იაჰი

უზენაესი ღვთის სახელის, იეჰოვას, პოეტური შემოკლება (გმ. 15:1, 2). იგი წარმოდგენილია ებრაული ტეტრაგრამატონის יהוה-ს (ჲჰვჰ) პირველი ორი ასოთი — იოდითა (י) და ჰეთი (ה), ებრაული ანბანის მეათე და მეხუთე ასოებით.

ებრაულ წერილებში იაჰი 50-ჯერ გვხვდება — 26-ჯერ ცალკე, 24-ჯერ კი სიტყვა „ალილუიაში“, რაც ნიშნავს მოწოდებას, „ადიდეთ იაჰი!“. ქართულ თარგმანებში ღვთის სახელის შემოკლებული ფორმა ცალკე არ გამოიყენება; „ძველი აღთქმის ორტომეულსა“ (1884) და „მცხეთურ ხელნაწერებში“ გვხვდება მხოლოდ „ალილუია“. აღსანიშნავია, რომ ბიბლიის სხვა მრავალ თარგმანშიც არ მოიპოვება დედანში არსებული ღვთის სახელის ეს შემოკლება. „მეფე ჯეიმზის თარგმანსა“ და „ამერიკულ თარგმანში“ ის მხოლოდ ერთხელ არის ნახსენები (ფს. 68:4), „ინგლისური შესწორებული თარგმანის“ ძირითად ტექსტში 2-ჯერ (ფს. 68:4; 89:8), ხოლო „ამერიკულ სტანდარტულ თარგმანში“ იაჰის ნაცვლად ყველგან სრული ფორმა, იეჰოვაა, გამოყენებული; თუმცა ყველგან, სადაც იაჰი უნდა იყოს, სქოლიოებია დასმული. „ახალი ქვეყნიერების თარგმანში“ ღვთის სახელის შემოკლებული ფორმა იაჰი 50-ვე ადგილასაა შენარჩუნებული, როდერემის (Emphasised Bible) ბიბლიაში კი — 49 ადგილას.

ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში იაჰი ოთხჯერ გვხვდება სიტყვა „ალილუიაში“ (გმც. 19:1, 3, 4, 6). ქართულ თარგმანებში „ალილუია“ უთარგმნელად, პირდაპირ არის გადმოტანილი, „ახალი ქვეყნიერების თარგმანი“ კი მას „ადიდეთ იაჰად“ თარგმნის.

„იაჰი“ არ არის ღვთის სახელის მარტივი ფორმა, რომელიც ტეტრაგრამატონამდე გამოიყენებოდა. ღვთის სახელის სრული ფორმა, იეჰოვა, მასორეტულ ტექსტში, კერძოდ, წიგნ „დაბადებაში“ 165-ჯერ გვხვდება, ხოლო მისი შემოკლებული ფორმა პირველად იმ მონაკვეთშია ნახსენები, რომელშიც ისრაელი ერის ეგვიპტიდან გამოსვლის შემდგომი მოვლენებია აღწერილი (გმ. 15:2).

იაჰს, ჩვეულებრივ, ვხვდებით ღვთისთვის აღვლენილ სახოტბო სიმღერებში, ლოცვებსა და სავედრებელში, აგრეთვე ისეთ კონტექსტებში, რომლებიც ძირითადად გამარჯვებითა და ხსნით განცდილ სიხარულს უკავშირდება ან ღვთის ძლევამოსილებისა და ძალაუფლების აღიარებას ეხება. ასეთი კონტექსტები მრავლად არის. ფრაზა „ადიდეთ იაჰი“ (ალილუია) გამოყენებულია ღვთის სადიდებელ ფსალმუნებში, პირველად ფსალმუნის 104:35-ში. ზოგან „იაჰი“ მხოლოდ ფსალმუნის დასაწყისშია (ფს. 111; 112), ზოგ ადგილას შუაში (135:3), ზოგან კი მხოლოდ ბოლოში (ფს. 104; 105; 115—117), თუმცა ხშირად არის ნახმარი თავსა და ბოლოში (ფს. 106; 113; 135; 146—150). წიგნ „გამოცხადებაში“ ამ შეძახილით ზეციერი ქმნილებები განუწყვეტლივ ასხამენ ქება-დიდებას იეჰოვას (გმც. 19:1—6).

სხვა კონტექსტებშიც „იაჰი“ ღვთის სახოტბო სიმღერებსა და სავედრებელში გვხვდება. მაგალითად, მოსეს სიმღერაში ხსნის შესახებ (გმ. 15:2). ესაია თავის სიმღერაში ღვთის სახელის შემოკლებული და გავრცობილი ფორმის კომბინაციას („იაჰი, იეჰოვა“) იყენებს (ეს. 12:2; 26:4). სიკვდილის პირას მყოფმა ხიზკიამ სასწაულებრივად განკურნების შემდეგ პოეტურად განადიდა იეჰოვა და თავისი ამაღლებული გრძნობების გამოსახატავად ორჯერ ზედიზედ მოიხსენია „იაჰი“ (ეს. 38:9, 11). ბიბლია მკვდრებს, რომლებსაც არ შეუძლიათ იაჰის განდიდება, აპირისპირებს ცოცხლებთან, რომლებსაც სურთ, მარადიულად ადიდონ იეჰოვა (ფს. 115:17, 18; 118:17—19). მადლიერება ხსნისთვის, მფარველობისა და შეგონებისთვის სხვა ფსალმუნებშიცაა გამოხატული (ფს. 94:12; 118:5, 14).