არტემიდა

ბერძნულ მითოლოგიაში ნადირობის ქალწული ქალღმერთი, შეესაბამება რომაელების დიანას. წარმოდგენილია, როგორც ხარირემზე მშვილდ-ისრით მონადირე. მართალია, ბერძნები ეფესოს არტემიდას თავიანთ არტემიდასთან აიგივებდნენ, მაგრამ ეფესოს არტემიდას, რომელსაც მთელ მცირე აზიაში სცემდნენ თაყვანს, თითქმის არაფერი ჰქონდა საერთო კლასიკური ბერძნული მითოლოგიის არტემიდასთან (სქ. 19:27). ეფესოელთა არტემიდა ნაყოფიერების ქალღმერთი იყო, რომელიც გამოსახული ჰყავდათ მრავალი ძუძუთი, თუმცა, სავარაუდოდ, ეს შეიძლება ყოფილიყო კვერცხები ან შეწირული ხარების სათესლეები. მას ქვედა კიდურები მუმიასავით გაერთიანებული ჰქონდა და სხვადასხვა სიმბოლოთი თუ ცხოველთა გამოსახულებებით ჰქონდა შემკული.

ეფესოელთა არტემიდა ძალიან ჰგავდა სხვა ხალხთა მთავარ ქალღმერთებს, რაც, სავარაუდოდ, მათ საერთო წარმოშობაზე მეტყველებს. ერთ ბიბლიურ ლექსიკონში ნათქვამია: „საოცარი მსგავსება შეინიშნება არტემიდასა და ფრიგიელთა კიბელესა თუ აზიური სახელმწიფოების სხვა ღმერთქალებს შორის, მაგალითად, კაპადოკიელთა მა, ფინიკიელთა ასტარტა ან აშთაროთი, სირიელთა ატარგატიდა და მილიტა, რასაც იმ დასკვნამდე მივყავართ, რომ ყველანი ერთი რელიგიური კონცეფციის მცირედ სახეცვლილებას წარმოადგენენ და მათ შორის არსებული სხვაობა გარემომ და ქვეყნის თავისებურებებმა განაპირობა“ (A Dictionary of the Bible, 1904, ტ. I, გვ. 605, ჯ. ჰასტინგზის რედაქციით).

არტემიდას ტაძარი ეფესოში მსოფლიოს შვიდ საოცრებათა სიაში იყო შეტანილი. ეს შთამბეჭდავი შენობა კედრით, კვიპაროსით, თეთრი მარმარილოთი და ოქროთი იყო ნაშენი.

არტემისიონის თვეში (მარტ-აპრილი) გამართული დიდი დღესასწაულების დროს ეფესოს მცირე აზიიდან ასობით ათასი მნახველი სტუმრობდა. დღესასწაულის დროს ეწყობოდა რელიგიური პროცესია, რომლის დროსაც არტემიდას ქანდაკებას დიდი ზარ-ზეიმით დაატარებდნენ ქალაქში.

არტემიდას ვერცხლის პატარა ტაძრების დამზადება სარფიანი საქმე იყო დემეტრიოსისა და სხვა ეფესოელი ვერცხლისმჭედლებისთვის. ამიტომ, როცა ეფესოში მოციქულ პავლეს ქადაგების შედეგად მრავალმა ამ ქალღმერთის უწმინდური თაყვანისცემა მიატოვა, დემეტრიოსმა შეაგულიანა სხვა ხელოსნები, დაარწმუნა რა, რომ პავლეს ქადაგება საფრთხეს უქმნიდა არა მარტო მათი შემოსავლის წყაროს, არამედ დიდ ქალღმერთ არტემიდასაც. ამან დიდი არეულობა გამოიწვია ქალაქში, რაც საბოლოოდ ქალაქის მწერალმა ჩააცხრო (სქ. 19:23—41; იხ. ეფესო).

[სურათი]

ეფესოს არტემიდა, ნაყოფიერების ქალღმერთი. თავი გარშემოვლებული აქვს გრიფების გამოსახულებებით, კისერზე შემოვლებული გვირგვინის ქვემოთ ზოდიაქოს ნიშნებია ამოტვიფრული