ბიბლიის წიგნი 60 — 1 პეტრე

დამწერი: პეტრე

დაწერის ადგილი: ბაბილონი

წერა დასრულდა: დაახლ. ახ. წ. 62—64

1. რატომ მოუწევდათ ქრისტიანებს მრავალი განსაცდელის ატანა და რატომ იყო პეტრეს წერილი დროული?

პირველი ქრისტიანები ყველგან აუწყებდნენ ღვთის აღმატებულობის შესახებ, რის შედეგადაც სამქადაგებლო საქმიანობამ წინ წაიწია და მალე მთელი რომის იმპერია მოიცვა. მიუხედავად ამისა, ბევრს სწორი წარმოდგენა არ ჰქონდა ქრისტიანთა ამ გულმოდგინე ჯგუფზე. მათ რელიგიას იერუსალიმში, იუდეველთა შორის ჩაეყარა საფუძველი. ამიტომ ბევრი მათ აიგივებდა პოლიტიკური ამბიციებით შეპყრობილ იუდეველ ზელოტებთან, რომლებიც ვერ ეგუებოდნენ რომაელთა უღელს და მუდმივად უპირისპირდებოდნენ ადგილობრივ მმართველებს. გარდა ამისა, ქრისტიანები იმითაც გამოირჩეოდნენ, რომ უარს ამბობდნენ იმპერატორისთვის მსხვერპლის შეწირვაზე და იმდროინდელ წარმართულ რელიგიურ რიტუალებში მონაწილეობაზე. მათზე უარყოფითად ლაპარაკობდნენ. რწმენის გამო მათ წინ მრავალი განსაცდელი ელოდათ. ღვთის შთაგონებით დაწერილ თავის პირველ წერილში პეტრემ ქრისტიანებს სიმტკიცისკენ მოუწოდა და ურჩია, როგორ მოქცეულიყვნენ იმპერატორ ნერონის მმართველობის დროს. ეს წერილი მართლაც დროული აღმოჩნდა, რადგან ძალიან მალე ქრისტიანების სასტიკი დევნა დაიწყო.

2. რა ამტკიცებს იმას, რომ ეს წერილი პეტრემ დაწერა და ვის მისწერა ის?

² წერილის პირველივე სიტყვებიდან ვიგებთ, რომ მისი დამწერი პეტრეა. გარდა ამისა, ირინეოსი, კლემენტ ალექსანდრიელი, ორიგენე და ტერტულიანე ციტირებდნენ ამ წერილიდან და მის დამწერად პეტრეს მიიჩნევდნენa. ბიბლიის სხვა წიგნების მსგავსად, „პირველი პეტრეს“ კანონიკურობაც კარგად არის დადასტურებული. ევსები კესარიელი გვატყობინებს, რომ ეკლესიის მამები იყენებდნენ ამ წერილს. მის დროს (დაახლ. ახ. წ. 260—340) ამ წიგნის კანონიკურობაში არავის ეპარებოდა ეჭვი. მეორე საუკუნის დასაწყისში მოღვაწე იგნატი ანტიოქიელს, ჰერმიასსა და ბარნაბას მოხსენიებული აქვთ ეს წერილიb. „პირველი პეტრე“ სრულიად ეთანხმება ბიბლიის სხვა წიგნებს და შეიცავს მნიშვნელოვან ინფორმაციას როგორც იუდეველი, ისე არაიუდეველი ქრისტიანებისთვის, „პონტოში, გალატიაში, კაპადოკიაში, აზიასა და ბითინიაში“ — მცირე აზიის ტერიტორიაზე — „მიმოფანტული დროებითი მცხოვრებლებისთვის“ (1 პეტ. 1:1).

3. როდის დაიწერა „პირველი პეტრე“ და რატომ შეგვიძლია ამის თქმა?

³ როდის დაიწერა ეს წერილი? წერილიდან ჩანს, რომ ქრისტიანები განსაცდელებს ხვდებოდნენ როგორც წარმართებისგან, ისე იუდაიზმის მიმდევარი ებრაელებისგან, თუმცა ქრისტიანების დევნა ჯერ არ იყო დაწყებული. ნერონმა ქრისტიანების დევნა ახ. წ. 64 წელს დაიწყო. როგორც ჩანს, პეტრემ ეს წერილი მანამდე ცოტა ხნით ადრე, დაახლოებით ახ. წ. 62—64 წლებში დაწერა. ამ დასკვნამდე იმასაც მივყავართ, რომ მარკოზი ჯერ კიდევ პეტრესთან იყო. პავლეს პირველი პატიმრობისას რომში (დაახლ. 59—61) მარკოზი მასთან იყო, მაგრამ მცირე აზიაში აპირებდა გამგზავრებას. პავლეს მეორე პატიმრობისას (დაახლ. 65) მარკოზი მასთან უნდა ჩასულიყო რომში (1 პეტ. 5:13; კოლ. 4:10; 2 ტიმ. 4:11). ამ შუალედში მას ექნებოდა ბაბილონში პეტრესთან ყოფნის საშუალება.

4, 5. ა) რის საფუძველზე შეიძლება იმის თქმა, რომ ეს წერილი პეტრეს რომში არ დაუწერია? ბ) რა ამტკიცებს, რომ წერილში მოხსენიებულ ბაბილონში რომი არ იგულისხმება?

⁴ სად დაიწერა „პირველი პეტრე“? ბიბლეისტებს ერთი აზრი აქვთ მის კანონიკურობასთან, დამწერთან და დაწერის დაახლოებით თარიღთან დაკავშირებით, რასაც ვერ ვიტყვით დაწერის ადგილზე. როგორც პეტრეს სიტყვებიდან ჩანს, მან პირველი წერილი ბაბილონში დაწერა (1 პეტ. 5:13). მაგრამ ზოგი თვლის, რომ ეს წერილი პეტრემ რომში დაწერა და „ბაბილონში“ რომი იგულისხმა. თუმცა ფაქტები სხვა რამეზე მეტყველებს. ბიბლიაში არსად არის ნათქვამი, რომ ბაბილონში რომი იგულისხმება. პეტრე წერილს პირდაპირი გაგებით პონტოში, გალატიაში, კაპადოკიაში, აზიასა და ბითინიაში მცხოვრებ ქრისტიანებს სწერს, ამიტომ ლოგიკური იქნება, თუ წერილში მოხსენიებულ ბაბილონსაც პირდაპირი მნიშვნელობით გავიგებთ (1:1). პეტრეს ნამდვილად ჰქონდა ბაბილონში ყოფნის მიზეზი. მას მინდობილი ჰქონდა ‘სასიხარულო ცნობა წინადაცვეთილებისთვის’. ქალაქ ბაბილონსა და მის შემოგარენში კი ბევრი იუდეველი ცხოვრობდა (გალ. 2:7—9). ერთ ენციკლოპედიაში, სადაც საუბარია ბაბილონის თალმუდის წარმოშობაზე, მოხსენიებულია ჩვენი წელთაღრიცხვით ბაბილონში მოქმედი იუდაიზმის „დიდებული აკადემიები“c.

⁵ წმინდა წერილებში, მათ შორის პეტრეს არც ერთ წერილში, არაფერია ნათქვამი იმის შესახებ, რომ პეტრე რომში იმყოფებოდა. პავლეს სიტყვებიდან ვიგებთ, რომ რომში იყო, მაგრამ მას არსად უხსენებია პეტრეს რომში ყოფნა. რომაელებისთვის მიწერილ წერილში პავლე 35 ქრისტიანს მოიხსენიებს სახელით და 26-ს მოკითხვას უთვლის, მაგრამ პეტრეს არც ერთხელ არ მოიხსენიებს. იმ დროისთვის ის იქ არ იმყოფებოდა (რომ. 16:3—15). უდავოა, რომ „ბაბილონი“, სადაც პეტრემ თავისი პირველი წერილი დაწერა, შუამდინარეთში, მდინარე ევფრატის ნაპირას მდებარე ქალაქი ბაბილონი იყო.

შინაარსი

6. რა იმედზე ამახვილებს პეტრე ყურადღებას და რის საფუძველზე ხდება ხელახლა შობა ამ იმედის მისაღებად?

⁶ ხელახლა შობა და ცოცხალი იმედი ქრისტეს მეშვეობით (1:1—25). დასაწყისში პეტრე მკითხველის ყურადღებას ამახვილებს ‘ხელახლა შობაზე’, „ცოცხალ იმედზე“ და ზეცაში შემონახულ უჭკნობელ მემკვიდრეობაზე. ამას შესაძლებელს ხდის ღვთის გულმოწყალება და იესო ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომა. „რჩეულები“ დიდად ხარობენ, თუმცა უნდა დამწუხრდნენ კიდეც სხვადასხვა განსაცდელის გამო, რადგან ასე გამონაცადი რწმენა „ქების, დიდებისა და პატივის მიზეზი იყოს იესო ქრისტეს გამოცხადებისას“. ძველ დროში მცხოვრები წინასწარმეტყველები, და ანგელოზებიც კი, ცდილობდნენ, უფრო მეტი გაეგოთ ამ ხსნასთან დაკავშირებით. ამიტომ „რჩეულებმა“ უნდა მოამზადონ გონება სამოქმედოდ, იქონიონ ღვთის წყალობის იმედი და ნებისმიერ საქციელში სიწმინდე შეინარჩუნონ. ისინი ხრწნადმა ვერცხლმა ან ოქრომ კი არ დაიხსნა, არამედ „ქრისტეს ძვირფასმა სისხლმა, როგორც უმანკო და უმწიკვლო კრავისა“. ისინი ‘ხელახლა იშვნენ’ ცოცხალი და მარადიული ღვთის, იეჰოვას, სიტყვის მეშვეობით, რომელიც მარადიულად რჩება და მათ ეხარათ (1:1, 3, 7, 19, 23).

7. ა) რად და რა მიზნით შენდებიან ქრისტიანები, როგორც ცოცხალი ქვები? ბ) როგორ უნდა მოიქცნენ ქრისტიანები ქვეყნიერებაში იმის გამო, რომ დროებითი მცხოვრებლები არიან?

⁷ კარგი საქციელი ქვეყნიერებაში (2:1—3:22). ქრისტიანები, როგორც ცოცხალი ქვები, სულიერ სახლად შენდებიან და ღვთისთვის მოსაწონ სულიერ მსხვერპლს სწირავენ იესო ქრისტეს, ანუ ქვაკუთხედის მეშვეობით, რომელიც დაბრკოლების ქვა გახდა ურჩებისთვის. მორწმუნეები ქმნიან ‘სამეფო სამღვდელოებას, წმინდა ერს, რათა ყველგან აუწყონ მისი აღმატებულობის შესახებ, ვინც სიბნელიდან თავის საოცარ სინათლეში გამოიხმო’. ისინი დროებითი მცხოვრებლები არიან, ამიტომ უნდა მოერიდონ ხორციელ სურვილებს, კარგად მოიქცნენ ქვეყნიერებაში და დაემორჩილონ „ყველაფერს, რაც ადამიანთა მიერ არის დადგენილი“, იქნება ეს მეფე თუ გამგებელი. ‘მათ პატივი უნდა სცენ ყველას, უყვარდეთ მთელი საძმო და ღვთისა ეშინოდეთ’. მსგავსად ამისა, მოსამსახურეები ბატონებს უნდა დაემორჩილონ, მათ უნდა აიტანონ უსამართლო ტანჯვა სუფთა სინდისის გამო. თვით ქრისტემაც აიტანა ტანჯვა და ლანძღვა მიუხედავად იმისა, რომ უცოდველი იყო. ამით მან „მაგალითი“ დაგვიტოვა, რომ ერთგულად მივყვეთ მის ნაკვალევს (2:9, 13, 17, 21).

8. ა) რა რჩევა ეძლევათ ცოლებსა და ქმრებს? ბ) რა არის საჭირო ღვთის წინაშე სუფთა სინდისის შესანარჩუნებლად?

⁸ ცოლები უნდა ემორჩილებოდნენ ქმრებს. კარგი საქციელითა და პატივისცემით მათ შეიძლება სიტყვის გარეშე მოიპოვონ ურწმუნო ქმრები. მათი მთავარი საზრუნავი გარეგნობა არ უნდა იყოს. მორჩილი სარას მსგავსად, მათი სილამაზე უნდა იყოს „შინაგან ადამიანში, რომელიც შემოსილია სიმშვიდითა და რბილი ხასიათით, ღვთის თვალში ძალიან ძვირფასი, უხრწნელი სამოსლით“. ქმრებმა პატივი უნდა მიაგონ ცოლებს როგორც „სუსტ ჭურჭელს“ და „სიცოცხლის დაუმსახურებელი საჩუქრის თანამემკვიდრეებს“. ყველა ქრისტიანი უნდა იყოს ძმათმოყვარე. „ვისაც სიცოცხლე უყვარს . . . ზურგი აქციოს ბოროტებას და სიკეთე აკეთოს. მშვიდობა ეძიოს და მისკენ ისწრაფოს, რადგან იეჰოვას მართლებისკენ აქვს მიპყრობილი თვალი“. მათ ადამიანების არ უნდა ეშინოდეთ და ყოველთვის მზად უნდა იყვნენ თავიანთი იმედის დასაცავად. უმჯობესია, კარგის კეთების გამო დაიტანჯონ, თუ ეს ღვთის ნებაა, ვიდრე — ბოროტების გამო. „ქრისტეც ხომ ერთხელ მოკვდა ცოდვების გამო, მართალი უმართლოთა გამო, რათა ღმერთთან მიეყვანეთ. იგი მოკლულ იქნა ხორცში, მაგრამ გაცოცხლდა სულში“. ნოე რწმენით მოქმედებდა, როცა კიდობანს აგებდა; შედეგად, ოჯახთან ერთად ის წარღვნას გადაურჩა. მსგავსად ამისა, გადარჩება და ღვთის წინაშე სუფთა სინდისს შეინარჩუნებს ის, ვისაც სწამს ქრისტეს აღდგომა, თავს უძღვნის ღმერთს, თავის რწმენას ნათლობით ადასტურებს და განაგრძობს ღვთის ნების შესრულებას (3:4, 7, 10—12, 18).

9. როგორი განწყობა უნდა ჰქონდეთ ქრისტიანებს?

⁹ ტანჯვის მიუხედავად ღვთის ნების სიხარულით შესრულება (4:1—5:14). ქრისტიანებს ისეთივე განწყობა უნდა ჰქონდეთ, როგორიც ქრისტეს ჰქონდა. მათ ღვთის ნებისამებრ უნდა იცხოვრონ და არა ქვეყნიერების ნებისამებრ მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყნიერება გმობს მათ, რადგან აღარ ‘ისწრაფვიან აღვირახსნილობის ჭაობისკენ’. ვინაიდან ყველაფრის დასასრული მოახლოვდა, ქრისტიანებმა საღად უნდა იაზროვნონ და ლოცვაში სიფხიზლე შეინარჩუნონ. მათ გულითადად უნდა უყვარდეთ ერთმანეთი და ყველაფერი ღვთის სადიდებლად აკეთონ. განსაცდელების დროს ისინი საგონებელში არ უნდა ჩაცვივდნენ. მათ უნდა უხაროდეთ, რომ ქრისტეს ტანჯვის მოზიარენი არიან. კარგია, თუ არც ერთ მათგანს არ მოუწევს ტანჯვა როგორც ბოროტმოქმედს. გასამართლება ღვთის სახლიდან დაიწყება. „ასე რომ, ვისაც ღვთის ნების თანახმად უწევს ტანჯვა, კარგი აკეთოს და თავისი სული ერთგულ შემოქმედს მიანდოს“ (4:4, 19).

10. რას ურჩევს პეტრე უხუცესებსა და ახალგაზრდებს, და რა გამამხნევებელი სიტყვებით ამთავრებს თავის წერილს?

¹⁰ უხუცესებმა ღვთის სამწყსო ხალისითა და გულმოდგინებით უნდა მწყემსონ. თუ სამწყსოსთვის მაგალითი იქნებიან, უფროსი მწყემსის გამოცხადებისას ისინი დიდების უჭკნობ გვირგვინს მიიღებენ. ახალგაზრდები უნდა დაემორჩილონ უფროს მამაკაცებს და იყვნენ თავმდაბლები, „რადგან ღმერთი ამპარტავნებს ეწინააღმდეგება, თავმდაბლებისადმი კი წყალობას ავლენს“. მათ მტკიცე რწმენა უნდა ჰქონდეთ და უნდა უფრთხილდნენ „მბრდღვინავ ლომს“, ეშმაკს. დასასრულს პეტრე გამამხნევებელი სიტყვებით მიმართავს ქრისტიანებს: „ყოველგვარი წყალობის ღმერთი კი, რომელმაც თავისი მარადიული დიდებისკენ მოგიხმოთ ქრისტესთან ერთობაში, მცირე ხნით თქვენი ტანჯვის შემდეგ თავად დაასრულებს თქვენს მომზადებას, განგამტკიცებთ და გაგაძლიერებთ. მას ძლევამოსილება მარადიულად. ამინ“ (5:5, 8, 10, 11).

რატომ არის სასარგებლო

11. რა რჩევას აძლევს პეტრე ზედამხედველებს?

¹¹ პეტრეს პირველ წერილში კარგი რჩევებია კრების ზედამხედველებისთვის. იესოსა (იოანე 21:15—17) და პავლეს (საქმეები 20:25—35) რჩევების შესაბამისად, პეტრე კიდევ ერთხელ ამახვილებს ყურადღებას იმაზე, რომ ზედამხედველებმა უნდა მწყემსონ სამწყსო და ეს უანგაროდ, ხალისითა და გულმოდგინებით აკეთონ. ზედამხედველები ემორჩილებიან „უფროს მწყემსს“, იესო ქრისტეს, და ანგარიშვალდებულნი არიან მის წინაშე. ისინი მაგალითი უნდა იყვნენ ღვთის სამწყსოსთვის და მასზე თავმდაბლურად უნდა ზრუნავდნენ (5:2—4).

12. ა) რატომ არის მმართველებისა და ბატონებისადმი ქრისტიანების მორჩილება პირობითი? ბ) რას ამბობს პეტრე ცოლების მორჩილებასა და ქმრების მეთაურობაზე? გ) რომელ ქრისტიანულ თვისებაზე ამახვილებს ყურადღებას პეტრე?

¹² „პირველ პეტრეში“ ვრცლად არის საუბარი ქრისტიანულ მორჩილებაზე და ამ საკითხთან დაკავშირებით შესანიშნავი რჩევებია მოცემული. 1 პეტრეს 2:13—17-ში საუბარია მმართველებისადმი, მაგალითად, მეფისა და გამგებლებისადმი მორჩილებაზე. თუმცა ქრისტიანების მორჩილება პირობითია, რადგან ისინი ღვთის მონები არიან და უფლის გულისთვის და ღვთის შიშით ავლენენ მორჩილებას. მოსამსახურე უნდა დაემორჩილოს თავის ბატონს და, თუ იტანჯება, ეს „ღვთის წინაშე თავისი სინდისის“ გამო უნდა აიტანოს. ცოლებსაც ეძლევათ შესანიშნავი რჩევა, რომ დაემორჩილონ ქმრებს, თუნდაც ურწმუნოებს. მათი „სუფთა საქციელი“ „ღვთის თვალში ძალიან ძვირფასია“ და ამან შეიძლება ჭეშმარიტებისკენ მიიზიდოს ქმარი. პეტრეს მოჰყავს სარას მაგალითი, რომელიც მთელი გულით ემორჩილებოდა აბრაამს (1 პეტ. 2:17—20; 3:1—6; დაბ. 18:12). ქმრებმა, თავის მხრივ, მეთაურობის დროს უნდა გაითვალისწინონ, რომ ცოლი „შედარებით სუსტი ჭურჭელია“. გარდა ამისა, პეტრე ასეთ რჩევას აძლევს ქრისტიანებს: „ასევე თქვენც, ახალგაზრდებო, დაემორჩილეთ უფროს მამაკაცებს“. პეტრე თავის წერილში თავმდაბლობაზეც არაერთხელ ამახვილებს ყურადღებას (1 პეტ. 3:7—9; 5:5—7; 2:21—25).

13. ა) პეტრეს სიტყვებიდან გამომდინარე, რა მიზნით აირჩია ღმერთმა ქრისტიანული კრება? ბ) რა მემკვიდრეობაზე საუბრობს პეტრე და ვინ მიიღებს მას?

¹³ ქრისტიანებისთვის, რომლებსაც წინ დიდი დევნა და ახალი განსაცდელები ელოდათ, პეტრეს წერილი ძალიან გამამხნევებელი იყო. ეს წერილი დღესაც ამხნევებს მათ, ვინც განსაცდელებს ხვდება. პეტრე ებრაული წერილებიდან ციტირებს იეჰოვას სიტყვებს: „იყავით წმინდები, რადგან წმინდა ვარ მე“ (1 პეტ. 1:16; ლევ. 11:44). შემდეგ მას არაერთი ციტატა მოჰყავს სხვა წიგნებიდან იმის საჩვენებლად, რომ ქრისტიანული კრება ცოცხალი ქვებით შენდება სულიერ სახლად, რომლის საძირკველიც ქრისტეა. რა მიზანს ემსახურება ეს კრება? პეტრე ამბობს: «თქვენ კი „რჩეული მოდგმა ხართ, სამეფო სამღვდელოება, წმინდა ერი, ღვთისთვის გამორჩეული საკუთრება, რომ ყველგან აუწყოთ მისი აღმატებულობის შესახებ“, ვინც სიბნელიდან თავის საოცარ სინათლეში გამოგიხმოთ» (1 პეტ. 2:4—10; ეს. 28:16; ფსალმ. 118:22; ეს. 8:14; გამ. 19:5, 6; ეს. 43:21; ოს. 1:10; 2:23). როგორც პეტრე ამბობს, სწორედ ეს „სამეფო სამღვდელოება, წმინდა ერი“, მიიღებს „უხრწნელ, წაუბილწველ და უჭკნობელ მემკვიდრეობას“, „დიდების უჭკნობ გვირგვინს“ და ‘მარადიულ დიდებას ქრისტესთან ერთობაში’. პეტრეს წერილი მათ აძლევს სიხარულის მიზეზს იმ იმედით, რომ ‘მისი [ქრისტეს] დიდების გამოცხადებისას იხარებენ და სიხარულით აივსებიან’ (1 პეტ. 1:4; 5:4, 10; 4:13).

[სქოლიოები]