მოერიდე „ეპიკურელებს“

„ის ძალიან კარგია! ცხოვრობს მაღალი ზნეობრივი ნორმების შესაბამისად. არ ეწევა, ნარკოტიკებს არ იყენებს და არც ბილწსიტყვაობს. ფაქტობრივად, ის მათზე უკეთესიც კია, ვისაც თავი ქრისტიანად მოაქვს“.

გსმენიათ თუ არა ასეთი მსჯელობა მათგან, რომლებიც ცდილობენ, გაამართლონ გარკვეულ პიროვნებებთან თავიანთი უმართებულო მეგობრობა? უძლებს თუ არა მსგავსი მსჯელობა ბიბლიურ გამოცდას? ადრინდელი ქრისტიანული კრების მაგალითი ნათელს ჰფენს ამ საკითხს.

პირველ საუკუნეში მოციქული პავლე კორინთის კრებას აფრთხილებდა: „ნუ დაიბნევით: ცუდი საზოგადოებანი ხრწნიან კეთილ ჩვევებს“. შესაძლოა, ზოგ ქრისტიანს ახლო ურთიერთობა ჰქონდა ადამიანებთან, რომლებიც ბერძნული ფილოსოფიის, მათ შორის ეპიკურეიზმის, გავლენის ქვეშ იმყოფებოდნენ. ვინ იყვნენ ეპიკურელები? რატომ უნდა შეექმნათ მათ სულიერობის მხრივ საშიშროება კორინთის ქრისტიანებისთვის? დღესაც არსებობენ თუ არა მათი მსგავსი ადამიანები, რომელთა მიმართაც ფხიზლად უნდა ვიყოთ? (1 კორინთელთა 15:33).

ვინ იყვნენ ეპიკურელები?

ეპიკურელები ბერძენი ფილოსოფოსის, ეპიკურეს მიმდევრები იყვნენ, რომელიც ძვ. წ. 341—270 წლებში ცხოვრობდა. მისი სწავლების თანახმად, ცხოვრებაში სიამოვნება წარმოადგენდა ერთადერთ და მთავარ მიზანს. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ეპიკურელები სამარცხვინო ცხოვრებას ეწეოდნენ, რომელიც თავისუფალი იყო ყოველგვარი პრინციპებისგან და მხოლოდ დროის კარგად გატარების მუდმივი ძიების შედეგად უკადრისად იქცეოდნენ? საოცარია, მაგრამ ეპიკურე თავის მიმდევრებს ასე ცხოვრებას არ ასწავლიდა. პირიქით, ის ასწავლიდა, რომ სიამოვნების მიღების საუკეთესო საშუალებაა კეთილგონივრულად, გაბედულად, თვითკონტროლის შენარჩუნებითა და სამართლიანად ცხოვრება. ის არ იყო დაუყოვნებელი და წუთიერი სიამოვნების მომხრე, არამედ სიამოვნების, რომელიც მთელი ცხოვრების განმავლობაში გრძელდება. ამგვარად, მათთან შედარებით, ვინც დიდად სცოდავდნენ, ეპიკურელები შესაძლოა უბიწოები ჩანდნენ (შეადარე ტიტე 1:12).

ქრისტიანობის მსგავსი?

ადრინდელი კორინთის კრების წევრი რომ ყოფილიყავით, მოახდენდნენ თუ არა თქვენზე შთაბეჭდილებას ეპიკურელები? ზოგი შეიძლება ფიქრობდა, რომ აშკარად მაღალი ზნეობრივი ნორმების მქონე ეპიკურელების საზოგადოება ქრისტიანებისთვის უსაფრთხო იყო. შემდგომი დაფიქრების საფუძველზე, კორინთელებს შეეძლოთ შეემჩნიათ ეპიკურეიზმსა და ბიბლიურ ნორმებს შორის მოჩვენებითი მსგავსება.

მაგალითად, ეპიკურელები სიამოვნებით ტკბობაში ზომიერები იყვნენ. ისინი გონებრივ სიამოვნებას ფიზიკურზე მეტად აფასებდნენ. მათთვის უფრო მნიშვნელოვანი იყო ის, თუ რა ურთიერთობა ჰქონდათ იმ პიროვნებასთან, ვისთანაც ჭამდნენ, ვიდრე ის, თუ რას ჭამდნენ. ეპიკურელები პოლიტიკაში ჩარევისა და საიდუმლო ბოროტმოქმედებებისგანაც იკავებდნენ თავს. რამდენად ადვილი იყო გეფიქრათ: „ისინი ბევრ რამეში ჩვენნაირები არიან!“

მაგრამ ნამდვილად ადრინდელი ქრისტიანების მსგავსნი იყვნენ ეპიკურელები? სრულიადაც არა. მათ, რომელთა გრძნობები სათანადო ჩვევით იყო გაწაფული, შეეძლოთ მნიშვნელოვანი სხვაობების შემჩნევა (ებრაელთა 5:14). შეგიძლიათ თუ არა იგივე თქვენც? მოდი უფრო დაწვრილებით განვიხილოთ ეპიკურეს სწავლებები.

ეპიკურეიზმის ბნელი მხარე

ადამიანებისთვის ღვთაებებისა და სიკვდილისადმი შიშის დაძლევაში დახმარების მიზნით, ეპიკურე ასწავლიდა, რომ ღმერთებს სულაც არ აინტერესებთ ადამიანები და არ ერევიან მათ საქმეებში. ეპიკურეს თანახმად, ღმერთებს არ შეუქმნიათ სამყარო, ხოლო სიცოცხლე შემთხვევითობის წყალობით წარმოიშვა. განა ეს აშკარად არ ეწინააღმდეგება ბიბლიურ სწავლებას, რომ არსებობს „ერთი მამა ღმერთი“, შემოქმედი, და რომ ის ზრუნავს თავის ქმნილებებზე? (1 კორინთელთა 8:6; ეფესელთა 4:6; 1 პეტრე 5:6, 7).

ეპიკურე აგრეთვე ასწავლიდა, რომ სიკვდილის შემდეგ არავითარი სიცოცხლე არ არსებობს. ეს, რასაკვირველია, ეწინააღმდეგებოდა აღდგომის შესახებ ბიბლიურ სწავლებას. როცა მოციქული პავლე არეოპაგში საუბრობდა, ალბათ, ეპიკურელებიც იყვნენ მათ შორის, რომლებიც აღდგომის შესახებ სწავლებაში არ ეთანხმებოდნენ მას (საქმეები 17:18, 31, 32; 1 კორინთელთა 15:12–14).

სრულიად დასაშვებია, რომ ეპიკურეს ფილოსოფიის ყველაზე საშიში ელემენტი ყველაზე ძნელი ამოსაცნობიც იყო. სიკვდილის შემდგომ სიცოცხლის უარყოფამ ეპიკურე იმ დასკვნამდე მიიყვანა, რომ კაცმა რაც შეიძლება ბედნიერად უნდა იცხოვროს დედამიწაზე ცხოვრების მოკლე პერიოდის განმავლობაში. როგორც ვხედავთ, მისი იდეა არ იყო აუცილებლად ცოდვილი ცხოვრება, არამედ, უფრო სწორად რომ ვთქვათ, აწმყოთი გახარება, რამეთუ მისთვის ეს იყო ყოველივე.

ამგვარად, ეპიკურე არ იწონებდა საიდუმლო ბოროტმოქმედებას, ვინაიდან ამას თან სდევს მისი გამჟღავნების შიში, ეს კი თავის მხრივ, დღევანდელი ბედნიერების ხელისშემშლელია. ის მოუწოდებდა ზომიერებისკენ, რაც ხელს შეუწყობდა გადამეტებული გატაცების შედეგების არიდებას, რაც ბედნიერების კიდევ ერთი დამაბრკოლებელი ფაქტორია. ის აგრეთვე სხვებთან კარგი ურთიერთობის მომხრე იყო, ვინაიდან ამას კარგი საპასუხო რეაქცია მოჰყვებოდა. რასაკვირველია, საიდუმლო ბოროტმოქმედების არიდება, ზომიერება და მეგობრობის განვითარება კარგია. მაშ, რატომ წარმოადგენდა ქრისტიანისთვის საშიშროებას ეპიკურეს ფილოსოფია? მისი რჩევა დაფუძნებული იყო რწმენას მოკლებულ შეხედულებაზე: „ვჭამოთ და ვსვათ, რადგან ხვალ დავიხოცებით!“ (1 კორინთელთა 15:32).

რა თქმა უნდა, ბიბლია ადამიანებს აჩვენებს, თუ როგორ იყვნენ ბედნიერები დღეს. მაგრამ ის იძლევა რჩევას: „დაიცავით თქვენი თავი ღვთის სიყვარულში და დაელოდეთ ჩვენი უფლისაგან, იესო ქრისტესაგან წყალობას საუკუნო სიცოცხლისათვის“ (იუდა 21). დიახ, ბიბლია მკვეთრად უსვამს ხაზს მარადიულ მომავალს და არა წარმავალ აწმყოს. ქრისტიანი განსაკუთრებით ღვთისადმი მსახურებით არის დაინტერესებული და როცა ის ღმერთს პირველ ადგილზე აყენებს, ხედავს, რომ ეს ბედნიერებისა და კმაყოფილების მომტანია. მსგავსად ამისა, იესო თავისი პირადი ინტერესებით გატაცების ნაცვლად, მთელ თავის ენერგიას იეჰოვასადმი უანგაროდ მსახურებასა და ხალხისადმი დახმარებას ახმარდა. ის თავის მოწაფეებს ასწავლიდა, სიკეთე ეკეთებინათ სხვებისთვის არა იმ იმედით, რომ საზღაურს მიიღებდნენ, არამედ მათდამი ჭეშმარიტი სიყვარულის გამო. ნათელია, რომ ეპიკურეიზმისა და ქრისტიანობის მთავარი მამოძრავებელი ძალა სრულიად განსხვავდება ერთმანეთისგან (მარკოზი 12:28–31; ლუკა 6:32–36; გალატელთა 5:14; ფილიპელთა 2:2–4).

ძნელად შესამჩნევი საფრთხე

ცხოვრების ირონიაა, მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ ეპიკურელები ბედნიერებას ასე დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ, მათ შორის, უკეთეს შემთხვევაშიც კი, ცოტა თუ იყო ოდნავ ბედნიერი მაინც. ‘უფლის სიხარულს’ მოკლებული ეპიკურე სიცოცხლეს „მწარე ძღვენს“ უწოდებდა (ნეემია 8:10). მათთან შედარებით რამდენად ბედნიერები იყვნენ ადრინდელი ქრისტიანები! იესო არ იყო ბედნიერებას მოკლებული, საკუთარი თავისთვის აუცილებლის აკრძალვით ცხოვრების მომხრე. სინამდვილეში მისი გეზის მიყოლა უდიდესი ბედნიერების მომტანია (მათე 5:3–12).

კორინთის კრების ის წევრები, რომლებიც ფიქრობდნენ, რომ თავიანთი რწმენის საფრთხეში ჩაგდების გარეშე შეეძლოთ ეპიკურელთა გავლენის ქვეშ მყოფ პირებთან ურთიერთობა, ცდებოდნენ. პავლეს მიერ კორინთელთა მიმართ პირველი წერილის დაწერის დროისთვის ზოგიერთ მათგანს აღდგომის შესახებ რწმენა უკვე დაკარგული ჰქონდა (1 კორინთელთა 15:12–19).

ეპიკურეიზმი დღეს?

თუმცა ეპიკურეიზმი ახ. წ. IV საუკუნეში გაქრა, დღესაც არსებობენ ადამიანები, რომლებმაც შეითვისეს მხოლოდ ერთი დღისთვის ცხოვრების შესახებ მსგავსი თვალსაზრისი. ეს ადამიანები ნაკლებ ან არავითარ რწმენას არ ავლენენ მარადიული სიცოცხლის შესახებ ღვთის აღთქმისადმი. მაგრამ ზოგ მათგანს ქცევის შედარებით მაღალი ნორმები აქვს.

ქრისტიანი შეიძლება ასეთ პიროვნებებთან ახლო ურთიერთობის დამყარების ცდუნებაში ჩავარდეს და შესაძლოა ფიქრობდეს, რომ მათი კარგი თვისებები ამართლებს ამ მეგობრობას. მაგრამ, თუმცა საკუთარ თავს არავისზე წინ არ ვაყენებთ, ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, რომ ნებისმიერი ცუდი საზოგადოება — მათი ჩათვლით, რომელთა გავლენაც ძნელად შესამჩნევია — რყვნის კეთილ ჩვევებს.

მხოლოდ ერთი დღისთვის ცხოვრების ფილოსოფია ჩვეულებრივია ზოგ კომერციულ სასწავლებელში, წიგნში, რომანში, კინოში, სატელევიზიო გადაცემასა თუ მუსიკაში. მიუხედავად იმისა, რომ უშუალოდ ხელს არ უწყობს ცოდვილ მოქმედებას, შეიძლება თუ არა რწმენას მოკლებულმა ამ თვალსაზრისმა შეუმჩნევლად გავლენა იქონიოს ჩვენზე? მაგალითად, საკუთარი სიამოვნების ძიებამ შეიძლება ისე გაგვიტაცოს, რომ მხედველობიდან გამოგვრჩეს იეჰოვას უზენაესობის საკითხი? შეიძლება თუ არა ამან გზიდან გადაგვიყვანოს და ‘უფლის საქმეში უხვობის’ ნაცვლად ნაკლები ვიმსახუროთ? ან შეიძლება თუ არა ამან შეცდომაში შეგვიყვანოს და იეჰოვას ნორმების სამართლიანობასა და სარგებლობაში დაგვაეჭვოს? საჭიროა, ვიფხიზლოთ როგორც უშუალოდ უზნეობის, ძალადობისა და სპირიტიზმის, ისე ამ წუთისოფლის თვალსაზრისის გავლენის ქვეშ მყოფი პიროვნებების მიმართ (1 კორინთელთა 15:58; კოლასელთა 2:8).

ამიტომ, მოდი ვიმეგობროთ ძირითადად მათთან, რომლებიც მთელი გულით იეჰოვას ხელმძღვანელობას მიჰყვებიან (ესაია 48:17). შედეგად განმტკიცდება ჩვენი კეთილი ჩვევები. განმტკიცდება ჩვენი რწმენა. ვიცხოვრებთ ბედნიერად არა მარტო ახლა, არამედ მომავალშიც და მხედველობაში გვექნება მარადიული ცხოვრება (ფსალმუნი 25:4, 5; იგავნი 13:20).

[სურათი 24 გვერდზე]

ეპიკურე ასწავლიდა, რომ ღმერთებს ადამიანები არ აინტერესებთ.

[საავტორო უფლება]

Courtesy of The British Museum