იესოს ერთგული მიმდევრები მიჰყვებოდნენ მის ნაკვალევს და მისი სიკვდილისა და აღდგომის შემდეგ ღვთის სახელს ამცნობდნენ (იხილეთ ჩარჩო „იყენებდნენ ადრინდელი ქრისტიანები ღვთის სახელს?“). ახ. წ. 33 წლის ორმოცდამეათე დღის დღესასწაულზე, სწორედ იმ დღეს, როცა ქრისტიანული კრება ჩამოყალიბდა, მოციქულმა პეტრემ ციტატა მოიყვანა იოელის წინასწარმეტყველებიდან და იქ შეკრებილ უამრავ იუდეველსა და პროზელიტს უთხრა: „ყოველი, ვინც იეჰოვას სახელს უხმობს, გადარჩება“ (საქმეები 2:21; იოელი 2:32). ადრინდელი ქრისტიანები მრავალი ერის წარმომადგენლებს ეხმარებოდნენ, გაეცნოთ იეჰოვა სახელით. იერუსალიმში შეკრებილი მოციქულებისა და უხუცესების შეხვედრაზე მოწაფე იაკობმა თქვა: „მოხედა ღმერთმა . . . უცხოტომელებს, რათა მათგან გამოეყო ხალხი თავისი სახელისთვის“ (საქმეები 15:14).

[ჩარჩო⁄სურათები 6 გვერდზე]

იყენებდნენ ადრინდელი ქრისტიანები ღვთის სახელს?

ახ. წ. პირველ საუკუნეში, იესოს მოციქულების მსახურების პერიოდში, ბევრ ქვეყანაში ყალიბდებოდა ქრისტიანული კრებები. კრების წევრები რეგულარულად იკრიბებოდნენ და სწავლობდნენ საღვთო წერილს. ეწერა იეჰოვას სახელი იმ საღვთო წერილში, რომელსაც ისინი კითხულობდნენ?

რადგან იმ დროს ბერძნული ენა საერთაშორისო ენა იყო, ბევრ კრებაში იყენებდნენ ბერძნულ „სეპტუაგინტას“, ებრაული წერილების იმ თარგმანს, რომლის თარგმნაც ძვ. წ. მეორე საუკუნეში დასრულდა. ზოგი მკვლევარი აცხადებს, რომ „სეპტუაგინტაში“ თავიდანვე ჩანაცვლებული იყო ღვთის სახელი წოდებით „კირიოს“, რაც ბერძნულად ნიშნავს „უფალს“. მაგრამ ფაქტები სულ სხვა რამეზე მეტყველებს.

აქ ნაჩვენებია ბერძნული „სეპტუაგინტის“ მონაკვეთები, რომლებიც დათარიღებულია ძვ. წ. პირველი საუკუნით. მათში ნათლად ჩანს იეჰოვას სახელი, რომელიც ბერძნულ ტექსტში გადმოტანილია ოთხი ებრაული ასოთი יהוה (ჲჰვჰ) ანუ ტეტრაგრამატონით. პროფესორი ჯორჯ ჰაუარდი წერდა: «ჩვენ გვაქვს ბერძნული „სეპტუაგინტის“ ქრისტიანობამდელი პერიოდის სამი სხვადასხვა ხელნაწერი, რომლებშიც ტეტრაგრამატონი დედნისეული სახით გვხვდება და ერთხელაც კი არ არის შეცვლილი „კირიოსით“. შეგვიძლია იმის თქმა, რომ ახალი აღთქმის მოვლენებამდე და მის შემდეგ, ჩვეულებრივ, იუდეველები წერდნენ ღვთის სახელს . . . წმინდა წერილების ბერძნულ ტექსტებში» („ბიბლიური არქეოლოგიის მიმოხილვა“).

იყენებდნენ თუ არა იესოს მოციქულები და მოწაფეები ღვთის სახელს, როცა ღვთის შთაგონებით ბერძნულ წერილებს წერდნენ? პროფესორი ჰაუარდი აღნიშნავს: «ვინაიდან „სეპტუაგინტაში“, რომელსაც ახალი აღთქმის ეკლესია იყენებდა და ციტირებდა, ღვთის სახელის ებრაული ფორმა ეწერა, უდავოა, რომ ახალი აღთქმის დამწერებს ციტატების მოყვანისას ტეტრაგრამატონიც გადმოჰქონდათ».

აქედან გამომდინარე, დანამდვილებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ პირველი საუკუნის ქრისტიანები როგორც ებრაული წერილების თარგმანების, ისე ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების კითხვისას ღვთის სახელს ხვდებოდნენ.

[საავტორო უფლება]

All photos: Société Royale de Papyrologie du Caire