Jehova lẹn emhin nin ene ga ọle kuẹlo da—ọle “họn usomhin nọnsele.”—Ps. 145:​18, 19. w23.05 5-6 ¶12-15

Ahamiẹn mhan mhọn emhin nọn lu uhọnmhọn emhin nin mhan ho nin mhan lu, ọkhẹke nin mhan dọ fẹghe ‘ebi Jehova guanọ nin mhan lu’, sẹyẹ mhan ki dọnmhegbe re obọ rẹkhan ọlẹn. (Ẹfẹ. 5:17) Ahamiẹn mhan dọ guanọ adia bhi Baibo ne diẹn mun idia nin mhan ye, mhan rẹman ghe mhan ho nin mhan lẹn ebi Osẹnobulua ghe emhin yẹ. Ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu. “Ọne ọria ọbe,” nọn yi Esu nin oghian mhan, dẹ ha ho nin mhan ha khu ọbhi emhin ọsi ọne agbọn nan rẹ sẹbhọ ghe mhan i da yẹ miẹn ẹghe rẹ ha lu ilọnmhọn oga. (1 Jọn. 5:19) Ọ dẹ sabọ sunu ghe Kristiẹn ki mun ẹmhọn ẹfe, isiku bi ẹmhọn iwẹnna kalo gbera isẹhoa kẹkẹ nin ọle rẹ manman ha ga Jehova. Ọnan ha sunu, ọ ki rẹman ghe, ọne Kristiẹn ji uwedẹ nin ọne agbọn nan rẹ ria eria da rẹso ọle. Bhi ọsi ẹmhọanta, ene emhin nan bha dọbe, ọkpakinọn, ọ bha khẹke nin mhan mun ele kalo bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. w24.03 24 ¶16-17.