თაყვანისმცემლობა

ვისიმე ან რისამე პატივისცემა როგორც წმინდა უზენაესი ძალისა. შემოქმედისადმი ჭეშმარიტი თაყვანისცემა ადამიანის ცხოვრების ყველა სფეროს უნდა მოიცავდეს. პავლე მოციქული კორინთელებს სწერდა: „ამიტომ ჭამთ, სვამთ თუ სხვა რამეს აკეთებთ, ყველაფერი ღვთის სადიდებლად აკეთეთ“ (1კრ. 10:31).

იეჰოვა ღმერთს ადამისთვის არ დაუდგენია კონკრეტული წესები და გზები, რომლითაც სრულყოფილ ადამიანს ღმერთისთვის თაყვანი უნდა ეცა. თუმცა თავისი ზეციერი მამის ნების ერთგულად შესრულება ადამს ღვთისადმი მსახურებასა და თაყვანისცემაში ჩაეთვლებოდა. მოგვიანებით იეჰოვამ ისრაელ ერს განუმარტა, რა იყო საჭირო მისადმი თაყვანისცემისთვის: მსხვერპლშეწირვა, მღვდელმსახურება და ხილული საწმინდარი (იხ. ღვთის წინაშე წარდგომა, ღმერთთან მიახლოება). მაგრამ ეს ყველაფერი მხოლოდ „მომავალ კურთხევათა ჩრდილი“ იყო და „არა თვით ეს კურთხევა“ (ებ. 10:1). განსაკუთრებული მნიშვნელობა ყოველთვის ენიჭებოდა რწმენას — იეჰოვა ღმერთის ნების შესრულებას — და არა რიტუალებს (მთ. 7:21; იაკ. 2:17—26).

წინასწარმეტყველმა მიქამ დაწერა: „რით შევეგებები იეჰოვას? რით ვცემ თაყვანს მაღალ ღმერთს? შევეგებები მას მთლიანად დასაწვავი შესაწირავებით, ერთწლიანი ხბოებით? ესიამოვნება კი იეჰოვას ათასობით ვერძი, ათობით ათასი ზეთის მდინარე?! მივცე ჩემი პირველი ძე ჩემი ურჩობისთვის, ჩემი მუცლის ნაყოფი — ჩემი სულის ცოდვისთვის? მან გითხრა, ადამიანო, რა არის კარგი. რას ითხოვს იეჰოვა შენგან, თუ არა სამართლის ქმნას, სიკეთის სიყვარულსა და მოკრძალებულად სიარულს შენს ღმერთთან ერთად?!“ (მქ. 6:6—8; შდრ. ფს. 50:8—15, 23).

ებრაული და ბერძნული სიტყვები. თაყვანისცემის აღმნიშვნელი ებრაული და ბერძნული სიტყვების უმეტესობა თაყვანისცემის გარდა სხვა მოქმედებებსაც გამოხატავს. სიტყვის ამა თუ იმ მნიშვნელობას, როგორც წესი, კონტექსტი განსაზღვრავს.

თაყვანისცემის აღმნიშვნელი ერთ-ერთი ებრაული სიტყვის (ʽავად) პირველადი მნიშვნელობაა მსახურება (დბ. 14:4; 15:13; 29:15). იეჰოვას მსახურება და თაყვანისცემა მისი მითითებებისა და ნების შესრულებას და მისდამი განსაკუთრებული ერთგულების გამოვლენას მოიცავდა (გმ. 19:5; კნ. 30:15—20; იეს. 24:14, 15). აქედან გამომდინარე, უცხო ღმერთებისადმი მიძღვნილ ნებისმიერ რიტუალში მონაწილეობა ჭეშმარიტი თაყვანისცემის მიტოვების ტოლფასი იყო (კნ. 11:13—17; მსჯ. 3:6, 7).

თაყვანისცემის აღმნიშვნელი კიდევ ერთი ებრაული სიტყვაა ჰიშთახავაჰ, რომლის პირველადი მნიშვნელობაა მდაბლად თაყვანისცემა (დბ. 18:2; იხ. მდაბლად თაყვანისცემა). მართალია, მდაბლად თაყვანისცემა ზოგჯერ ვისიმე მიმართ პატივისცემასა და თავაზიანობას გამოხატავს (დბ. 19:1, 2; 33:1—6; 37:9, 10), ის ღვთისადმი თაყვანისცემის, მოწიწების, მადლიერებისა და მისი ნებისადმი მორჩილების აღსანიშნავადაც გამოიყენება. როდესაც ჰიშთახავაჰ ჭეშმარიტი ღვთის ან ცრუ ღმერთების მიმართ გამოიყენება, მას ზოგჯერ თან ახლავს მსხვერპლის შეწირვა და ლოცვა (დბ. 22:5—7; 24:26, 27; ეს. 44:17). ეს იმას ცხადყოფს, რომ ლოცვისა და მსხვერპლის შეწირვის დროს მდაბლად თაყვანისცემა ჩვეულებრივი მოვლენა იყო (იხ. ლოცვა).

ებრაული ფუძისეული სიტყვა საგად (ეს. 44:15, 17, 19; 46:6), ძირითადად, „პირქვე დამხობას“ ნიშნავს. მისი არამეული შესატყვისი გულისხმობს თაყვანისცემას (დნ. 3:5—7, 10—15, 18, 28), თუმცა დანიელის 2:46-ში ეს სიტყვა პატივის მნიშვნელობითაა ნახმარი, ისეთი პატივისა, როგორიც მეფე ნაბუქოდონოსორმა წინასწარმეტყველ დანიელს დამხობილმა მიაგო.

ბერძნული ზმნა ლატრევო (ლკ. 1:74; 2:37; 4:8; სქ. 7:7) და არსებითი სახელი ლატრეა (ინ. 16:2; რმ. 9:4) წმინდა მსახურებას გულისხმობს და არა სხვა სახის მსახურებას.

ბერძნული სიტყვა პროსკინეო მნიშვნელობით ძალიან ახლოს დგას ებრაულ სიტყვასთან ჰიშთახავაჰ, რადგან ორივე თაყვანისცემისა და მდაბლად თაყვანისცემის აზრს გადმოსცემს. მათეს 18:26-ში პროსკინეოთი გადმოცემულია მონის მიერ მეფის წინაშე მდაბლად თაყვანისცემის აზრი, ხოლო მათეს 4:8, 9-ში ნაგულისხმევია ის მოქმედება, რომლის შესრულებაც სატანამ იესოს მსოფლიოს ყველა სამეფოსა და მათი დიდების სანაცვლოდ მოსთხოვა. იესოს მიერ ეშმაკისთვის მდაბლად თაყვანისცემა იმის ნიშანი იქნებოდა, რომ იესო დაემორჩილა მას და მისი მსახური გახდა. მაგრამ იესომ უთხრა მას: «გამშორდი, სატანა! რადგან დაწერილია: „იეჰოვას, შენს ღმერთს ეცი თაყვანი [ბერძ. პროსკინეოს ერთ-ერთი ფორმა. „მეორე კანონში“, საიდანაც იესო ციტირებდა, გამოყენებულია ებრ. სიტყვა ჰიშთახავაჰ] და მხოლოდ მას შეუსრულე წმინდა მსახურება (ბერძ. ლატრევოს ერთ-ერთი ფორმა; ებრ. ʽავად)“» (მთ. 4:10; კნ. 5:9; 6:13). აქედან გამომდინარე, „მხეცისა“ და მისი „ქანდაკების“ თაყვანისცემა და მის წინაშე დამხობა იგივე მსახურებაა. ამაზე მეტყველებს ის, რომ „მხეცისა“ და მისი „გამოსახულების“ მხარდამჭერებს მისი ნიშანი ადევთ ხელზე (რითაც ადამიანი მსახურებას ასრულებს) ან შუბლზე (რაც ყველასთვის თვალსაჩინოა). ვინაიდან მხეცს ძალაუფლება ეშმაკისგან აქვს მიღებული, მხეცის თაყვანისცემა, ფაქტობრივად, ეშმაკის თაყვანისცემასა და მსახურებას ნიშნავს (გმც. 13:4, 15—17; 14:9—11).

თაყვანისცემის აღმნიშვნელი სხვა ბერძნული სიტყვები ნაწარმოებია სიტყვებიდან: ევსებეო, თრესკევო და სებომე. სიტყვა ევსებეო ნიშნავს „ღვთისადმი ერთგულებას“ ან „ღრმა პატივისცემას, მოკრძალებას“ (იხ. ღვთისადმი ერთგულება). საქმეების 17:23-ში ამ სიტყვით გადმოცემულია ათენელების ერთგულება და პატივისცემა „უცნობი ღმერთის“ მიმართ. თრესკევოდან ნაწარმოები არსებითი სახელი თრესკეა აღნიშნავს თაყვანისმცემლობას, ცრუს ან ჭეშმარიტს (სქ. 26:5; კლ. 2:18). ჭეშმარიტი ქრისტიანული თაყვანისმცემლობისთვის დამახასიათებელი იყო გაჭირვებულებზე ზრუნვა და უღვთო ქვეყნიერებისგან განზე დგომა (იაკ. 1:26, 27). სებომე (მთ. 15:9; მრ. 7:7; სქ. 18:7; 19:27) და მისი მონათესავე სიტყვა სებაზომე (რმ. 1:25) „მოწიწებას, ღრმა პატივისცემას და თაყვანისცემას“ ნიშნავს. არსებითი სახელი სებასმა თაყვანისცემის საგანს აღნიშნავს (სქ. 17:23; 2თს. 2:4). იმავე ზმნური ფუძიდან არის ნაწარმოები კიდევ ორი სიტყვა, რომელთაც დართული აქვს პრეფიქსი თეოს (ღმერთი). ეს სიტყვებია თეოსებეს (სიტყვასიტყვით ღვთისმოშიში, ინ. 9:31) და თეოსებეა (სიტყვასიტყვით ღვთისმოშიშება, 1ტმ. 2:10).

ღვთისთვის მისაღები თაყვანისცემა. იეჰოვა ღმერთი მხოლოდ მათგან იღებს თაყვანისცემას, ვინც მის ნებას ემორჩილება (მთ. 15:9; მრ. 7:7). ქრისტე იესომ სამარიელ ქალს უთხრა: „მოდის საათი, როცა აღარც ამ მთაზე [გერიზიმი] სცემთ მამას თაყვანს და აღარც იერუსალიმში. თქვენ არ იცით, რას სცემთ თაყვანს, ჩვენ კი ვიცით, რას ვცემთ თაყვანს ... მაგრამ მოდის საათი და უკვე მოვიდა კიდეც, როცა ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლები მამას სულითა და ჭეშმარიტებით სცემენ თაყვანს, რადგან მამა სწორედ ასეთ თაყვანისმცემლებს ეძებს თავისთვის. ღმერთი სულია და მისი თაყვანისმცემლები მას სულითა და ჭეშმარიტებით უნდა სცემდნენ თაყვანს“ (ინ. 4:21—24).

იესოს სიტყვებიდან კარგად გამოჩნდა, რომ ჭეშმარიტი ღვთის თაყვანსაცემად არც ხილული ნივთების გამოყენებაა საჭირო და არც რომელიმე გეოგრაფიულ ადგილზე ყოფნა. ჭეშმარიტი თაყვანისმცემელი არ არის დაიმედებული ხილულზე. მას აქვს რწმენა და სადაც უნდა იყოს, მზად არის, ღმერთს პატივი მიაგოს. აქედან გამომდინარე, ის ღმერთს თაყვანს სცემს სულით და არა ხილული ნივთების გამოყენებით. ვინაიდან მან იცის ღვთის მიერ გაცხადებული ჭეშმარიტება, იგი ამ ჭეშმარიტების თანახმად სცემს ღმერთს თაყვანს. ბიბლიის მეშვეობით მან გაიცნო ღმერთი და ხედავს, როგორ მოქმედებს ღვთის წმინდა სული მის ცხოვრებაში. ამიტომ სულითა და ჭეშმარიტებით ღვთის თაყვანისმცემელმა იცის, რას სცემს თაყვანს.