რამდენად ზუსტია ანტიკური ხანის ისტორიკოსების მიერ მოწოდებული ცნობები?

ისტორიკოსები, რომლებიც ცხოვრობდნენ იერუსალიმის განადგურების პერიოდში, ახალი ბაბილონის მეფეების შესახებ, განსხვავებულ ცნობებს გვაწვდიანc (იხილეთ ჩარჩო „ახალი ბაბილონის მეფეები“). მათ მიერ ქრონოლოგიურად დათარიღებული მოვლენები არ ეთანხმება ბიბლიაში მოცემულ თარიღებს. მაგრამ რამდენად სანდოა მათი ჩანაწერები?

ბაბილონელი ისტორიკოსი და „ბელის ქურუმი“ ბეროსი იმ პერიოდში ცხოვრობდა, როდესაც ახალბაბილონური ეპოქა უკვე დასრულებული იყო. მისი ნაშრომი „ბაბილონიაკა“, რომელიც დაახლოებით ძვ. წ. 281 წლით თარიღდება, დაიკარგა და მხოლოდ მისი ფრაგმენტები შემორჩა სხვა ისტორიკოსების ნაშრომებში. ბეროსმა თავისი ნაშრომი დააფუძნა „წიგნებზე, რომლებსაც ბაბილონში ძალიან აფასებდნენ“.¹ ნამდვილად ისტორიკოსი იყო ბეროსი? განვიხილოთ ერთი მაგალითი.

ბეროსმა დაწერა, რომ ასურეთის მეფე სინახერიბი გამეფდა „[თავისი] ძმის მეფობის“ შემდეგ; მის შემდეგ გამეფდა მისი ვაჟი [ასარხადონი] და 8 წელი იმეფა, შემდეგ კი — სამუგენი [შამაშ-შუმუქინი], რომელმაც 21 წელი იმეფა“ („ბაბილონიაკა“ III, 2. 1, 4). მაგრამ ბაბილონელი ისტორიკოსების ჩანაწერებში, რომლებიც ბეროსამდე დიდი ხნით ადრე დაიწერა, ნათქვამია, რომ სინახერიბი ტახტზე თავისი მამის სარგონ II-ის და არა თავისი ძმის შემდეგ ავიდა. ასარხადონი მეფობდა 12 წელი და არა — 8, შამაშ-შუმუქინი კი 20 წელი და არა — 21. ისტორიკოსი ვან დერ სპეკი აღიარებს, რომ ბეროსი ეყრდნობოდა ბაბილონურ ქრონიკებს, მაგრამ, ამავე დროს, წერს: „ეს მას ხელს არ უშლიდა, რომ თავის ჩანაწერებში რაღაც ჩაემატებინა და ცნობები თავისი ინტერპრეტაციით გადმოეცა“.²

რა შეხედულება აქვთ სხვა ისტორიკოსებს ბეროსზე? „წარსულში ბეროსს ისტორიკოსად მიიჩნევდნენ“, — აღნიშნავს სტენლი ბერსტაინი, რომელმაც საგულდაგულოდ გამოიკვლია ბეროსის ნაშრომები. თუმცა, მან დაასკვნა: «მისი ნაშრომი არ უნდა მივიჩნიოთ ისტორიულ ნაშრომად. „ბაბილონიაკას“ დღემდე შემორჩენილ ფრაგმენტებშიც კი ბევრი უმარტივესი ფაქტია დამახინჯებული . . . ისტორიკოსს არ ეპატიება ასეთი შეცდომების დაშვება. გამოდის, რომ თვითონ ბეროსსაც არ ჰქონდა პრეტენზია ისტორიკოსობაზე».³

რა დასკვნას აკეთებთ ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე? უნდა მივიჩნიოთ ბეროსის მიერ დათარიღებული მოვლენები სანდოდ? რა შეიძლება ითქვას სხვა ძველი დროის ისტორიკოსებზე, რომლებიც თავიანთი ნაშრომების უმეტესობას ბეროსის ჩანაწერებზე აფუძნებდნენ? განა შეიძლება ვენდოთ მათ დასკვნებს, რომლებიც ისტორიულ მოვლენებს ეხება?

[ცხრილი⁄სურათი 29 გვერდზე]

(სრული ტექსტი იხილეთ პუბლიკაციაში)

ახალი ბაბილონის მეფეები

თუ ისტორიკოსები სანდო ინფორმაციას გვაწვდიან, რატომ არ ეთანხმება მათი ცნობები ერთმანეთს?

მეფეები

ნაბუფალასარი

ბეროსე დაახლ. ძვ.წ. 350—270 (21)

პოლიჰისტორი ძვ.წ 105—? (20)

იოსებ ფლავიუსი ახ.წ 37—?100 (—)

პტოლემე დაახლ. ახ.წ. 100—170 (21)

ნაბუქოდონოსორ II

ბეროსე დაახლ. ძვ.წ. 350—270 (43)

პოლიჰისტორი ძვ.წ 105—? (43)

იოსებ ფლავიუსი ახ.წ 37—?100 (43)

პტოლემე დაახლ. ახ.წ. 100—170 (43)

ამელ-მარდუქი

ბეროსე დაახლ. ძვ.წ. 350—270 (2)

პოლიჰისტორი ძვ.წ 105—? (12)

იოსებ ფლავიუსი ახ.წ 37—?100 (18)

პტოლემე დაახლ. ახ.წ. 100—170 (2)

ნერიგლისარი

ბეროსე დაახლ. ძვ.წ. 350—270 (4)

პოლიჰისტორი ძვ.წ 105—? (4)

იოსებ ფლავიუსი ახ.წ 37—?100 (40)

პტოლემე დაახლ. ახ.წ. 100—170 (4)

ლაბაშ-მარდუქი

ბეროსე დაახლ. ძვ.წ. 350—270 (9 თვე)

პოლიჰისტორი ძვ.წ 105—? (—)

იოსებ ფლავიუსი ახ.წ 37—?100 (9 თვე)

პტოლემე დაახლ. ახ.წ. 100—170 (—)

ნაბონიდი

ბეროსე დაახლ. ძვ.წ. 350—270 (17)

პოლიჰისტორი ძვ.წ 105—? (17)

იოსებ ფლავიუსი ახ.წ 37—?100 (17)

პტოლემე დაახლ. ახ.წ. 100—170 (17)

ანტიკური ხანის ისტორიკოსების მიერ დასახელებული მეფეების მეფობის წლების ხანგრძლივობა

[საავტორო უფლება]

Photograph taken by courtesy of the British Museum