უფლებები პასუხისმგებლობათა გარეშე?

„ადამიანთა ოჯახის ყველა წევრისათვის დამახასიათებელი ღირსების და მათი თანასწორი და ხელშეუვალი უფლების აღიარება წარმოადგენს თავისუფლების, სამართლიანობისა და საყოველთაო მშვიდობის საფუძველს“. ასეა ნათქვამი ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის პრეამბულაში, რომლის 50 წლის იუბილე აღინიშნა 1998 წლის დეკემბერში. მიუხედავად ამისა, ახლახან ყოველი კონტინენტის წარმომადგენელმა 24-მა ყოფილმა პრეზიდენტმა და პრემიერმინისტრმა შემოიტანა წინადადება, რომ ამ დეკლარაციასთან ერთად გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ უნდა აღიაროს „ადამიანის პასუხისმგებლობათა საყოველთაო დეკლარაციაც“. რატომ მიაჩნია უმეტესობას, რომ ეს პროექტი აუცილებელია?

„უფლებები და პასუხისმგებლობები სიამის ტყუპები არიან. სამწუხაროდ, ნახევარი საუკუნის შემდეგ ეს ფაქტი დავიწყებას მიეცა და არსებითად არაა მიჩნეული. ბევრი პრეტენზიას აცხადებს უფლებებზე და მასთან დაკავშირებულ პასუხისმგებლობებზე სულაც არ ფიქრობს“, — ამბობს პროფესორი ჟან-კლოდ სოიერი, ევროპის ადამიანის უფლებათა კომისიის წევრი. ამ მოვალეობათა უგულებელყოფის შედეგებს ბევრი გრძნობს. „ყველა, განსაკუთრებით ახალგაზრდები, ოცნებობს ჰარმონიულ მომავალზე იდეალებთან ურთიერთობაზე, რომ აღარ იყოს სიხარბე, ეგოიზმი, მტრული განწყობა, რამაც თითქოს შთანთქა ქვეყნიერება,. . . ეს საყოველთაო ეთიკის აუცილებლობასთან დაკავშირებული დებატი გვიჩვენებს, რომ რაღაც არსებითის ნაკლებობაა აღიარებული,“ — ნათქვამია პარიზის ყოველდღიურ გაზეთში (International Herald Tribune). პოლიტიკოსები, თეოლოგები და ფილოსოფოსები მსჯელობენ „ეთიკის საყოველთაო პროექტზე“, როგორც მას გაერთიანებული ერების განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის ორგანიზაცია უწოდებს, რომ გამოასწორონ ხარვეზი და განსაზღვრონ ადამიანის პასუხისმგებლობები. მაგრამ ისინი გარკვეული სირთულეების წინაშე აღმოჩდნენ.

იმ დროს, როდესაც შედარებით იოლი ჩანს იმის განსაზღვრა, თუ ადამიანის რომელი უფლებებია დასაცავი, ყოველთვის არაა იოლი იმის დადგენა, თუ ადამიანის რომელი პასუხისმგებლობები უნდა იყოს საყოველთაოდ აღიარებული. აღსანიშნავია, რომ წამოყენებულ „პასუხიმგებლობათა დეკლარაციის“ ზოგ ჭეშმარიტად ფასეულ პრინციპს ეტყობა საყოველთაო და ყოველთვის აქტუალური „ოქროს წესის“ გავლენა, რომელიც დაახლოებით ორი ათასი წლის წინათ წარმოთქვა იესომ: „ყველაფერში, როგორც გინდათ, რომ მოგექცნენ ადამიანები, თქვენც ისევე მოექეცით მათ“ (მათე 7:12).

ბიბლია, რომელიც ხშირად ახდენდა გავლენას ადამიანის უფლებათა დაცვის კანონებზე, პირად პასუხისმგებლობებზეც ამახვილებს ყურადღებას. „ვინც სიკეთის ქმნა იცის და არ იქმს, ეს ცოდვად ეთვლება მას“ (იაკობი 4:17). როგორც იესო ცდილობდა, ყოველთვის სიკეთე ეკეთებინა, ჭეშმარიტი ქრისტიანებიც ცდილობენ, ყველასთვის სიკეთე აკეთონ; ისინი მხოლოდ საკუთარი უფლებებით კი არ კმაყოფილდებიან, არამედ ესმით, რომ უფლებებთან ერთად პასუხისმგებლობებიც აქვთ და რომ ყველა საკუთარი მოქმედებების გამო ვართ ღვთის წინაშე პასუხისმგებელი.