ეფოდი (I)

მღვდლის სამოსელი. მღვდელმთავრისთვის განკუთვნილი ეფოდი დაწვრილებით არის აღწერილი ღვთის მიერ მოსესთვის მიცემულ მითითებებში (იხ. სურათი, ტ. 1, გვ. 539). როგორც ჩანს, ეფოდი იყო წინსაფრის მსგავსი, მოქარგული და „ოქროს, . . ლურჯი ძაფის, მოშინდისფრო შალის, ალისფერი ნართისა და ძვირფასი გრეხილი სელისგან“ დამზადებული. ეფოდი შედგებოდა ერთმანეთთან შეერთებული წინა და უკანა ნაწილისგან. მას ჰქონდა იმავე მასალისგან დამზადებული სარტყელი, რომელიც შესაძლოა ზედვე იყო მიმაგრებული წელზე შემოსაჭერად. სამხრეების ოქროს ბუდეებში ჩასმული იყო ონიქსის ორი ქვა, რომლებზეც ამოტვიფრული იყო ისრაელის ძეთა სახელები — ექვს-ექვსი. ამ ოქროს ბუდეებზე მიმაგრებული იყო ბაწრის მსგავსი ოქროს ძეწკვები, რომლებზეც ეკიდა სამკერდე. სამკერდის ქვემოთა კუთხეებზე ემაგრებოდა ლურჯი თასმა, რომელიც გაყრილი იყო ეფოდის სამხრეების ქვემოთ, ანუ სარტყლის ზემოთ, მიმაგრებულ ოქროს რგოლებში. ეფოდი მღვდელმთავარს, როგორც ჩანს, წელს ქვემოთ სწვდებოდა, თუმცა შესაძლოა მუხლებამდე არა (გმ. 28:6—14, 22—28).

ეფოდს მღვდელმთავარი იცვამდა ლურჯ მოსასხამზე ანუ „ეფოდის მოსასხამზე“, რომელიც სელის გრძელ სამოსელზე ეცვა (გმ. 29:5). ის ყოველთვის არ იცვამდა ეფოდს. როდესაც მთელი ერისთვის მნიშვნელოვან საკითხზე იეჰოვას უნდა დაკითხებოდა, მღვდელმთავარი იცვამდა ეფოდს და სამკერდეს, რომელშიც ურიმი და თუმიმი იდო (რც. 27:21; 1სმ. 28:6; ეზრ. 2:63). ყოველწლიურ გამოსყიდვის დღეს, ცოდვის შესაწირავის მიტანის შემდეგ, მღვდელმთავარი იბანდა ტანს და ტანსაცმელს იცვლიდა. ის იხდიდა სელის ტანსაცმელს და, როგორც ჩანს, დასაწვავი მსხვერპლის შეწირვამდე იცვამდა საზეიმო ტანსაცმელს, მათ შორის ეფოდს (ლვ. 16:23—25).

ეფოდი, რომელიც მღვდელმა აბიათარმა ნობის საწმინდრიდან დავითის ბანაკში წაიღო, როგორც ჩანს, მღვდელმთავრისა იყო, რადგან დოეგს უკვე დაეხოცა აბიათარის მამა, მღვდელმთავარი ახიმელექი, და მასთან მომსახურე მღვდლები (1სმ. 22:16—20; 23:6). დავითმა მოატანინა აბიათარს ეფოდი, რომ იეჰოვას შეჰკითხვოდა, როგორ მოქცეულიყო (1სმ. 23:9—12; 30:7, 8).

მღვდლების ეფოდი. მღვდელმთავრის გარდა, ეფოდი მღვდლებსაც ეცვათ, თუმცა იეჰოვას მიერ მღვდლების ტანსაცმელთან დაკავშირებით მიცემულ მითითებებში მხოლოდ მღვდელმთავრის ეფოდი აღიწერება. აარონის ვაჟების ტანსაცმელში, რომლებიც აარონთან ერთად მღვდლებად მსახურობდნენ, მხოლოდ „გრძელი სამოსელი“, „სარტყლები“, „ჩალმები“ და „საცვლები“ მოიხსენიება (გმ. 28:40—43). როგორც ჩანს, დროთა განმავლობაში მღვდლებმაც დაიწყეს ეფოდის ტარება. მიუხედავად იმისა, რომ სამუელი მღვდელი არ იყო, ბავშვობაში იეჰოვას საწმინდარში მსახურებისას ეფოდს ატარებდა (1სმ. 2:18). ეფოდი ემოსა იმ 85 მღვდელსაც, რომლებიც მეფე საულის ბრძანებით დოეგმა დახოცა (1სმ. 22:18). შესაძლოა, ამ შემთხვევაში ეფოდი მათ მღვდლობაზე მიანიშნებდა. მას იმიტომ არ ატარებდნენ, რომ მღვდლის მოვალეობის შესასრულებლად ეს კანონით მოითხოვებოდა. მღვდლების ეფოდი, სავარაუდოდ, მღვდელმთავრის ეფოდს ჰგავდა და დამზადებული იყო მოუქარგავი თეთრი სელისგან, რომელიც, როგორც ჩანს, უფრო დაბალი ხარისხისა იყო. პატარა სამუელისა და 85 მღვდლის ეფოდის აღსაწერად გამოყენებულია ებრაული სიტყვა ბად (სელი) და არა შეშ (ძვირფასი სელი), რომელიც მღვდელმთავრის ეფოდთან გამოიყენება (გმ. 28:6; 1სმ. 2:18; 22:18).

როცა შეთანხმების კიდობანი იერუსალიმში, სიონის მთაზე გადაჰქონდა, რათა თავის სახლთან ახლოს დაედგა, დავითს ძვირფასი სელის მოსასხამი და სელის ეფოდი ემოსა და ამ ამბით გახარებული ცეკვავდა იეჰოვას წინაშე (2სმ. 6:14; 1მტ. 15:27).

გედეონის დამზადებული ეფოდი. მიდიანელებზე გამარჯვების შემდეგ გედეონმა ნადავლად წამოღებული ოქროსგან ეფოდი დაამზადა (მსჯ. 8:26, 27). ზოგი ეჭვქვეშ აყენებს ამ მონაკვეთს და ამტკიცებს, რომ 1700 შეკელი (19,4 კგ) ოქრო ბევრად მეტი იყო, ვიდრე ეფოდის დამზადებას სჭირდებოდა. ზოგიერთის ვარაუდით, გედეონმა ოქროს გამოსახულებაც დაამზადა. თუმცა სიტყვა „ეფოდი“ გამოსახულებას არ ნიშნავს. გედეონი ღვთის მორწმუნე იყო. ის არ მოიქცეოდა იერობოამივით, რომელმაც მოგვიანებით ისრაელის ათ ტომს ხბოს გამოსახულებების თაყვანისცემა დააწყებინა. გედეონმა მანამდე გამოხატა იეჰოვას თაყვანისმცემლობისადმი თავისი დამოკიდებულება, როცა ისრაელის მმართველი დინასტიის ჩამოყალიბების შესაძლებლობა მიეცა. მან უარი თქვა ამაზე და განაცხადა: „იეჰოვა იქნება თქვენი მმართველი“ (მსჯ. 8:22, 23). სავსებით შესაძლებელია, რომ ოქროს დიდი ნაწილი გადაიხადეს იმ ძვირფას ქვებსა თუ სხვა მასალებში, რომლებიც ეფოდის დასამზადებლად იყო საჭირო. გამორიცხული არ არის, რომ გედეონის ეფოდი მითითებული თანხა ($218 365) დამჯდარიყო, განსაკუთრებით თუ ის ძვირფასი ქვებით იყო შემკობილი.

მიუხედავად იმისა, რომ გედეონმა ეფოდი კარგი განზრახვით, იეჰოვას მიერ ისრაელისთვის ბოძებული გამარჯვების უკვდავსაყოფად და ღვთის განსადიდებლად გააკეთა, „მახედ ექცა ის გედეონსა და მის სახლეულობას“, რადგან ისრაელები გარყვნილებას სჩადიოდნენ ეფოდთან ანუ ეთაყვანებოდნენ მას (მსჯ. 8:27). თუმცა ბიბლიაში ნათქვამი არ არის, რომ ამაში გედეონიც მონაწილეობდა. მოციქული პავლე მას სახელით მოიხსენიებს ქრისტიანობამდე მცხოვრებ იეჰოვას ერთგულ მოწმეთა „დიდ ღრუბელში“ (ებ. 11:32; 12:1).

კერპთაყვანისმცემლობის მიზნით გამოყენება. კერპთაყვანისმცემლობის მიზნით ეფოდის გამოყენების შემთხვევა მოყვანილია მსაჯულების მე-17 და მე-18 თავებში. ერთმა ეფრემელმა დაამზადა ეფოდი და თავიდან ის გადასცა თავის ვაჟს, რომელიც მღვდლად მსახურობდა გამოსახულების წინაშე, შემდეგ კი — მოსეს შთამომავალ ლევიანს, რომელიც, მიუხედავად იმისა, რომ აარონის სამღვდელო შთამომავლობას არ მიეკუთვნებოდა, მასთან მღვდლად მსახურობდა. დროთა განმავლობაში ეფოდი და გამოსახულება ხელში ჩაუვარდათ დანელებს. ეს ლევიანი და მისი ვაჟები მთელი იმ ხნის მანძილზე განაგრძობდნენ კერპთაყვანისმცემლობას ქალაქ დანში, რაც ღვთის სახლი შილოში იმყოფებოდა.