იეჰოაში

1. იუდას მეფე; მეფობდა 40 წელიწადს, ძვ. წ. 898—859 წლამდე. ის იყო იუდას მეფე ახაზიას უმცროსი ვაჟი. დედამისი იყო ბეერ-შებელი ციბია (2მფ. 12:1; 1მტ. 3:11). მასორულ ტექსტში ხშირად გამოყენებულია მისი სახელის შემოკლებული ფორმა „იოაში“.

ახაზიას სიკვდილმა საბაბი მისცა ათალიას, იეჰოაშის ბოროტ ბებიას, თავი დედოფლად გამოეცხადებინა. ტახტში რომ არავინ შესცილებოდა, ათალიამ მოაკვლევინა ახაზიას ყველა ვაჟი, გარდა იეჰოაშისა, რომელიც იმ დროისთვის ერთი წლისაც არ იქნებოდა. ის გადაურჩა სიკვდილს, რადგან მამიდამისმა იეჰოშებამ, მღვდელმთავარ იეჰოიადას ცოლმა, ძიძასთან ერთად წაიყვანა ის და ექვს წელს მალავდა ტაძარში (2მფ. 11:1—3; 2მტ. 22:10—12).

როცა ბავშვი შვიდი წლისა გახდა, იეჰოიადამ შეთანხმება დაუდო ხუთ ასისთავს, რომელთაც პირველებს გაუმხილა ტახტის კანონიერი მემკვიდრის შესახებ. შემდეგ იეჰოიადამ შეაიარაღა ამ ასისთავების დაქვემდებარებაში მყოფი 500 კაცი ტაძრიდან აღებული ფარებითა და შუბებით და უბრძანა, ტაძრის ეზოში ყოველი მხრიდან დაეცვათ იეჰოაში მეფედ კურთხევის დროს. ვინც ხელის შეშლას შეეცდებოდა, უნდა მოეკლათ (2მფ. 11:4—12, 21; 2მტ. 23:1—11). შეძახილების ხმაზე ათალია ტაძრის ეზოში მივარდა ყვირილით: „შეთქმულებაა, შეთქმულება!“. ის მაშინვე გაიყვანეს იქიდან და ცხენის კარიბჭესთან მოკლეს. იეჰოიადამ ერთგულების შეთანხმება დადო იეჰოვას, ახლად დანიშნულ მეფესა და ხალხს შორის, რის შემდეგაც მათ დაანგრიეს ბაალის სახლი, დალეწეს მისი სამსხვერპლოები და ქანდაკებები და მოკლეს ბაალის ქურუმი მათანი (2მფ. 11:13—20; 2მტ. 23:12—21).

მღვდელმთავარ იეჰოიადას სიცოცხლეში, რომელიც იეჰოაშისთვის მამასავით იყო და რჩევებს აძლევდა, ახალგაზრდა მეფე წარმატებებს აღწევდა. იეჰოაში 21 წლისა დაქორწინდა და ორი ცოლი ჰყავდა. ერთ მათგანს ერქვა იეჰოადანი, რომელთანაც იეჰოაშს შეეძინა ვაჟები და ასულები. ამგვარად, დავითიდან მესიამდე მიმყვანი საგვარეულო ხაზი, რომელიც კინაღამ გაწყდა, კვლავაც გაგრძელდა (2მფ. 12:1—3; 2მტ. 24:1—3; 25:1).

იეჰოვას სახლი სავალალო მდგომარეობაში იყო და შეკეთება სჭირდებოდა არა მარტო დროის გასვლის გამო (აგებიდან თითქმის 150 წელი იყო გასული), არამედ იმის გამოც, რომ ათალიას დროს ყურადღებას არ აქცევდნენ და ძარცვავდნენ. ამიტომ იეჰოაშმა აღძრა ლევიანები, შემოევლოთ იუდას ქალაქები და შეეგროვებინათ თანხა აღდგენითი სამუშაოებისთვის, მაგრამ ლევიანები სერიოზულად არ მოეკიდნენ ამას და საქმე წინ არ მიიწევდა (2მფ. 12:4—8; 2მტ. 24:4—7). მოგვიანებით ფულის შეკრებისა და თანხების მართვის მეთოდები შეიცვალა. ხალხი კარგად გამოეხმაურა ამ ცვლილებას, აღდგენითი სამუშაოები განახლდა და ბოლომდე იქნა მიყვანილი (2მფ. 12:9—16; 2მტ. 24:8—14).

მას შემდეგ, რაც ერთგული მღვდელმთავარი იეჰოიადა 130 წლისა გარდაიცვალა, იუდას მთავრებმა თანდათანობით ჩამოაცილეს მეფე და ხალხი იეჰოვას თაყვანისმცემლობას და კერპებისა და ფალოსის „წმინდა ბოძების“ თაყვანისცემა დააწყებინეს. ისინი ყურს არ უგდებდნენ იეჰოვას მიერ მათ გასაფრთხილებლად გაგზავნილ წინასწარმეტყველებს (2მტ. 24:15—19). იეჰოაში იქამდეც კი მივიდა, რომ მოაკვლევინა იეჰოიადას ვაჟი ზაქარია, რადგან მისი მეშვეობით იეჰოვამ უსაყვედურა ხალხს: „რატომ არღვევთ იეჰოვას მცნებებს?!“. სიკვდილის წინ ზაქარიამ თქვა: „დაინახოს იეჰოვამ და შური იძიოს!“ (2მტ. 24:20—22).

შურისძიებამ არ დააყოვნა. იეჰოვა აღარ მფარველობდა იუდას სამეფოს. მის ტერიტორიაზე ხაზაელის წინამძღოლობით სირიელთა პატარა ჯარი შეიჭრა. იეჰოაში აიძულეს, მათთვის საწმინდრის მთელი ოქრო და ძვირფასეულობა, აგრეთვე თავისი ქონება მიეცა, თავად კი დათრგუნული და მრავალი სენით შეპყრობილი დატოვეს (2მფ. 12:17, 18; 2მტ. 24:23—25). არც ისე დიდი ხნის შემდეგ ორმა მსახურმა შეთქმულება მოაწყო და სიცოცხლეს გამოასალმა იეჰოაში, რომელიც სულ რაღაც 47 წლისა იყო. ის დავითის ქალაქში მამა-პაპის გვერდით დამარხეს, მის ნაცვლად კი მისი ვაჟი ამაცია გამეფდა (2მფ. 12:19—21; 2მტ. 24:25—27).

2. ისრაელის მეფე; იეჰოახაზის ვაჟი და იეჰუს შვილიშვილი; მასორულ ტექსტში გვხვდება აგრეთვე მისი სახელის შემოკლებული ფორმა „იოაში“ (ოს. 1:1; ამ. 1:1). ის 16 წელიწადს მეფობდა ძვ. წ. მეცხრე საუკუნის შუა ხანებში. ისრაელის ჩრდილოეთ სამეფოში მისი მეფობის პირველ ნახევარში იუდას სამხრეთ სამეფოს ახაზიას ვაჟი იეჰოაში განაგებდა (2მფ. 13:10).

იეჰოაში ბოროტებას სჩადიოდა იეჰოვას თვალში და ნებას რთავდა, რომ მთელ ქვეყანაში ხბოებისთვის ეცათ თაყვანი. მიუხედავად ამისა, როცა სასიკვდილო სენით შეპყრობილი წინასწარმეტყველი ელისე სიკვდილის პირას იყო, იეჰოაში მივიდა მასთან და დასტიროდა: „მამა, მამა, ისრაელის საომარი ეტლი და მისი მხედრები!“ (2მფ. 13:11, 14). წინასწარმეტყველის თხოვნის თანახმად, იეჰოაშმა სარკმლიდან სირიის მიმართულებით ისარი ისროლა, შემდეგ კი მიწას დაჰკრა ისრები, ოღონდ მხოლოდ სამჯერ. გაბრაზებულმა ელისემ უთხრა მას, ხუთჯერ ან ექვსჯერ რომ დაეკრა, ის საბოლოოდ სძლევდა სირიას, ახლა კი, წინასწარმეტყველის სიტყვების თანახმად, ის მხოლოდ სამ არასრულ გამარჯვებას მოიპოვებდა სირიაზე (2მფ. 13:15—19). სირიაზე სამი გალაშქრების დროს იეჰოაშმა გარკვეულ წარმატებას მიაღწია. მან დაიბრუნა ისრაელის რამდენიმე ქალაქი, რომლებიც ადრე ბენ-ჰადადის მამამ, ხაზაელმა ჩრდილოეთ სამეფოს წაართვა (2მფ. 13:24, 25).

იუდას მეფემ ედომელების წინააღმდეგ საბრძოლველად იეჰოაშისგან ასი ათასი მეომარი იქირავა. თუმცა „ჭეშმარიტი ღვთის კაცის“ რჩევით, ისინი უკან გაუშვეს. მიუხედავად იმისა, რომ მათ წინასწარ გადაუხადეს ასი ტალანტი ვერცხლი (($660 600), სახლში გაბრუნებამ ისინი ძალიან გააბრაზა, რადგან ომში ალბათ ნადავლის ხელში ჩაგდების იმედი ჰქონდათ. ასე რომ, ჩრდილოეთში დაბრუნებულებმა სამხრეთი სამეფოს ქალაქების ძარცვა დაიწყეს სამარიიდან (შესაძლოა, მათი ბანაკის ადგილი) ბეთ-ხორონამდე (2მტ. 25:6—10, 13).

სავარაუდოდ შურისძიების მიზნით იუდას მეფემ იეჰოაში ომში გამოიწვია. შედეგად გამართული ბრძოლის დროს იუდას მეფე ამაცია ბეთ-შემეშში ტყვედ ჩავარდა, იეჰოაშის ჯარი კი იერუსალიმამდე მივიდა, შეანგრია ქალაქის გალავანი, გაძარცვა ტაძარი და მეფის სასახლე და სამარიაში წაიღო ოქრო-ვერცხლი და წაასხა მძევლები (2მფ. 14:8—14; 2მტ. 25:17—24). ბოლოს იეჰოაში მოკვდა. ის სამარიაში დამარხეს, მის ნაცვლად კი მისი ვაჟი იერობოამ II გამეფდა (2მფ. 13:12, 13; 14:15, 16).