„სწავლაში შეუდარებელი მექანიზმი მთელ სამყაროში“

ბავშვის ტვინს უწოდებენ „სწავლაში შეუდარებელ მექანიზმს მთელ სამყაროში“ და შეიძლება ითქვას, რომ ეს აბსოლუტური ჭეშმარიტებაა. როგორც კი ჩვილი ქვეყანას მოევლინება, იმ წუთიდანვე იწყებს სამყაროს შეცნობას — ითვისებს ყველაფერს, რასაც ხედავს, ისმენს და გრძნობს.

ყველაზე მეტად ახალშობილის ყურადღებას იპყრობენ ადამიანები — მათი სახეები, ხმები და მათი შეხება. წიგნში „ჩვილობის ასაკი“ პენელოპე ლიჩი აღნიშნავს: „უამრავი გამოკვლევა ჩატარდა იმის დასადგენად, თუ რისი დანახვა აინტერესებს ჩვილს ყველაზე მეტად, რომელი ბგერები იქცევს მის ყურადღებას და რომელი განცდების გადმოღებას ცდილობს უფრო მეტად. ხშირ შემთხვევაში ბავშვი ამ ყველაფერს მისგან სწავლობს, ვინც მასზე ზრუნავს“. ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ ბავშვის განვითარებაში ლომის წილი მშობლებს მიუძღვით.

„ჩვილივით ვლაპარაკობდი“

მშობლები და პედიატრები გაოცებულები არიან ახალშობილის შესაძლებლობებით, თუ როგორ ადვილად შეუძლია ბავშვს ენის ათვისება მხოლოდ მოსმენით. მკვლევარებმა აღმოაჩინეს, რომ ახალშობილი რამდენიმე დღეშივე ეჩვევა დედის ხმას და სხვა ხმებზე მეტად სიამოვნებს მისი გაგონება. რამდენიმე კვირაში მას შეუძლია მშობლების სალაპარაკო ენა გაარჩიოს უცხო ენისგან. რამდენიმე თვეში კი უკვე სიტყვებს არჩევს და აქედან გამომდინარე, შეუძლია გაარჩიოს, ადამიანი ნორმალურად საუბრობს თუ გაურკვევლად.

მოციქული პავლე წერდა: „როცა ჩვილი ვიყავი, ჩვილივით ვლაპარაკობდი“ (1 კორინთელები 13:11, Modern King James Version). როგორ ლაპარაკობს ჩვილი? გაურკვევლად ლუღლუღებს. მაგრამ ეს მხოლოდ ლუღლუღი არ არის. ლიზ ელიოტი თავის წიგნში, რომელშიც საუბარია იმაზე, თუ რა ხდება ბავშვის ტვინში პირველი ხუთი წლის განმავლობაში, გვიხსნის, რომ ლაპარაკის პროცესი „რთული მოძრაობების ერთობლიობაა და მოიცავს ტუჩების, ენის, სასისა და ხორხის მაკონტროლებელი უამრავი კუნთის სწრაფ და ერთდროულ მოძრაობას“. ის აღნიშნავს: «ასეთი „საუბრით“ ბავშვი მარტო სხვების ყურადღებას კი არ იპყრობს, არამედ მეტყველების რთულ ვარჯიშებსაც იტარებს» (What’s Going On in There? — How the Brain and Mind Develop in the First Five Years of Life).

მშობლები თავიანთ ჩვილ ბავშვებს მათთვის გასაგებ ენაზე ელაპარაკებიან და ეს გარკვეულწილად სასარგებლოცაა პატარებისთვის. ასეთი საუბრები ბავშვს იმისკენ უბიძგებს, რომ უპასუხოს მშობლის ნათქვამს. ამგვარი „დიალოგი“ ეხმარება, ისწავლოს საუბარი — საუბრის მანერები, რაც მთელი ცხოვრების განმავლობაში ემახსოვრება.

როლიდან როლში

ვინაიდან ჩვილებს გამუდმებული ყურადღება სჭირდებათ, მშობლები სულ მუდამ დაკავებულები არიან. თუ ბავშვი ტირის, მას ჭამა უნდა და ვიღაცამ უნდა აჭამოს; თუ არ ისვენებს, ვიღაცამ უნდა გამოუცვალოს, ან თუ ტირის და არ ჩერდება, ხელში უნდა აიყვანონ. ბავშვს ნამდვილად სჭირდება ასეთი ყურადღება. ამ დროს მშობელი გამუდმებით ზედ დაჰფოფინებს თავის ახალშობილს და ასე ასრულებს თავის უმნიშვნელოვანეს როლს (1 თესალონიკელები 2:7).

ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ბუნებრივია, თუ ბავშვს სჯერა, რომ სამყარო მის ირგვლივ ტრიალებს და სხვები — განსაკუთრებით მშობლები — მხოლოდ იმიტომ არსებობენ, რომ მისი „ბრძანებები“ შეასრულონ. დიახ, შეიძლება ცოტა უცნაურად ჟღერს, მაგრამ ყველასთვის ცხადია, რომ ეს სიმართლეა. ასეა თუ ისეა, ერთ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ეს ბავშვისთვის ჩვეული გარემოა. ის თვლის, რომ ის არის დიდი ადამიანებით დასახლებული „იმპერიის მონარქი“ და ირგვლივ ყველა მისი „მონაა“. კონსულტანტი ოჯახურ საკითხებში ჯონ როუზმონდი წერს: „თითქმის ორი წლის მანძილზე მშობლები უმყარებენ შვილებს იმის რწმენას, რომ ისინი ასეთ ფანტასტიკურ გარემოში ცხოვრობენ. შემდეგი თექვსმეტი წლის განმავლობაში კი არწმუნებენ, რომ ეს ასე არ არის. და რა საინტერესოა მშობლის როლი: ჯერ იმას უნერგავს, რომ ფანტასტიკურ პირობებში იცხოვრებს, შემდეგ კი უნგრევს ამ მითს — თუმცა რბილად და მოფერებით“.

თუ ორ წლამდე ბავშვს მშობელი ზედ დაჰფოფინებდა, ორი წლის ასაკიდან მშობელი თანდათან მასწავლებლის როლს ითავსებს და ბავშვიც ხვდება, რომ მისი „შექმნილი სამყარო“ თვალსა და ხელს შუა სადღაც უჩინარდება. ბავშვი ხვდება, რომ მშობლები მის „კანონებს“ აღარ ემორჩილებიან და უფრო მეტიც, ახლა მისგან მოელიან მორჩილებას. მისი „მონარქია“ ნგრევას იწყებს და „მეფეს“ უჭირს ახალ რეჟიმთან შეგუება. ეს კი ცოტა არ იყოს უსიამოვნო პროცესია „პატარა ხელმწიფისთვის“. თუმცა ამ გადატრიალებით უკმაყოფილო „მონარქი“ მაინც თავისას ცდილობს — უნდა, რომ კვლავაც შეინარჩუნოს კონტროლი გარეშეებზე. რაში გამოიხატება ეს?

როცა ბავშვი ისტერიკაში ვარდება

დაახლოებით ორი წლის ასაკში ბავშვს ხშირად ეცვლება გუნება-განწყობილება და ისტერიკაში ვარდება. ეს მართლაც საშინლად მოქმედებს მშობლებზე. ბავშვი ამ დროს გამუდმებით გაიძახის „არა“, „არ მინდა“. მას შინაგანი კონფლიქტი აქვს საკუთარ თავთან და შესაძლოა, უკმაყოფილო იყოს როგორც მშობლების, ისე საკუთარი თავის. შესაძლოა, თქვენთან არ უნდოდეს ყოფნა და, ამავე დროს, უთქვენოდ ვერ ძლებდეს. დაბნეული მშობელი ბევრ რამეს ვერ ხვდება და რასაც არ უნდა აკეთებდეს, აზრი არაფერს არა აქვს. მაგრამ, რა ხდება ამ დროს სინამდვილეში?

მოდი, დავფიქრდეთ, რა რადიკალური ცვლილებები ხდება ბავშვის ცხოვრებაში ამ დროს. აქამდე, შეიძლება ითქვას, რომ ის ყველას თავის დაკრულზე აცეკვებდა. ახლა კი ნელ-ნელა ხვდება, რომ მისი „მეფობა“ დროებითი ყოფილა და თვითონ მოუწევს რაღაც-რაღაცების კეთება. თანდათან აცნობიერებს, რომ მისი როლი შეიცვალა და ახლა უკვე მისგან მოითხოვენ მორჩილებას. თუ ბიბლიის ფურცლებს დავესესხებით, მასში შემდეგი მოწოდებაა მოცემული: „ბავშვებო დაემორჩილეთ მშობლებს ყველაფერში“ (კოლოსელები 3:20).

ამ რთულ პერიოდში მშობლებს ყურადღება მართებთ, რომ სადავეები არ მიუშვან. თუ ამას მტკიცედ, მაგრამ სიყვარულით გააკეთებენ, ბავშვი ადვილად შეეგუება თავის ახალ როლს. ეს ნასწავლი კი მას ზრდის შემდგომ ეტაპზე წაადგება.

მაღალი ნორმები

ცხოველებს და ზოგიერთ ელექტრომოწყობილობას შეუძლია გაარჩიოს სიტყვები და მიჰბაძოს სხვის ლაპარაკს. მაგრამ მხოლოდ ადამიანს შეუძლია საკუთარი საქციელის შეფასება და ანალიზი. ორი-სამი წლის ბავშვი შეიძლება უკვე იყოს ამაყი ან მორცხვი, ჰქონდეს დანაშაულისა და უხერხულობის გრძნობა. ეს არის პირველი ეტაპი ბავშვობიდან ზრდასრულობამდე გარდამავალ გზაზე, როცა უკვე ადამიანს ჩამოყალიბებული აქვს ზნეობრივი ნორმები ანუ მზად არის, მაშინაც კი სწორად იმოქმედოს, როცა ეს ბევრისთვის მიუღებელია.

იმავე ორი-სამი წლის ასაკში მშობლები კიდევ ერთი საინტერესო რამის მომსწრენი ხდებიან. მათი შვილი ნელ-ნელა იწყებს სხვებთან შეგუებას. თუ მანამდე სხვების შორიახლოს თამაშობდა, ახლა უკვე ახლოს მიდის და მათთან ერთად იწყებს თამაშს. ის ხვდება, როდის არიან კარგ ხასიათზე მშობლები და იმასაც ცდილობს, რომ მათ მოსაწონად მოიქცეს და, ალბათ, უნდა კიდეც, რომ ასიამოვნოს დედიკოს და მამიკოს. ასეთი სახით, ის უფრო დამყოლი ხდება და ადვილად ითვისებს ყველაფერს.

სამი წლის ასაკში ბავშვი იწყებს კარგისა და ცუდის, სწორისა და არასწორის გარჩევას. სწორედ მაშინ დგება იმის დრო, რომ მშობლებმა თავიანთ შვილს ისეთი მიზნები დაუსახონ, რომლებიც მის პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე ადამიანად ჩამოყალიბებას მოემსახურება.

[ჩანართი 5 გვერდზე]

ახალშობილი რამდენიმე დღეში ეჩვევა დედის ხმას და სხვა ხმებზე მეტად სიამოვნებს მისი გაგონება

[ჩანართი 6 გვერდზე]

სამი წლის ასაკში ბავშვი იწყებს კარგისა და ცუდის, სწორისა და არასწორის გარჩევას

[ჩარჩო 6 გვერდზე]

რატომ ვარდებიან ისტერიკაში?

ჯონ როუზმონდი თავის წიგნში წერს: «როცა ბავშვი ისტერიკაში ვარდება, ზოგი მშობელი ფიქრობს, რომ ბავშვს რაღაც ისე ვერ გაუკეთა, როგორც საჭირო იყო და ამის გამო ჩავარდა პატარა ასეთ მდგომარეობაში. ამიტომ თუ მშობლები ამაში საკუთარ თავს ადანაშაულებენ, ლოგიკურია, რომ დაუყოვნებლივ მიიღონ ზომები და გამოასწორონ „ჩადენილი დანაშაული“. და თუკი წეღან ბავშვს რაღაცაზე უარი უთხრეს, ახლა უკვე მზად არიან, ნებისმიერი სურვილი შეუსრულონ. და თუ ოდნავ წამოარტყამენ, დანაშაულის გრძნობამ რომ არ შეაწუხოს, ზედ გადაჰყვებიან და ყველაფერს უსრულებენ. ეს მეთოდი ორივე მხარეს ხელს აძლევს. ისტერიკა წყდება, მშობლებიც შვებას გრძნობენ; ამ დროს კი ბავშვი ერთ რამეს ხვდება — ისტერიკა ბრწყინვალე საშუალებაა იმის მისაღებად, რაც უნდა, თანაც, რაც მეტს იჩხავლებს, მეტ რამეს მიიღებს» (New Parent Pover).

რას ამბობენ მშობლები

თუ სკოლამდელი ასაკის ბავშვი გყავთ, ნამდვილად არ იქნება უცხო თქვენთვის სირთულეები. ერთ-ერთი ასეთი სირთულე შეიძლება იყოს ბავშვის ისტერიკა. რა არის ამ დროს გამოსავალი? როგორ უნდა ასწავლოთ შვილს სწორის არასწორისგან გარჩევა და როგორ შეგიძლიათ გონივრულ ფარგლებში დასაჯოთ. ვნახოთ, როგორ გაართვა ზოგმა მშობელმა ამ სირთულეებს თავი.

ისტერიკა

„ბავშვი ფიქრობს, რომ რასაც მოისურვებს, ყველაფერი უნდა მისცენ. ჩვენს ბიჭსაც ეს პრობლემა ჰქონდა. თუ სურვილს არ შევუსრულებდით, რაც ხელში მოხვდებოდა, ყველაფერს აქეთ-იქით ისროდა. ის ჩვენი პირველი შვილი იყო და როცა ისტერიკაში ვარდებოდა, არ ვიცოდით, როგორ მოვქცეულიყავით. სხვები გვეუბნებოდნენ, რომ ასეთი რამ ბავშვებში ჩვეულებრივი მოვლენა იყო, მაგრამ დიდი ვერაფერი ნუგეში იყო ეს ჩვენთვის“ (სიუზენი, კენია).

„ჩვენი გოგონა ორი წლისა რომ იყო, იატაკზე გაწვებოდა ხოლმე, ყვიროდა, ტიროდა და ფეხებს იქნევდა . . . ძალიან გვაღიზიანებდა ასეთი საქციელი. იმ მომენტში ლაპარაკი არ შველოდა. თავის ოთახში ვუშვებდით და წყნარად ვეუბნებოდით, რომ დამშვიდებულიყო და მერე გამოსულიყო ოთახიდან, შემდეგ კი ერთად ვისაუბრებდით ამ საკითხზე. ბოლოს, როცა წყნარდებოდა, ან მე ან ჩემი მეუღლე მივდიოდით და ვუხსნიდით, რატომ იყო მისი საქციელი არასწორი. ეს მეთოდი ამართლებდა. ერთხელ იმასაც კი მოვკარით ყური, როგორ სთხოვდა ღმერთს პატიებას თავისი საქციელის გამო. დროთა განმავლობაში ის იმდენად ხშირად აღარ ვარდებოდა ისტერიკაში და ბოლოს საერთოდ შეწყვიტა“ (იოლანდა, ესპანეთი).

„ისტერიკის დროს ბავშვი ექსპერიმენტს ატარებს იმის დასადგენად, რამდენად გაიტანს თავისას. თუ მას იმის უფლებას მისცემთ, რასაც მანამდე მკაცრად უკრძალავდით, დააბნევთ პატარას. ერთ რამეს მივხვდით, როცა პრინციპულები ვიყავით და ჩვენს სიტყვას არ გადავდიოდით, ბავშვები სწავლობდნენ, რომ ჩხავილით ვერაფერს მიიღებდნენ“ (ნილი, დიდი ბრიტანეთი).

დისციპლინა

„რთულია იმის განსაზღვრა, გისმენს თუ არა ბავშვი, როცა რამეს უხსნი. ამიტომ ხშირად უნდა გაუმეორო ერთი და იგივე, თუნდაც ათასჯერ, თანაც ხელებით უნდა აუხსნა და ხმაში სიმტკიცე უნდა გეტყობოდეს“ (სერჟი, საფრანგეთი).

„მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი შვილები ერთი და იმავე გარემოში იზრდებოდნენ, ოთხივეს განსხვავებული ხასიათი ჰქონდა. ერთი, როცა ხვდებოდა, რომ ისეთი რამე გააკეთა, რაც ჩვენ არ მოგვწონდა, დაჯდებოდა და ტირილს იწყებდა; მეორე სულ იმას ცდილობდა, როგორმე თავისი გაეტანა. ზოგჯერ საკმარისი იყო მკაცრად შეხედვა ან შენიშვნის მიცემა; სხვა შემთხვევაში უფრო მკაცრ ზომებს მივმართავდით ხოლმე“ (ნათანი, კანადა).

„მშობელი დათმობაზე არ უნდა წავიდეს. თუმცა უნდა მოერიდოს დოგმატურობას და ზედმეტ სიმკაცრეს. ზოგჯერ, როცა ბავშვი მართლა ხვდება თავის დანაშაულს და ნანობს, ისე მკაცრად აღარ ვსჯით“ (მეტიო, საფრანგეთი).

„შვილებს ძალიან ბევრ წესს არ ვუდგენ, მაგრამ მოვითხოვ, რომ რასაც ვუდგენ, იმას არ გადაუხვიონ. ჩემმა სამი წლის ბიჭუნამ იცის, რა მოხდება, თუ არ დაგვემორჩილება და ამიტომაც ცდილობს, კარგად მოიქცეს. მართალია, როცა დაღლილი ვარ, ზოგჯერ მიჭირს რეაგირება მოვახდინო ბავშვის ცუდ საქციელზე, მაგრამ ჩემი სიტყვა რომ არ გადავთქვა, თავს ძალას ვატან და საჭირო ზომებს მაინც მივმართავ. პრინციპულობა აუცილებელია!“ (ნატალი, კანადა).

პრინციპულობა

„პატარებს, გეგონება მახსოვრობის ბარათები აქვთო ტვინში, ისე იმახსოვრებენ მშობლების მხრიდან უკანდახეულ თითოეულ ნაბიჯს“ (მილტონი, ბოლივია).

„ხანდახან ჩემი ბიჭუნა ერთსა და იმავე რამეს სხვადასხვანაირად ითხოვდა, აინტერესებდა, იგივე პასუხს გავცემდით თუ არა. თუ მე ერთს ვეტყვი და დედა მეორეს, ბავშვი დააფიქსირებს ჩვენს მერყეობას და ეცდება, თავის სასარგებლოდ გამოიყენოს“ (ანხელი, ესპანეთი).

„როცა კარგ ხასიათზე ვიყავი, ყურადღებას არ ვაქცევდი ჩემი ბიჭუნას ცუდ საქციელს, მაგრამ ზედმეტად მკაცრად ვსჯიდი, როცა ცუდ ხასიათზე ვიყავი. მივხვდი, რომ ამით ბავშვს ვაღიზიანებდი და ის უფრო ცუდად იქცეოდა“ (გიონგ-ოკი, კორეა).

„ბავშვს უნდა ესმოდეს, რომ თუ დღეს რაღაც საქციელი მიუღებელია, ის მიუღებელი იქნება ყოველთვის“ (ანტონიო, ბრაზილია).

„თუ მშობლები ერთს ამბობენ და მეორეს აკეთებენ, ბავშვი ხედავს, რომ დედიკო და მამიკო სანდოები არ არიან, რადგან მათი გადაწყვეტილებები გუნება-განწყობაზეა დამოკიდებული. მაგრამ თუ მშობლები არ გადადიან თავიანთ ნათქვამს, ბავშვებს ეცოდინებათ, რომ ის, რაც ცუდია, ყოველთვის ცუდი იქნება. ამით მშობელი ავლენს სიყვარულს და ზრუნავს ბავშვის უსაფრთხოებაზე“ (ჟილმარი, ბრაზილია).

„ბავშვები სარგებლობენ ისეთი სიტუაციებით, როცა მშობელს დიდი არჩევანი არა აქვს და ადვილია მისი დაყოლიება. მაგალითად, მაშინ ითხოვენ რაღაცას, როცა იქ სხვებიც არიან. თუ უარი უნდა ვუთხრა, თავიდანვე ვეუბნები ამას და გასაგებად ვუხსნი ჩემს ბიჭს, რომ გამუდმებით წუწუნს აზრი არა აქვს“ (ჩონგ-სოკი, კორეა).

„მშობლებს აუცილებლად ერთი აზრი უნდა ჰქონდეთ. როცა მე და ჩემს მეუღლეს განსხვავებული აზრი გვაქვს, ამაზე ცალკე ვსაუბრობთ. ბავშვები კარგად ამჩნევენ, როცა დედ-მამა რაღაცაში ვერ თანხმდება და შეუძლიათ ისარგებლონ ამ სიტუაციით“ (ხესუსი, ესპანეთი).

„ბავშვი დაცული იქნება, თუ ეცოდინება, რომ მშობლებს ერთი აზრი აქვთ და მათ თავის ჭკუაზე ვერ ატარებს. ასეთ შემთხვევაში მან კარგად იცის, რა მოელის, თუ არ დაემორჩილება მშობლებს და ისიც იცის, რა ელის, თუ დაემორჩილება მათ მითითებებს“ (დამარისი, გერმანია).

„ჩვენთვის პრინციპულობა იმასაც ნიშნავს, რომ ყოველთვის შევუსრულოთ ჩვენს გოგონას, როცა რამე კარგს ვპირდებით. ამით ის ხედავს, რომ ყოველთვის შეუძლია ენდოს ჩვენს დაპირებებს“ (ჰენდრიკი, გერმანია).

„ძალიან გამაღიზიანებდა, ჩემს დამსაქმებელს ყოველ წუთში რომ შეეცვალა მოთხოვნები. ბავშვებიც ასე არიან. დაცულად გრძნობენ თავს, როცა იციან, რომ დადგენილი აქვთ წესები და ეს წესები არ იცვლება. მათ ისიც უნდა იცოდნენ, რა მოჰყვება ურჩობას და რომ შედეგებიც ყოველთვის უცვლელი იქნება“ (გლენი, კანადა).

[ჩანართი 8 გვერდზე]

„თქვენი დიახ იყოს დიახ, არა კი — არა“ (იაკობი 5:12).

[ჩარჩო⁄სურათები 9 გვერდზე]

ერთი ოჯახის მაგალითი

დაუგეგმავი ფეხმძიმობა როგორ შევეგუეთ

გვიამბობენ ტომი და იუნჰი ჰანები

ტომი: ექვსი თვის დაქორწინებულები ვიყავით, როცა გავიგეთ, რომ იუნჰი ფეხმძიმედ იყო. გარეგნულად სიმშვიდეს ვინარჩუნებდი; მინდოდა, იუნჰი დამერწმუნებინა, რომ ყველანაირად ამოვუდგებოდი მხარში და ვანუგეშებდი. მაგრამ შინაგანად მე თვითონ ვიყავი პანიკაში.

იუნჰი: თავს საშინლად ვგრძნობდი. შიშმა შემიპყრო. სულ ვტიროდი. ვფიქრობდი, რომ ამისთვის მზად არ ვიყავი და ვერ შევძლებდი დედობას.

ტომი: არც მე ვიყავი მზად მამობისთვის. მაგრამ, როცა სხვა მშობლებს გავესაუბრეთ, მივხვდით, რომ დაუგეგმავი ფეხმძიმობა გაცილებით ხშირი მოვლენა იყო, ვიდრე ჩვენ გვეგონა. მათ ის დიდი სიხარულიც გაგვიზიარეს, რაც დედობას და მამობას სდევს თან. თანდათანობით შიში და გაურკვევლობა ბავშვის მოლოდინმა ჩაანაცვლა.

იუნჰი: ამანდას დაბადების შემდეგ პრობლემების ახალი ტალღა წამოვიდა. კვირები არ მეძინა, სულ ტიროდა. ჭამის მადა აღარ მქონდა და საშინლად გამოვიფიტე. ხალხს გავურბოდი, მარტო მინდოდა ყოფნა. მაგრამ მერე მივხვდი, რომ განმარტოებით საქმეს ვერ ვუშველიდი. სხვა ახალბედა დედებთან გამოვნახე საერთო. შვებას მგვრიდა იმათთან საუბარი, ვისთვისაც უცხო არ იყო ჩემი გასაჭირი. მივხვდი, რომ პრობლემები ჩემ გარდა სხვებსაც ჰქონდათ.

ტომი: ვცდილობდი, ჩვენს ოჯახში არსებული რეჟიმი არ დარღვეულიყო. მე და იუნჰი იეჰოვას მოწმეები ვიყავით და გადაწყვეტილი გვქონდა, რეგულარულად მიგვეღო მონაწილეობა მსახურებაში და არ გაგვეცდინა ქრისტიანული შეხვედრები. ბავშვის დაბადებას თან სდევს დამატებითი ხარჯები და ზოგჯერ გაუთვალისწინებელიც. ვალებში რომ არ ჩავვარდნილიყავით და დამატებითი სანერვიულო არ გაგვჩენოდა, ვხარჯავდით იმდენს, რამდენის უფლებასაც ჩვენი შემოსავალი გვაძლევდა.

იუნჰი: თავიდან ვფიქრობდი, რომ მსახურებაში სიარული არაპრაქტიკული იქნებოდა, რადგან მეგონა, ბავშვი ხელს შემიშლიდა. სინამდვილეში ხალხს სიამოვნებს ბავშვის დანახვა. ამაზე ფიქრი დამეხმარა, მსახურებაში აქტიური ვყოფილიყავი და უფრო მეტი დადებითი დამენახა იმაში, რომ ბავშვი მყავდა.

ტომი: ბიბლიაში წერია, რომ შვილები არიან მემკვიდრეობა და ჯილდო იეჰოვასგან (ფსალმუნი 127:3). ამ სიტყვებმა მაჩვენა, რომ შვილი ძვირფასი საჩუქარია. რაც შეეხება მემკვიდრეობას, შენ არჩევნის საშუალება გაქვს — შეგიძლია შენი მემკვიდრეობა დააბანდო სადმე ან ჰაერში გაფლანგო. ვხედავ, რომ ბავშვის ზრდის ყოველი ეტაპი განსაკუთრებულია და საჭიროა, ყოველთვის მის გვერდით ვიყო. თუ ამ შესაძლებლობას არ გამოვიყენებ, ეს დრო აღარ დამიბრუნდება.

იუნჰი: ზოგჯერ ცხოვრება სიურპრიზებს გვიმზადებს და ბავშვი, რომელიც დაუგეგმავად მოევლინა ამ ქვეყანას, არცთუ ისე ცუდი სიურპრიზი ყოფილა. ახლა ამანდა 6 წლისაა და მის გარეშე ცხოვრება ვერ წარმომიდგენია.

[სურათი]

ტომი და იუნჰი ამანდასთან ერთად

მშობლის როლი ჩვილობიდან ზრდასრულობამდე

„ხუთ წლამდე ბავშვი საკმაოდ მყუდრო გარემოში იზრდება და იოლია მისთვის კარგი და დადებითი თვისებების ჩანერგვა. მაგრამ მას შემდეგ, რაც სკოლის კარს შეაღებს, ნელ-ნელა დაეტყობა ცვლილებები საუბრებსა და საქციელში“ (ვალტერი, იტალია).

ზრდასთან ერთად ბავშვებს უფრო და უფრო მეტი ინტერესი უჩნდებათ მათ ირგვლივ არსებულ უკიდეგანო სამყაროზე. ურთიერთობა უწევთ ამხანაგებთან, კლასელებთან და ოჯახის სხვა წევრებთან. როგორც ვალტერი აღნიშნავს, ახლა უკვე მშობლის გარდა სხვებიც ახდენენ გავლენას ბავშვებზე. ამიტომ მნიშვნელოვანია, მშობელმა გამოიყენოს ის ძვირფასი წლები და შვილს ასწავლოს მორჩილების ფასი და კარგი მანერები. ასევე აუცილებელია, ამ დროს ასწავლო ბავშვს სწორის არასწორისგან გარჩევა.

კარგისა და ცუდის გარჩევის უნარი თავისით არ მოდის და ვერც ინტუიცია დაგეხმარება ამაში. ამისათვის საჭიროა, შვილი „გაკიცხო, დაარიგო და შეაგონო მთელი სულგრძელობითა და სწავლების ხელოვნების გამოყენებით“ (2 ტიმოთე 4:2). ისრაელში მშობლებს შემდეგი ღვთიური კანონის შესრულება ევალებოდათ: „გულში ჩაიბეჭდე სიტყვები, რომლებსაც დღეს გიბრძანებ; ჩააგონე შენს ვაჟს და ელაპარაკე მათზე სახლში ჯდომისას, გზაზე სიარულისას, დაწოლისას და ადგომისას“ (კანონი 6:6, 7). როგორც ამ ბიბლიური მონაკვეთიდან გამოჩნდა, მშობლებმა გამუდმებით უნდა ასწავლონ შვილებს.

ბავშვების აღზრდა მთელ რიგ სირთულეებთანაა დაკავშირებული. ქვემოთ შევეხებით რამდენიმე ასეთ სირთულეს.

მოსმენის დრო

ბიბლია ამბობს, რომ არსებობს არა მარტო „ლაპარაკის დრო“ არამედ მოსმენის დროც (ეკლესიასტე 3:7). როგორ შეგიძლიათ ასწავლოთ შვილს, ყურადღებით უსმინოს სხვებს, როცა საუბრობენ, მათ შორის თქვენც? ერთ-ერთი საშუალება ისაა, რომ თავად მისცეთ ამის მაგალითი. თქვენ თვითონ თუ უსმენთ სხვებს ყურადღებით, როცა გესაუბრებიან, მათ შორის თქვენს შვილებს?

ბავშვებს ყურადღება ადვილად ეფანტებათ, ამიტომ მათთან ურთიერთობის დამყარება შეიძლება დიდი მოთმინების ფასად დაგიჯდეთ. ყველა ბავშვი ინდივიდია და დაკვირვებაა საჭირო, რომ განსაზღვროთ, რომელი მეთოდი წაადგება თქვენს შვილს. ერთი ბრიტანელი მამა, დეივიდი ამბობს: „ჩემს გოგონას ვთხოვ ხოლმე, რომ ჩემი ნათქვამი თავისი სიტყვებით გამიმეოროს. ასე ის უფრო ყურადღებიანი იქნება, როცა ვინმე ესაუბრება“.

ერთხელ იესომ ასეთი მითითება მისცა თავის მოწაფეებს: „დაუკვირდით, როგორ ისმენთ“ (ლუკა 8:18). დიდებს თუ სჭირდებათ ასეთი მითითება, პატარებს ხომ საერთოდ!

„მთელი გულით აპატიეთ ერთმანეთს“

ბიბლიაში ასეთი რჩევაა ჩაწერილი: „მოუთმინეთ და მთელი გულით აპატიეთ ერთმანეთს, თუ ვინმეს მიმართ ჩივილის მიზეზი გაქვთ“ (კოლოსელები 3:13). როგორ უნდა ისწავლონ ბავშვებმა სხვების პატიება?

როგორც უკვე ვთქვით, მოსმენის კულტურა ბავშვმა მშობლებისგან უნდა ისწავლოს. ამ შემთხვევაშიც ასეა, ბავშვები უნდა ხედავდნენ, თუ როგორ ავლენენ პატიების სულს დედა და მამა სხვებთან ურთიერთობის დროს. ზუსტად ასე იქცევა ერთი რუსი დედა. ის ამბობს: „სულ იმას ვცდილობთ, რომ ბავშვებს კარგი მაგალითი მივცეთ, როგორ შეიძლება აპატიონ სხვებს, დაუთმონ და არ განაწყენდნენ. თუ რამეში ვცდები, შვილებს ბოდიშს ვუხდი. მინდა, რომ ისინიც ასე მოიქცნენ სხვებთან ურთიერთობისას“.

უთანხმოებების მოგვარებისა და პატიების უნარი აუცილებლად დასჭირდება ბავშვს მოზარდობის წლებში. ასწავლეთ მას, რომ იყოს ტაქტიანი და აიღოს პასუხისმგებლობა საკუთარ შეცდომებზე. ამგვარად თქვენ განუმეორებელ საჩუქარს აჩუქებთ თქვენს შვილს და მას ეს მთელი სიცოცხლის განმავლობაში თან გაჰყვება.

„იყავით მადლიერნი“

ამ „მძიმე, ძნელად ასატან დროში“ მრავალი ადამიანი „საკუთარი თავის მოყვარული“ გახდა (2 ტიმოთე 3:1, 2). ამიტომ, სანამ თქვენი შვილები ჯერ კიდევ პატარები არიან, მანამ ჩაუნერგეთ გულში მადლიერების გრძნობა. „იყავით მადლიერნი“, — წერდა მოციქული პავლე (კოლოსელები 3:15).

როგორ უნდა ისწავლონ პატარაობიდანვე ბავშვებმა კარგი მანერები და სხვების მიმართ ყურადღებიანობის გამოვლენა? «ამის სასწავლად საუკეთესო ადგილი ოჯახია. ბავშვი ამას ოჯახში უნდა ხედავდეს, — ამბობს დოქტორი კაილ პრუეტი ჟურნალ „მშობლებში“. — ეს იმას ნიშნავს, რომ მშობელი ყოველთვის უნდა გამოხატავდეს მადლიერებას, როცა ვინმე ეხმარება ან მის მიმართ ყურადღებას ავლენს . . . ბავშვი ხშირად უნდა ხედავდეს ასეთ მაგალითებს, სხვანაირად არაფერი გამოვა».

რიჩარდი, რომელიც დიდ ბრიტანეთში ცხოვრობს, ცდილობს, ზუსტად ისე მოიქცეს, როგორც ზემოხსენებულ ჟურნალშია საუბარი. აი, რას ამბობს ის: „მე და ჩემი მეუღლე ყოველთვის ვავლენთ მადლიერებას, როცა ვინმე რაიმე სიკეთეს გვიკეთებს, სკოლის მასწავლებელი იქნება ეს, თუ ჩვენი მშობლები იქნებიან. სტუმრად რომ მივდივართ ვინმესთან სადილზე, სამადლობელ წერილს ვუტოვებთ. ბავშვებიც, თავის მხრივ, რაღაცას აწერენ ზედ ამ წერილს ან ახატავენ“. თავაზიანობა და მადლიერების გრძნობა ბავშვს დაეხმარება, ხანგრძლივი და ახლო ურთიერთობა ჰქონდეს შემდგომში სხვებთან.

„ნუ მოაკლებ ბავშვს დასჯას“

რაც უფრო იზრდება ბავშვი, მით უფრო აუცილებელი ხდება, რომ შეიგნოს ერთი მნიშვნელოვანი რამ: ამა თუ იმ საქციელს თან ახლავს ესა თუ ის შედეგი. ბავშვები პატარაობიდანვე პასუხისმგებლები არიან სხვადასხვა ადამიანის წინაშე, არა მარტო ოჯახში, არამედ სკოლაში და ზოგადად საზოგადოებაში. დაეხმარეთ თქვენს შვილებს, რომ შეიგნონ შემდეგი პრინციპი: კაცი რასაც დათესავს, იმას მოიმკის (გალატელები 6:7).

ბიბლია ამბობს: „ნუ მოაკლებ ბავშვს დასჯას“ (იგავები 23:13). თუ შვილს გასაგებად აუხსენით, როგორ დაისჯება ამა თუ იმ არასწორი საქციელის ჩადენის შემთხვევაში, მაშინ შეასრულეთ თქვენი სიტყვა და შესაბამისად დასაჯეთ კიდეც. „პრინციპულობა აუცილებელია, — ამბობს არგენტინაში მცხოვრები ერთი დედა. — მშობლის არაპრინციპულობა ბავშვს იმის სიგნალს აძლევს, რომ სიტუაცია თავის სასარგებლოდ მართოს“.

თუ ბავშვები თავიდანვე დარწმუნებულები იქნებიან იმაში, რომ ურჩობის შემთხვევაში აუცილებლად იწვნევენ შედეგებს, მშობლებს აღარ მოუწევთ გაუთავებელი „ომი“ ცუდი საქციელის ჩადენის შემდეგ. ბავშვებს ნაკლებად გაუჩნდებათ წინააღმდეგობის გაწევის სურვილი, თუ ეცოდინებათ, რომ დადგენილი აქვთ გარკვეული წესები და ისიც, თუ რა მოჰყვება ამ წესების დარღვევას.

დასჯამ რომ თავის შედეგს მიაღწიოს, მშობელმა შვილი ზედმეტად მკაცრად არ უნდა დასაჯოს. ბიბლია გვირჩევს: „მოიშორეთ ყოველგვარი გამწარება, ბრაზი, რისხვა, ყვირილი და ლანძღვა ყოველგვარ ბოროტებასთან ერთად“ (ეფესოელები 4:31). დასჯის ფორმა არ უნდა იყოს სასტიკი და შეურაცხმყოფელი — მშობელმა ბავშვს ფიზიკური და ემოციური ტრავმა არ უნდა მიაყენოს.

მაგრამ, როგორ უნდა აკონტროლოთ ემოციები, როცა ბავშვს მოთმინებიდან გამოჰყავხართ? ახალ ზელანდიაში მცხოვრები პიტერი ამბობს: „ეს ყოველთვის ადვილი არ არის. ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ სასჯელი მისი არასწორი საქციელის შედეგია და არა მშობლის თავშეკავების ნაკლებობის“.

პიტერი და მისი მეუღლე თავიანთ შვილებს ეხმარებიან იმის გააზრებაში, თუ რა ხანგრძლივი სარგებლობის მოტანა შეუძლია მითითებებს. პიტერი ამბობს: „მაშინაც კი, თუ ბავშვები ძალიან ცუდად იქცევიან და გულს გვტკენენ, დავსხამთ და იმაზე ველაპარაკებით, როგორი ადამიანები გვინდა რომ გამოვიდნენ, ნაცვლად იმისა, რომ გავუბრაზდეთ და ვუთხრათ, რომ ცუდად მოიქცნენ“.

„ცნობილი გახდეს თქვენი კეთილგონიერება“

ღმერთმა თავის ხალხს უთხრა: „სამართლიანად დაგსჯი“ (იერემია 46:28). შესანიშნავ შედეგებს მიაღწევთ, თუ ბავშვს სამართლიანად დასჯით და სასჯელიც ჩადენილი საქციელის შესაბამისი იქნება. მოციქულმა პავლემ თანაქრისტიანებს მისწერა: „ცნობილი გახდეს თქვენი კეთილგონიერება“ (ფილიპელები 4:5).

მშობელი კეთილგონიერებას გამოავლენს, თუ დასჯის დროს შვილს ღირსებას არ შეულახავს. ორი შვილის მამა სანტი, რომელიც იტალიაში ცხოვრობს, ამბობს: „ჩემს ბიჭს და გოგონას არასოდეს ვამცირებ. ყოველთვის პრობლემის მიზეზებზე ვამახვილებ ყურადღებას და ვეხმარები შვილებს მათ მოგვარებაში. სხვების თვალწინ ბავშვებს არასოდეს ვსჯი და არც ერთმანეთის თანდასწრებით, თუ ეს შესაძლებელია. მათ სისუსტეებს არასდროს ვაქცევ სახუმარო თემად არც სხვებთან და არც თავად მათთან“.

ზემოთ მოხსენიებული რიჩარდიც ხედავს, რამდენად ბრძნულია, როცა მშობელი კეთილგონიერებას ავლენს. ის ამბობს: „ყოველი ჩადენილი არასწორი საქციელის შემდეგ არ უნდა გაამკაცროთ დასჯის მეთოდები“. მას შემდეგ, რაც ბავშვს დასჯით, არ არის საჭირო ამაზე გაუთავებელი ლაპარაკი და მისთვის იმის შეხსენება, რომ ცუდად მოიქცა“.

შვილების აღზრდა რთული საქმეა. მშობლებისგან თავგანწირვა მოითხოვება, თუმცა იმაზე დიდი ბედნიერება არ არსებობს, როცა შედეგებს ხედავ. რუსეთში მცხოვრები ელენა ამბობს: „ჩემი ვაჟისთვის უფრო მეტი დრო რომ დამეთმო, სამუშაო საათები შევამცირე. დღეს შემოსავალი უფრო ნაკლები გვაქვს, მაგრამ ღირდა ამ მსხვერპლზე წასვლა. ვხედავ, როგორ უხარია ჩემს შვილს, მასთან რომ ვარ; ჩვენ კარგი მეგობრები გავხდით“.

[სურათი 11 გვერდზე]

ბავშვებმა უნდა ისწავლონ, რომ სხვების მიმართ ყურადღებიანები იყვნენ

[სურათი 12 გვერდზე]

დასჯის დროს ბავშვს ღირსების გრძნობა არ უნდა შეულახოთ

რას ამბობენ მშობლები

როგორ უნდა ასწავლოთ შვილებს მორჩილების ფასი? როგორ უნდა ჩაუნერგოთ მოზარდობის ასაკში პრაქტიკული უნარ-ჩვევები? აი, რას ამბობენ მშობლები მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან.

შინ თუ გარეთ გამოსადეგი უნარ-ჩვევები

„როდესაც ერთად ვსადილობთ და ვსაუბრობთ, ბავშვები მოსმენის კულტურას სწავლობენ. როცა ხედავენ, რომ დედიკო და მამიკო ყურადღებით უსმენენ მათ, ერთმანეთისა და საკუთარი თავის პატივისცემასაც სწავლობენ“ (რიჩარდი, დიდი ბრიტანეთი).

„სასიამოვნოა, როცა ვხედავთ, როგორი პატივისცემით ექცევიან ჩვენი შვილები ერთმანეთს და როგორ აგვარებენ ერთმანეთში უთანხმოებებს ჩვენი ჩარევის გარეშე. ისინი უფროსებთანაც თავისუფლად ურთიერთობენ“ (ჯონი, სამხრეთი აფრიკა).

„არც მე ვარ სრულყოფილი და ხანდახან უნებურად გულს ვტკენ ხოლმე შვილებს. ამ დროს აუცილებლად ვიხდი ბოდიშს“ (ჯანელი, ავსტრალია).

„ვცდილობთ, ბავშვებს საოჯახო საქმეებში მივაღებინოთ მონაწილეობა. ისინი სხვების მომსახურებას სწავლობენ და ამით საქმეც კეთდება და ოჯახში სიმშვიდეც ისადგურებს. ამასთან ერთად, ბავშვები კმაყოფილები და ბედნიერები არიან“ (კლაივი, ავსტრალია).

„ადვილი არ არის, მაგრამ შვილებს აუცილებლად უნდა ასწავლოთ, როგორ გაუგონ ერთმანეთს და პატივი სცენ; ასევე როგორ აპატიონ ერთმანეთს შეცდომები“ (იუკო, იაპონია).

ჰიგიენა და ჯანმრთელობა

„ბავშვებს პატარაობიდანვე ვასწავლეთ დაბანა და ეს პროცესი რომ სახალისო ყოფილიყო, ლამაზი ფორმის საპონს ვყიდულობდით, შამპუნსაც ისეთს ვარჩევდით, რომელზეც მულტფილმის გმირები ეხატა და ღრუბელსაც რომელიმე პატარა ცხოველის ფორმა ჰქონდა“ (ედგარი, მექსიკა).

„სახლში, სადაც ჩვენ ვცხოვრობდით, წყალი არ იყო. ამიტომ ვცდილობდი, რომ ყოველთვის გვქონოდა საკმარისი წყალი და საპონი, სახლში მისვლისას პირველ რიგში ხელები რომ დაგვებანა“ (ენდიურენსი, ნიგერია).

„ბავშვებს ყოველდღე ჯანსაღ საკვებს ვაჭმევთ და ვუხსნით, რატომ არის აუცილებელი სწორი კვება. ისინი ძალიან ინტერესდებიან იმით, თუ რა მასალას ვიყენებ ამა თუ იმ კერძის მოსამზადებლად და მეც ვთხოვ ხოლმე, რომ მომეხმარონ მომზადებაში. ეს დრო ურთიერთობის კარგი საშუალებაცაა“ (სანდრა, დიდი ბრიტანეთი).

„კარგია, როცა ადამიანი ვარჯიშობს და გვინდა, ამაში შვილებს კარგი მაგალითი მივცეთ. მათ უხარიათ, როცა ჩოგბურთს ან კალათბურთს ერთად ვთამაშობთ, დავრბივართ, ვცურავთ ან ველოსიპედებით ვსეირნობთ. იციან, რომ ვარჯიში მარტო სასარგებლო კი არა, სახალისოცაა“ (კერენი, ავსტრალია).

„ყველაზე მეტად, რაც ბავშვებს მშობლებისგან სჭირდებათ, არის დრო. ამას ვერაფერი შეცვლის — ვერც ფული, ვერც საჩუქრები და ვერც მოგზაურობები. მხოლოდ დილის საათებში ვმუშაობ, როცა ბავშვები სკოლაში არიან. ნაშუადღევს კი მთელ დროს მათთან ვატარებ“ (რომინა, იტალია).

დასჯის მეთოდები

„მივხვდით, რომ დასჯის რომელიმე ერთი მეთოდი ყოველთვის არ ამართლებს. ბევრი რამ სიტუაციაზეა დამოკიდებული. ზოგჯერ ბავშვთან გულახდილად და სერიოზულად ვსაუბრობთ, ზოგჯერ კი ვუკრძალავთ იმის გაკეთებას, რაც ძალიან მოსწონს“ (ოგბიტი, ნიგერია).

„ბავშვებს ვამეორებინებთ ხოლმე მიცემულ მითითებებს, რომ დავრწმუნდეთ, სწორად გაიგეს თუ არა, რაც ვუთხარით. შემდეგ ზედმიწევნით მივყვებით იმას, რაც ვთქვით. შვილები რომ მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდონ ჩვენს მითითებებს, დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში სათანადოდ ვსჯით“ (კლაივი, ავსტრალია).

„ძალიან ეფექტური გამოდგა, როცა შენიშვნის მიცემისას ბავშვის სიმაღლეზე ვიხრები. ასე უფრო ადვილად ვიქცევ მათ ყურადღებას. ისინი ჩემი სახის გამომეტყველებასაც კითხულობენ და ადვილად ხვდებიან, რისი თქმა მინდა“ (ჯენიფერი, ავსტრალია).

«ჩვენს ბიჭებს არასოდეს ვეუბნებით: „რა ხართ ამისთანა, რომ არასოდეს არ გვისმენთ!“ მაშინაც კი, როცა მართლა არ გვისმენენ. არც ერთმანეთის თანდასწრებით ვსჯით; ჩუმად ვსაყვედურობთ ხოლმე ან გვერდზე გაგვყავს და იქ ვეუბნებით სათქმელს» (რუდი, მოზამბიკი).

„ბავშვები ადვილად ექცევიან გავლენაში და უნდათ, რომ სხვებს ჰბაძავდნენ. ამიტომ სკოლაში თუ სხვაგან ცუდ გავლენაში რომ არ მოექცნენ, შვილებს თავად ვაძლევთ ზნეობრიობის კარგ მაგალითს და ამით, ასე ვთქვათ, ცუდ ზეგავლენას ვანეიტრალებთ. მაღალზნეობრივი ბიბლიური ნორმების დაფასება ეხმარება მათ, ისეთი არაფერი გააკეთონ, რაც ზიანს მოუტანს“ (გრეგუარი, კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა).

„დასჯის დროს უნდა იყოთ მტკიცე, სამართლიანი და პრინციპული. ბავშვებმა უნდა იცოდნენ, რა მოჰყვება არასწორ საქციელს და ის, რომ ურჩობის შემთხვევაში ზუსტად ისე დაისჯებიან, როგორც უთხარით“ (ოუენი, ინგლისი).

[სურათი 14 გვერდზე]

„მამებო, ნუ გააღიზიანებთ შვილებს, რათა არ დანაღვლიანდნენ“ (კოლოსელები 3:21).

[ჩარჩო⁄სურათი 15 გვერდზე]

ერთი ოჯახის მაგალითი

მარტოხელა წარმატებული მშობელი

ინტერვიუ ლუსინდა ფორსტერთან

როგორც მარტოხელა მშობელი, რა სირთულეს აწყდებით ხშირად?

საერთოდ, მშობლის ტვირთი რთული სატარებელია, მით უმეტეს, თუ მარტო გიწევს მისი ტარება. ძალიან ძნელია, მუდმივად აკონტროლო შენი დრო და ენერგია, რომ ბავშვები უყურადღებოდ არ დაგრჩეს. დროა საჭირო იმისათვის, რომ ბავშვს გარკვეული პრინციპები და ბიბლიური ფასეულობები ჩაუნერგო. ამასთანავე, დრო განტვირთვისთვის და ერთად სიცილისთვისაც უნდა გამონახო. ხშირად ნორმალურად დასვენებას ვერ ვასწრებ იმდენი საქმე მაქვს სახლში.

როგორ ინარჩუნებთ თქვენს გოგონებთან ახლო ურთიერთობას?

მშობლების განქორწინების შემდეგ ბავშვები შეიძლება გულმოსულები იყვნენ და თავს დაუცველად გრძნობდნენ. როცა მათთან ურთიერთობა მეძაბება, პირისპირ ვესაუბრები ხოლმე მშვიდი ტონით და თან თვალებში ვუყურებ. ველოდები, როდის დავმშვიდდებით ყველანი და შემდეგ გამოვთქვამ ჩემს წუხილს, ოღონდ, ყოველგვარი გაზვიადების გარეშე. შვილებს აზრის გამოთქმის საშუალებას ვაძლევ, ყურადღებით ვუსმენ და ვაჩვენებ, რომ მთელი გულით ვაფასებ მათ აზრს. ვინტერესდები სკოლაში მათი სწავლით და საქებარ სიტყვებსაც არ ვიშურებ. ყოველთვის ერთად ვჭამთ მშვიდ და წყნარ გარემოში. ძალიან ხშირად გამოვხატავ ჩემს სიყვარულს სიტყვებით.

როგორ სჯით შვილებს?

ბავშვებმა კარგად უნდა იცოდნენ, რა წესები აქვთ დადგენილი და ეს წესები არ უნდა იყოს ცვალებადი. შვილებთან მეგობრული ურთიერთობა მაქვს, და, ამავე დროს, სიმტკიცესაც ვავლენ. ერთად ვმსჯელობთ და ვუხსნი, თუ რატომ არის ესა თუ ის საქციელი არასწორი. დასჯამდე ბევრ შეკითხვას ვუსვამ, რომ გავიგო, რას ფიქრობენ და რას გრძნობენ; შედეგად, შემიძლია განვსაზღვრო, რატომ მოიქცნენ არასწორად. თუ რამე შემეშალა, მაგალითად, რაიმე არასწორად დავასკვენი, ბოდიშს ვიხდი.

როგორ ასწავლით შვილებს სხვების პატივისცემას?

შვილებს ხშირად ვახსენებ იესოს ნათქვამს, რომ სხვებს ისე მოექცნენ, როგორც თავად უნდათ, რომ ექცეოდნენ (ლუკ. 6:31). გოგონებს ვეუბნები, რომ თუ შესაძლებელია, ერთმანეთში წამოჭრილი პრობლემები თვითონვე მოაგვარონ; ვასწავლი, რომ, მაშინაც კი, როცა გაბრაზებულები არიან, ერთმანეთს თავაზიანად და რბილად უპასუხონ.

როგორ ისვენებთ?

ყოველთვის არა გვაქვს იმის შესაძლებლობა, რომ სადმე კარგ ადგილას წავიდეთ დასასვენებლად. ზოგჯერ გაზეთებში ვეძებთ, სად შეიძლება იაფად დასვენება. ვაწყობთ პიკნიკებს, დავდივართ სანერგეებში და ლამაზ ხეებს და ყვავილებს ვათვალიერებთ. ჩვენს ბაღში მოგვყავს მწვანილი და გვსიამოვნებს, როცა საკუთარ ბაღში მოყვანილი მწვანილით ვამზადებთ სადილს. გვესმის, რომ დასვენება აუცილებელია, ამიტომ ჩვენს სახლთან ახლოს ერთი პარკია და ზოგჯერ იქ გავდივართ ხოლმე და ვისვენებთ.

რა განიჭებთ სიხარულს?

ადვილი არ არის შვილების მარტო გაზრდა, მაგრამ ჩვენმა მდგომარეობამ მე და ჩემი შვილები უფრო დაგვაახლოვა ერთმანეთთან. ვისწავლეთ, დავაფასოთ ის, რასაც ღმერთი გვაძლევს. ბედნიერი ვარ, როცა ვხედავ, როგორ იზრდებიან ჩემი შვილები და როგორ ყალიბდებიან შესანიშნავ პიროვნებებად. ამ ასაკში მათ ჩემთან ყოფნა უნდათ და მეც ძალიან მსიამოვნებს მათ გვერდით ყოფნა. ისინი ადვილად ხვდებიან, როდის ვარ კარგ ხასიათზე და როდის — ცუდზე. ზოგჯერ მოდიან და მეხუტებიან, რითაც მაგრძნობინებენ, რომ ვუყვარვარ. ამაზე დიდი სიხარული რა უნდა იყოს მშობლისთვის! მინდა ისიც ვთქვა, რომ ჩვენი ოჯახი განსაკუთრებით გრძნობს ჩვენი მზრუნველი შემოქმედის ხელს, რომელსაც არასოდეს მივუტოვებივართ რთულ სიტუაციებში. მისი სიტყვა ძალას მაძლევს, რომ კარგი დედა ვიყო (ესაია 41:13).

[სურათი]

ლუსინდა თავის ორ ქალიშვილთან, ბრისთან და შეისთან ერთად

მოზარდობიდან ზრდასრულობამდე

წარმოიდგინეთ, რომ ტროპიკული კუნძულიდან ჩრდილოეთის პოლარულ წრეზე მოხვდით. როგორც კი თვითმფრინავიდან ფეხი ჩამოდგით, მაშინვე მიხვდით, რომ „ყინულის სამყაროში“ აღმოჩნდით. ასეთ კლიმატს იმ შემთხვევაში შეეგუებით, თუ გარკვეულ ცვლილებებს მოახდენთ.

დაახლოებით მსგავს მდგომარეობაში მოგიწევთ ყოფნა, როცა თქვენი შვილი ბავშვობის ასაკს გადააბიჯებს და მოზარდობის ასაკში გადავა. შეიძლება ითქვას, რომ ამ დროს „კლიმატი ერთ დღეში იცვლება“. ბიჭუნა, რომელიც გვერდიდან არ გშორდებოდათ, ახლა თანატოლებთან ყოფნას არჩევს. გოგონა, რომელიც ყველაფერს გიყვებოდათ, მოკლე პასუხებით შემოიფარგლება.

— რა ხდებოდა სკოლაში? — ეკითხებით.

— ისეთი არაფერი, — გპასუხობთ თქვენი გოგონა.

სიჩუმე . . .

 — რა ხდება, რაზე ფიქრობ? — კვლავ ეკითხებით.

— არაფერზე, — გპასუხობთ ის.

ისევ სიჩუმე . . .

რა ხდება? ერთ სახელმძღვანელოში ნათქვამია, რომ ამ დროს „თითქოს შენი შვილის ცხოვრების კულისებს ტოვებ და ისღა დაგრჩენია, პარტერში დაჯდე, თანაც შეიძლება არცთუ ისე კარგ ადგილას და იქიდან ადევნო თვალი მის ცხოვრებას“ (Breaking the Code).

ნუთუ შეუძლებელია ამ დროს შვილთან ახლო ურთიერთობის შენარჩუნება? სრულებითაც არა! თქვენ შეგიძლიათ შვილთან მოზარდობის წლებშიც გქონდეთ ახლო ურთიერთობა. პირველ რიგში, უნდა გაიგოთ, რა ხდება ბავშვის თავს მისი ცხოვრების ამ რთულ და საინტერესო ეტაპზე.

ბავშვობიდან ზრდასრულობამდე

ადრე მკვლევარები ფიქრობდნენ, რომ ხუთი წლის ასაკში ბავშვის ტვინი განვითარების სრულ ფაზას აღწევდა. ახლა კი თვლიან, რომ ხუთი წლის შემდეგ ტვინის ზომა ცოტათი იცვლება, ფუნქციები კი გაცილებით დიდ ცვლილებებს განიცდის. გარდატეხის ასაკში ჰორმონების დონე მატულობს, რაც ცვლის ბავშვის შეხედულებებს და აზროვნებას. ჩვეულებრივ, პატარები საგნებსა და მოვლენებს კონკრეტულ და რადიკალურ ჭრილში აღიქვამენ, მაშინ როცა, ზრდასრულ ადამიანებს უფრო ზოგადი და ფართო ხედვა აქვთ და გააჩნიათ ანალიზის უნარი (1 კორინთელები 13:11). მათ უვითარდებათ ღირსების გრძნობა და აღარ ერიდებათ საკუთარი აზრის გამოთქმის.

ასეთი ცვლილებები შენიშნა იტალიელმა პაოლომ თავის შვილში. ის ამბობს: „როდესაც ჩემს შვილს ვუყურებ, ვგრძნობ, რომ ჩემ წინ პატარა ბიჭუნა კი არა, კაცი დგას. ეს მარტო მის გარეგნობაში არ გამოიხატება. უფრო მეტად მისი აზროვნება მაოცებს. მას უკვე აღარ ერიდება, რომ დააფიქსიროს თავისი შეხედულება და დაიცვას კიდეც თავისი აზრი“.

თქვენც ხომ არ შეგინიშნავთ ასეთი რამ თქვენს შვილში? სანამ პატარა იყო, თქვენს მითითებებს უსიტყვოდ ასრულებდა. და თუ გკითხავდათ, რატომ უნდა მოქცეულიყო ასე ან ისე, მისთვის საკმარისი იყო გეთქვათ, რომ თქვენ გსურდათ ასე და იმიტომ. ახლა კი, როცა გაიზარდა, მიზეზების ახსნას ითხოვს და შესაძლოა, ეჭვის თვალითაც კი უყურებს ოჯახში დამკვიდრებულ ფასეულობებს. ზოგჯერ ისეთი თავდაჯერებულია, თითქოს ბუნტს ტეხსო.

ნაჩქარევად ნუ დაასკვნით, რომ მას თქვენი ფასეულობების დამსხვრევა აქვს გადაწყვეტილი. ის შეიძლება საკუთარ თავს ებრძვის, რომ როგორმე თქვენი შეხედულებები გაითავისოს და საჭირო ადგილი მოუძებნოს თავის ცხოვრებაში. წარმოიდგინეთ, ვითომ ბინა შეიცვალეთ და ახალ სახლში გადადიხართ საცხოვრებლად. თან ავეჯი გაქვთ გადასატანი. ნამდვილად არ იქნება ადვილი, ახალ სახლში თითოეულ ნივთს თავისი ადგილი მოუძებნოთ. თუმცა ერთი რამ ცხადია, არავითარ შემთხვევაში არ გადააგდებთ არც ერთ საჭირო ნივთს.

თქვენი შვილი, ასე ვთქვათ, გადასასვლელად ემზადება, ანუ ემზადება იმისთვის, რომ ‘მიატოვოს დედა და მამა’ (დაბადება 2:24). მაგრამ ეს დღე შეიძლება ჯერ კიდევ შორს არის, რადგან ის არ არის სრულწლოვანი. თუმცა გარკვეულწილად „ნივთების ჩალაგების“ პროცესშია. მთელი მოზარდობის წლები თქვენი შვილი იმ ფასეულობების გადაფასებას ახდენდა, რომლებითაც აღიზარდა, ახლა კი იმაზე ფიქრობს, რომელი მათგანი უფრო გამოადგება, რომ თან წაიღოს.a

შესაძლოა გაშინებთ ის აზრი, რომ ერთ მშვენიერ დღეს თქვენი შვილი ასეთ გადაწყვეტილებას მიიღებს. თუმცა ერთი რამ გარდაუვალია, მას ცხოვრებაში მხოლოდ ის ფასეულობები გაჰყვება თან, რაც მისთვის ძვირფასია. ამიტომ ახლა, სანამ თქვენი შვილი თქვენთან ცხოვრობს, გაქვთ იმის დრო, რომ ჩაუნერგოთ ის პრინციპები, რომლებითაც მთელი სიცოცხლის მანძილზე იხელმძღვანელებს (საქმეები 17:11).

სიმართლე რომ ითქვას, კარგია, თუ თქვენი შვილი ასე იქცევა. ბოლოს და ბოლოს, თუ თქვენს სტანდარტებს ბრმად მიჰყვება, არ არის გამორიცხული, სხვის სტანდარტებსაც ასე ბრმად მიჰყვეს (გამოსვლა 23:2). ბიბლია საუბრობს ისეთ ახალგაზრდაზე, რომელიც ადვილად შეიძლება ცდუნდეს, რადგან უგუნურია. სიტყვა „უგუნურში“ კი ნაგულისხმებია ადამიანი, რომელსაც აკლია გამჭრიახობა და სიბრძნე (იგავები 7:7). ახალგაზრდა, რომელმაც არ იცის, რა პრინციპებით იცხოვროს, შეიძლება დაემსგავსოს კაცს, რომელსაც „არყევს ტალღები და აქანავებს სწავლების ყოველი ქარი, ადამიანთა მზაკვრობითა და ცბიერებით გამიზნული სიცრუით“ (ეფესოელები 4:14).

რა უნდა გააკეთოთ, რომ თქვენს შვილს ასეთი რამ არ დაემართოს? გასათვალისწინებელია შემდეგი 3 ფაქტორი:

1. აღქმის უნარი

მოციქული პავლე წერდა, რომ მოწიფული ადამიანები „იყენებენ აღქმის უნარს და გაწაფული აქვთ ის კარგისა და ცუდის გასარჩევად“ (ებრაელები 5:14). მაგრამ თქვენ შეიძლება თქვათ: „მე ხომ წლების წინ ვასწავლე ჩემს შვილს სწორისა და არასწორის გარჩევა“. ის, რაც თქვენ მაშინ ასწავლეთ, უეჭველად დაეხმარებოდა მას იმ დროს და ამასთანავე, მოამზადებდა ცხოვრების შემდგომი ეტაპისთვის (2 ტიმოთე 3:14). პავლემ თქვა, რომ ადამიანმა უნდა გაიწაფოს აღქმის უნარი. პატარებს სჭირდებათ ცოდნა სწორის არასწორისგან გასარჩევად, მოზარდები კი „აზროვნებით ზრდადასრულებულები“ უნდა იყვნენ (1 კორინთელები 14:20; იგავები 1:4; 2:11). ალბათ, გირჩევნიათ, რომ შვილი ბრმად კი არ გემორჩილებოდეთ, არამედ საღად მსჯელობდეს და კარგად ესმოდეს, რატომ უნდა დაგემორჩილოთ (რომაელები 12:1, 2). როგორ უნდა დაეხმაროთ შვილს, განივითაროს საღი აზროვნება?

ერთ-ერთი ნაბიჯი ისაა, რომ შვილს საშუალება მისცეთ, გამოთქვას თავისი აზრი. არ შეაწყვეტინოთ საუბარი, ეცადეთ, გარეგნულად არ შეიმჩნიოთ აღელვება, მაშინაც კი, როცა ისეთ რამეს ამბობს, რომ კაცს შეიძლება თმები ყალყზე დაუდგეს. ბიბლიაში ვკითხულობთ: „ყოველი კაცი სწრაფი იყოს მოსმენაში და ნელი — სიტყვასა და რისხვაში“ (იაკობი 1:19; იგავები 18:13). იესომაც თქვა: „პირი გულში მოჭარბებულს ლაპარაკობს“ (მათე 12:34). თუ ბოლომდე მოუსმენთ, გაიგებთ, სინამდვილეში რა აწუხებს თქვენს მოზარდს.

საუბრის დროს შეკითხვები დაუსვით, მოერიდეთ მკვახე რეპლიკებს. ზოგჯერ იესოც ეკითხებოდა სხვებს: „რას ფიქრობთ?“. ის მხოლოდ თავისი მოწაფეების აზრით კი არ ინტერესდებოდა, არამედ მოწინააღმდეგეებისაც (მათე 21:23, 28). კარგი იქნება, თუ თქვენც ასე მოიქცევით შვილთან ურთიერთობისას, მაშინაც კი, თუ ის საპირისპირო აზრს გამოთქვამს. მაგალითად:

თუ შვილი გეუბნებათ: „მთლად ბოლომდე არ მწამს, რომ ღმერთი არსებობს“.

ნაცვლად იმისა, რომ უთხრათ: „რას ჰქვია არა გწამს, აბა ტყუილად გასწავლეთ ამდენი?!“

შეგიძლიათ უთხრათ: „რატომ ფიქრობ შვილო ასე?“

რატომ უნდა მისცეთ შვილს აზრის გამოთქმის საშუალება? მართალია, მოისმინეთ, რაც გითხრათ, მაგრამ ახლა საჭიროა, გაიგოთ, რას ფიქრობს ის თავის გულში (იგავები 20:5). მოზარდს შეიძლება ღვთის არსებობაში კი არ ეპარებოდეს ეჭვი, არამედ ფიქრობდეს, რომ არ ღირს ღვთის პრინციპების დაცვა.

თუ ახალგაზრდა გამუდმებული წნეხის ქვეშ არის, რომ დაარღვიოს ღვთის ზნეობრივი ნორმები, შეიძლება იფიქროს, რომ უმჯობესია, საერთოდ უარი თქვას ღმერთზე (ფსალმუნი 14:1). ის ასე იწყებს მსჯელობას: „თუ ღმერთი არ არსებობს, რაღა საჭიროა ბიბლიის ნორმების დაცვა“.

თუ თქვენი შვილიც ასე ფიქრობს, მას შესაძლოა შემდეგ კითხვაზე ესაჭიროება დაფიქრება: მჯერა, რომ ღვთის მითითებების მიყოლა სასარგებლოა ჩემთვის? (ესაია 48:17, 18). თუ სჯერა, რომ ეს ასეა, მაშინ დაეხმარეთ იმის ბოლომდე გააზრებაში, რომ თავისივე საკეთილდღეოდ აუცილებელია ღვთის ნორმების დაცვა (გალატელები 5:1).

თუ შვილი გეუბნებათ: „თქვენ რაც გწამთ, არ ნიშნავს იმას, რომ მეც ის უნდა მწამდეს“.

ნაცვლად იმისა, რომ უთხრათ: „შენა ხარ ჩვენი შვილი და რასაც ჩვენ გეტყვით, იმას ირწმუნებ!“

შეგიძლიათ უთხრათ: „შვილო, თუ უარს ამბობ ჩვენს რწმენაზე, ალბათ, გაქვს არჩეული სხვა რწმენა. რომელი რელიგია აირჩიე? შენი აზრით, რომელი ნორმებით ცხოვრება უფრო სწორია?“

რატომ უნდა მისცეთ შვილს აზრის გამოთქმის საშუალება? იმიტომ, რომ ასეთი მსჯელობით მას დაფიქრების საშუალებას მისცემთ. შეიძლება თვითონვე გაუკვირდეს, როცა ნახავს, რომ თავადაც იგივე სწამს, რაც თქვენ და მისი წუხილის მიზეზი სულ სხვა რამე ყოფილა.

მაგალითად, მისი წუხილის მიზეზი შეიძლება ის იყოს, რომ არ იცოდეს, როგორ ესაუბროს სხვებს თავისი რწმენის შესახებ (კოლოსელები 4:6; 1 პეტრე 3:15). ან, შესაძლოა ვინმე მოეწონა, რომელიც მის რწმენას არ იზიარებს. გაიგეთ, რაშია პრობლემის არსი და შვილსაც დაეხმარეთ ამის დანახვაში. რაც მეტად გამოიყენებს აღქმის უნარს, მით უკეთ იქნება მომზადებული ცხოვრების ასპარეზზე გასასვლელად.

2. უფროსების ხელმძღვანელობა

ზოგიერთ კულტურაში ნაკლებად ან საერთოდ არ შეიმჩნევა მოზარდებში „შფოთი და სტრესი“, რომელიც ფსიქოლოგების თქმით, სავსებით მოსალოდნელია ამ ასაკში. მკვლევარებმა აღმოაჩინეს, რომ ასეთ საზოგადოებაში მოზარდები ადრეული ასაკიდანვე მიჰყვებიან თითქმის ისეთ ცხოვრების წესს, როგორსაც ზრდასრულები. ისინი უფროსების გვერდით მუშაობენ, მათთან ურთიერთობენ და ისეთივე პასუხისმგებლობები აკისრიათ, როგორიც უფროსი ასაკის ადამიანებს. მათთვის არ არსებობს ცნებები: „მოზარდთა სამყარო“, „მოზარდთა დანაშაული“ და თვითონ ცნება „მოზარდიც“ კი.

ამის საპირისპიროდ, ბევრ ქვეყანაში ახალგაზრდები ისეთ სკოლებში სწავლობენ, სადაც კლასები გადაჭედილია ბავშვებით და ერთადერთი, ვისთანაც მოზარდებს შეხება უწევთ, მხოლოდ და მხოლოდ თავისივე ტოლები არიან. სკოლიდან რომ ბრუნდებიან, სახლში არავინ ხვდებათ. მშობლები მუშაობენ, ნათესავებიც შორს ცხოვრობენ. გამოდის, რომ მათ ურთიერთობა მხოლოდ თავის თანატოლებთან აქვთ.b ხედავთ, რამხელა საშიშროების წინაშე დგანან მოზარდები? საფრთხე მარტო იმაში არ მდგომარეობს, რომ ის შესაძლოა ცუდ წრეში მოხვდეს. მკვლევარების აზრით, მეტია იმის ალბათობაც, რომ სამაგალითო ახალგაზრდებმაც კი ჩაიდინონ ცუდი საქციელი, თუ მათ ურთიერთობა არა აქვთ უფროსი ასაკის ადამიანებთან.

ძველ ისრაელში ახალგაზრდები არ იყვნენ უფროსებისგან გამოყოფილნი.c ამის თვალსაჩინო მაგალითია მეფე უზია, რომელიც ჯერ კიდევ მოზარდი იყო, იუდას სამეფო ტახტზე რომ ავიდა. როგორ გაართვა თავი უზიამ ამ ურთულეს პასუხისმგებლობას? მას მხარში ედგა უფროსი ასაკის მამაკაცი, სახელად ზაქარია. ბიბლიაში ამ კაცზე წერია, რომ ის „ჭეშმარიტი ღვთის შიშს უნერგავდა“ უზიას (2 მატიანე 26:5).

ჰყავს თქვენს შვილსაც უფროსი მეგობარი და მრჩეველი, რომელიც თქვენს ფასეულობებს იზიარებს? ნუ იქნებით ეჭვიანი ამ დროს. მისი დახმარებით თქვენმა შვილმა შეიძლება სწორი გადაწყვეტილებები მიიღოს. ერთი ბიბლიური იგავი ამბობს: „ბრძენებთან მოსიარულე თავადაც დაბრძენდება“ (იგავები 13:20).

3. პასუხისმგებლობის გრძნობა

ზოგიერთ ქვეყანაში ახალგაზრდებს კანონით ეკრძალებათ კვირის განმავლობაში განსაზღვრული საათების რაოდენობაზე მეტი იმუშაონ ან შეასრულონ გარკვეული სახის სამუშაო. ასეთი კანონი ბავშვებს იცავს მძიმე სამუშაო პირობებისგან. სწორედ ეს იყო შედეგი XVIII—XIX საუკუნეებში მომხდარი ინდუსტრიული რევოლუციის.

მართალია, ბავშვთა შრომის კანონი მოზარდებს საფრთხისა და შეურაცყოფისგან იცავს, მაგრამ ზოგიერთი ექსპერტის თქმით, ასეთი შეზღუდვები მათ ყოველგვარ პასუხისმგებლობას არიდებს თავიდან. როგორც ერთ წიგნშია ნათქვამი, ამ ყველაფრის შედეგი ის არის, რომ ბევრ მოზარდს „გაუჩნდა ისეთი თვალსაზრისი, თითქოს ისინი იმსახურებენ ყველაფერს და ყოველგვარი შრომისა და წვალების გარეშე უნდა მიიღონ, რაც სურთ“. წიგნის ავტორები ამბობენ, რომ ასეთი თვალსაზრისი „საკმაოდ ბუნებრივია ისეთ სამყაროში, სადაც ახალგაზრდებს მხოლოდ გართობისკენ მოუწოდებენ და არანაირ პასუხისმგებლობებს არ აკისრებენ“ (Escaping the Endless Adolescence).

ბიბლიაში კი სულ სხვა რამ წერია. მასში საუბარია ახალგაზრდებზე, რომლებიც ადრეული ასაკიდანვე იღებდნენ სერიოზულ პასუხისმგებლობებს საკუთარ თავზე. ამის შესანიშნავი მაგალითია ტიმოთე, რომელიც, როგორც ჩანს, მოზარდი იყო, როცა პავლე მოციქული გაიცნო. მან დიდი გავლენა მოახდინა ტიმოთეს ცხოვრებაზე. ერთხელ პავლემ უთხრა მას: „ცეცხლივით ააგიზგიზე ის ძღვენი, რომელიც შენშია“ (2 ტიმოთე 1:6). ტიმოთე 20 წლამდე ან შესაძლოა 20 წელს ახალი გადაცილებული იყო, როცა დატოვა სახლი, გაჰყვა პავლეს და ეხმარებოდა მას კრებების ჩამოყალიბებასა და საძმოს გამხნევებაში. ტიმოთესთან დაახლოებით ათწლიანი თანამშრომლობის შემდეგ პავლემ ფილიპელ ქრისტიანებს წერილში ასეთი სიტყვები მისწერა: „არავინ მყავს მისნაირი განწყობილებით, რომ ასე გულწრფელად ზრუნავდეს თქვენზე“ (ფილიპელები 2:20).

ხშირად ახალგაზრდები მოწადინებულნი არიან, საკუთარ თავზე აიღონ გარკვეული პასუხისმგებლობები, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ხედავენ, რომ ესა თუ ის დავალება მნიშვნელოვან საქმეს უკავშირდება. ეს მათ არა მარტო იმაში ეხმარება, რომ მომავალში პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე ადამიანებად ჩამოყალიბდნენ, არამედ დღესვე სასიკეთოდ ადგებათ.

ახალ „კლიმატთან“ შეგუება

როგორც სტატიის დასაწყისში ვისაუბრეთ, თუ მოზარდი შვილი გყავთ, ალბათ, გრძნობთ, რომ „კლიმატი“ შეიცვალა და ისეთი აღარ არის, როგორიც რამდენიმე წლის წინ იყო. ეჭვი არ შეგეპაროთ, რომ შეეგუებით ამ ცვლილებას. განა ასე არ იყო ბავშვის ზრდის სხვა ეტაპებზე?!

მოზარდობის ასაკს ისე შეხედეთ, რომ შესაძლებლობა გეძლევათ 1) შვილს აღქმის უნარი განუვითაროთ, 2) გაუწიოთ ხელმძღვანელობა და 3) ჩაუნერგოთ პასუხისმგებლობის გრძნობა. ამგვარად, შვილს ზრდასრულ ადამიანად ჩამოყალიბებაში დაეხმარებით.

[სქოლიოები]

[ჩარჩო⁄სურათი 20 გვერდზე]

„ამაზე უკეთესი მშობლები ვერც კი წარმომიდგენია“

იეჰოვას მოწმე მშობლები თავიანთ შვილებს სიტყვითა თუ საქმით ასწავლიან, რომ მიჰყვნენ ბიბლიურ პრინციპებს (ეფესოელები 6:4). თუმცა არ აძალებენ მათ ამის კეთებას. მათ იციან, რომ როდესაც მათი ვაჟი ან ქალიშვილი იმ ასაკამდე მივა, როცა დამოუკიდებლად შეეძლება გადაწყვეტილებების მიღება, თვითონ უნდა აირჩიოს, რა ცხოვრებით იცხოვროს.

18 წლის ეშლინს ბოლომდე ჰქონდა შეგნებული ის ფასეულობები, რომლებითაც აღიზარდა. ის ამბობს: „ჩემთვის ჩემი რელიგია მხოლოდ ისეთი რაღაცა კი არ არის, რაც კვირაში მარტო ერთი დღე უნდა მახსოვდეს, ეს ჩემი ცხოვრების გზაა. ის გავლენას ახდენს თითოეულ ჩემს გადაწყვეტილებაზე და საერთოდ ყველაფერზე, რასაც ვაკეთებ, იქნება ეს მეგობრების არჩევა, სხვადასხვა წრეზე სიარული და ის, თუ რა ლიტერატურა ვიკითხო“.

ეშლინი უზომოდ მადლიერია თავისი მშობლების, ასე რომ აღზარდეს. ის ამბობს: „ამაზე უკეთესი მშობლები ვერც კი წარმომიდგენია. მე რომ იეჰოვას მოწმე მინდოდა გავმხდარიყავი, მშობლების დამსახურებაა, რადგან მათ ჩამინერგეს ამის სურვილი. ისინი ყოველთვის ჩემს დამრიგებლებად დარჩებიან მთელი ჩემი სიცოცხლის განმავლობაში“.

[სურათი 17 გვერდზე]

მიეცით მოზარდს აზრის გამოთქმის საშუალება

[სურათი 18 გვერდზე]

უფროსებთან ურთიერთობა დადებითად იმოქმედებს თქვენს შვილზე

[სურათი 19 გვერდზე]

შრომა მოზარდს პასუხისმგებლობის გრძნობას უვითარებს

რას ამბობენ მშობლები

ბევრი მშობელი მრავალ სირთულეს აწყდება იმ პერიოდში, როდესაც მათი შვილები მოზარდები არიან. როგორ შეგიძლიათ დაეხმაროთ შვილებს, წარმატებით გაიარონ ეს პერიოდი — პერიოდი, რომელიც თქვენთვისაც და მათთვისაც საკმაოდ რთული და საინტერესოა? მოდი, მოვუსმინოთ მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში მცხოვრებ მშობლებს და გავიგოთ მათი აზრი.

ცვლილებები

„როცა ჩემი ბიჭი პატარა იყო, უსიტყვოდ მიჯერებდა ხოლმე. რომ წამოიზარდა, თითქოს ჩემმა სიტყვამ ფასი დაკარგა მის თვალში“ (ფრანკი, კანადა).

„ჩემი ბიჭი იმდენს აღარ მელაპარაკება, რამდენსაც ადრე. მე თუ არ შევეკითხე, რას ფიქრობს, რა უდევს გონებაში, თვითონ არაფერს მეუბნება. რომ ვეკითხები, მაშინაც ძნელად მპასუხობს; მაშინვე არ მცემს პასუხს“ (ფრანსისი, ავსტრალია).

„მოთმინება აუცილებელია. ზოგჯერ გიჩნდება სურვილი, რომ ერთი გვარიანად დაუცაცხანო ბავშვებს, მაგრამ ამ დროს ყველაფერს ის ჯობია, რომ დამშვიდდე და წყნარად ესაუბრო პრობლემაზე“ (ფელიშა, შეერთებული შტატები).

ურთიერთობა

„ზოგჯერ ჩემი გოგონა ეგრევე თავდაცვაზე გადადის, ჰგონია, რომ უსამართლოდ ვაძლევ შენიშვნებს. ამიტომ მიწევს ხოლმე იმის შეხსენება, რომ ძალიან მიყვარს, მის მხარეზე ვარ და მისთვის კარგი მინდა“ (ლისა, შეერთებული შტატები).

„როცა ჩემი შვილები პატარები იყვნენ, ყველაფერს გულახდილად მიყვებოდნენ. ადვილად ვხვდებოდი, რას ფიქრობდნენ. ახლა კი სულ იმას ვცდილობ, გავუგო და დავანახვო, რომ პატივს ვცემ და ვაფასებ. სხვაგვარად, ისინი გულს არ გახსნიან ჩემთან“ (ნან-ჰი, კორეა).

„საკმარისი არ არის ბავშვს მხოლოდ აუკრძალო რაღაც-რაღაცები. ჩვენ ვმსჯელობთ მათთან ერთად და აზრიანი საუბრებით მათ გულებს ვეხებით. თუ გვინდა, რომ თავისუფლად თქვან, რას ფიქრობენ სინამდვილეში, მზად უნდა ვიყოთ მოსასმენად მაშინაც კი, თუ ისეთ რამეს ამბობენ, რაც ცოტა არ იყოს, არ მოგვწონს“ (დალილა, ბრაზილია).

„ჩემს გოგონას სხვების წინაშე არ ვაძლევ შენიშვნას. ცალკე ვეუბნები რისი თქმაც მინდა“ (ედნა, ნიგერია).

„ზოგჯერ ისე ხდება, რომ თან ჩემს ბიჭს ველაპარაკები და თან საქმეს ვაკეთებ. ამ დროს მას სათანადო ყურადღებას ვერ ვაქცევ. ის ამას ხვდება და ვიცი, რომ ეს არის ერთ-ერთი მიზეზი იმისა, თუ რატომ არ მესაუბრება ხოლმე დიდხანს. მეტი ყურადღების გამოვლენა მჭირდება, სხვანაირად ის გულახდილი არ იქნება ჩემთან“ (მირიამი, მექსიკა).

თავისუფლება

„ყოველთვის მეშინოდა იმის, რომ შვილებისთვის თავისუფლება მიმეცა; ეს ხშირად გამხდარა ჩვენი კამათის მიზეზი. ერთ მშვენიერ დღესაც ამ საკითხზე გულახდილად ვისაუბრეთ. მე ვუთხარი, რისი მეშინოდა, მათ კი მითხრეს, რატომ უნდოდათ უფრო მეტი თავისუფლება. ჩვენ შევთანხმდით, რომ მიიღებდნენ გარკვეულ თავისუფლებას, ოღონდ ჩემ მიერ დადგენილ საზღვრებში“ (ედვინი, განა).

„ჩემს ბიჭს მოტოციკლეტი უნდოდა. მე ამის წინააღმდეგი ვიყავი, ამიტომ სულ ვსაყვედურობდი და ათასნაირი მიზეზი მომყავდა, ოღონდაც მოტოციკლი არ მეყიდა. მას აზრის გამოთქმის საშუალებას არ ვაძლევდი. ეს ძალიან აღიზიანებდა და უფრო მეტად ცდილობდა თავისის გატანას. ბოლოს სხვანაირად მივუდექი. ვთხოვე, რომ ამ საკითხისთვის სხვადასხვა მხრიდან შეეხედა; დაფიქრებულიყო იმ საშიშროებებზე, ხარჯებზე და იმ ათასნაირ მოთხოვნაზე, რაც მოტოციკლეტის ტარებისთვის იყო საჭირო. ისიც ვუთხარი, რომ რჩევა კრებაში მოწიფული ქრისტიანებისთვის ეკითხა. ერთ რამეს მივხვდი: ზედმეტ სიმკაცრეს ჯობია, შვილს თავისუფლად გამოათქმევინო აზრი და გაიგო, რა სურს. დღეს მე და ჩემი ბიჭი კარგი მეგობრები ვართ“ (ჰეი-იანგი, კორეა).

«მართალია, შვილებისთვის რაღაც შეზღუდვები გვქონდა დადგენილი, მაგრამ ასაკის ზრდასთან ერთად გარკვეულ თავისუფლებასაც ვაძლევდით. თუ ჩვენს ნდობას გაამართლებდნენ და „თავისუფლების საზღვრებს“ არ გასცდებოდნენ, შემდგომში უფრო მეტ თავისუფლებას ვაძლევდით. მათ უნდა მოეპოვებინათ თავისუფლება. ისინი ხედავდნენ, რომ ჩვენც გვინდოდა მათთვის თავისუფლების მიცემა, მაგრამ როცა იმედებს არ გვიმართლებდნენ, შესაბამისადაც ისჯებოდნენ» (დოროთი, საფრანგეთი).

„დადგენილ სტანდარტებს არასოდეს ვაუფასურებდი. მაგრამ როცა ვხედავდი, რომ შვილები მემორჩილებოდნენ, გარკვეულ დათმობაზე მივდიოდი. დროდადრო გვიანობამდე გარეთ ყოფნის უფლებასაც ვაძლევდი. მაგრამ თუ ისინი ამას ჩემი ნებართვის გარეშე რამდენჯერმე გააკეთებდნენ, აუცილებლად ვსჯიდი“ (ილ-ჰანი, კორეა).

„სამუშაოზე რაც უფრო მორჩილი ხარ და მეტი პასუხისმგებლობით ეკიდები საქმეს, მით მეტ პატივისცემას იმსახურებ უფროსისგან. ჩვენი შვილიც ხვდება, რომ რაც მეტად ემორჩილება ოჯახში დადგენილ წესებს, მით მეტ თავისუფლებას იღებს. მან ისიც იცის, რომ თუ უპასუხისმგებლოდ მოიქცევა, დაისჯება და დაკარგავს მოპოვებულ თავისუფლებას, ზუსტად ისე, როგორც ის მუშა დაისჯება, რომელიც არ ასრულებს მინდობილ საქმეს“ (რამონი, მექსიკა).

[ჩანართი 22 გვერდზე]

„ისე აღზარდე შვილი, რომ სწორი გზით იაროს; ის სიბერეშიც კი არ გადაუხვევს მას“ (იგავები 22:6).

[ჩარჩო⁄სურათები 23 გვერდზე]

ორი ოჯახის მაგალითი

„საოცარი რამეა მოზარდის მშობლობა“

ჯოზეფი: ორი მოზარდი გოგონა მყავს და მიმაჩნია, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია მათი ყურადღებით მოსმენა და მათი აზრების გაგება. შეცდომების გულწრფელად აღიარება და პატივისცემით საუბარი ხელს უწყობს ჩვენს შორის ღია ურთიერთობებს. საბოლოო ჯამში, ვგრძნობ, რომ მართლაც საოცარი რამეა მოზარდის მშობლობა. მადლიერი ვარ იმ ხელმძღვანელობისთვის, რასაც ბიბლიიდან ვიღებთ.

ლისა: შევამჩნიე, რომ ჩვენს უფროს გოგონას მოზარდობის წლებში უფრო მეტი ყურადღება სჭირდებოდა, ვიდრე მანამდე. მახსოვს, როგორ ვუსმენდი ხოლმე საათობით, როგორ ვსაუბრობდით დიდხანს და როგორ ვამშვიდებდი და ვაწყნარებდი. გოგონებმა დაინახეს, რომ ჩვენთან ნებისმიერ საკითხზე შეეძლოთ გულახდილი საუბარი. ყოველთვის ვაფასებდით მათ გრძნობებს და აზრებს. ვცდილობ, ყოველთვის მივყვე იაკობის 1:19-ში ჩაწერილ მითითებას და ვიყო „სწრაფი მოსმენაში და ნელი — სიტყვაში“.

ვიქტორია: დედა ჩემი საუკეთესო მეგობარია. არ მეგულება ქვეყნად მასზე ტკბილი და მზრუნველი ადამიანი. ის მარტო ჩემთან კი არა, ყველასთან ასეთია. სიტყვებით ვერც კი გადმოგცემთ, იმდენად გულწრფელი და უანგაროა როცა სხვებზე ზრუნავს. დედას ვერავინ შემიცვლის.

ოლივია: მამა ძალიან ყურადღებიანი და კეთილია. ის ეხმარება სხვებს ფინანსურად მაშინაც კი, როცა ჩვენს ოჯახს არცთუ ისე ულხინს. როცა საჭიროა, სერიოზულია და როცა საჭიროა, გართობაც იცის და მხიარულებაც. ის განსაკუთრებულია და ბედნიერი ვარ, ასეთი მამა რომ მყავს.

„მოსაწყენად დრო ნამდვილად არა გვაქვს“

სანი: თუ გოგონებს რაიმე პრობლემა გაუჩნდებათ, მთელი ოჯახი ვსხდებით და ვსაუბრობთ ამ საკითხზე. ყოველთვის გულახდილები ვართ ერთმანეთის წინაშე და გადაწყვეტილებებს ბიბლიურ პრინციპებზე დაფუძნებით ვიღებთ. მე და ინესი თვალყურს ვადევნებთ, რომ გოგონებს სულიერად მოწიფულ ადამიანებთან ჰქონდეთ ურთიერთობა. ჩვენი მეგობრები მათი მეგობრები არიან, მათი მეგობრები კი — ჩვენი.

ინესი: ყოველთვის რაღაცით ვართ დაკავებულები და ბევრ რამეს მთელი ოჯახი ერთად ვაკეთებთ. ჩვენ იეჰოვას მოწმეები ვართ და ვქადაგებთ, გვაქვს ბიბლიის პირადი და ოჯახური შესწავლა. ასევე ვმონაწილეობთ სტიქიით დაზარალებულთა დახმარებისა და სამეფო დარბაზების მშენებლობის პროექტებში. ამ ყველაფერს შესანიშნავად ვუთავსებთ კარგ დასვენებას. მოსაწყენად დრო ნამდვილად არა გვაქვს.

კელსი: მამა ყოველთვის ყურადღებით გვისმენს და სანამ რაიმე სერიოზულ გადაწყვეტილებას მიიღებს, ოჯახთან ათანხმებს. დედაზეც იმავეს თქმა შემიძლია — დახმარება მინდა თუ უბრალოდ საუბარი, ის ყოველთვის მზად არის, გვერდში ამომიდგეს.

სამანტა: ზოგჯერ დედა ვერც კი ხვდება, თავისი მოპყრობით როგორ მაგრძნობინებს, რომ მისთვის განსაკუთრებული და ძვირფასი ვარ. ის ზის და მისმენს ხოლმე. ძალიან მზრუნველი დედა მყავს. მასთან ურთიერთობას არაფერზე გავცვლიდი.

[სურათები]

ქამეირების ოჯახი: ჯოზეფი, ლისა, ვიქტორია, ოლივია და იზაბელა

საპატაების ოჯახი: კელსი, ინესი, სანი და სამანტა

[სურათი 22 გვერდზე]

მშობლებმა შვილებს გარკვეული თავისუფლება უნდა მისცენ, მაგრამ, ამავე დროს, საზღვრებიც უნდა დაუდგინონ

რა უნდა იყოს მშობლის მიზანი?

როგორი გინდათ იყოს თქვენი შვილი?

ა. თქვენნაირი.

ბ. თავნება და მშობლების ურჩი.

გ. პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე ადამიანი, რომელიც გონივრულ გადაწყვეტილებებს იღებს.

ზოგი მშობელი მესამე ვარიანტს ირჩევს, მაგრამ მისი საქციელიდან ჩანს, რომ პირველ ვარიანტს ანიჭებს უპირატესობას. ისინი თავს ახვევენ საკუთარ შეხედულებებს მოზარდს. მაგალითად, კარნახობენ, რომელი პროფესია უნდა აირჩიონ. რა მოყვება ამას შედეგად? როგორც კი ახალგაზრდა გარკვეულ თავისუფლებას მიაღწევს, მაშინვე საპირისპირო გზაზე იწყებს სიარულს. ცოტა უცნაურია, მაგრამ მშობლები, რომლებიც თესავენ ა ვარიანტს, იმკიან ბ-ს.

რატომ მთავრდება კრახით მუდმივი კონტროლის მეთოდი?

ალბათ, გინდათ, რომ თქვენი შვილი პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე ადამიანად ჩამოყალიბდეს და ცხოვრებაში გონივრული გადაწყვეტილებები მიიღოს. რა უნდა გააკეთოთ ამისთვის? უპირველესად გახსოვდეთ, რომ არავითარ შემთხვევაში არ ამართლებს მუდმივი კონტროლის მეთოდი. განვიხილოთ ამის ორი მიზეზი.

1. მუდმივი კონტროლის მეთოდს ბიბლია მხარს არ უჭერს. იეჰოვამ ადამიანი ნების თავისუფლებით შექმნა. ის მას უტოვებს უფლებას, თვითონ აირჩიოს, რა გზას დაადგეს ცხოვრებაში — ცუდს თუ კარგს. ერთხელ, როცა კაენი თავისი ძმის, აბელის, მოკვლის სურვილით იყო შეპყრობილი, იეჰოვამ მას შემდეგი რამ უთხრა: „თუ კარგს გააკეთებ, განა არ მიგიღებ?! მაგრამ თუ არ გააკეთებ კარგს, ცოდვაა ჩასაფრებული კართან და შენკენ ისწრაფვის. იბატონებ მასზე?!“ (დაბადება 4:7).

დააკვირდით ერთ რამეს: იეჰოვამ კაენს გასაგებად მისცა რჩევა, მაგრამ მისთვის არ დაუძალებია ამ რჩევის გათვალისწინება. კაენს თვითონ უნდა გადაეწყვიტა, იბატონებდა თუ არა საკუთარ ცოდვაზე. რას გვასწავლის ეს შემთხვევა? თუ იეჰოვა არ ახდენს თავის ქმნილებებზე ზეწოლას იმ მიზნით, რომ მათზე სრული კონტროლი მოიპოვოს, მით უმეტეს, თქვენ არ უნდა მოერიდოთ ამას თქვენს მოზარდ შვილებთან?a

2. მუდმივ კონტროლს საპირისპირო შედეგები მოჰყვება. წარმოიდგინეთ, მაღაზიაში გამყიდველი რაღაცის ყიდვას გაძალებთ. რაც მეტს გელაპარაკებათ, მით უფრო გიქრებათ ამ ნივთის ყიდვის სურვილი. შეიძლება ძალიანაც გჭირდებათ ეს ნივთი, მაგრამ არ მოგწონთ მისი შემოთავაზების მანერა. ერთი სული გაქვთ, იქიდან წამოხვიდეთ.

ასეთი რამ შეიძლება მოხდეს, თუ თქვენს მოზარდ შვილს თავს მოახვევთ თქვენს შეხედულებებს, მრწამსს და მიზნებს. როგორ ფიქრობთ, „იყიდის“ ის მათ? საეჭვოა. ფაქტობრივად, თქვენს ასეთ მცდელობას მხოლოდ საპირისპირო შედეგი შეიძლება მოჰყვეს. მოზარდს შეიძლება სიძულვილი განუვითარდეს თქვენი სტანდარტების მიმართ. ძალიან ხშირად მშობლის მცდელობას, მუდმივად აკონტროლოს შვილი, უკუშედეგი მოაქვს — შვილი დაუმორჩილებელი ხდება. რა არის ამ დროს გამოსავალი?

ნაცვლად იმისა, რომ მუდმივად აკონტროლოთ თქვენი მოზარდის ცხოვრება და კარგი გაგებით აიძულოთ, თქვენი ფასეულობები გაითავისოს, როგორც ამას შესაძლოა მაშინ აკეთებდით, როცა ის ჯერ კიდევ პატარა იყო, ეცადეთ, დაანახვოთ, რატომ არის გონივრული იმის კეთება, რაც სწორია. მაგალითად, თუ ქრისტიანი ხართ, დაეხმარეთ შვილს იმის დანახვაში, თუ რა დიდი კმაყოფილება მოაქვს ღვთის პრინციპების გამოყენებას მთელი ცხოვრების მანძილზე (ესაია 48:17, 18).

ამ დროს მნიშვნელოვანია, რომ თვითონ მისცეთ ამის კარგი მაგალითი. თავად უნდა იყოთ ისეთი ადამიანი, როგორიც გინდათ, რომ თქვენი შვილი იყოს (1 კორინთელები 11:1). ნათლად დაანახვეთ მას, თუ რა ფასეულობებით ცხოვრობთ (იგავები 4:11). თუ თქვენი მოზარდი ღვთისა და მისი პრინციპებისადმი სიყვარულს განივითარებს, ის მაშინაც გონივრულ არჩევანს გააკეთებს, როცა მის გვერდით არ იქნებით (ფსალმუნი 119:97; ფილიპელები 2:12).

ჩაუნერგეთ პრაქტიკული უნარ-ჩვევები

როგორც ამ ჟურნალის მე-2 გვერდზე მოვიხსენიეთ, მოვა დრო, როცა თქვენი შვილი „მიატოვებს . . . მამას და დედას“, თანაც ეს დრო შეიძლება იმაზე ადრე დადგეს, ვიდრე თქვენ ფიქრობთ (დაბადება 2:24). როგორც ყველა მშობელს, თქვენც გსურთ, დარწმუნებული იყოთ იმაში, რომ ის შეძლებს დამოუკიდებლად ცხოვრებას. ახლა ვისაუბროთ რამდენიმე პრაქტიკულ უნარ-ჩვევაზე, რომელიც შვილს მანამ უნდა ასწავლოთ, სანამ ერთად ცხოვრობთ.

საოჯახო საქმეები. შეუძლია თქვენს მოზარდს საჭმლის მომზადება? თავისი ტანსაცმლის დარეცხვა და დაუთოება? თავისი ოთახის დალაგება და საკუთარი ნივთების მოწესრიგება? მანქანის შენახვა და მისი გაფუჭების შემთხვევაში ელემენტარული რაღაცის შეკეთება? ასეთი უნარ-ჩვევების წყალობით მომავალში ის წარმატებით გაართმევს თავს ოჯახურ საქმეებს. მოციქულმა პავლემ თქვა: „ვისწავლე, რომ რა ვითარებაშიც არ უნდა აღმოვჩნდე, კმაყოფილი ვიყო“ (ფილიპელები 4:11).

საზოგადოებასთან ურთიერთობა. (იაკობის 3:17) როგორ ეწყობა თქვენი შვილი სხვებს? შეუძლია უთანხმოებების მშვიდად და წყნარად მოგვარება? ასწავლეთ მას, სხვებს პატივისცემით მოექცეს და მშვიდად მოაგვაროს გაუგებრობები? (ეფესოელები 4:29, 31, 32). ბიბლიაში ვკითხულობთ: „პატივი ეცით ყველას“ (1  პეტრე 2:17).

ფულთან ურთიერთობა. (ლუკა 14:28) ურიგო არ იქნება, თუ შვილს რაიმე ხელობას ასწავლით; აგრეთვე იმას, რომ ფული უაზროდ არ ხარჯოს და მოერიდოს ვალების აღებას. ასწავლეთ ისიც, როგორ გადაინახოს ფული საჭირო რაღაცებისთვის, არაფერი იყიდოს ნაჩქარევად და მცირედითაც დაკმაყოფილდეს (იგავები 22:7). მოციქულმა პავლემ დაწერა: „თუ გვაქვს საჭმელი, ტანსაცმელი და თავშესაფარი, ამით დავკმაყოფილდეთ“ (1 ტიმოთე 6:8).

მოზარდები, რომლებსაც მშობლები სწორი ფასეულობებით ზრდიან და პრაქტიკულ უნარ-ჩვევებს უნერგავენ, კარგად იქნებიან მომზადებულნი დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის. ასეთ შემთხვევაში მათ მშობლებზე თამამად შეიძლება ითქვას, რომ მიაღწიეს თავიანთ მიზანს (იგავები 23:24).

[სქოლიო]

გიფიქრიათ?

● რა არის თქვენი, როგორც მშობლის მიზანი? (ებრაელები 5:14)

● რა გზას აირჩევს თქვენი შვილი, როცა გაიზრდება? (იესო ნავეს ძე 24:15)

[სურათები 25 გვერდზე]

თქვენი შვილი როგორი გინდათ, რომ იყოს?

თქვენნაირი . . .

ურჩი . . .

პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე ადამიანი