სტიქიური უბედურებები — არის თუ არა ღმერთი პასუხისმგებელი?
„ღმერთო, რა გვიქენი?“
ეს იყო გადარჩენილის სიტყვები, რომელმაც აღწერა თოვლით დაფარული ვულკანის, „ნევადო დელ რუის“-ის ამოფრქვევით გამოწვეული განადგურება კოლუმბიაში 1985 წლის 13 ნოემბერს. გადმომქუხარე ტალახმა მთელი ქალაქი არმერო მიწაში ჩააფლო, ერთ ღამეში დაიღუპა 20 000-ზე მეტი ადამიანი.
გადარჩენილის რეაქცია გასაგებია. საზარელი სტიქიური ძალების წინაშე უმწეო ადამიანები, ჯერ კიდევ ძველი დროიდან, ასეთ კატასტროფულ შემთხვევებს ღმერთს აბრალებდნენ. პირველყოფილი ადამიანები მსხვერპლად ადამიანებსაც კი სწირავდნენ, რომ დაემშვიდებინათ ზღვის, ცის, დედამიწის, მთის, ვულკანისა და სხვათა ღმერთები. ზოგიერთს, დღესაც, კატასტროფული შემთხვევების შედეგი ბედისწერად ან ღმერთის მოქმედებად მიაჩნია.
სინამდვილეში, არის კი ღმერთი პასუხისმგებელი უბედურებებზე, რომელთაც ამდენი ტანჯვა და ზარალი მოაქვთ ადამიანთათვის მთელ მსოფლიოში? არის ის დამნაშავე? რომ ვიპოვოთ პასუხი, საჭიროა უფრო ყურადღებით განვიხილოთ თუ რას წარმოადგენს უბედურება. ფაქტიურად, ჩვენ ხელახლა უნდა განვიხილოთ რამდენიმე ცნობილი ფაქტი.
რა არის „სტიქიური უბედურება“?
ჩინეთის ოფიციალური ცნობების თანახმად, მიწისძვრამ ტიან-შანზე (ჩინეთი) შეიწირა 242 000 ადამიანი, ხოლო სამხრეთ ფლორიდასა და ლუიზიანაში (აშშ) გრიგალმა „ენდრუ“-მ მილიარდობით დოლარის ზარალი მიაყენა; ასეთმა სტიქიურმა უბედურებებმა მსოფლიოს პრესის ყურადღება მიიპყრო. მაგრამ რა იქნებოდა, ეს მიწისძვრა დაუსახლებელ უდაბნოში, „გობი“-ში, რომ მომხდარიყო, რომელიც ტიან-შანის ჩრდილო-დასავლეთით 1 100 კილომეტრში მდებარეობს, ან თუ გრიგალი „ენდრუ“ შეცვლიდა მიმართულებას, გვერდს აუვლიდა დასახლებულ მიწებს და იბობოქრებდა ზღვაზე? ძნელად თუ გაგვახსენდებოდა ეს შემთხვევები დღეს.
ნათელია, როდესაც ვსაუბრობთ სტიქიური უბედურებების შესახებ, ჩვენ არ ვსაუბრობთ ბუნების ძალების უბრალოდ შთამბეჭდავ მოვლენებზე. ყოველწლიურად ხდება ათასობით დიდი და პატარა მიწისძვრა, ათობით შტორმი, ციკლონი, გრიგალი, ტაიფუნი, ვულკანური ამოფრქვევა და სხვა მძლავრი მოვლენა, რომელსაც აღნიშნავენ მხოლოდ როგორც სტატისტიკას. ხოლო, როდესაც მსგავსი შემთხვევები, სიცოცხლისა და ქონების უზარმაზარი განადგურების მიზეზია, ამასთანავე, თუ ირღვევა სიცოცხლის ნორმები, ისინი უბედურებად იქცევიან.
აღსანიშნავია, რომ კატასტროფები და მისგან გამომდინარე ზარალი არ არის ყოველთვის თანაზომიერი ბუნების ძალებთან, რომლებიც იწვევენ მათ. არ არის აუცილებელი, რომ ყველაზე დიდი უბედურება იყოს გამოწვეული ბუნების ძალების მძლავრი გამოვლინებით. მაგალითად, 1971 წელს სან-ფერნანდოში (კალიფორნია, აშშ) რიხტერის სკალის მიხედვით 6,6 ბალიანი მიწისძვრა მოხდა, რომელსაც შეეწირა 65 ადამიანი. ერთი წლის მოგვიანებით მანაგუაში (ნიკარაგუა) 6,2 ბალიანმა მიწისძვრამ დაღუპა 5 000 ადამიანი!
ამრიგად, როდესაც ვსაუბრობთ სტიქიური უბედურებების მზარდი გამანადგურებელი ძალის შესახებ, უნდა ვიკითხოთ: იქნებ ბუნების მოვლენები უფრო გამძვინვარდა? ან პრობლემას ადამიანური ფაქტორები აძლიერებენ?
ვინ აგებს პასუხს?
ბიბლია წარმოგვიდგენს იეჰოვა ღმერთს, როგორც ყველაფრის და, ამასთანავე, დედამიწის ბუნების ძალების დიდებულ შემქმნელს (დაბადება 1:1; ნეემია 9:6; ებრაელთა 3:4; გამოცხადება 4:11). ეს არ ნიშნავს, რომ ის ქმნის ქარის ყოველ მოძრაობას ან კოკისპირულ წვიმას. უფრო სწორად მან მოძრაობაში მოიყვანა გარკვეული კანონები, რომლებიც მართავენ დედამიწასა და მის გარემოს. მაგალითად, ეკლესიასტეს 1:5-7-ში ვკითხულობთ სამი ძირითადი მოქმედების შესახებ, რომელიც ცხოვრებას დედამიწაზე შესაძლებელს ხდის — მზის ყოველდღიური ამოსვლა და ჩასვლა, ქარის უცვლელი სისტემა და წყლის წრებრუნვა. შეიგნო კაცობრიობამ მათი არსებობა თუ არა, ბუნების ეს და ამის მსგავსი სხვა სისტემები, რომელიც შეიცავს დედამიწის კლიმატს, გეოლოგიასა და ეკოლოგიას, ათასობით წლის განმავლობაში მოქმედებს. სინამდვილეში, ეკლესიასტეს მწერალმა გაამახვილა ყურადღება შემოქმედების უცვლელ და უსასრულო თავისებურებებსა და ადამიანის წუთიერ, წარმავალ სიცოცხლეს შორის დიდ სხვაობაზე.
იეჰოვამ არა მხოლოდ შექმნა ბუნების ძალები, მას ასევე ძალუძს მათი მართვა. ბიბლია ხშირად გვატყობინებს, რომ თავისი განზრახვების განსახორციელებლად, იეჰოვა ხელმძღვანელობს ან მოხერხებულად მართავს ასეთ ძალებს. მაგალითად, მეწამული ზღვის გაყოფა მოსეს დღეებში, ასევე, ცაში ჩვეულებრივი სვლის დროს მზისა და მთვარის გაჩერება იესო ნავეს ძის პერიოდში (გამოსვლა 14:21-28; იესო ნავეს ძე 10:12, 13). აგრეთვე, იესო ქრისტემ, ღმერთის ძემ და აღთქმულმა მესიამ, აჩვენა თავისი ძალაუფლება ბუნების მოვლენებზე, მაგალითად, როდესაც გალილეის ზღვაზე ქარიშხალი დაამშვიდა (მარკოზი 4:37-39). ამის მსგავსი ცნობები არ ტოვებს ეჭვს, რომ იეჰოვა ღმერთს და მის ძეს, იესო ქრისტეს, სავსებით შეუძლიათ მართონ ყველაფერი, რაც დედამიწაზე სიცოცხლეს ართულებს (მეორე ნეშტთა 20:6; იერემია 32:17; მათე 19:26).
შეგვიძლია კი, თანამედროვე დროში მომხდარი სტიქიური უბედურებებით გამოწვეული მზარდი განადგურებისა და გაპარტახების გამო დავადანაშაულოთ ღმერთი? რომ ვუპასუხოთ ამ კითხვას, უპირველესად უნდა განვიხილოთ, არის თუ არა ბოლო დროს ბუნების ძალების უფრო გამძვინვარებისა და შესაძლოა კონტროლიდან გამოსვლის დამადასტურებელი ფაქტები.
ამ მხრივ, დაუკვირდი, რას ლაპარაკობს წიგნი „სტიქიური უბედურებები — ღმერთის მოქმედებაა, თუ ადამიანის?“ (ინგლ.): „არ არსებობს მტკიცება იმისა, რომ კლიმატური სტრუქტურა, რომელიც დაკავშირებულია გვალვებთან, წყალდიდობებსა და ციკლონებთან, შეცვლილია. და არც ერთი გეოლოგი არ ამტკიცებს, რომ მიწისძვრებთან, ვულკანებსა და ცუნამებთან (მიწისძვრებით გამოწვეულ ტალღებთან) დაკავშირებული დედამიწის ქერქის მოძრაობა უფრო ძლიერდება“. აგრეთვე, მსგავს აზრს გამოთქვამს წიგნი „მიწისძვრა“ (ინგლ.): „ყველა კონტინენტის მთის ქანები შეიცავს უთვლად, მნიშვნელოვან, თუ უმნიშვნელო გეოლოგიური შემთხვევების მატიანეს, რომელთაგან თითოეული, დღეს რომ მომხდარიყო, კაცობრიობისათვის კატასტროფული უბედურება იქნებოდა; ასევე, მეცნიერული თვალსაზრისით, ნათელია, რომ მსგავს შემთხვევებს მომავალში ისევ და ისევ ექნება ადგილი“. სხვა სიტყვებით, დედამიწა და მისი დინამიკური ძალები საუკუნეების განმავლობაში მეტნაკლებად უცვლელი რჩება. მაშასადამე, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი სტატისტიკური ცნობა მიუთითებს გეოლოგიური ფორმების ან სხვა მოქმედებების ზრდას, დედამიწაზე ბუნების ძალების გამძვინვარება ჩვენს დროში, არ რჩება კონტროლის გარეშე.
მაშ, რას მივაწეროთ სტიქიური უბედურებების მზარდი, დამანგრეველი ძალა და სიხშირე, რომელზეც პრესაში ვკითხულობთ? თუკი ბუნების ძალები არაფერ შუაშია, მაშინ, როგორც ჩანს, ბრალი ადამიანებს ედება. და, ნამდვილად, სპეციალისტები აღიარებენ, რომ ადამიანთა მოქმედებები ჩვენს გარემოს სტიქიური უბედურებებისაკენ უფრო მიდრეკილს და უმწეოს ხდის. განვითარებად ქვეყნებში, საკვების მოთხოვნილების ზრდის გამო, ფერმერები გადამეტებულად ამუშავებენ მიწას ან ითვისებენ მას საარსებოდ მნიშვნელოვანი ტყის გაჩეხვით. ამის შედეგია ნიადაგის ძლიერი ეროზია. მოსახლეობის ზრდა, ასევე აჩქარებს შემთხვევით აშენებული ჯურღმულებისა და ქოხმახების წარმოშობას არაუსაფრთხო რაიონებში. უფრო განვითარებულ ქვეყნებშიც კი, ადამიანები, კალიფორნიაში, სან-ანდრეასის გასწვრივ მილიონობით მცხოვრების მსგავსად, აშკარა გაფრთხილების მიუხედავად, საფრთხეში ვარდებიან. შეიძლება კი, ასეთ შემთხვევაში, არაჩვეულებრივი მოვლენების — ქარიშხლის, წყალდიდობის ან მიწისძვრის კატასტროფული შედეგი „ბუნებას“ მივაწეროთ?
ტიპობრივი მაგალითია — გვალვა საჰელში (აფრიკა). ჩვეულებრივ, ჩვენ ვფიქრობთ გვალვაზე, როგორც წვიმის ან წყლის არარსებობაზე, რომელსაც დამშევასა და შიმშილით სიკვდილამდე მიჰყავს ადამიანი. მაგრამ არის კი მასობრივი შიმშილი იმ რაიონებში გამოწვეული მხოლოდ წყლის უკმარისობით? წიგნი „გამძვინვარებული ბუნება“ (ინგლ.) ლაპარაკობს: „მეცნიერული და დამხმარე დაწესებულებების მიერ შეგროვილი ფაქტები უჩვენებს, რომ დღეს არსებული შიმშილი გრძელდება არა იმდენად ხანგრძლივი გვალვის გამო, არამედ მიწისა და წყლის რესურსების ბოროტად ხანგრძლივი გამოყენების შედეგად . . . საჰელის გაუდაბურების გაგრძელების მიზეზი, უშუალოდ, ადამიანია“. ჩრდილოეთ აფრიკის გაზეთი „ნატალ უიტნეს“-ი შენიშნავს: „შიმშილის მიზეზი არ არის საკვების უკმარისობა, მიზეზი — საკვების მიუწვდომლობაა. სხვა სიტყვებით — სიღარიბე“.
იმავეს თქმა შეიძლება სხვა კატასტროფებიდან გამომდინარე განადგურებების უმეტესი ნაწილის შესახებ. გამოკვლევებმა ცხადყო, რომ მსოფლიოს მდიდარ ქვეყნებთან შედარებით, ღარიბ ქვეყნებში სტიქიური უბედურებებისაგან სიკვდილის საშიშროების პროცენტი არათანაბარზომიერად მაღალია. მაგალითად, 1960 წლიდან 1981 წლამდე, ერთი გამოკვლევის თანახმად, იაპონიაში მომხდარი 43 მიწისძვრისა და სხვა უბედურებების შედეგად 2 700 ადამიანმა დაკარგა სიცოცხლე, საშუალოდ, ერთ უბედურებაზე 63 სიკვდილი. ამავე პერიოდში პერუში 31 კატასტროფულ შემთხვევას შეეწირა 91 000 ადამიანი ანუ ერთ განადგურებაზე 2 900 ადამიანი. რატომ არის ასეთი განსხვავება? შესაძლოა, სტიქიური უბედურებები ბუნების ძალებით ყოფილიყო გამოწვეული, მაგრამ სიცოცხლის დაკარგვასა და საკუთრების განადგურებაში პასუხისმგებელი არის ადამიანის სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური მოღვაწეობა.
რა არის გამოსავალი?
მრავალი წლის განმავლობაში, მეცნიერები და ექსპერტები ცდილობენ სტიქიური უბედურებების წინააღმდეგ ბრძოლის რაიმე ხერხის მოძებნას. ისინი იძიებენ დედამიწის წიაღს, რათა ჩაწვდნენ მიწისძვრებისა და ვულკანური ამოფრქვევების მოქმედებას. კოსმოსური თანამგზავრების საშუალებით, ისინი, ამინდის ცვალებადობას აკვირდებიან, რომ თვალყური ადევნონ ციკლონებისა და ქარიშხლების მიმართულებას ან წინასწარ შეატყობინონ წყალდიდობებისა და გვალვების შესახებ. ისინი იმედოვნებენ, რომ ყველა ამ გამოკვლევის მიერ მოწოდებული ინფორმაცია, სტიქიური უბედურებების ზემოქმედების შემცირების შესაძლებლობას მისცემს.
წარმატებულია კი ასეთი მცდელობები? ასეთ ძვირფას, ტექნიკურად უმაღლესად აღჭურვილ გამოკვლევებთან დაკავშირებით, გარემოს მეთვალყურე ერთ-ერთმა ორგანიზაციამ შენიშნა: „მათ სათანადო ადგილი უკავიათ. მაგრამ, თუ ისინი ფულისა და ძალის არათანაბარზომიერ მოხმარებას ითხოვენ — თუ უგულებელყოფენ საფრთხეს, რაც განუყოფელი ნაწილია საზოგადოებებისა, რომელთაც მრავალი მსხვერპლი მიეკუთვნება და რომლებიც უფრო ამძიმებენ უბედურებებს — მაშინ, მათ უფრო მეტი ზიანის მოტანა შეუძლიათ, ვიდრე სარგებლისა“. მაგალითად, სასარგებლოა ვიცოდეთ, რომ ბანგლადეშის სანაპირო დელტას მუდამ ემუქრება წყალდიდობები და ზღვის მოქცევა, თუმცა ამის ცოდნის მიუხედავად ბანგლადეშის მილიონობით მცხოვრები იძულებულია იქ იცხოვროს. შედეგად არის ხშირი უბედურებები, რომელთაც თან სდევს ასობით ათასი ადამიანის სიკვდილი.
ცხადია, რომ ტექნიკური ინფორმაცია გამოსადეგია მხოლოდ განსაზღვრულ ფარგლებში. სხვა, რაც საჭიროა, მძიმე ვითარების შემსუბუქების აუცილებლობაა, რაშიც ადამიანებს მცირე არჩევანი აქვთ — იცხოვრონ განსაკუთრებულად სახიფათო რაიონებში ან გაანადგურონ გარემო. სხვა სიტყვებით, სტიქიებით გამოწვეული ზარალის შემცირებისათვის უნდა შეიცვალოს სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური სისტემები, რომელთა ქვეშევრდომობითაც ჩვენ ვცხოვრობთ. ვის შეუძლია ამის შესრულება? მხოლოდ იმას, ვისაც ძალუძს მართოს სტიქიური უბედურებების გამომწვევი ძალებიც კი.
ღმერთის საქმენი წინაა
იეჰოვა ღმერთი მოაშორებს არა მარტო ნიშნებს, არამედ ძირფესვიანად გაანადგურებს ადამიანთა ტანჯვის მიზეზს. ის ბოლოს მოუღებს გაუმაძღარ და დესპოტურ პოლიტიკურ, კომერციულ და რელიგიურ სისტემებს, რომლებიც ‘კაცზე მძლავრობენ თავისდა [მისდა, აქ] საზიანოდ’ (ეკლესიასტე 8:9). ვინც ჩახედულია ბიბლიაში, იმას არ გამორჩება, რომ ბიბლიის გვერდები შეიცავს მრავალ წინასწარმეტყველებას, რომელიც მიუთითებს იმ დროზე, როდესაც ღმერთი გაათავისუფლებს დედამიწას ბოროტებისა და ტანჯვისაგან, შემდეგ კი, მშვიდობასა და სამართლიანობაში აღადგენს სამოთხეს დედამიწაზე (ფსალმუნი 36:9-11, 29; ესაია 13:9; 65:17, 20-25; იერემია 25:31-33; 2 პეტრე 3:7; გამოცხადება 11:18).
არსებითად, ამის შესახებ იესო ქრისტე ასწავლიდა თავის მიმდევრებს ელოცათ, კერძოდ: „და მოვიდეს სუფევა [სამეფო, აქ] შენი, და იყოს ნება შენი, ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქვეყანასა ზედა“ (მათე 6:10). მესიანური სამეფო მოაშორებს და შეცვლის არასრულყოფილ ადამიანთა ყველა ხელისუფლებას, როგორც დანიელ წინასწარმეტყველმა იწინასწარმეტყველა: „იმ მეფეთა დღეებში ზეციერი ღმერთი დაამყარებს სამეფოს, რომელიც უკუნისამდე არ დაიქცევა და მისი ხელმწიფება სხვა ხალხში არ გადავა. იგი შემუსრავს, და დააქცევს ყველა სამეფოს, თავად კი უკუნისამდე იდგება“ (დანიელი 2:44).
რას განახორციელებს ღმერთის სამეფო, რის გაკეთებაც დღევანდელ ხელისუფლებებს არ შეუძლიათ? ბიბლია შესანიშნავად აღწერს იმას რაც იქნება. ამ გვერდებზე ილუსტრირებული პირობების მაგივრად, როგორიცაა შიმშილი და სიღატაკე, „იქნება სიუხვე პურისა დედამიწაზე, მთათა მწვერვალზე“ და „მინდვრის ხე თავის ნაყოფს გამოისხამს და მიწა მოსცემს თავის მოსავალს, და მშვიდად იქნებიან თავიანთ მიწაზე“ (ფსალმუნი 71:16; ეზეკიელი 34:27). ბუნების შესახებ ბიბლია გვეუბნება: „მოილხენს უდაბნო და ხრიოკი, გაიხარებს ტრამალი და შროშანივით აყვავდება . . .რადგან ამოხეთქავს უდაბნოში წყალი და ტრამალზე — ნიაღვრები. დასიცხული მიწა ტბორად გადაიქცევა და ხრიოკები წყაროსთვლებად“ (ესაია 35:1, 6, 7). და ომები აღარ იქნება (ფსალმუნი 45:10).
როგორ განახორციელებს იეჰოვა ღმერთი ყოველივე ამას და როგორ მოუვლის ბუნების ძალებს, რომ აღარ ავნონ ადამიანს, ბიბლია არ ამბობს. მიუხედავად ამისა, უეჭველია, რომ ყველა ვინც იცხოვრებს ამ სამართლიანი მთავრობის ქვეშევრდომობით ‘ფუჭად აღარ დაშვრება . . . და დასაღუპად აღარ დაბადებს შვილებს; რადგან უფლის კურთხეული მოდგმა იქნება . . . და მათი შთამომავალნი მათთანვე იქნებიან’ (ესაია 65:23).
ამ ჟურნალის გვერდებზე, აგრეთვე საგუშაგო კოშკის საზოგადოების სხვა პუბლიკაციებში, იეჰოვას მოწმეები არაერთხელ მიუთითებენ, რომ 1914 წელს ზეცაში დამყარდა ღმერთის სამეფო. ამ სამეფოს ხელმძღვანელობით, დაახლოებით 80 წლის განმავლობაში მიმდინარეობს გლობალური დამოწმება, ხოლო დღეს, ჩვენ ვდგავართ აღთქმული ‘ახალი ცის და ახალი დედამიწის’ ზღურბლზე. კაცობრიობა იქნება გათავისუფლებული არა მხოლოდ სტიქიური უბედურებების გამანადგურებელი მოქმედებისაგან, არამედ ყველანაირი ტკივილისა და ტანჯვისაგან, რომელთა გამო ის იტანჯება ბოლო ექვსი ათასი წლის განმავლობაში. იმ დროს, ჭეშმარიტად ითქმევა, რომ „გადაეგო ყოველივე უწინდელი“ (2 პეტრე 3:13; გამოცხადება 21:4, საქართველოს საპატრიარქოს გამოცემა).
თუმცა, რა შეიძლება ითქვას დღევანდელი დღის შესახებ? მოქმედებს თუ არა ღმერთი იმათ სასარგებლოდ ვინც სტიქიური შემთხვევებისაგან ან სხვა პრობლემებისაგან იტანჯება? რასაკვირველია, მაგრამ არა ისე, როგორც ხალხის უმრავლესობა ელოდება.