ქრისტიანულ-ბერძნული წერილები

ასე ეწოდება ბიბლიის ბოლო ნაწილს ებრაული წერილების ბერძნული თარგმანისგან (სეპტუაგინტა) განსასხვავებლად. ჩვეულებრივ, მას ახალ აღთქმასაც უწოდებენ (იხ. ბიბლია).

ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში შედის 27 კანონიკური წიგნი. იესოს სიკვდილის შემდეგ ეს წიგნები ღვთივშთაგონებით დაწერა რვა კაცმა: მათემ, მარკოზმა, ლუკამ, იოანემ, პავლემ, იაკობმა, პეტრემ და იუდამ. დანამდვილებით ვიცით, რომ მათგან იესოს მსახურების დროს მხოლოდ მათე, იოანე და პეტრე იყვნენ მის გვერდით. მარკოზი შეიძლება იყო ის „ერთი ახალგაზრდა“, რომელიც შორიახლო მიჰყვებოდა დაპატიმრებულ იესოს (მრ. 14:51, 52). ორმოცდამეათე დღის დღესასწაულის დროს მოციქულებთან ერთად იყვნენ იაკობი, იუდა და, შესაძლოა, მარკოზიც (სქ. 1:13—15; 2:1). მოციქული პავლე მოგვიანებით გაქრისტიანდა. ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების დამწერთაგან ყველა მჭიდროდ თანამშრომლობდა პირველი საუკუნის ქრისტიანული კრების ხელმძღვანელ საბჭოსთან, რომელიც იერუსალიმში იყო.

რომელ ენებზე დაიწერა ეს წიგნები თავდაპირველად? მათეს სახარების გარდა, რომელიც თავიდან ებრაულად დაიწერა, მოგვიანებით კი ბერძნულად ითარგმნა, დანარჩენი 26 წიგნი დაიწერა საერთო ბერძნულზე, კოინეზე (კინე), რომელიც იმ დროს საერთაშორისო ენა იყო (იხ. მათეს სახარება).

უბრალო დამთხვევა არ იყო, რომ წარმოშობით ებრაელმა ღვთივშთაგონებულმა ქრისტიანმა მამაკაცებმა (რმ. 3:1, 2) თავიანთი წიგნები ბერძნულად დაწერეს. ეს არ იყო პირადი წერილები. ისინი ფართოდ უნდა გავრცელებულიყო და ყველა კრებას უნდა წაეკითხა და შეესწავლა (კლ. 4:16; 1თს. 5:27; 2პტ. 3:15, 16). დამწერებს ევალებოდათ, გაევრცელებინათ და ესწავლებინათ სასიხარულო ცნობა დედამიწის კიდით-კიდემდე, ანუ იმ ადგილებშიც, სადაც ებრაული და ლათინური ენები არ იცოდნენ (მთ. 28:19; სქ. 1:8). პალესტინის მიმდებარე ტერიტორიაზეც კი იზრდებოდა გაქრისტიანებულ უცხოტომელთა რიცხვი. აგრეთვე ებრაული წერილების ციტირებისას დამწერები ხშირად მიმართავდნენ ბერძნულ სეპტუაგინტას.

ქვემოთ ჩამოთვლილია ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების წიგნები დაწერის სავარაუდო თარიღის მიხედვით: მათე (ახ. წ. 41), პირველი და მეორე თესალონიკელები (ახ. წ. 50 და 51), გალატელები (ახ. წ. 50—52), პირველი და მეორე კორინთელები (ახ. წ. 55), რომაელები (ახ. წ. 56), ლუკა (ახ. წ. 56—58), ეფესოელები, კოლოსელები, ფილიმონი, ფილიპელები (ახ. წ. 60—61), ებრაელები, მოციქულთა საქმეები (ახ. წ. 61), იაკობი (ახ. წ. 62-მდე), მარკოზი (ახ. წ. 60—65), პირველი ტიმოთე, ტიტე (ახ. წ. 61—64), პირველი პეტრე (ახ. წ. 62—64), მეორე პეტრე (ახ. წ. 64), მეორე ტიმოთე, იუდა (ახ. წ. 65), გამოცხადება (ახ. წ. 96), იოანე, პირველი, მეორე და მესამე იოანე (ახ. წ. 98). მათ წერას 60 წელზე ნაკლები დასჭირდა, რაც ძალიან მცირეა ებრაული წერილების წერის დროსთან შედარებით, რომელიც თითქმის 11 საუკუნე გაგრძელდა.

როცა ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების ერთ წიგნად გაერთიანების დრო დადგა, წიგნები დაწერის თარიღის მიხედვით არ დააწყვეს. ისინი ლოგიკური თანმიმდევრობით თემატურად დაალაგეს: 1) სახარებებისა და მოციქულთა საქმეების ხუთი ისტორიული წიგნი, 2) 21 წერილი და 3) გამოცხადება.

იესოს ცხოვრებისა და საქმიანობის შესახებ მათეს, მარკოზის, ლუკასა და იოანეს მიერ დაწერილი სახარებები ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი ოთხი ისტორიული ჩანაწერია. პირველ სამს ზოგჯერ სინოპტიკურს (ნიშნავს ერთნაირ ხედვას) უწოდებენ, რადგან იოანეს სახარებისგან განსხვავებით სამივე ერთნაირად მოგვითხრობს იესოს მსახურების შესახებ, თუმცა თითოეულში მაინც ჩანს დამწერის თავისებური სტილი. იოანეს სახარება ავსებს იმ დეტალებს, რომლებიც დანარჩენ სამ სახარებაში გამოტოვებულია. სახარებების ლოგიკური გაგრძელებაა მოციქულთა საქმეები, სადაც მოთხრობილია იესოს სიკვდილის შემდეგ ორმოცდამეათე დღის დღესასწაულზე ჩამოყალიბებული ქრისტიანული კრების თითქმის 30-წლიანი ისტორია.

21 წერილში, რომლებიც ამ ისტორიულ მონათხრობს მოსდევს, საუბარია კრების შიდა საქმიანობაზე, პრობლემებზე, სამქადაგებლო საქმიანობაზე, აგრეთვე სხვა უპირატესობებსა და იმედებზე. 13 წერილიდან ჩანს, რომ ისინი პავლემ დაწერა. ჩვეულებრივ, ებრაელების მიმართ მიწერილ წერილსაც პავლეს მიაკუთვნებენ. მას მოსდევს იაკობის, პეტრეს, იოანესა და იუდას წერილები, რომლებიც ზოგადად ყველა კრებისთვის იყო განკუთვნილი. დაბოლოს, მთელი ბიბლიის შესანიშნავი დასასრულია გამოცხადების წიგნი, რომელიც მომავლის მნიშვნელოვან მოვლენებს გვიმხელს.

რამდენი ციტატა მოიყვანეს ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების დამწერებმა ებრაული წერილებიდან?

ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების დამწერებმა ებრაული წერილებიდან ასობით ციტატა მოიყვანეს. „ახალი ქვეყნიერების თარგმანის“ ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში 320 ციტატა არის ებრაული წერილებიდან. უესტკოტისა და ჰორტის მიერ გამოქვეყნებულ ჩამონათვალში დაახლ. 890 ირიბი თუ პირდაპირი ციტატაა შესული (The New Testament in the Original Greek, Graz, 1974, ტ. I, გვ. 581—595). ყველა ღვთივშთაგონებულმა ქრისტიანმა დამწერმა მოიყვანა მაგალითები ებრაული წერილებიდან (1კრ. 10:11). უდავოა, რომ ებრაული წერილების ციტირებისას ისინი იყენებდნენ ღვთის სახელს, იეჰოვას. ისინი აღიარებდნენ, რომ ებრაული წერილები ღვთისგან შთაგონებული და ღვთის კაცის ნებისმიერი კარგი საქმისთვის ყოველმხრივ მოსამზადებლად სასარგებლო იყო (2ტმ. 3:16, 17; 2პტ. 1:20, 21).

მოციქულების სიკვდილის შემდეგ არაღვთივშთაგონებული დამწერები ხშირად ციტირებდნენ ქრისტიანულ-ბერძნული წერილებიდან ისევე, როგორც ღვთივშთაგონებული ქრისტიანი დამწერები ციტირებდნენ ებრაული წერილებიდან.

ტექსტის შესასწავლად და შესადარებლად ხელმისაწვდომია მე-2—16 საუკუნეებით დათარიღებული მთლიანი ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების ან ნაწილის 13 000-ზე მეტი პაპირუსი ან პერგამენტი. მათგან დაახლ. 5 000 ბერძნულად არის დაწერილი, დანარჩენები კი — სხვა ენებზე. 2 000-ზე მეტი უძველესი ხელნაწერი შეიცავს სახარებებს, 700-ზე მეტი კი — პავლეს წერილებს. თუმცა დედნებმა ჩვენამდე ვერ მოაღწია, ჩვენთვის ხელმისაწვდომია ახ. წ. მეორე საუკუნით დათარიღებული ასლები, რომლებიც დედნების დაწერიდან ძალიან მალე გაკეთდა. ამ ხელნაწერების საფუძველზე ბერძნული ენის სპეციალისტებმა წლების განმავლობაში შეძლეს ბერძნულ ენაზე წმინდა წერილების დახვეწილი ტექსტის შედგენა, რომელიც მრავალმხრივ ადასტურებს ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების თანამედროვე თარგმანების სანდოობასა და სიზუსტეს (იხ. ბიბლიის ხელნაწერები).

ხელნაწერთა ასეთმა დიდმა რაოდენობამ ერთ სწავლულს ათქმევინა: „ახალი აღთქმის სიტყვების აბსოლუტური უმრავლესობა არ ექვემდებარება კრიტიკას, რადგან ცვლილება არ განუცდიათ და მხოლოდ გადმოწერა სჭირდებათ ... თუ არ ჩავთვლით უმნიშვნელო წვრილმანებს, როგორიცაა სიტყვების წყობის ცვლილება, საკუთარ სახელებთან არტიკლის ჩასმა ან გამოტოვება და სხვა, ჯერ კიდევ სათუო სიტყვები ახალი აღთქმის სიტყვების მეათასედსაც კი არ შეადგენს“ (The New Testament in the Original Greek, ტ. I, გვ. 561). ჯეკ ფინეგანი მსგავს აზრს გამოთქვამს: „ახალი აღთქმის უძველეს ხელნაწერებსა და დედნებს შორის მცირე ინტერვალი გაოცებას იწვევს ... კლასიკური ხანის მწერლების ნაშრომების შესახებ ჩვენი ცოდნა დაფუძნებულია ხელნაწერებზე, რომელთაგან უძველესი ჩვ. წ. მე-9—11 საუკუნეებით თარიღდება ... ასე რომ, ახალი აღთქმის ტექსტის სანდოობა უფრო მეტად არის დამტკიცებული, ვიდრე სხვა ნებისმიერი უძველესი წიგნისა. ახალი აღთქმის დამწერების მიერ თავიანთ ეპოქაში მცხოვრები ხალხისადმი მიმართულმა სიტყვებმა შორეულ ქვეყნებში შეაღწიეს, საუკუნეებს გაუძლეს და ჩვენამდე უცვლელად და წინანდებური ძალით მოვიდნენ“ (Light From the Ancient Past, 1959, გვ. 449, 450).

ქრისტიანულ-ბერძნული წერილები, როგორც ღვთის დაწერილი სიტყვის განუყოფელი ნაწილი, ფასდაუდებელია. ის შეიცავს ოთხ ჩანაწერს ღვთის მხოლოდშობილი ძის მსახურების, მისი წარმოშობის, სწავლებების, სამაგალითო ქცევის, თავის შეწირვისა და მკვდრეთით აღდგომის შესახებ. ისტორიული ჩანაწერი ქრისტიანული კრების ჩამოყალიბებისა და წმინდა სულის გადმოსვლის შესახებ, რომელმაც ზრდა წარმატებული გახადა, აგრეთვე კრების პრობლემებთან დაკავშირებული დეტალები და მათი გადაჭრის გზების ცოდნა, დღესაც ძალიან მნიშვნელოვანია ჭეშმარიტი ქრისტიანული კრებისთვის. წიგნები, რომლებიც კონკრეტული ადამიანებისთვის არის მიწერილი, კონკრეტულ სიტუაციას ეხება, ან დაწერილია კონკრეტული შეხედულების დასანახვებლად, ან დასახული მიზნის მისაღწევად, ჰარმონიულად ერწყმიან ერთმანეთს და ქმნიან ყოვლისმომცველ უნაკლო წიგნს. მათ შეავსეს და დაასრულეს ბიბლიის კანონი და დღემდე არ დაუკარგავთ საყოველთაო მნიშვნელობა ჯერ სულიერი ისრაელისთვის, რომელიც ღვთის კრებაა, შემდეგ კი — ყველა ადამიანისთვის, ვინც ღვთის მოწონებას ეძებს.

27-ვე წიგნის შინაარსის, დამწერების, დაწერის დროისა და უტყუარობის შესახებ ინფორმაციის მისაღებად იხილეთ სტატიები ამ წიგნების სახელწოდებით.