ᲡᲘᲡᲐᲫᲐᲒᲚᲔ, ᲡᲐᲖᲘᲖᲦᲠᲝᲑᲐ
ის, რაც იწვევს ზიზღსა და სიძულვილს. ბიბლიაში ამ მნიშვნელობით რამდენიმე სიტყვა გამოიყენება. სიტყვა თაʽავ (სძაგს) და მისი მონათესავე სიტყვა თოʽევაჰ (სისაძაგლე) ებრაულ წერილებში 140-ჯერ გვხდება. ბიბლიურ კონტექსტში ეს სიტყვები გულისხმობს ამა თუ იმ დადგენილი ნორმის დარღვევის გამო ვინმეს ან რამის მიმართ ზიზღს ან ვინმეს ან რამის უარყოფას.
დაბადების 43:32-ში ნათქვამია, რომ ებრაელებთან ერთად ჭამა სისაძაგლე იყო ეგვიპტელთათვის, ხოლო დაბადების 46:34-ში ვკითხულობთ, რომ სისაძაგლე იყო ეგვიპტისთვის ყველა მეცხვარე. ისტორიკოს ჯ. როულინსონის სიტყვების თანახმად, ეგვიპტელებს სძულდათ ზოგადად უცხოელები, განსაკუთრებით კი მწყემსები. გამოსვლის 8:25—27-ში მოსე დაჟინებით სთხოვდა ფარაონს ისრაელების უდაბნოში გაშვებას ღვთისთვის მსხვერპლის შესაწირად. მან კარგად იცოდა, რომ ეგვიპტელები ზოგიერთ ცხოველს (განსაკუთრებით ძროხას) წმინდად მიიჩნევდნენ, ამიტომ ეგვიპტის მიწაზე წმინდად მიჩნეული ცხოველების შეწირვა ეგვიპტელთათვის სისაძაგლე იქნებოდა (Egypt and Babylon From Sacred and Profane Sources, ჯ. როულინსონი, 1885, გვ. 182). ფაქტია, რომ ეგვიპტელთა ეს ნორმები იეჰოვა ღმერთს არ დაუდგენია და არც მოუწონებია.
სიძულვილი გამართლებულია მაშინ, თუ ის ღვთის მიერ დადგენილი პრინციპების, ნორმებისა და მოთხოვნების დარღვევის შედეგადაა გამოწვეული (ლვ. 18:1—5; კნ. 23:7). ფსალმუნის 14:1-ში ნათქვამია: «უგუნური გულში ამბობს: „არ არსებობს იეჰოვა“. უკეთურად და საძაგლად [თაʽავის ერთ-ერთი ფორმა] იქცევიან; არავინ არის კარგის მკეთებელი». იმ ბიბლიური მუხლების გამოკვლევის შედეგად, რომლებშიც გამოყენებულია სიტყვები თაʽავ და თოʽევაჰ, დავინახავთ, რას მიიჩნევს ღმერთი საძულველად. გავიგებთ იმასაც, თუ რატომ განსხვავდება მკვეთრად მათი აზროვნება, ვინც ღვთის სიტყვით ხელმძღვანელობს, მათი აზროვნებისგან, ვინც უარყოფს ღვთის სიტყვას და საკუთარი თუ სხვების ნორმებით ცხოვრებას არჩევს (იგ. 29:27).
ქანაანელთა სისაძაგლე. იეჰოვამ ისრაელს ქანაანის მიწაზე შესვლამდე ნათლად აუხსნა ქანაანელთა რომელი წეს-ჩვეულებები თუ საქმეები იყო მისთვის საძულველი, რაც მათთვისაც საძულველი უნდა გამხდარიყო (ლვ. 18:26—30). განსაკუთრებით საძულველი იყო მათი კერპთაყვანისმცემლობა. ღმერთმა გააფრთხილა ისრაელი: „ცეცხლში დაწვი მათი ღმერთების ქანდაკებები. არ ისურვო ოქრო-ვერცხლი, რომელიც ზედა აქვთ, და არ წაიღო, რომ ხაფანგად არ გექცეს, რადგან სისაძაგლეა [თოʽავათ] ეს იეჰოვასთვის, შენი ღვთისთვის. არ შეიტანო სახლში არანაირი სისაძაგლე [თოʽევაჰ], რომ მასავით არ გახდე გასანადგურებელი. შეიზიზღე და შეიძულე ის [ვეთაʽევ თეთა ʽავენნუ], რადგან გასანადგურებელია“ (კნ. 7:25, 26). ნებისმიერი ისრაელი, ვინც კერპს გაიკეთებდა, დაწყევლილი იქნებოდა (კნ. 27:15). რაგინდ ოსტატურიც ყოფილიყო ნაკეთობა, ღვთის ხალხს ნებისმიერი კერპი უნდა შეეძულებინა (ეზკ. 7:20; შდრ. ეს. 44:18—20).
ისრაელებისთვის აგრეთვე საძულველი უნდა ყოფილიყო ქანაანელთა შემდეგი ჩვეულებანი: სპირიტიზმი თავისი სპირიტული სეანსებით, ჯადოს კეთება, მარჩიელობა (კნ. 18:9—12), ბავშვების ცეცხლში დაწვა ღმერთებისთვის შესაწირად (კნ. 12:31; იერ. 32:35; 2მფ. 16:3), სისხლის აღრევა, ჰომოსექსუალიზმი და ზოოფილია (ლვ. 18:6, 22—30; 20:13). როგორც ჩანს, ქანაანელთა შორის გავრცელებული ჰომოსექსუალიზმის გამო აუკრძალა ღმერთმა მკაცრად ქალს კაცის ტანსაცმლის ჩაცმა, კაცს კი — ქალისა, რადგან ეს სისაძაგლე იყო იეჰოვასთვის (კნ. 22:5). ქანაანელებში მიღებული იყო „საკრალური“ პროსტიტუცია, რომელსაც ტაძრის მეძავი კაცები და ქალები ეწეოდნენ. იეჰოვამ აკრძალა „მეძავის ქირის ან ძაღლის საფასურის“ ღვთის სახლში მიტანა, რადგან იეჰოვასთვის ორივე სისაძაგლე იყო (კნ. 23:17, 18; 1მფ. 14:24).
ამ თუ სხვა სისაძაგლეების გამო იეჰოვა ღმერთმა ისრაელებს ქანაანელთა განადგურება უბრძანა, რაც მათ ცრუთაყვანისმცემლობისგან დაიცავდა (კნ. 20:17, 18). ნებისმიერი ისრაელი, ვინც ქანაანელთა სისაძაგლეში მიიღებდა მონაწილეობას ან სხვებს უბიძგებდა ამისკენ, სიკვდილით უნდა დაესაჯათ (კნ. 13:12—15; 17:2—7; ეზრ. 9:1, 11—14).
გავრცელებული ისრაელში. ებრაულ წერილებში თაʽავ და თოʽევაჰ აგრეთვე გამოიყენება თაღლითობით ფულის შოვნის (კნ. 25:13—16; იგ. 11:1; 20:10, 23), ტყუილის (ფს. 5:6; 119:163; იგ. 12:19, 22), მრუშობის (ეზკ. 33:26), ძარცვის, სიხარბის, ღარიბების ჩაგვრის (ეზკ. 18:10—13), სიამაყის, უდანაშაულო სისხლის ღვრის, ავისმზრახველობის, ცრუმოწმეობისა და ძმებს შორის შუღლის თესვის დასახასიათებლად; ამ ყველაფერს ღმერთი სისაძაგლეს უწოდებს (იგ. 3:32; 6:16—19; 11:20; 15:26; 24:9; 26:24—26).
ზემოხსენებული სისაძაგლეების ჩამდენთა თაყვანისცემა, მათი მსხვერპლი და ლოცვაც კი სისაძაგლეა ღვთისთვის (იგ. 15:8, 9; 21:27; 28:9). ამიტომაც უწოდა იეჰოვამ სისაძაგლე განდგომილ ისრაელთა მსხვერპლს, საკმეველს, ახალმთვარობებსა და შაბათებს (ეს. 1:11—17). იეჰოვამ ჰკითხა მათ: „განა უნდა ქურდობდეთ, კლავდეთ, მრუშობდეთ, ცრუდ იფიცებდეთ, ბაალს უბოლებდეთ შესაწირავს და მიჰყვებოდეთ სხვა ღმერთებს, რომლებსაც აქამდე არ იცნობდით, და განა უნდა მოდიოდეთ და დგებოდეთ ჩემ წინაშე ამ სახლში, რომელიც ჩემი სახელით იწოდება, და ამ სისაძაგლეების მიუხედავად ამბობდეთ, გადავრჩებითო?! ხომ ხედავთ, რომ ყაჩაღების ბუნაგად იქცა ეს სახლი, რომელსაც ჩემი სახელი ეწოდება?!“ (იერ. 7:9—11). მათ არც რცხვენოდათ და არც დამცირებულად გრძნობდნენ თავს ამ სისაძაგლეების გამო (იერ. 6:15; 8:12).
მიუხედავად იმისა, რომ ასეთ საქმეებს ისრაელის ზოგი მეფე და მღვდელი სჩადიოდა, ან თუ არ სჩადიოდა, იწყნარებდა (1მფ. 21:25, 26; 2მფ. 21:2—12; 2მტ. 28:1, 3; 33:2—6; 36:8, 14; ეზკ. 8:6—17; 43:7, 8), ღმერთი თავისი ერთგული წინასწარმეტყველების მეშვეობით აგებინებდა თავის ხალხს, რომ მათი საქციელი სისაძაგლე იყო მისთვის, და აფრთხილებდა არასასურველი შედეგების შესახებ (ეზკ. 16:2, 51, 52; 20:4; 22:2; 23:36). წინასწარმეტყველები ხალხს მოუწოდებდნენ, ზურგი ექციათ ამ სისაძაგლეებისთვის და დაეცვათ ღვთის მიერ დადგენილი კანონები და ნორმები (ეზკ. 14:6), ხოლო თუ მათ კეთებას არ მოეშვებოდნენ, განადგურება არ ასცდებოდათ (იერ. 44:4, 22; ეზკ. 6:11; 7:3—9; 11:21; 12:16; 33:29). თუმცა გადასახლების შემდეგ ზოგი ინანებდა თავის საქციელს და იეჰოვა მათ „ახალ სულს“ ჩაუდგამდა (ეზკ. 6:9; 11:18—21; 36:31).
იობის მაგალითიდან ჩანს, რომ ღვთის ნორმების დამცველი შეიძლება ნაცნობებმა მასხრად აიგდონ (იობ. 30:9, 10) და უარყონ კიდეც (იობ. 19:19; ფს. 88:8), რადგან მათ „სძულთ … მამხილებელი და ვერ იტანენ სიმართლის მთქმელს“ (ამ. 5:10). „უგუნურებისთვის სისაძაგლეა ბოროტებისგან განრიდება“ (იგ. 13:19). ღვთისთვის საძაგელია მისი ნორმების გამმრუდებელი — ბოროტის მართლად და მართლის ბოროტად შემრაცხველი (იგ. 17:15). ღმერთი ხალხის მიერ მოძულებულ თავის მსახურებს ჰპირდება, რომ მომავალში მდგომარეობა მათ სასარგებლოდ შეიცვლება (ეს. 49:7; შდრ. მთ. 5:10—12; 1პტ. 3:16; 4:1—5).
კიდევ ერთი სიტყვა ნიდდაჰ, რომელიც, სავარაუდოდ, მომდინარეობს ფუძიდან ნადაჰ, რაც თავიდან მოშორებას, გონებიდან ამოგდებას (ფიქრზე უარის თქმას) ნიშნავს, ებრაულ წერილებში 30-ჯერ გვხვდება (ეს. 66:5; ამ. 6:3). ნიდდაჰ აღნიშნავს უწმინდურებას, იმას, რაც ზიზღს იწვევს, მაგალითად, ყოველთვიური სისხლდენა (ლვ. 12:2, 5; 15:20, 24, 25, 33) ან კერპთაყვანისმცემლობა (ეზრ. 9:11; 2მტ. 29:5). იგივე ებრაული სიტყვა გვხვდება წყალთან, მაგალითად, „განმწმენდი წყალი“ (რც. 19:9—21; 31:23), რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ეს წყალი უწმინდურებისგან განსაწმენდად გამოიყენებოდა.
ამიტომაც არის გოდების 1:17-ში გაპარტახებულ იერუსალიმზე ნათქვამი, რომ ის «სისაძაგლედ იქცა [„როგორც ქალი, ყოველთვიური სისხლდენის დროს“, KJ] მათთვის [გარშემო მცხოვრები ერებისთვის]».
ბაბილონის მიერ იერუსალიმის განადგურებამდე იეჰოვამ წინასწარმეტყველ ეზეკიელის პირით ისრაელს უთხრა: „თავის მიწაზე ცხოვრობდა ისრაელის სახლი, გააუწმინდურეს მათ ის თავიანთი გზითა და საქმეებით. მათი გზა ყოველთვიური სისხლდენასავით უწმინდური [ნიდდაჰ] გახდა ჩემ წინაშე“ (ეზკ. 36:17). კერპთაყვანისმცემლობამ ისრაელი სულიერად გააუწმინდურა, რის გამოც იეჰოვამ, მისმა სიმბოლურმა ქმარმა, ზურგი აქცია მას. მათ შორის ურთიერთობა მხოლოდ მაშინ აღდგებოდა, თუ ისრაელი განიწმინდებოდა. ამიტომაც თქვა იეჰოვამ: „გასხურებთ სუფთა წყალს და განიწმინდებით; მთელი თქვენი უწმინდურებისგან და ყველა თქვენი ნეხვიანი კერპისგან განგწმენდთ“ (ეზკ. 36:25; შდრ. ეზკ. 18:6).
ეზეკიელის 7:19, 20-ში ღმერთი ისრაელს ვერცხლისა და ოქროს კერპებისთვის ურისხდება და ეუბნება, რომ მათ ოქრო-ვერცხლს ქუჩაში გადაყრიან, როგორც სისაძაგლეს [ნიდდაჰ] (შდრ. ეს. 30:22).
ზიზღი. კიდევ ერთი ებრაული სიტყვა კუც აღნიშნავს საზიზღარი რამით გამოწვეულ განცდას და ითარგმნება, როგორც „მოძულება, ზიზღი, თავზარი“ (დბ. 27:46; 1მფ. 11:25; რც. 22:3). ზიზღის აღმნიშვნელი კიდევ ერთი სიტყვა გაʽალ საძულველი რამის უარყოფას გულისხმობს (ლვ. 26:11, 15, 30; იერ. 14:19). ბერძნულ სეპტუაგინტაში ეს ებრაული სიტყვები ზოგან ნათარგმნია პროსოქთიზოდ, რაც მოძულებას ნიშნავს (დბ. 27:46; ლვ. 26:15; შდრ. ებ. 3:10) და ბდელისსომედ, რაც ზიზღის გამოხატვას, შეზიზღებას ნიშნავს (ლვ. 20:23; 26:11; შდრ. რმ. 2:22).
ვინაიდან ქანაანელებს ბრალი ედებოდათ გარყვნილებაში, სქესობრივ უკუღმართობაში, კერპთაყვანისმცემლობასა და სპირიტიზმში, უზენაესმა შეიზიზღა ისინი და მათი განადგურება ბრძანა (ლვ. 20:2—23). ღმერთმა ისრაელები გააფრთხილა, რომ თუ ეურჩებოდნენ, მათაც შეიზიზღებდა, აღარ დაიცავდა და აღარც აკურთხებდა. მაგრამ მათთან დადებული შეთანხმების გამო ისე არ მოიძულებდა, რომ ერთიანად ამოეწყვიტა (ლვ. 26:11—45). ისინი, ვინც აღდგომის შემდეგ უღმერთოდ მოიქცევიან, მარადიული ზიზღისთვის (დერაʼონ) იქნებიან განწირული. ისინი სასამართლოს აღდგომას დაექვემდებარებიან და მარადიულად მოიკვეთებიან (დნ. 12:2; ინ. 5:28, 29).
იეჰოვას კანონების, შეგონებისა და ძღვნის შეგნებულად უარმყოფელი უმართებულო ზიზღს ავლენს. ისრაელები ასეთ ზიზღს ავლენდნენ, როცა არ იცავდნენ იეჰოვას მცნებებს და მისგან ბოძებულ მანანას „საზიზღარ პურს“ უწოდებდნენ (რც. 21:5; ლვ. 26:15). იგავების 3:11 გვირჩევს, რომ იეჰოვას შეგონება არ შევიზიზღოთ.
რომაელების 12:9 ქრისტიანებს მოუწოდებს: „ბოროტება შეიზიზღეთ“. შეზიზღებად ნათარგმნი ბერძნული სიტყვა აპოსტიგეო სიძულვილის აღმნიშვნელი ბერძნული ზმნის გაძლიერებული ფორმაა და სიტყვასიტყვით ძლიერ სიძულვილს ნიშნავს. ვინც ბოროტებას არ შეიზიზღებს, იეჰოვასთვის საძულველი გახდება.
საზიზღრობა. ებრაული არსებითი სახელები შეკეც და შიკკუც მომდინარეობს ფუძიდან შაკაც, რაც ნიშნავს შეზიზღებას (ლვ. 11:11, 13), ხოლო კაუზატიურ ფორმაში — „შეაზიზღებს“ (ლვ. 11:43; 20:25). ეს სიტყვები მოიაზრებს იმას, რაც საზიზღრობაა იეჰოვას წმინდა თაყვანისმცემლობისთვის. მათემ და მარკოზმა ებრაული შიკკუც (მრ. შიკკუციმ) ბერძნულად ბდელიგმათი თარგმნეს (დნ. 9:27; მთ. 24:15; მრ. 13:14). ეს ბერძნული სიტყვა გულისხმობს იმას, რაც ზიზღს იწვევს.
მოსეს კანონი კრძალავდა უწმინდურად მიჩნეული ცხოველის ხორცის ჭამასა და მსხვერპლშეწირვას. ეს ცხოველები სწორედ ამ თვალსაზრისით ითვლებოდა „საზიზღრობად“ და მისი მჭამელი თუ შემწირველი თავადაც შესაზიზღი ხდებოდა, როგორც იეჰოვას კანონის უგულებელმყოფელი (ლვ. 7:21; 11:10—13, 20—23, 41, 42; 20:25; ეს. 66:17). სხვა მხრივ ეს ცხოველები საზიზღარი არ ყოფილა, რასაც სხვა მუხლებიდან ვიგებთ. მაგალითად, ვირი საკვებად და შესაწირავად უწმინდური იყო, თუმცა ისრაელში მას გადასაყვან და გადასაზიდ საშუალებად იყენებდნენ (გმ. 23:4, 5; მთ. 21:2—5). მეფე დავითს აქლემის ჯოგები ჰყავდა; როგორც წესი, აქლემის ბეწვს სამოსად იყენებდნენ (1მტ. 27:30, 31; მთ. 3:4); არწივი მეტაფორად და შედარებად გამოიყენება იმის საჩვენებლად, თუ როგორ იცავდა ღმერთი ისრაელ და როგორ ზრუნავდა მასზე, როცა ეგვიპტიდან გამოჰყავდა (გმ. 19:4; კნ. 32:9—12). კანონის შეთანხმების გაუქმების შემდეგ ეს ცხოველები სიბილწედ აღარ მიიჩნეოდა და შესაბამისად — აღარც მათი ჭამა (სქ. 10:9—15; 1ტმ. 4:1—5; იხ. ᲪᲮᲝᲕᲔᲚᲔᲑᲘ).
ებრაული სიტყვა შეკეც უწმინდური ცხოველების აღსანიშნავად გამოიყენება, შიკკუც კი — კერპებისა და კერპთმსახურების აღსანიშნავად. ეგვიპტიდან გამოსვლის შემდეგ იეჰოვამ ისრაელს უბრძანა, გადაეყარა სისაძაგლეები და „ეგვიპტის ნეხვიანი კერპები“, მაგრამ მან ყურად არ იღო იეჰოვას ბრძანება, რითაც მისი სახელი შებღალა (ეზკ. 20:6—9). აღთქმული მიწისკენ მიმავალმა ხალხმა წარმართ ერებს შორის გაიარა და დაინახა „მათი სისაძაგლეები და მათი ნეხვიანი კერპები — ხის, ქვის, ვერცხლისა და ოქროსი“. მათ უნდა შეზიზღებოდათ ეს გამოსახულებები, როგორც გასანადგურებელი კერპები და სახლში არ უნდა შეეტანათ (კნ. 29:16—18; 7:26). მათი ღმერთები თუ ქალღმერთები, მაგალითად მილქომი, იგივე მოლექი, ქემოში და აშთორეთი სისაძაგლე იყო (1მფ. 11:5, 7; 2მფ. 23:13). კერპთაყვანისმცემლობის გამო თავად ისრაელიც სისაძაგლე გახდა ღვთის თვალში. მოგვიანებით, როცა მან ტაძარი კერპებით წაბილწა, ღვთის რისხვა დაიტეხა და ბოლოს გაპარტახდა (იერ. 32:34, 35; ეზკ. 7:20—22; ოს. 9:10). ისრაელები ხისა და ქვის მსახურები, სულიერად მრუშები გახდნენ და შედეგად ღმერთს ჩამოშორდნენ (ეზკ. 20:30—32; შდრ. იერ. 13:27).
ისრაელი ერი ღვთისგან კურთხეული მხოლოდ მაშინ იყო, როცა ზოგიერთი მისი მეფე გაბედულად და შეუპოვრად წმენდდა მიწას კერპებისგან (2მფ. 23:24; 2მტ. 15:8—15). ღმერთმა უწინასწარმეტყველა თავის ხალხს, რომ მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაუბრუნდებოდნენ თავიანთ მიწა-წყალს და ღმერთს, თუ ბოლომდე განიწმინდებოდნენ კერპთაყვანისმცემლობისგან (ეზკ. 11:17—21). მსგავს წინასწარმეტყველებაში დავითი ამ განწმენდილი ხალხის მეფედ, „ერთ მწყემსად“ და „სამარადისოდ მათ მეთაურად“ არის წარმოდგენილი. უფრო დიდი მასშტაბით ეს წინასწარმეტყველება სულიერ ისრაელზე, ქრისტიანულ კრებაზე შესრულდა, რომლის სათავეშიც დავითის ტახტის ცხებული მემკვიდრე, ქრისტე იესო დგას (ეზკ. 37:21—25; შდრ. ლკ. 1:32; ინ. 10:16).
ნაუმის 3:6-ში ნაწინასწარმეტყველებია ასურეთის დედაქალაქ ნინევეს პოლიტიკური მეძაობის დასასრული და მის თავზე ნაგვის [სიტყვასიტყვით „სისაძაგლეები“; ებრ. შიკკუციმ] დაყრა. ნაგავში ზოგადად უწმინდური და საძულველი რამ იგულისხმება, მაგალითად, ჭუჭყი და სიბინძურე, ის, რაც ამ გაუმაძღარ ქალაქს საძულველს გახდიდა ყველას თვალში (ნამ. 3:4—7). ფილისტიმელთა კბილებიდან სისხლისა და სისაძაგლეების მოშორება (ზქ. 9:6, 7), სავარაუდოდ, წარმართ ერებში გავრცელებული შეწირული ცხოველების სისხლთან ერთად ჭამაზე მიუთითებს (შდრ. ეზკ. 33:25).
იესოს დროს მცხოვრები ებრაელები, განსაკუთრებით კი მათი სულიერი წინამძღოლები, ყველანაირად არიდებდნენ თავს კერპებს, სამაგიეროდ მათ ბრალი ედებოდათ ისეთ სისაძაგლეებში, როგორიცაა: საკუთარი თავის გაკერპება, ურჩობა, თვალთმაქცობა, სიხარბე და ტყუილი. იესომ თქვა, რომ მათ თავიანთი მამა-პაპის მსგავსად, ტაძარი „ყაჩაღების ბუნაგად“ აქციეს (მთ. 23:1—15, 23—28; ლკ. 16:14, 15; შდრ. მთ. 21:13 და იერ. 7:11, 30). მათმა გაუკუღმართებულმა გულმა ისინი საშინელ დანაშაულამდე, ღვთის ძის უარყოფამდე მიიყვანა, რაც იესოს თქმით, მათი გარდაუვალი განადგურების მიზეზი გახდებოდა (მთ. 21:33—41; ლკ. 19:41—44).
გამაპარტახებელი სისაძაგლე. დანიელის წინასწარმეტყველებაში ნახსენებია სისაძაგლე, რომელიც გაპარტახებას გამოიწვევდა (დნ. 9:27). იუდაურ ტრადიციაზე დამყარებული საყოველთაოდ აღიარებული შეხედულების თანახმად, გამაპარტახებელი სისაძაგლე იერუსალიმში ძვ. წ. 168 წელს სირიის მეფის, ანტიოქე IV-ის (ეპიფანე) მიერ იეჰოვას ტაძრის შებღალვას უკავშირდება. იეჰოვას თაყვანისცემის აღმოსაფხვრელად ანტიოქემ იეჰოვას ტაძრის დიდ სამსხვერპლოზე სხვა სამსხვერპლო დააშენა და ზედ ოლიმპიელ ზევს (იგივე იუპიტერს) ღორი შესწირა. დანიელის წინასწარმეტყველებაში გამოყენებული სიტყვების (გამაპარტახებელი სისაძაგლე) მსგავსი სიტყვები არაკანონიკურ წიგნ „პირველ მაკაბელებშიც“ (1:54) გვხვდება ზემოხსენებულ მოვლენასთან დაკავშირებით.
თუმცა ეს მხოლოდ იუდეველთა ვერსიაა და არა ღვთივშთაგონებული გამოცხადება. ქრისტე იესომ ეს შეხედულება გააბათილა, როცა მოწაფეებს შემდეგი გაფრთხილება მისცა: „ამიტომ, როცა დაინახავთ, რომ დანიელ წინასწარმეტყველის პირით ნათქვამი გამაპარტახებელი სისაძაგლე წმინდა ადგილზე დგას (წამკითხველმა გონიერებას მოუხმოს), მაშინ იუდეაში მყოფნი მთებში გაიქცნენ“ (მთ. 24:15, 16). ეს სიტყვები ცხადყოფს, რომ „გამაპარტახებელი სისაძაგლე“ მომავალში უნდა გამოჩენილიყო.
წარმართი ანტიოქეს მიერ ტაძრის სამსხვერპლოს წაბილწვა ღვთის თვალში სისაძაგლე იყო, მაგრამ ამას არ მოჰყოლია არც იერუსალიმის, არც ტაძრის და არც იუდეველთა განადგურება. იესოს სიკვდილიდან 33 წლის შემდეგ ქრისტიანებმა ამოიცნეს წმინდა ადგილზე მდგომი გამაპარტახებელი სისაძაგლე (მთ. 24:15). ახ. წ. 66 წელს წარმართ რომაელთა ჯარებმა ალყაში მოაქციეს „წმინდა ქალაქი“ იერუსალიმი, რომელიც რომის წინააღმდეგ აჯანყებულ იუდეველთა მთავარი ადგილსამყოფელი იყო. ამგვარად, გამაპარტახებელი სისაძაგლე კარს იყო მომდგარი, რაც ქრისტიანებისთვის მთებში გაქცევის ნიშანი იყო (მთ. 4:5; 27:53; 24:15, 16; ლკ. 19:43, 44; 21:20—22). მათი გაქცევის შემდეგ ქალაქიც და ერიც გაპარტახდა. ახ. წ. 70 წელს რომაელებმა იერუსალიმი გაანადგურეს, ხოლო ახ. წ. 73 წელს იუდეველთა უკანასკნელი ციხესიმაგრე, მასადა, აიღეს (შდრ. დნ. 9:25—27).
სისაძაგლესთან დაკავშირებული სხვა წინასწარმეტყველებები. აღსანიშნავია, რომ დანიელის 11:31—35-ისა და 12:9, 11-ის თანახმად, გამაპარტახებელი სისაძაგლე „უკანასკნელ დროს“ უნდა გამოჩენილიყო. გონივრულია დავასკვნათ, რომ უკანასკნელ დროს გამაპარტახებელი სისაძაგლის გამოჩენასთან დაკავშირებული მოვლენები ისევე განვითარდება, როგორც ახ. წ. პირველ საუკუნეში, მაგრამ ამჯერად არა მარტო ისრაელის მიწაზე.
„წმინდა ადგილი“, „წმინდა ქალაქი“ იერუსალიმი ახ. წ. 70 წელს განადგურდა (მთ. 27:53). მაგრამ ბიბლიაში აგრეთვე მოხსენიებულია „ზეციერი იერუსალიმი“, მესიანური სამეფო, რომლის წარმომადგენლებიც დედამიწაზე ცხებული ქრისტიანები არიან (ებ. 12:22). თუმცა არიან ისეთებიც, ვინც სამეფოს წარმომადგენლებად ასაღებენ თავს. გამოცხადების მე-17 თავიდან ვიგებთ, რომ მათ რელიგიურ სისტემას სიმბოლური მხეცის „ათი რქა“ (მეფეები) გააპარტახებს.
დიდი ბაბილონის სისაძაგლეები. გამოცხადების მე-17 თავში წარმოდგენილია წინასწარმეტყველური ხილვა, რომელიც აღგვიწერს სიმბოლურ მეძავს, დიდ ბაბილონს. იგი „მეძავთა და დედამიწის სისაძაგლეთა დედად“ მოიხსენიება. მას ხელში დედამიწის მეფეებთან მეძაობის სისაძაგლით სავსე ოქროს თასი უჭირავს. ის ცდილობს, აამოს მიწიერ მეფეებს. იგი აგრეთვე ზის სიმბოლურ მხეცზე, რომელიც ამ მეფეებს განასახიერებს, მაგრამ მოვა დრო, როცა „მხეცი“ მას შემოუბრუნდება და მიწასთან გაასწორებს (იხ. ᲓᲘᲓᲘ ᲑᲐᲑᲘᲚᲝᲜᲘ).
როგორც გამოცხადების 21:9, 10, 27-დან ჩანს, ვერც ერთი სისაძაგლის ჩამდენი ვერ შევა „ახალ იერუსალიმში“ ანუ ვერ გახდება კრავის წმინდა „პატარძლის“ წარმომადგენელი.