ასენაფარი

ეს სახელი წიგნ „ეზრას“ არამეულ ენაზე შესრულებულ ნაწილშია ნახსენები (4:10). როგორც ჩანს, ის ასურეთის მეფე ასურბანიფალის სახელის არამეული შემოკლებული ვერსიაა და, როგორც სპარსულში, სადაც იმ დროს არ იყო ასო ლ, ბოლოკიდური ასო ლ-ს ნაცვლად რ არის გამოყენებული. ასენაფარმა სუსას (ელამის დედაქალაქი) მცხოვრებნი სამარიაში გადაასახლა (შდრ. 2მფ. 17:24—28). როგორც ისტორიიდანაა ცნობილი, ასურბანიფალი ასურეთის ერთადერთი მეფე იყო, რომელსაც ასეთი ნაბიჯის გადადგმა — ელამის მოსახლეობის გადასახლება — შეეძლო.

ასურბანიფალი ასარხადონის ვაჟი (ეზრ. 4:2) და სინახერიბის შვილიშვილი იყო. ის იუდას მეფე მენაშეს (ძვ. წ. 716—662) თანამედროვე იყო, რომლის სახელიც ასურბანიფალის პრიზმაზეა აღმოჩენილი. ამ პრიზმაზე ასურეთის მოხარკე დაახლოებით 20 მეფეა ჩამოთვლილი (შდრ. 2მტ. 33:10—13). ასურბანიფალის მეფობის დროს ასურეთმა დიდების მწვერვალს მიაღწია. როგორც ჩანს, ასურბანიფალი ტახტის მემკვიდრედ დანიშვნიდან სამ-ოთხ წელიწადში, მამის სიკვდილის შემდეგ გამეფდა. მისი ძმა, შამაშ-შუმუქინი იმ დროს ბაბილონში მეფობდა.

ასურბანიფალმა ჩაახშო აჯანყება ეგვიპტეში; მან დაიპყრო და ააოხრა ქალაქი თებე (ნო-ამონი; შდრ. ნამ. 3:8—10). მოგვიანებით მასსა და მის ძმას, ბაბილონის მეფეს შორის ხანგრძლივი კონფლიქტი დაიწყო, რაც იმით დასრულდა, რომ ასურბანიფალმა დაიმორჩილა ბაბილონი და გაანადგურა ელამის დედაქალაქი სუსა. სწორედ ეს გამარჯვება იძლევა იმის საფუძველს, რომ იგი ეზრას 4:9, 10-ში მოხსენიებულ ასენაფართან გავაიგივოთ.

ასურბანიფალი ყველაზე მეტად მაინც იმითაა ცნობილი, რომ ლიტერატურული ძეგლების შეგროვებით იყო დაინტერესებული, რაც სისხლისმსმელი ასურელი მეფეებისგან გამოარჩევდა. ახ. წ. 1845 წლიდან მოყოლებული არქეოლოგიური გათხრების დროს ძველი ნინევეს ტერიტორიაზე ასურბანიფალის მიერ აგებული უზარმაზარი ბიბლიოთეკა აღმოაჩინეს, რომელიც დაახლოებით 22 000 თიხის ფირფიტასა თუ სხვა სახის ტექსტურ მასალას შეიცავდა. ლურსმული დამწერლობით შესრულებული ლოცვების, ჰიმნების და მაგიური ტექსტების გარდა, აღმოჩენილია ისტორიული, გეოგრაფიული, ასტრონომიული, სამედიცინო და ლინგვისტური ნაშრომები. აგრეთვე ნაპოვნია მათემატიკური ცხრილები და საქმიანი დოკუმენტები — სხვადასხვა სახის ხელშეკრულებები, მათ შორის ყიდვა-გაყიდვისა და სესხების შესახებ. ეს ფირფიტები ასურეთზე ფასდაუდებელ ინფორმაციას გვაწვდის.