სქოლიო

c ისტორიკოსები აღნიშნავენ, რომ ნაციონალიზმი სინამდვილეში რელიგიაა. ამგვარად ნაციონალისტი ხალხი თაყვანს სცემს მხეცის იმ ნაწილს, რომლითაც მათი ქვეყანაა წარმოდგენილი. შეერთებულ შტატებში გაბატონებულ ნაციონალიზმზე ერთ-ერთ წიგნში ნათქვამია: „თუ ნაციონალიზმს შევხედავთ როგორც რელიგიას, მას ბევრი საერთო აღმოაჩნდება ძველი დროის წამყვან რელიგიებთან. . . ადამიანი, რომელიც რელიგიასთან გაიგივებულ ნაციონალიზმს ემსახურება, აღიარებს, რომ დამოკიდებულია თავის ღმერთზე, ანუ სახელმწიფოზე. ის გრძნობს, რომ ამ ღმერთის დახმარება სჭირდება. ის მას მიიჩნევს სრულყოფილებისა და ბედნიერების წყაროდ. ის მორჩილია რელიგიური ფანატიზმის გამო. . . მის თვალში ერი მარადარსებულია და თუ მისი თავდადებული შვილები იხოცებიან, ეს უკვდავყოფს ერის სახელსა და დიდებას“ (კარლტონ ჯ. ფ. ჰეიზი, ციტატა მოყვანილია ჯ. პოლ უილიამზის წიგნიდან „What Americans Believe and How They Worship“, გვ. 359).