თავი მეცამეტე

მეფეთა ორთაბრძოლა

1, 2. რატომ იმსახურებს დანიელის მე-11 თავში მოცემული წინასწარმეტყველება ჩვენს ყურადღებას?

ორი მეფე ძალაუფლების ხელში ჩასაგდებად თავგამოდებით იბრძვის. წლების მანძილზე ხან ერთი იმარჯვებს და ხან მეორე. დროდადრო ერთი მეფე ბატონობს და მეორე უმოქმედოდ არის, მდგომარეობა დაწყნარებულია, მაგრამ უეცრად ყველაფერი ხელახლა იწყება. ამ დრამის მონაწილენი არიან: სირიის მეფე სელევკე I ნიკატორი, ეგვიპტის მეფე პტოლემე ლაგეს ძე, სირიის მეფის ასული და ეგვიპტის დედოფალი კლეოპატრა I, რომის იმპერატორები ავგუსტუსი და ტიბერიუსი და პალმირას დედოფალი ზენობია. უკანასკნელ ეტაპზე კონფლიქტში ჩაება ნაცისტური გერმანია, კომუნისტური ბლოკის ქვეყნები, ინგლის-ამერიკის მსოფლიო მპყრობელი, ერთა ლიგა და გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია. ომი მასში ჩაბმული მხარეებისთვის სრულიად მოულოდნელი შედეგით მთავრდება. ეს ყოველივე ღვთის ანგელოზმა დაახლოებით 2 500 წლის წინათ აუწყა წინასწარმეტყველ დანიელს (დანიელი, თავი 11).

² რა დიდი შთაბეჭდილება უნდა მოეხდინა დანიელზე ანგელოზის სიტყვებს, როდესაც მეფეთა მოახლოებული ორთაბრძოლის შესახებ დაწვრილებით ცნობებს ღებულობდა! ეს ორთაბრძოლა ჩვენს ყურადღებასაც იმსახურებს, რადგანაც ძალაუფლებისთვის ბრძოლა დღესაც გრძელდება. როდესაც დავინახავთ, რა საოცრად დაადასტურა ისტორიამ წინასწარმეტყველების პირველი ნაწილის ჭეშმარიტება, გაგვიძლიერდება რწმენა, რომ მსგავსი სიზუსტით შესრულდება წინასწარმეტყველური ცნობის ბოლო ნაწილიც. ამ წინასწარმეტყველების გამოკვლევა დაგვეხმარება გავიგოთ, რა პერიოდში ვცხოვრობთ დღეს. აგრეთვე დაგვეხმარება, ნეიტრალიტეტი შევინარჩუნოთ ამ ორთაბრძოლასთან დაკავშირებით და მოთმინებით დაველოდოთ დროს, როდესაც ღმერთი ჩვენს საკეთილდღეოდ ამოქმედდება (ფსალმუნი 145:3, 5). მაშ ასე, გულდასმით გამოვიკვლიოთ იეჰოვას ანგელოზის მიერ დანიელისთვის ნათქვამი სიტყვები.

საბერძნეთის სამეფოს წინააღმდეგ

3. ვის ეხმარებოდა ანგელოზი „დარიოს მიდიელის პირველ წელს“?

³ „დარიოს მიდიელის პირველ წელს [ძვ. წ. 539—538], — თქვა ანგელოზმა, — მე შემწედ და საყრდენად ვედექი მას“ (დანიელი 11:1). დარიოსი აღარ იყო ცოცხალი, მაგრამ ანგელოზმა მისი გამეფების წლით დაიწყო თავისი წინასწარმეტყველური ცნობა. ეს ის დარიოსი იყო, რომლის ბრძანებითაც დანიელი ლომების ხაროდან ამოიყვანეს. მანვე გასცა ბრძანება, რომ ყველას დანიელის ღმერთის შიში ჰქონოდა (დანიელი 6:22—28). მიუხედავად ამისა, ანგელოზი დარიოს მიდიელს კი არ უჭერდა მხარს, არამედ თავის თანამსახურ მიქაელს — დანიელის ხალხის მთავარს (შეადარეთ დანიელი 10:12—14). ღვთის ანგელოზი ეხმარებოდა მიქაელს, როდესაც ის მიდია-სპარსეთის სამეფოს მმართველ დემონს ებრძოდა.

4, 5. სპარსეთის რომელი ოთხი მეფის შესახებ იწინასწარმეტყველა ანგელოზმა?

⁴ ღვთის ანგელოზმა განაგრძო: «სპარსეთში კიდევ სამი მეფე დადგება. მეოთხე კი ყველას გადააჭარბებს დიდძალი სიმდიდრით და, როდესაც თავისი სიმდიდრით გაძლიერდება, ყველას იავანის [„საბერძნეთის“, აქ] სამეფოს წინააღმდეგ აამხედრებს» (დანიელი 11:2). ვინ იყვნენ სპარსეთის ეს მმართველები?

⁵ პირველი სამი მეფე იყო: კიროს დიდი, კამბისე II და დარიოს I (ჰისტასპის ძე). რამდენადაც ბარდიამ (ან შესაძლებელია ბარდიას სახელს ამოფარებულმა გაუმატამ) მხოლოდ შვიდი თვე იმეფა, წინასწარმეტყველებაში მნიშვნელობა არ ენიჭება მის ხანმოკლე მეფობას. ძვ. წ. 490 წელს მესამე მეფემ, დარიოს I-მა, მეორედ სცადა საბერძნეთის დაპყრობა. მაგრამ მარათონთან სპარსელები დამარცხდნენ და მცირე აზიაში დაბრუნდნენ. დარიოსი 4 წლის შემდეგ ისე დაიღუპა, რომ ვერ მოასწრო საბერძნეთზე კიდევ ერთხელ გალაშქრება, რისთვისაც საგულდაგულოდ ემზადებოდა. საბერძნეთის წინააღმდეგ მის ვაჟსა და ტახტის მემკვიდრეს, „მეოთხე“ მეფე ქსერქსე I-ს, უნდა გაელაშქრა. ეს იყო მეფე ახაშვეროში, რომელიც ესთერზე დაქორწინდა (ესთერი 1:1; 2:15—17).

6, 7. ა) როგორ ‘აამხედრა ყველა საბერძნეთის სამეფოს წინააღმდეგ’ მეოთხე მეფემ? ბ) რით დასრულდა ქსერქსეს საბერძნეთზე გალაშქრება?

⁶ ქსერქსე I-მა მართლაც ‘ყველა აამხედრა საბერძნეთის სამეფოს’, ანუ ყველა ბერძნული სახელმწიფოს წინააღმდეგ. „სამეფო კარის პატივმოყვარე მსახურთა გაქეზებით ქსერქსემ წამოიწყო როგორც სახმელეთო, ისე საზღვაო ბრძოლები“, — ნათქვამია წიგნში „მიდიელები და სპარსელები — დამპყრობლები და დიპლომატები“. ძვ. წ. V საუკუნის ბერძენი ისტორიკოსი ჰეროდოტე წერს, რომ „ამ ლაშქრობას ვერც ერთი ლაშქრობა ვერ შეედრებოდა“. მისი ცნობის თანახმად, ფლოტი „შედგებოდა 517 610 კაცისგან. ქვეით ჯარში 1 700 000 კაცი იყო, ხოლო მხედრობაში — 80 000; გარდა ამისა, იყვნენ არაბები, რომლებიც აქლემებზე ისხდნენ და ლიბიელები, რომლებიც ეტლებით იბრძოდნენ. ისინი 20 000 კაცს შეადგენდნენ. ამგვარად, ფლოტი და სახმელეთო ჯარი მთლიანობაში 2 317 610 კაცისგან შედგებოდა“.

⁷ რადგანაც ქსერქსე I-ს აბსოლუტური დაპყრობა ჰქონდა განზრახული, ძვ. წ. 480 წელს მთელი თავისი ურიცხვი ლაშქრით შეუტია საბერძნეთს. თერმოპილესთან ბერძენთა დამარცხების შემდეგ სპარსელებმა ათენი ააოხრეს. სალამინის ბრძოლაში ქსერქსე სასტიკად დამარცხდა. ბერძნებმა ძვ. წ. 479 წელს პლატეასთან კიდევ ერთხელ დაამარცხეს სპარსელები. ქსერქსეს შემდგომ სპარსეთის სამეფო ტახტზე ასული მომდევნო შვიდი მეფიდან, 143 წლის განმავლობაში, ვერც ერთმა ვერ შეძლო საბერძნეთის დაპყრობა. შემდეგ კი საბერძნეთში უძლეველი მეფე გამოჩნდა.

უზარმაზარი სამეფო ოთხად იყოფა

8. რომელი „ძლიერი მეფე“ დადგა და როგორ ‘მოიხვეჭა მან დიდი ხელმწიფება’?

⁸ „დადგება იქ ძლიერი მეფე, დიდ ხელმწიფებას მოიხვეჭს და, რასაც მოისურვებს, იმას გააკეთებს“, — თქვა ანგელოზმა (დანიელი 11:3). ძვ. წ. 336 წელს ოცი წლის ალექსანდრე მაკედონიის მეფედ ‘დადგა’. ის „ძლიერ მეფედ“ — ალექსანდრე დიდად — იქცა. მამამისის, ფილიპე II-ის, გეგმის მიხედვით, მან ახლო აღმოსავლეთში სპარსეთის პროვინციები დაიპყრო, გადალახა ევფრატი და ტიგროსი და 47 000-კაციანი ლაშქრით გავგამელასთან დარიოს III-ის 250 000-კაციანი ჯარი დაამარცხა. გაქცეული დარიოსი მოკლეს და ამით ბოლო მოეღო მის დინასტიას. საბერძნეთი მსოფლიო მპყრობელი გახდა, ხოლო ალექსანდრემ ‘დიდი ხელმწიფება მოიხვეჭა და, რასაც მოისურვებდა, იმას აკეთებდა’.

9, 10. როგორ შესრულდა წინასწარმეტყველება, რომ ალექსანდრეს სამეფო მემკვიდრეზე არ გადავიდოდა?

⁹ ანგელოზის სიტყვების თანახმად, ალექსანდრეს მსოფლიო ბატონობა ხანმოკლე უნდა ყოფილიყო. „მისი დადგომისთანავე შეიმუსრება მისი სამეფო და ზეცის ოთხი ქარის მიმართულებით გაიყოფა; არც მის მემკვიდრეზე გადავა ხელმწიფება და არც ისეთი ძლიერი იქნება, როგორც იყო, რადგან დაქუცმაცდება მისი სამეფო და, ამას გარდა, სხვათა ხელში გადავა“ (დანიელი 11:4). ალექსანდრეს 33 წელი ჯერ არ შესრულებოდა, როდესაც ძვ. წ. 323 წელს ბაბილონში მოულოდნელად ავად გახდა და გარდაიცვალა.

¹⁰ ალექსანდრეს უზარმაზარი იმპერია „მემკვიდრეზე“ არ გადასულა. მისი ნახევარძმა ფილიპე III არიდეოსი, რომელსაც შვიდი წელიც არ უმეფია, ძვ. წ. 317 წელს ალექსანდრეს დედამ, ოლიმპიადამ, მოაკვლევინა. ალექსანდრეს ვაჟი ალექსანდრე IV კი, რომელიც ძვ. წ. 311 წლამდე მეფობდა, მამამისის ერთ-ერთმა მხედართმთავარმა, კასანდრემ, მოკლა. ალექსანდრეს უკანონო შვილი ჰერაკლეც ცდილობდა მამის იმპერიის ხელში ჩაგდებას, მაგრამ ძვ. წ. 309 წელს ისიც მოკლეს. ასე დასრულდა ალექსანდრეს საგვარეულო ხაზის მეფობა; „მისი [ალექსანდრეს] სამეფო“ შთამომავლებს არ დარჩენიათ.

11. როგორ „გაიყო“ ალექსანდრეს სამეფო „ზეცის ოთხი ქარის მიმართულებით“?

¹¹ ალექსანდრეს სიკვდილის შემდეგ მისი სამეფო „ოთხი ქარის მიმართულებით გაიყო“. მრავალი მხედართმთავარი ეცილებოდა ერთმანეთს ტერიტორიებისთვის. ცალთვალა მხედართმთავარი ანტიგონე I ალექსანდრეს მთელი იმპერიის ხელში ჩაგდებას ცდილობდა. მაგრამ ის ფრიგიაში, იფსოსის ბრძოლაში, დაიღუპა. ძვ. წ. 301 წლისთვის ალექსანდრეს ოთხმა მხედართმთავარმა გაიყო დიდი დამპყრობის მიერ შექმნილი უზარმაზარი იმპერია. კასანდრემ მაკედონია და საბერძნეთი მიიღო სამმართველოდ, ლისიმაქემ კი — მცირე აზია და თრაკია. სელევკე I ნიკატორმა მესოპოტამია და სირია ჩაიგდო ხელში. პტოლემე ლაგეს ძე კი ეგვიპტესა და პალესტინაში გაბატონდა. როგორც ნაწინასწარმეტყველები იყო, ალექსანდრეს უზარმაზარი იმპერია დაიყო და მის ადგილზე ოთხი ელინისტური სახელმწიფო ჩამოყალიბდა.

ორი მოწინააღმდეგე მეფის გამოჩენა

12, 13. ა) როგორ ჩამოყალიბდა ოთხი ელინისტური სახელმწიფოდან ორი სამეფო? ბ) რომელი დინასტია დააფუძნა სელევკემ სირიაში?

¹² ძალაუფლების ხელში აღებიდან მცირე ხანში, კასანდრე გარდაიცვალა და ძვ. წ. 285 წელს საბერძნეთის იმპერიის ევროპული ნაწილი ლისიმაქემ ჩაიგდო ხელში. ძვ. წ. 281 წელს ლისიმაქე სელევკე I ნიკატორთან ბრძოლაში დაიღუპა, რის შემდეგაც მისი სამეფოს აზიური ტერიტორიის უდიდესი ნაწილი სელევკეს დარჩა. ძვ. წ. 276 წელს მაკედონიის ტახტზე ალექსანდრეს ერთ-ერთი მხედართმთავრის შვილიშვილი ანტიგონე II გონატა ავიდა. დროთა განმავლობაში მაკედონია რომის ზეგავლენის ქვეშ მოექცა და ძვ. წ. 146 წელს რომის პროვინციად გამოცხადდა.

¹³ ოთხი ელინისტური სახელმწიფოდან მხოლოდ ორი — სელევკე I ნიკატორისა და პტოლემე ლაგეს ძის — სამეფო გაძლიერდა. სელევკემ სირიაში სელევკიდების დინასტია დააფუძნა. მან სირიაში ახალი ქალაქები, მათ შორის ანტიოქია, რომელიც დედაქალაქად აქცია, და საპორტო ქალაქი სელევკია, დააარსა. მოგვიანებით მოციქული პავლე ასწავლიდა ანტიოქიაში, სადაც იესოს მოწაფეებს პირველად ეწოდათ ქრისტიანები (საქმეები 11:25, 26; 13:1—4). ძვ. წ. 281 წელს სელევკე მოკლეს, მაგრამ მისმა დინასტიამ ძვ. წ. 64 წლამდე იარსება, ვიდრე რომაელმა სარდალმა, გნეუს პომპეუსმა, სირია რომის პროვინციად აქცია.

14. როდის დაფუძნდა პტოლემეების დინასტია ეგვიპტეში?

¹⁴ ოთხი ელინისტური სახელმწიფოდან ყველაზე დიდხანს პტოლემე ლაგეს ძის ანუ პტოლემე I-ის სახელმწიფომ იარსება. პტოლემე I-მა ძვ. წ. 305 წელს თავი მეფედ გამოაცხადა. მის მიერ დაფუძნებულმა პტოლემეების დინასტიამ ძვ. წ. 30 წელს რომის მიერ ეგვიპტის დაპყრობამდე იარსება.

15. რომელი ორი მეფე გაძლიერდა ოთხი ელინისტური სახელმწიფოს მეფეებს შორის და რა ორთაბრძოლა დაიწყო მათ შორის?

¹⁵ ამგვარად, ოთხი ელინისტური სახელმწიფოს მეფეებიდან ორი — სირიის მეფე სელევკე I ნიკატორი და ეგვიპტის მეფე პტოლემე I — გაძლიერდა. მათ დაიწყეს „სამხრეთის მეფისა“ და „ჩრდილოეთის მეფის“ ხანგრძლივი ორთაბრძოლა, რომლის შესახებაც დანიელის მე-11 თავშია მოთხრობილი. იეჰოვას ანგელოზს არ მოუხსენიებია ამ მეფეთა სახელები, რადგანაც საუკუნეების განმავლობაში მოწინააღმდეგე მეფეთა ვინაობა და ეროვნება შეიცვლებოდა. ყოველგვარი ზედმეტი წვრილმანის გარეშე ანგელოზმა მხოლოდ ორთაბრძოლასთან დაკავშირებული მოვლენები და ბრძოლაში ჩაბმული მხარეები მოიხსენია.

ორთაბრძოლის დასაწყისი

16. ა) რის ჩრდილოეთით და სამხრეთით მდებარე ქვეყნებიდან უნდა ყოფილიყვნენ ორთაბრძოლის მონაწილე მეფეები? ბ) რომელი მეფეები ასრულებდნენ პირველად „ჩრდილოეთის მეფისა“ და „სამხრეთის მეფის“ როლებს?

¹⁶ იეჰოვას ანგელოზი შემდეგი სიტყვებით იწყებს ამ დრამატული ორთაბრძოლის აღწერას: „გაძლიერდება სამხრეთის მეფე, მაგრამ იმძლავრებს მასზე ერთ-ერთი მისი [ალექსანდრეს] მთავართაგანი, გაბატონდება [ჩრდილოეთის მეფე] და დიდი იქნება მისი ხელმწიფება“ (დანიელი 11:5). „ჩრდილოეთის მეფედ“ და „სამხრეთის მეფედ“ იმ დროისათვის უკვე ბაბილონის ტყვეობიდან გათავისუფლებული და სამშობლოში დაბრუნებული ებრაელების ჩრდილოეთით და სამხრეთით მდებარე ქვეყნების მეფეები არიან მოხსენიებული. „სამხრეთის მეფე“ პირველად ეგვიპტის მეფე პტოლემე I გახდა. ალექსანდრეს ერთ-ერთმა მხედართმთავარმა, სირიის მეფე სელევკე I ნიკატორმა, სძლია პტოლემე I-ს, ‘გაბატონდა და დიდი გახდა მისი ხელმწიფება’. მან „ჩრდილოეთის მეფის“ როლი შეასრულა.

17. ვის ემორჩილებოდა იუდა ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მეფეების ორთაბრძოლის დაწყებისას?

¹⁷ ორთაბრძოლის დაწყებისას იუდა სამხრეთის მეფეს ემორჩილებოდა. დაახლოებით ძვ. წ. 320 წლიდან პტოლემე I-მა ებრაელების ეგვიპტეში გადასახლება დაიწყო. ბევრი ებრაელი ცხოვრობდა ალექსანდრიაში, სადაც პტოლემე I-მა შესანიშნავი ბიბლიოთეკა დააარსა. იუდაში მცხოვრები ებრაელები პტოლემეელთა ეგვიპტის, სამხრეთის მეფის, მორჩილებაში ძვ. წ. 198 წლამდე იყვნენ.

18, 19. როგორ ‘დამყარდა მშვიდობა’ დროთა განმავლობაში ორ მოწინააღმდეგე მეფეს შორის?

¹⁸ ამ ორი მეფის შესახებ ანგელოზმა იწინასწარმეტყველა: «წლების მერე ისინი შეერთდებიან. სამხრეთის მეფის ასული ჩრდილოეთის მეფესთან მივა მშვიდობის დასამყარებლად, მაგრამ ვერც ეს ასული შეინარჩუნებს თავისი მკლავის ძალას და ვერც ის მეფე და მისი მოდგმა [„მისი მკლავი“, აქ] ვერ გაძლებს. იმ ხანებში გაიცემა ეს ასული თავის ამალით, თავისი შვილითა [„მისთვის სიცოცხლის მიმცემით“, აქ] და თავისი შემწითურთ» (დანიელი 11:6). როგორ შესრულდა ეს წინასწარმეტყველება?

¹⁹ წინასწარმეტყველებაში საუბარი არ არის სელევკე I ნიკატორის მემკვიდრე ანტიოქე I-ზე, რადგანაც მას არ ჰქონია სამხრეთის მეფესთან მნიშვნელოვანი ბრძოლები. მისი მემკვიდრე ანტიოქე II კი დიდი ხნის მანძილზე ეომებოდა პტოლემე I-ის ვაჟ პტოლემე II-ს. ანტიოქე II და პტოლემე II ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მეფეების როლებს ასრულებდნენ. ანტიოქე II დაქორწინებული იყო ლაოდიკეზე, რომლისგანაც ვაჟი, სელევკე II, შეეძინა. პტოლემე II-ს კი ჰყავდა ქალიშვილი ბერენიკე. ძვ. წ. 250 წელს ამ ორმა მეფემ ერთმანეთთან ‘მშვიდობა დაამყარა’. ეს კავშირი ანტიოქე II-ს ლაოდიკესთან გაყრისა და ბერენიკეზე, „სამხრეთის მეფის ასულზე“, დაქორწინების ფასად დაუჯდა. ბერენიკესგან მას შეეძინა ვაჟი, რომელიც ლაოდიკეს ვაჟების ნაცვლად, სირიის ტახტის მემკვიდრე გახდა.

20. ა) რა მხრივ ვერ შეინარჩუნა ბერენიკეს „მკლავმა“ ძალა? ბ) როგორ გაიცა ბერენიკე „თავისი ამალითა“ და „თავისი შემწითურთ“? გ) ვინ გახდა სირიის მეფე, როდესაც ანტიოქე II-მ ‘მკლავი’ ანუ ძალა დაკარგა?

²⁰ ბერენიკეს „მკლავი“ ანუ მხარდამჭერი მამამისი პტოლემე II იყო. ძვ. წ. 246 წელს მამის სიკვდილის შემდეგ ბერენიკემ ვერ ‘შეინარჩუნა თავისი მკლავის ძალა’ მეუღლესთან დამოკიდებულებაში. ანტიოქე II გაეყარა მას, ისევ ლაოდიკეზე დაქორწინდა და მისი ვაჟი მემკვიდრედ გამოაცხადა. ლაოდიკემ ბერენიკე და მისი ვაჟი მოაკვლევინა. როგორც ჩანს, იგივე ეწიათ ბერენიკეს მხლებლებსაც, ანუ მის „ამალას“, რომლებიც მას ეგვიპტიდან გაჰყვნენ სირიაში. ლაოდიკემ ანტიოქე II მოწამლა და, ამგვარად, „მისმა მკლავმა“ ანუ ძალამაც ‘ვერ გაძლო’. ასე რომ, დაიღუპა როგორც ბერენიკეს მამა — „მისთვის სიცოცხლის მიმცემი“, ისე მისი სირიელი მეუღლე, რომელიც დროებით ‘შეეწია’ მას. სირიის ტახტზე სელევკე II, ლაოდიკეს ვაჟი, ავიდა. რას მოიმოქმედებდა პტოლემეების დინასტიის შემდგომი წარმომადგენელი?

მეფის შურისძიება დის მკვლელებზე

21. ა) ვინ იყო ბერენიკეს „ფესვების მორჩი“ და როგორ ‘ამოვიდა’ ის? ბ) როგორ ‘დაეცა ჩრდილოეთის მეფის ციხე-სიმაგრეს’ პტოლემე III და როგორ გაიმარჯვა?

²¹ „მისი ფესვიდან მის ადგილზე ამოვა მორჩი, — თქვა ანგელოზმა, — იგი ჩრდილოეთის მეფის ციხე-სიმაგრეს დაეცემა და შიგ შეიჭრება. შეებრძოლება მათ და გაიმარჯვებს“ (დანიელი 11:7). ბერენიკეს „ფესვების“ ანუ მშობლების „მორჩი“ მისი ძმა იყო. მამის სიკვდილის შემდეგ ის ‘ამოვიდა’ როგორც სამხრეთის მეფე — ეგვიპტის ფარაონი პტოლემე III. მან გამეფებისთანავე დის მკვლელებზე დაიწყო შურისძიება. პტოლემე III შეებრძოლა სირიის მეფე სელევკე II-ს, რომელსაც ლაოდიკემ ბერენიკე და მისი ვაჟი მოაკვლევინა და ამგვარად ‘ჩრდილოეთის მეფის ციხე-სიმაგრეს დაეცა’. პტოლემე III-მ აიღო ანტიოქიის სიმაგრეები და მოკლა ლაოდიკე. შემდეგ ჩრდილოეთის მეფის სამფლობელოს აღმოსავლეთით გადაინაცვლა, გაძარცვა ბაბილონის სამეფო და ინდოეთისკენ აიღო გეზი.

22. რა წაიღო ეგვიპტეში პტოლემე III-მ და რატომ ‘ჩამოეხსნა წლობით ჩრდილოეთის მეფეს’?

²² რა მოხდა შემდეგ? ღვთის ანგელოზი გვეუბნება: „მის ღმერთებსაც კი ეგვიპტეში წაასხამს კერპებითა და ოქრო-ვერცხლის ძვირფასი ჭურჭლეულითურთ; და წლობით ჩამოეხსნება ჩრდილოეთის მეფეს“ (დანიელი 11:8). 200 წელზე მეტი ხნით ადრე სპარსეთის მეფე კამბისე II-მ დაიპყრო ეგვიპტე და თავის ქვეყანაში წაიღო ეგვიპტელთა ღმერთები, ანუ „კერპები“. ახლა კი პტოლემე III-მ გაძარცვა სპარსეთის ყოფილი სატახტო ქალაქი სუსა, დაიბრუნა ეს ღმერთები და ეგვიპტეში ‘წაასხა’. აგრეთვე ხელში ჩაიგდო „ოქრო-ვერცხლის ძვირფასი ჭურჭლეული“. შემდეგ კი პტოლემე III-ს აჯანყების ჩასახშობად ეგვიპტეში დაბრუნება მოუწია. ასე რომ, ‘ჩამოეხსნა ჩრდილოეთის მეფეს’ და ზიანი აღარ მიუყენებია მისთვის.

სირიის მეფის საპასუხო მოქმედება

23. რატომ ‘დაბრუნდა თავის სამეფოში’ ჩრდილოეთის მეფე სამხრეთის სამეფოზე გალაშქრების შემდეგ?

²³ რა მოიმოქმედა საპასუხოდ ჩრდილოეთის მეფემ? ანგელოზმა დანიელს უთხრა: „გაილაშქრებს სამხრეთის სამეფოზე, მაგრამ უკან დაბრუნდება თავის ქვეყანაში“ (დანიელი 11:9). ჩრდილოეთის მეფემ — სირიის მეფე სელევკე II-მ — საპასუხო დარტყმა მიაყენა სამხრეთის მეფეს. მან გაილაშქრა ეგვიპტის, სამხრეთის მეფის, „სამეფოზე“, ანუ სამფლობელოზე, მაგრამ მარცხი განიცადა. ძვ. წ. 242 წელს სელევკე II-მ დარჩენილ მეომრებთან ერთად სირიის დედაქალაქ ანტიოქიისკენ დაიხია და ‘უკან დაბრუნდა თავის ქვეყანაში’. სელევკე II-ს სიკვდილის შემდეგ ტახტზე მისი ძე სელევკე III ავიდა.

24. ა) რა დაემართა სელევკე III-ს? ბ) როგორ ‘წალეკა და გადაიარა’ სამხრეთის მეფის სამფლობელო სირიის მეფე ანტიოქე III-მ?

²⁴ რა იყო ნაწინასწარმეტყველები სირიის მეფე სელევკე II-ის მემკვიდრეზე? ანგელოზმა უთხრა დანიელს: „მისი ვაჟები იარაღს აისხამენ და დიდ ურდოს შეყრიან. ერთ-ერთი მათგანი სწრაფად წავა, წალეკავს და გადაივლის. მერე შემობრუნდება და მის ციხე-სიმაგრემდე მივა“ (დანიელი 11:10). სელევკე III-ს სამი წელიც არ უმეფია რომ მოკლეს. მის შემდეგ სირიის ტახტზე მისი ძმა ანტიოქე III ავიდა. სელევკე II-ის ამ ვაჟმა დიდი ლაშქარი შეკრიბა, რომ თავს დასხმოდა სამხრეთის მეფეს, რომელსაც იმ პერიოდში პტოლემე IV წარმოადგენდა. ჩრდილოეთის ახალმა სირიელმა მეფემ წარმატებით გაილაშქრა ეგვიპტეზე და დაიბრუნა საპორტო ქალაქი სელევკია, ბეკაი, ტვიროსი, პტოლემაიდა და ახლომდებარე ქალაქები. განდევნა პტოლემე IV-ის ჯარი და იუდას მრავალი ქალაქი დაიპყრო. ძვ. წ. 217 წლის გაზაფხულზე ანტიოქე III-მ დატოვა პტოლემაიდა, ჩრდილოეთისკენ წავიდა და სირიაში ‘თავის ციხე-სიმაგრემდე მივიდა’. მაგრამ მალე საქმე სხვაგვარად უნდა შეტრიალებულიყო.

ვითარება იცვლება

25. სად შეებრძოლა პტოლემე IV ანტიოქე III-ს და რა ‘ჩაუვარდა ხელში’ სამხრეთის მეფეს?

²⁵ დანიელის მსგავსად, ჩვენთვისაც მეტად საინტერესოა იეჰოვას ანგელოზის შემდგომი სიტყვები: „განმძვინვარდება სამხრეთის მეფე და საომრად გავა ჩრდილოეთის მეფესთან, რომელიც დიდ ურდოს გამოიყვანს. მაგრამ ეს ურდო მის ხელში ჩავარდება“ (დანიელი 11:11). სამხრეთის მეფე პტოლემე IV 75 000-კაციანი ჯარით ჩრდილოეთისკენ დაიძრა. ჩრდილოეთის სირიელმა მეფე ანტიოქე III-მ მის წინააღმდეგ „დიდი ურდო“, 68 000-კაციანი ლაშქარი, გამოიყვანა. მაგრამ „ეს ურდო“ ეგვიპტის საზღვართან ახლოს მდებარე ზღვისპირა ქალაქ რაფიაში სამხრეთის მეფის ‘ხელში ჩავარდა’.

26. ა) რა „ურდო“ ჩაიგდო ხელში სამხრეთის მეფემ რაფიასთან ბრძოლაში და რა სამშვიდობო ხელშეკრულება დაიდო მეფეებს შორის? ბ) რა გაგებით ‘ვერ გამოიყენა თავისი ძალაუფლება’ პტოლემე IV-მ? გ) ვინ გახდა სამხრეთის შემდგომი მეფე?

²⁶ ანგელოზმა წინასწარმეტყველება შემდეგი სიტყვებით განაგრძო: «როდესაც ის ხელში ჩაიგდებს ურდოს, გადიდგულდება და, თუმცა მრავალ ათასს დასცემს, ამით ვერ გაძლიერდება [„ვერ გამოიყენებს თავის ძალაუფლებას“, აქ]» (დანიელი 11:12). პტოლემე IV-მ, სამხრეთის მეფემ, ‘ხელში ჩაგდებული’ 10 000 ქვეითი ჯარისკაცი და 300 ცხენოსანი ამოხოცა, ხოლო 4 000 ჯარისკაცი ტყვედ წაიყვანა. მეფეებმა დადეს ხელშეკრულება, რომლის საშუალებითაც ანტიოქე III-მ შეინარჩუნა სირიის ზღვისპირა ქალაქი სელევკია, მაგრამ დაკარგა ფინიკია და ბეკაი. ამ გამარჯვების შემდეგ ეგვიპტელი სამხრეთის მეფე ‘გადიდგულდა’ და განსაკუთრებით იეჰოვას წინაშე აღიმაღლა თავი. იუდა პტოლემე IV-ის მორჩილებაში დარჩა. მაგრამ სამხრეთის მეფემ ‘ვერ გამოიყენა თავისი ძალაუფლება’, რომ ბოლომდე დაემარცხებინა ჩრდილოეთის მეფე. ამის ნაცვლად, ის თავაშვებულობამ გაიტაცა. პტოლემე IV-ს შემდეგ, ანტიოქე III-ს სიკვდილამდე რამდენიმე წლით ადრე, სამხრეთის მეფე მისი ხუთი წლის ვაჟი პტოლემე V გახდა.

დამპყრობი ბრუნდება

27. როგორ გაილაშქრა ჩრდილოეთის მეფემ „რამდენიმე წლის შემდეგ“ ეგვიპტის მიერ მიტაცებული ტერიტორიების დასაბრუნებლად?

²⁷ დიდი დაპყრობითი ომებით სახელგანთქმულ ანტიოქე III-ს ანტიოქე დიდი ეწოდა. მის შესახებ ანგელოზმა თქვა: „ჩრდილოეთის მეფე პირვანდელზე დიდ ურდოს შეჰყრის და რამდენიმე წლის შემდეგ სწრაფად გაილაშქრებს დიდი ურდოთი და დიდძალი სიმდიდრით“ (დანიელი 11:13). ეს „რამდენიმე წელი“ თექვსმეტი ან უფრო მეტი წელი იყო რაფიასთან ეგვიპტელების მიერ სირიელების დამარცხების შემდეგ. როდესაც მცირეწლოვანი პტოლემე V სამხრეთის მეფე გახდა, ანტიოქე III-მ „პირვანდელზე დიდი ურდო“ შეჰყარა ეგვიპტის მეფის მიერ მიტაცებული ტერიტორიების დასაბრუნებლად. მან მაკედონიის მეფე ფილიპე V-ს ჯარიც მოიშველია.

28. რა პრობლემები ჰქონდა სამხრეთის მცირეწლოვან მეფეს?

²⁸ სამხრეთის მეფეს შინა პრობლემებიც ჰქონდა. „იმ დროს კიდევ მრავალნი აღუდგებიან სამხრეთის მეფეს“, — თქვა ანგელოზმა (დანიელი 11:14ა). მართლაც ‘მრავალნი აღუდგნენ სამხრეთის მეფეს’. ანტიოქე III-ისა და მისი მაკედონელი მოკავშირის გარდა, სამხრეთის მეფეს თავისსავე ქვეყანაში, ეგვიპტეშიც, ჰყავდა მოწინააღმდეგენი. მისი მეურვე აგათოკლე, რომელიც მის მაგივრად მართავდა სამეფოს, ცუდად ეპყრობოდა ხალხს, რის გამოც მრავალი აჯანყდა. შემდეგ ანგელოზმა თქვა: «აჯანყდებიან მძლავრნი [„ყაჩაღთა ძენი“, აქ] შენი ხალხიდან, რათა აღსრულდეს ხილვა [„შეეცდებიან აღასრულონ ხილვა“, აქ], და წაიფორხილებენ ისინი» (დანიელი 11:14ბ). თვით დანიელის თანამემამულეებშიც აღმოჩნდნენ „ყაჩაღთა ძენი“, ანუ მოჯანყენი. მაგრამ მათი ყველა „ხილვა“ იუდაში წარმართთა ბატონობის დასასრულის შესახებ ცრუ იყო და ამიტომაც „ყაჩაღთა ძენი“ ტყუილად ირჯებოდნენ ანუ ‘ფორხილებდნენ’.

29, 30. ა) რა გაგებით ვერ გაუძლო „სამხრეთის ძალამ“ ჩრდილოეთის მეფის იერიშს? ბ) როგორ ‘დადგა მშვენიერ ქვეყანაში’ ჩრდილოეთის მეფე?

²⁹ იეჰოვას ანგელოზმა განაგრძო წინასწარმეტყველება: „მოვა ჩრდილოეთის მეფე, მიწაყრილებს მოაწყობს და ციხე-ქალაქს დაიპყრობს. მას ვერც სამხრეთის ძალა დააკავებს და ვერც მისი რჩეული ხალხი. მათ არ ეყოფათ ძალა მასთან გასამკლავებლად. თავის ნებისაებრ მოიქცევა მის წინააღმდეგ გამოსული და წინ ვერავინ დაუდგება. იგი მშვენიერ ქვეყანაში დადგება და მის ხელთ იქნება დაღუპვა“ (დანიელი 11:15, 16).

³⁰ პტოლემე V-ის ჯარმა ანუ „სამხრეთის ძალამ“ ვერ გაუძლო ჩრდილოეთის მეფის იერიშს. პანეასთან (ფილიპეს კესარია) ბრძოლისას ანტიოქე III-მ ეგვიპტელი მხედართმთავარი სკოპა და მისი 10 000 კაცი ანუ „რჩეული ხალხი“ სიდონში, „ციხე-ქალაქში“, მოიმწყვდია. შემდეგ ‘მიწაყრილები მოაწყო’ და ძვ. წ. 198 წელს აიღო ფინიკიის ეს პორტი. ის „თავის ნებისაებრ მოიქცა“, რადგანაც სამხრეთის ეგვიპტელი მეფის ჯარი წინ ვერ აღუდგა მას. ამის შემდეგ ანტიოქე III-მ მშვენიერი ქვეყნის, იუდას, დედაქალაქ იერუსალიმისკენ აიღო გეზი. ძვ. წ. 198 წელს იერუსალიმი და იუდა ეგვიპტის ანუ სამხრეთის მეფის მფლობელობიდან სირიის ანუ ჩრდილოეთის მეფის მფლობელობაში გადავიდა. ანტიოქე III, ჩრდილოეთის მეფე, „მშვენიერ ქვეყანაში დადგა“. „მის ხელთ იყო“ ყველა მოწინააღმდეგე ებრაელისა და ეგვიპტელის „დაღუპვა“. როდემდე იმოქმედებდა ჩრდილოეთის მეფე თავისი ნებისამებრ?

რომი გავლენას ახდენს დამპყრობზე

31, 32. რატომ დაუდო ჩრდილოეთის მეფემ სამხრეთის მეფეს „ხელშეკრულება“?

³¹ იეჰოვას ანგელოზი გვაძლევს პასუხს: „განიზრახავს [ჩრდილოეთის მეფე] მთელი თავისი სამეფოს ძალით გალაშქრებას, და ასეც იზამს. მას დაუდებენ ხელშეკრულებას; დედაკაცთა ასულს მისცემენ ასაოხრებლად; ვერ გაუძლებს, მაგრამ ვერც მას დარჩება“ (დანიელი 11:17, აქ).

³² ჩრდილოეთის მეფე ანტიოქე III-მ ეგვიპტეზე ‘მთელი თავისი სამეფოს ძალით’ გალაშქრება ‘განიზრახა’. მაგრამ ეს ბრძოლა სამხრეთის მეფე პტოლემე V-სთან სამშვიდობო „ხელშეკრულების“ დადებით დაასრულა. რომმა აიძულა ანტიოქე III, შეეცვალა თავისი გეგმები. როდესაც ის და მაკედონიის მეფე ფილიპე V ეგვიპტის მცირეწლოვანი მეფის წინააღმდეგ გაერთიანდნენ, პტოლემე V-ს მეურვეებმა მფარველობისთვის რომს მიმართეს. რომმა თავისი გავლენის სფეროს გასაფართოებლად ამ შემთხვევით ისარგებლა და ეგვიპტეს მფარველად მოევლინა.

33. ა) რა ხელშეკრულება დადეს ანტიოქე III-მ და პტოლემე V-მ? ბ) რა იყო კლეოპატრა I-ისა და პტოლემე V-ს ქორწინების მიზანი და რატომ ჩაიშალა ეს გეგმა?

³³ რომმა აიძულა ანტიოქე III, სამშვიდობო ხელშეკრულება დაედო სამხრეთის მეფესთან. იმის მაგივრად, რომ რომის მოთხოვნა დაეკმაყოფილებინა და დაპყრობილი ტერიტორიები დაებრუნებინა, ანტიოქე III-მ განიზრახა თავისი ქალიშვილი კლეოპატრა I — „დედაკაცთა ასული“ — პტოლემე V-სთვის მიეთხოვებინა და პირობითად გადაეცა ეგვიპტისთვის ეს ტერიტორიები. პროვინციები, მათ შორის იუდა — „მშვენიერი ქვეყანა“ — ანტიოქე III-ს მზითევად უნდა მიეცა თავისი ქალიშვილისთვის. მაგრამ ძვ. წ. 193 წელს ქორწილის შემდეგ სირიის მეფეს არ გადაუცია ეს პროვინციები პტოლემე V-სთვის. ეს იყო პოლიტიკური ქორწინება, რომელსაც ეგვიპტე სირიის ქვეშევრდომად უნდა ექცია. მაგრამ გეგმა ჩაიშალა, რადგანაც კლეოპატრა I ‘მას არ დარჩა’ — ის მოგვიანებით ქმარს მიემხრო. როდესაც ანტიოქე III-სა და რომაელებს შორის ომმა იფეთქა, ეგვიპტემ რომის მხარე დაიჭირა.

34, 35. ა) რომელი ქვეყნები იგულისხმებოდა „ზღვისპირეთში“, რომლისკენაც პირი იბრუნა ჩრდილოეთის მეფემ? ბ) როგორ შეაწყვეტინა რომმა ჩრდილოეთის მეფეს „დაცინვა“? გ) როგორ გარდაიცვალა ანტიოქე III და ვინ გახდა მის შემდეგ ჩრდილოეთის მეფე?

³⁴ ჩრდილოეთის მეფის მდგომარეობის მკვეთრი ცვლილების შესახებ ანგელოზმა იწინასწარმეტყველა: «[ანტიოქე III] პირს კუნძულებისკენ [„ზღვისპირეთისკენ“, აქ] იბრუნებს და მრავალს დაიპყრობს; მაგრამ ვინმე მთავარი [რომი] შეაწყვეტინებს თავის დაცინვას და სამაგიერო სირცხვილს აჭმევს. ამის შემდეგ [ანტიოქე III] თავისი ქვეყნის ციხე-სიმაგრეებისკენ იბრუნებს პირს, მაგრამ წაიფორხილებს, დაეცემა და დაიკარგება» (დანიელი 11:18, 19).

³⁵ „ზღვისპირეთში“ მაკედონია, საბერძნეთი და მცირე აზია იგულისხმებოდა. ძვ. წ. 192 წელს საბერძნეთში ომი დაიწყო, რამაც ანტიოქე III-ს მასზე გალაშქრების საბაბი მისცა. სირიის მეფის ამ დაპყრობითი ლაშქრობით უკმაყოფილო რომმა ომი გამოუცხადა მას. რომაელებმა თერმოპილესთან დაამარცხეს ანტიოქე III. ძვ. წ. 190 წელს მაგნესიის ბრძოლაში დამარცხებიდან დაახლოებით ერთ წელში სირიის მეფე იძულებული იყო, უარი ეთქვა მთელ საბერძნეთზე, მცირე აზიასა და ტავროსის მთების დასავლეთით მდებარე ტერიტორიაზე. რომმა დიდი ხარკი დააკისრა მას და ჩრდილოეთის მეფე თავის ქვეშევრდომად აქცია. საბერძნეთიდან და მცირე აზიიდან გაძევებულმა ანტიოქე III-მ, რომელმაც თითქმის მთელი თავისი ფლოტი დაკარგა, სირიისკენ, ‘თავისი ქვეყნის ციხე-სიმაგრეებისკენ, იბრუნა პირი’. რომაელებმა ‘თავიანთი დაცინვის სამაგიერო სირცხვილი აჭამეს მას’. ანტიოქე III ძვ. წ. 187 წელს ელემაისში (სპარსეთი) ტაძრის გაძარცვის დროს მოკლეს. ამგვარად, ანტიოქე III ‘დაეცა’ ანუ გარდაიცვალა, ხოლო მის შემდეგ მისი ძე სელევკე IV — ჩრდილოეთის შემდგომი მეფე — ავიდა ტახტზე.

ორთაბრძოლა გრძელდება

36. ა) როგორ განაგრძო ბრძოლა სამხრეთის მეფემ, მაგრამ რა დაემართა მას? ბ) როგორ გარდაიცვალა სელევკე IV და ვინ ავიდა ტახტზე მის შემდეგ?

³⁶ სამხრეთის მეფე პტოლემე V შეეცადა, ხელში ჩაეგდო პროვინციები, რომლებიც, როგორც კლეოპატრას მზითევი, მას უნდა გადასცემოდა, მაგრამ ყველაფერი იმით დამთავრდა, რომ ის მოწამლეს. მის შემდეგ პტოლემე VI გამეფდა. მაგრამ რა დაემართა სელევკე IV-ს? რომის მიერ დაკისრებული დიდძალი ხარკის გადასახდელად მან თავისი ხაზინის გამგე ჰელიოდორუსი იერუსალიმის ტაძრის საგანძურის ხელში ჩასაგდებად გაგზავნა. ჰელიოდორუსს ტახტზე ასვლა უნდოდა და მოკლა სელევკე IV. მაგრამ პერგამონის მეფე ევმენემ და მისმა ძმა ატალემ მოკლული მეფის ძმა ანტიოქე IV გაამეფეს.

37. ა) როგორ ცდილობდა ანტიოქე IV იეჰოვა ღმერთზე მეტად თავის ამაღლებას? ბ) რა მოჰყვა ანტიოქე IV-ის მიერ იერუსალიმის ტაძრის წაბილწვას?

³⁷ ჩრდილოეთის ახალ მეფე ანტიოქე IV-ს სურდა თავი ღმერთზე მეტად აღემაღლებინა, რისთვისაც იეჰოვას თაყვანისმცემლობის ძირფესვიანად აღმოფხვრას ცდილობდა. იერუსალიმის ტაძარი მან ზევსის ანუ იუპიტერის ტაძრად აქცია, რითაც აშკარად შეურაცხყო იეჰოვა. ძვ. წ. 167 წლის დეკემბერში მან ტაძრის ეზოს დიდებულ სამსხვერპლოზე, სადაც იეჰოვას ყოველდღიურად სწირავდნენ მსხვერპლს, წარმართული სამსხვერპლო აღმართა. ათ დღეში კი ამ წარმართულ სამსხვერპლოზე ზევსს შესწირა მსხვერპლი. ტაძრის ამგვარმა წაბილწვამ ებრაელების აჯანყება გამოიწვია, რასაც მაკაბელები ჩაუდგნენ სათავეში. ანტიოქე IV სამ წელიწადს ებრძოდა აჯანყებულებს. ტაძრის წაბილწვიდან სამი წლისთავზე, ძვ. წ. 164 წელს, იუდა მაკაბელმა ხელახლა მიუძღვნა ტაძარი იეჰოვას და ტაძრის კურთხევის დღესასწაული ხანუკა დააარსა (იოანე 10:22, „ახალი აღთქმა და ფსალმუნი“, 1990).

38. როგორ მოეღო ბოლო მაკაბელთა მმართველობას?

³⁸ მაკაბელებმა, შესაძლებელია, ძვ. წ. 161 წელს დადეს რომთან ხელშეკრულება და ძვ. წ. 104 წელს დამოუკიდებელი სახელმწიფო ჩამოაყალიბეს. მაგრამ მათსა და ჩრდილოეთის სირიელ მეფეს შორის უთანხმოება კვლავაც გრძელდებოდა. ბოლოს რომი ჩაერია. რომაელმა მხედართმთავარმა გნეუს პომპეუსმა სამწელიწად-ნახევრიანი ალყის შემდეგ, ძვ. წ. 63 წელს, აიღო იერუსალიმი. ძვ. წ. 39 წელს რომის სენატმა ჰეროდე, წარმოშობით ედომელი, გამოაცხადა იუდას მეფედ. ჰეროდემ ძვ. წ. 37 წელს იერუსალიმში ბოლო მოუღო მაკაბელთა მმართველობას.

39. რით იყო თქვენთვის სასარგებლო დანიელის 11:1—19-ის განხილვა?

³⁹ რა ზუსტად შესრულდა მეფეთა ორთაბრძოლის შესახებ წინასწარმეტყველების პირველი ნაწილის თითოეული წვრილმანი! მართლაც შთამბეჭდავია, რომ დანიელის წინასწარმეტყველების დაწერიდან დაახლოებით 500 წლის შემდგომი დროის ისტორიის მიმოხილვისას შეგვიძლია ამოვიცნოთ ის მმართველები, რომლებიც ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მეფეების როლებს ასრულებდნენ. მაგრამ ისტორიის განმავლობაში ამ მეფეებს სხვადასხვა პოლიტიკური პირები ენაცვლებოდნენ, რადგანაც ეს ორთაბრძოლა იესოს დედამიწაზე ცხოვრების დროსაც მიმდინარეობდა და თვით ჩვენს დროშიც გრძელდება. ისტორიული მოვლენების დანიელის წინასწარმეტყველებაში მოცემულ საინტერესო წვრილმანებთან შედარება საშუალებას გვაძლევს, ამოვიცნოთ ეს მოქიშპე მეფეები.

[ცხრილი/სურათები 228 გვერდზე]

დანიელის 11:5–19-ში მოხსენიებული მეფეები

ჩრდილოეთის მეფე სამხრეთის მეფე

დანიელი 11:5 სელევკე I ნიკატორი პტოლემე I

დანიელი 11:7—9 სელევკე II პტოლემე III

დანიელი 11:10—12 ანტიოქე III პტოლემე IV

დანიელი 11:13—19 ანტიოქე III პტოლემე V

(ქალიშვილი კლეოპატრა I) მემკვიდრე პტოლემე VI

თავი მეთოთხმეტე

ორთაბრძოლაში მეფეები იცვლებიან

1, 2. ა) რამ აიძულა ანტიოქე IV, დაეკმაყოფილებინა რომის მოთხოვნები? ბ) როდის გამოცხადდა სირია რომის პროვინციად?

სირიის მეფე ანტიოქე IV იპყრობს ეგვიპტეს და თავს მეფედ აცხადებს. ეგვიპტის მეფის, პტოლემე VI-ის თხოვნით, რომი ეგვიპტეში თავის წარმომადგენელს, გაიუს პოპილიუს ლაინასს, გზავნის. პოპილიუსი ძლიერი ფლოტის თანხლებით მიდის ეგვიპტეში და თან მიაქვს რომის სენატის ბრძანებები, რომ ანტიოქე IV-მ უარი თქვას ეგვიპტის მეფობაზე და დატოვოს ქვეყანა. ელევსინში (ალექსანდრიის გარეუბანი) სირიის მეფე და რომის წარმომადგენელი პირისპირ ხვდებიან ერთმანეთს. ანტიოქე IV მრჩევლებთან თათბირისთვის დროს ითხოვს, მაგრამ ლაინასი მის გარშემო ჯოხით წრეს ხაზავს და ეუბნება, რომ თუ პასუხს არ გასცემს წრის გარეთ ფეხს ვერ გადადგამს. დამცირებული ანტიოქე IV რომაელთა მოთხოვნებს აკმაყოფილებს და ძვ. წ. 168 წელს სირიაში ბრუნდება. ამით სირიელ ჩრდილოეთის მეფესა და ეგვიპტელ სამხრეთის მეფეს შორის ორთაბრძოლა მთავრდება.

² რომი დიდ ზეგავლენას ახდენს ახლო აღმოსავლეთზე და მორჩილებაში ჰყავს სირია. ამიტომაც, მიუხედავად იმისა, რომ ძვ. წ. 163 წელს ანტიოქე IV-ის სიკვდილის შემდეგ სელევკიდების დინასტია განაგრძობს მმართველობას, სირიის მეფეები აღარ ასრულებენ „ჩრდილოეთის მეფის“ როლს (დანიელი 11:15). ბოლოს, ძვ. წ. 64 წელს, სირია რომის პროვინციად ცხადდება.

3. როდის და როგორ დაიმორჩილა რომმა ეგვიპტე?

³ ეგვიპტეში პტოლემეების დინასტია ანტიოქე IV-ის სიკვდილიდან 130 წელზე ოდნავ მეტ ხანს განაგრძობს „სამხრეთის მეფის“ როლის შესრულებას (დანიელი 11:14). ძვ. წ. 31 წელს აქციუმის ბრძოლაში რომის მმართველი ოქტავიანე ამარცხებს პტოლემეების დინასტიის უკანასკნელ დედოფალ კლეოპატრა VII-სა და მისი რომაელი მიჯნურის, მარკუს ანტონიუსის, გაერთიანებულ სამხედრო ძალას. მომდევნო წელს კლეოპატრას თვითმკვლელობის შემდეგ ეგვიპტეც რომის პროვინციად ცხადდება და აღარ ასრულებს სამხრეთის მეფის როლს. ძვ. წ. 30 წლისთვის რომი როგორც სირიაზე, ისე ეგვიპტეზე ბატონობს. გამოჩნდებიან თუ არა სხვა მმართველები, რომლებიც ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მეფის როლებს შეასრულებენ?

ახალი მეფე „გადასახადების ამკრეფს“ გზავნის

4. საიდან ვიცით, რომ უნდა გამოჩენილიყო ახალი მმართველი, რომელიც ჩრდილოეთის მეფის როლს შეასრულებდა?

⁴ ახ. წ. 33 წლის გაზაფხულზე იესო ქრისტემ თავის მოწაფეებს უთხრა: „ამრიგად, როცა იხილავთ ‘გატიალების სიბილწეს’, წმიდა ადგილზე მდგომს, წინასწარმეტყველმა დანიელმა რომ თქვა . . . მაშინ, ვინც იუდეაშია, მთებს მიაშურონ“ (მათე 24:15, 16). დანიელის 11:31-ის ციტირებით იესო თავის მიმდევრებს მომავალი „გატიალების სიბილწის“ შესახებ აფრთხილებდა. ამ წინასწარმეტყველების სიტყვები, რომლებიც ჩრდილოეთის მეფეს ეხებოდა, იესომ სირიელი მმართველის, ჩრდილოეთის უკანასკნელი მეფის, ანტიოქე IV-ის, სიკვდილიდან დაახლოებით 195 წლის შემდეგ წარმოთქვა. ცხადია, უნდა გამოჩენილიყო ახალი მმართველი, რომელიც ჩრდილოეთის მეფის როლს შეასრულებდა. ვინ იქნებოდა ის?

5. ვინ „დადგა“ ჩრდილოეთის მეფედ ანტიოქე IV-ის ნაცვლად?

⁵ იეჰოვა ღმერთის ანგელოზმა იწინასწარმეტყველა: «ვინც მის [ანტიოქე IV-ის] ნაცვლად დადგება, გზირებს დაგზავნის, რომ მეფეს პატივი მიაგონ [„რომ დიდებული სამეფო მოიარონ“, აქ]; მაგრამ ის რამდენიმე დღეში დაიღუპება, რისხვისა და ომის გარეშე» (დანიელი 11:20). „მის ნაცვლად“ რომის პირველი იმპერატორი, კეისარ ავგუსტუსის სახელით ცნობილი ოქტავიანე, „დადგა“ (იხილეთ გვერდი 248, „ერთი განდიდებული, მეორე მოძულებული“).

6. ა) როდის გაიგზავნა ‘დიდებულ სამეფოში გადასახადების ამკრეფი’ და რით იყო ეს მოვლენა მნიშვნელოვანი? ბ) რა გაგებით გარდაიცვალა ავგუსტუსი „რისხვისა და ომის“ გარეშე? გ) ვინ გახდა ჩრდილოეთის ახალი მეფე?

⁶ ავგუსტუსის „დიდებულ სამეფოში“ „მშვენიერი ქვეყანა“ — რომის პროვინცია იუდაც — შედიოდა (დანიელი 11:16). ძვ. წ. 2 წელს ავგუსტუსმა „გზირები“ გაგზავნა ხალხის რეგისტრაციის, ანუ აღწერისთვის, შესაძლებელია, იმ მიზნით, რომ გადასახადებისა და სამხედრო სამსახურისთვის ზუსტად სცოდნოდა მოსახლეობის რაოდენობა. ამ ბრძანების გამო იოსები და მარიამი რეგისტრაციისთვის ბეთლემს გაემგზავრნენ და, როგორც ნაწინასწარმეტყველები იყო, იესო ბეთლემში დაიბადა (მიქა 5:1; მათე 2:1—12). ახ. წ. 14 წლის აგვისტოში — „რამდენიმე დღეში“ ანუ მოსახლეობის აღწერის შესახებ ბრძანების გამოსვლიდან არც ისე დიდი ხნის შემდეგ — ავგუსტუსი 76 წლის ასაკში „რისხვის“ ანუ მკვლელობის და „ომის“ გარეშე, ავადმყოფობით გარდაიცვალა. ჩრდილოეთის მეფე მართლაც შეიცვალა. ახლა ამ როლს რომის იმპერატორები, ხოლო მთლიანობაში რომის იმპერია ასრულებდა.

‘საძულველის დადგომა’

7, 8. ა) ვინ გახდა ავგუსტუსის შემდეგ ჩრდილოეთის მეფე? ბ) რატომ მიეგო „მეფური პატივი“ ნაძალადევად კეისარ ავგუსტუსის მემკვიდრეს?

⁷ ანგელოზმა წინასწარმეტყველება შემდეგი სიტყვებით განაგრძო: „მის [ავგუსტუსის] ნაცვლად საძულველი დადგება; მას არ მიაგებენ მეფურ პატივს. იგი უჩუმრად შემოიპარება და მზაკვრობით დაეუფლება სამეფოს. წამლეკავი ურდოები წაილეკება მის წინაშე და შეიმუსრება. ასევე აღთქმის მეუფეც“ (დანიელი 11:21, 22).

⁸ „საძულველი“ ტიბერიუს კეისარი — ავგუსტუსის მესამე ცოლის, ლივიას, ვაჟი — აღმოჩნდა (იხილეთ გვერდი 248, „ერთი განდიდებული, მეორე მოძულებული“). ავგუსტუსს სძულდა გერი მისი ხასიათის გამო და არ სურდა, რომ ის კეისარი გამხდარიყო. „მეფური პატივი“ ნაძალადევად მიეგო ტიბერიუსს მხოლოდ მაშინ, როდესაც მის გარდა სხვა მემკვიდრე აღარ დარჩა. ახ. წ. 4 წელს ავგუსტუსმა იშვილა ტიბერიუსი და ტახტის მემკვიდრედ გამოაცხადა. ავგუსტუსის სიკვდილის შემდეგ 54 წლის ტიბერიუსი — „საძულველი“ — რომის იმპერატორად და ჩრდილოეთის მეფედ ‘დადგა’.

9. რა გაგებით ‘დაეუფლა სამეფოს მზაკვრობით’ ტიბერიუსი?

⁹ „ტიბერიუსი მოხერხებულად ახდენდა ზეგავლენას სენატზე და [ავგუსტუსის სიკვდილიდან] თითქმის ერთი თვის განმავლობაში ნებას არ რთავდა, რომ მისთვის იმპერატორი ეწოდებინათ“, — ნათქვამია „ახალ ბრიტანულ ენციკლოპედიაში“. მან სენატის წინაშე განაცხადა, რომ ავგუსტუსის გარდა ვერავინ შეძლებდა რომის იმპერიის მართვას და წამოაყენა წინადადება, აღედგინათ რესპუბლიკა, სადაც მმართველის პასუხისმგებლობას არა ერთი კაცი, არამედ ჯგუფი იტვირთავდა. „სენატმა ვერ გაბედა მისი წინადადების მიღება, — ამბობს ისტორიკოსი უილ დიურანტი, — და მანამდე უკრა თავი მას, სანამ, ბოლოს და ბოლოს, თანხმობა განაცხადებინა ძალაუფლების ხელში აღებაზე“. დიურანტი განაგრძობს: „ორივე მხარე შესანიშნავად თამაშობდა თავის როლს. ტიბერიუსს ხელს აძლევდა პრინციპატი. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის რაღაც გზას გამონახავდა მისგან თავის ასარიდებლად. სენატი კი ტიბერიუსისადმი შიშითა და სიძულვილით იყო განმსჭვალული, მაგრამ გაურბოდა თეორიულად დამოუკიდებელ სახალხო კრებებზე დაფუძნებული ძველებური რესპუბლიკის აღდგენას“. ამგვარად, ტიბერიუსი „მზაკვრობით დაეუფლა სამეფოს“.

10. როგორ ‘შეიმუსრა წამლეკავი ურდოები’?

¹⁰ ანგელოზის სიტყვების თანახმად, „წამლეკავი ურდოები“ — მეზობელი სახელმწიფოების სამხედრო ძალები — უნდა ‘წალეკილიყო და შემუსრულიყო’. როდესაც ტიბერიუსი ჩრდილოეთის მეფე გახდა, მისი ძმისწული კეისარი გერმანიკუსი მდინარე რაინთან რომაელთა ჯარს ედგა სათავეში. ახ. წ. 15 წელს გერმანიკუსი თავისი ჯარით გერმანელთა სახალხო გმირს, არმინიუსს, შეებრძოლა და სძლია კიდეც. მაგრამ ძალიან ძვირად დაუჯდა ეს გამარჯვება, რის შემდეგაც ტიბერიუსმა შეწყვიტა გერმანიაში ლაშქრობა. ნაცვლად ამისა, ის გერმანიაში სამოქალაქო ომის გაჩაღებას უწყობდა ხელს, რითაც გერმანული ტომების გათიშვას ცდილობდა. ტიბერიუსი, ძირითადად, თავდაცვით საგარეო პოლიტიკას ატარებდა და საზღვრებს ამაგრებდა. ამგვარი პოლიტიკით საკმაოდ დიდ წარმატებას მიაღწია; „წამლეკავი ურდოები“ დაამარცხა და ‘შემუსრა’.

11. როგორ ‘შეიმუსრა აღთქმის მეუფე’?

¹¹ აგრეთვე ‘შეიმუსრა’ იეჰოვა ღმერთის მიერ დედამიწაზე ყველა ადამიანის კურთხევისთვის აბრაამთან დადებული „აღთქმის მეუფე“. აბრაამის თესლი, რომელიც ამ აღთქმაში მოიხსენიებოდა იესო ქრისტე იყო (დაბადება 22:18; გალატელთა 3:16). ახ. წ. 33 წლის 14 ნისანს იესო იერუსალიმში, რომაელთა პრეტორიაში, პონტოელი პილატეს წინაშე წარსდგა. იუდეველმა მღვდლებმა იესოს იმპერატორის ღალატში დასდეს ბრალი. მაგრამ იესომ უთხრა პილატეს: „ჩემი სამეფო არ არის ამ წუთისოფლისა . . . ჩემი სამეფო არ არის სააქაო“. იმ მიზნით, რომ პილატეს არ გაეთავისუფლებინა უდანაშაულო იესო, იუდეველები აყვირდნენ: „თუ ამას გაათავისუფლებ, არა ხარ მეგობარი კეისრისა, რადგან, ვინც მეფედ ხდის თავს, კეისარს ეწინააღმდეგება“. იუდეველებმა იესოს სიკვდილით დასჯა მოითხოვეს და განაცხადეს: „ჩვენ არ გვყავს მეფე, კეისრის გარდა!“ კანონს „უდიდებულესობის შეურაცხყოფისათვის“ ტიბერიუსი, ფაქტობრივად, კეისრის ნებისმიერ შეურაცხყოფაზე ავრცელებდა. ამ კანონის ძალით, პილატემ იესო ‘შესამუსრავად’ ანუ წამების ძელზე გასაკრავად გადასცა მათ (იოანე 18:36; 19:12—16; მარკოზი 15:14—20).

ტირანს თავისი „ზრახვები“ ამოძრავებს

12. ა) ვინ შეუერთდა ტიბერიუსს? ბ) როგორ ‘გაძლიერდა ერთი მუჭა ხალხის შემწეობით’ ტიბერიუსი?

¹² ანგელოზმა შემდეგი სიტყვებით განაგრძო ტიბერიუსის შესახებ წინასწარმეტყველება: «მას შემდეგ, რაც მას შეუერთდება [„შეუერთდებიან“, აქ], მზაკვრულად იმოქმედებს; აღზევდება და გაძლიერდება ერთი მუჭა ხალხის შემწეობით» (დანიელი 11:23). რომის სენატის წევრები ოფიციალურად ‘შეუერთდნენ’ ტიბერიუსს, რის შემდეგაც ის, ფორმალურად, მათზე იყო დამოკიდებული. მაგრამ ტიბერიუსი მზაკვრულად მოქმედებდა და ‘ერთი მუჭა ხალხის შემწეობით ძლიერდებოდა’. ეს ერთი მუჭა ხალხი რომის კედელთან დაბანაკებული რომაელთა პრეტორიანული გვარდია იყო. მისი სიახლოვე აშინებდა სენატს და, გარდა ამისა, საშუალებას აძლევდა ტიბერიუსს ხალხში ნებისმიერი აჯანყება ჩაეხშო. ამგვარად, ტიბერიუსი 10 000-კაციანი გვარდიის შემწეობით თავის ძლიერებას ინარჩუნებდა.

13. რაში გადააჭარბა ტიბერიუსმა თავის მამა-პაპას?

¹³ ანგელოზმა განაგრძო წინასწარმეტყველება: „მშვიდსა და ნაყოფიერ ქვეყანაში შევა იგი და ისეთ რასმე ჩაიდენს, რაც არც მის მამებს და არც მის მამის მამებს ჩაუდენიათ. ნაალაფარს, ნაძარცვ ქონებასა და დოვლათს გაანაწილებს. ციხე-სიმაგრეებისკენ ექნება ზრახვები, მაგრამ ერთ ხანამდე“ (დანიელი 11:24). ტიბერიუსი მეტისმეტად ეჭვიანი იყო, რის გამოც, მისი ბრძანებით, მრავალი გამოასალმეს სიცოცხლეს. პრეტორიანული გვარდიის მეთაურის, სეიანეს, ზეგავლენის გამო მისი მმართველობის ბოლო პერიოდი ტერორით გამოირჩეოდა. ბოლოს სეიანეც მოხვდა ეჭვმიტანილთა შორის და სიკვდილით დაისაჯა. ტიბერიუსმა სისასტიკეში თავის მამა-პაპას გადააჭარბა.

14. ა) როგორ გაანაწილა ტიბერიუსმა „ნაალაფარი, ნაძარცვი ქონება და დოვლათი“ იმპერიის ყველა პროვინციაში? ბ) როგორ პიროვნებად იცნობდნენ ტიბერიუსს სიკვდილის წინ?

¹⁴ ტიბერიუსმა „ნაალაფარი, ნაძარცვი ქონება და დოვლათი“ იმპერიის ყველა პროვინციაში გაანაწილა. მისი სიკვდილის დროისთვის რომის მორჩილებაში მყოფი ყველა ერი შესანიშნავად ცხოვრობდა. გადასახადები ისედაც დაბალი იყო, მაგრამ ტიბერიუსი სულგრძელობასაც იჩენდა იმ ტერიტორიებში მცხოვრები ხალხისადმი, სადაც სირთულეები იქმნებოდა. ის დაუსჯელს არ ტოვებდა არც ერთ ჯარისკაცს ან მოხელეს, რომელიც ვინმეს ჩაგრავდა ან კანონს არღვევდა. იმპერატორის სიძლიერე საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას უზრუნველყოფდა. ერებს შორის ურთიერთობის გაუმჯობესებით ვითარდებოდა ვაჭრობა. ტიბერიუსი თვალყურს ადევნებდა, რომ სახელმწიფო საქმეები თვით რომში და მთელ იმპერიაში ყოველთვის პატიოსნად შესრულებულიყო. კანონმდებლობა გაუმჯობესებული იყო, ხოლო საზოგადოებრივი და ზნეობრივი ნორმები კეისარ ავგუსტუსის მიერ გატარებული რეფორმებით იყო განმტკიცებული. მაგრამ ტიბერიუსს თავისი „ზრახვები“ ამოძრავებდა. რომაელი ისტორიკოსი ტაციტუსი მას თვალთმაქც და შენიღბვაში დახელოვნებულ პიროვნებად ახასიათებს. ახ. წ. 37 წლის მარტს სიკვდილის წინ ტიბერიუსს ტირანად იცნობდნენ.

15. რა მდგომარეობა იყო რომში ახ. წ. I საუკუნის დამლევსა და II საუკუნის დამდეგს?

¹⁵ ტიბერიუსის შემდეგ ჩრდილოეთის მეფის როლს ასრულებდნენ რომის იმპერატორები: გაიუს კეისარი (კალიგულა), კლავდიუს I, ნერონი, ვესპასიანე, ტიტუსი, დომიციანე, ნერვა, ტრაიანე და ადრიანე. «ძირითადად, — ნათქვამია „ახალ ბრიტანულ ენციკლოპედიაში“, — ავგუსტუსის შემდგომი იმპერატორები მისსავე მმართველობით პოლიტიკასა და სამშენებლო პროგრამას განაგრძობდნენ, და მცირეოდენ ცვლილებებს ხალხს გაზვიადებულად წარმოუდგენდნენ». ამავე ნაშრომში შემდეგ ნათქვამია: „რომის მოსახლეობა არასდროს ყოფილა ისეთი მრავალრიცხოვანი, როგორც I საუკუნის დამლევსა და II საუკუნის დამდეგს, როდესაც იმპერია დიდების მწვერვალზე იყო“. მიუხედავად იმისა, რომ საზღვრების შენარჩუნებასთან დაკავშირებით ამ პერიოდისთვის რომი გარკვეულ სიძნელეებს აწყდებოდა, მასსა და სამხრეთის მეფეს შორის ნაწინასწარმეტყველები პირველი შეტაკება ახ. წ. III საუკუნემდე არ მომხდარა.

სამხრეთის მეფის წინააღმდეგ აღმდგარი

16, 17. ა) ვინ იყო დანიელის 11:25-ში მოხსენიებული ჩრდილოეთის მეფე? ბ) ვინ გამოვიდა სამხრეთის მეფის როლში და როგორ?

¹⁶ ღვთის ანგელოზმა წინასწარმეტყველება განაგრძო: «აღაგზნებს [ჩრდილოეთის მეფე] თავის ძალასა და გულს სამხრეთის მეფის წინააღმდეგ დიდძალი ლაშქრით; სამხრეთის მეფეც დიდძალი და ფრიად ძლიერი ლაშქრით გამოვა საომრად, მაგრამ მას ვერ გაუმკლავდება [„ის [ჩრდილოეთის მეფე] კი დაეცემა“, აქ], რადგან მის წინააღმდეგ შეთქმულებები იქნება. მისი პურ-მარილის მჭამელები შემუსრავენ მას. წაილეკება მისი ლაშქარი და მრავალი დახოცილი დაეცემა» (დანიელი 11:25, 26).

¹⁷ დაახლოებით 300 წლის შემდეგ, რაც ოქტავიანემ ეგვიპტე რომის პროვინციად აქცია, ჩრდილოეთის მეფის როლს რომის იმპერატორი ავრელიანე ასრულებდა. სამხრეთის მეფის როლში კი რომის კოლონია, პალმირა, დედოფალი სეპტიმია ზენობია გამოვიდაa (იხილეთ გვერდი 252, „ზენობია — პალმირის მებრძოლი დედოფალი“). პალმირელთა ჯარმა ახ. წ. 269 წელს, ვითომ რომის პოზიციების გასამყარებლად, დაიკავა ეგვიპტე. ზენობიას სურდა, პალმირა აღმოსავლეთის მთავარ ქალაქად ექცია და რომის აღმოსავლეთ პროვინციებზე გაბატონებულიყო. მისი მიზნებით შეშინებულმა ავრელიანემ „თავისი ძალა და გული“ ზენობიას წინააღმდეგ აღაგზნო.

18. რა შედეგით დამთავრდა ჩრდილოეთის მეფე იმპერატორ ავრელიანესა და სამხრეთის მეფე დედოფალ ზენობიას ორთაბრძოლა?

¹⁸ სამხრეთის მეფე ზენობია ჩრდილოეთის მეფის წინააღმდეგ ‘გამოვიდა საომრად დიდძალი და ფრიად ძლიერი ლაშქრით’, რომელსაც ზაბდასი და ზაბაი სარდლობდნენ. მაგრამ ავრელიანემ დაიპყრო ეგვიპტე და მცირე აზიასა და სირიაზეც გაილაშქრა. ზენობია ემესასთან (დღევანდელი ჰომსი) დამარცხდა და პალმირისკენ დაიხია. როდესაც ავრელიანემ ქალაქი ალყაში მოაქცია, ზენობია მამაცურად შეეცადა მის დაცვას, თუმცა უშედეგოდ. ის და მისი ვაჟი სპარსეთისკენ გაიქცნენ, მაგრამ რომაელებმა მდინარე ევფრატთან შეიპყრეს. ახ. წ. 272 წელს პალმირელები მოწინააღმდეგეს დანებდნენ. ავრელიანემ დაინდო ზენობია და ახ. წ. 274 წელს რომში თავისი ტრიუმფალური პროცესიის ყველაზე მიმზიდველ სანახაობად აქცია. მთელი დარჩენილი სიცოცხლის მანძილზე ზენობია ცხოვრობდა როგორც რომაელი მანდილოსანი.

19. როგორ დაეცა ავრელიანე „შეთქმულებების“ გამო?

¹⁹ ავრელიანე ‘შეთქმულებების გამო დაეცა’. ახ. წ. 275 წელს ის სპარსეთზე სალაშქროდ გაეშურა, მაგრამ სანამ თრაკიაში ხელსაყრელ დროს ელოდა, რომ სრუტეებით მცირე აზიაში გასულიყო, „მისი პურ-მარილის მჭამელებმა“ შეთქმულება მოაწყვეს და ‘შემუსრეს’ ის. ავრელიანე დანაშაულის გამო დასჯას უპირებდა თავის მდივან ეროსს. მაგრამ ეროსმა შეადგინა თითქოსდა იმპერატორისგან სიკვდილმისჯილთა სია, რომელშიც რამდენიმე სამხედრო მეთაურის სახელიც შეიტანა. ამან სიაში მოხვედრილები აღძრა, შეთქმულება მოეწყოთ და მოეკლათ ავრელიანე.

20. როგორ ‘წაილეკა’ ჩრდილოეთის მეფის „ლაშქარი“?

²⁰ იმპერატორ ავრელიანეს სიკვდილით ჩრდილოეთის მეფეს არსებობა არ შეუწყვეტია. მის შემდეგ სხვა რომაელი მმართველები იდგნენ ქვეყნის სათავეში. გარკვეული დროის მანძილზე დასავლეთ რომისა და აღმოსავლეთ რომის იმპერიებს სხვადასხვა იმპერატორები მართავდნენ. ამ იმპერატორების დროს ჩრდილოეთის მეფის „ლაშქარი“ ‘წაილეკა’ და მრავალი ‘დახოცილი დაეცა’ ჩრდილოეთიდან გერმანიკული ტომების შემოსევის გამო. ახ. წ. IV საუკუნიდან რომის იმპერიას გამუდმებით თავს ესხმოდნენ გუთები. ახ. წ. 476 წელს გერმანელმა ბელადმა, ოდოაკრმა, რომის უკანასკნელი იმპერატორი ჩამოაგდო. დასავლეთ რომის იმპერია VI საუკუნის დამდეგისთვის უკვე დაშლილი იყო და ბრიტანიას, გალიას, იტალიას, ჩრდილოეთ აფრიკასა და ესპანეთს გერმანელი მეფეები მართავდნენ. აღმოსავლეთ რომის იმპერიამ კი XV საუკუნემდე იარსება.

უზარმაზარი იმპერია დაყოფილია

21, 22. რა ცვლილებები მოახდინა კონსტანტინემ ახ. წ. IV საუკუნეში?

²¹ ღვთის ანგელოზს ყურადღება არ გაუმახვილებია საუკუნეების განმავლობაში რომის იმპერიის დაცემასთან დაკავშირებულ უმნიშვნელო წვრილმანებზე. მან ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მეფეების მომავალი ბრძოლების შესახებ განაგრძო წინასწარმეტყველება. მაგრამ რომის იმპერიაში განვითარებული მოვლენების მოკლე მიმოხილვა ორთაბრძოლაში ჩაბმული შემდგომი დროის მეფეების ამოცნობაში დაგვეხმარება.

²² რომის იმპერატორმა კონსტანტინემ IV საუკუნეში სახელმწიფო რელიგიად განდგომილი ქრისტიანობა გამოაცხადა. ახ. წ. 325 წელს მან ნიკეაში (მცირე აზია) საეკლესიო კრებაც კი მოიწვია თავისივე ხელმძღვანელობით. მოგვიანებით მან საიმპერატორო რეზიდენცია რომიდან ბიზანტიონში ანუ კონსტანტინოპოლში გადაიტანა და იმპერიის დედაქალაქად კონსტანტინოპოლი გამოაცხადა. ახ. წ. 395 წლის 17 იანვარს იმპერატორ თეოდოსიუს I-ის სიკვდილის შემდეგ რომის იმპერიას სათავეში აღარ ჰყოლია მხოლოდ ერთი იმპერატორი.

23. ა) როგორ დაიყო რომის იმპერია თეოდოსიუსის სიკვდილის შემდეგ? ბ) როდემდე იარსება აღმოსავლეთ რომის იმპერიამ? გ) ვინ მართავდა ეგვიპტეს 1517 წლიდან?

²³ თეოდოსიუსის სიკვდილის შემდეგ რომის იმპერია მისმა ორმა ვაჟმა გაიყო. ჰონორიუსმა დასავლეთ ნაწილი მიიღო, არკადიუსმა კი — აღმოსავლეთი, სადაც დედაქალაქი კონსტანტინოპოლი მდებარეობდა. ბრიტანია, გალია, იტალია, ესპანეთი და ჩრდილოეთ აფრიკა დასავლეთ რომის იმპერიის პროვინციები იყო; მაკედონია, თრაკია, მცირე აზია, სირია და ეგვიპტე კი — აღმოსავლეთის. ახ. წ. 642 წელს ეგვიპტის დედაქალაქი ალექსანდრია სარკინოზებმა (არაბებმა) ჩაიგდეს ხელში და ეგვიპტე ხალიფატის პროვინციად იქცა. 1449 წლის იანვარში აღმოსავლეთ რომის იმპერიაში უკანასკნელი იმპერატორი კონსტანტინე XI ავიდა ტახტზე. 1453 წლის 29 მაისს თურქ-ოსმალებმა სულთან მეჰმედ II-ის მეთაურობით აიღეს კონსტანტინოპოლი და ბოლო მოუღეს აღმოსავლეთ რომის იმპერიას. 1517 წლიდან ეგვიპტე თურქეთის პროვინციად გამოცხადდა. მაგრამ დროთა განმავლობაში ძველი სამხრეთის მეფის ეს სამფლობელო დასავლეთის ერთ-ერთი იმპერიის ხელში უნდა გადასულიყო.

24, 25. ა) ისტორიკოსების აზრით, რამ მისცა დასაბამი „საღვთო რომის იმპერიას“? ბ) ვინ მოიპოვა საბოლოოდ „საღვთო რომის იმპერიის“ იმპერატორის ტიტული?

²⁴ დასავლეთ რომის იმპერიაში განსაკუთრებით აღზევდა რომის კათოლიკე ეპისკოპოსი — პაპი ლეო I, რომელიც კარგად ცნობილი იყო ახ. წ. V საუკუნეში რომის პაპის უფლებათა განმტკიცებისთვის ბრძოლით. დროთა განმავლობაში პაპებმა თავიანთ თავზე აიღეს დასავლეთ რომის იმპერატორის კურთხევა. პირველად რომში, ახ. წ. 800 წლის შობის დღესასწაულზე, პაპმა ლეო III-მ ახალი დასავლეთ რომის იმპერატორად ფრანკთა მეფე კარლოსი (კარლოს დიდი) აკურთხა. ამ მოვლენამ აღადგინა იმპერატორის ტახტი რომში და, როგორც ისტორიკოსები ამბობენ, დასაბამი მისცა „საღვთო რომის იმპერიას“. ამ დროიდან არსებობდა აღმოსავლეთ რომის იმპერია და დასავლეთით „საღვთო რომის იმპერია“. სახელმწიფო რელიგია ორივეგან ქრისტიანობა იყო.

²⁵ კარლოს დიდის მემკვიდრეებმა იმპერიის მართვა ვერ შეძლეს. გარკვეული დროის მანძილზე იმპერატორის ტახტი თავისუფალიც კი იყო. ამ პერიოდში იტალიის ჩრდილოეთი და ცენტრალური ნაწილი გერმანელ მეფე ოტო I-ს ჰქონდა ხელში ჩაგდებული. მან თავი იტალიის მეფედ გამოაცხადა. ახ. წ. 962 წლის 2 თებერვალს პაპმა იოანე XII-მ ოტო I „საღვთო რომის იმპერიის“ იმპერატორად აკურთხა. იმპერიის დედაქალაქი გერმანიაში იყო და მისი იმპერატორები, ისევე როგორც მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი, გერმანელები იყვნენ. ხუთი საუკუნის შემდეგ იმპერატორის ტიტული ავსტრიელი ჰაბსბურგების დინასტიამ მოიპოვა და „საღვთო რომის იმპერიის“ არსებობის მანძილზე ფლობდა მას.

ახალი მეფეების გამოჩენა

26. ა) როგორ დაიშალა „საღვთო რომის იმპერია“? ბ) რომელი იმპერია გახდა ჩრდილოეთის მეფე?

²⁶ ნაპოლეონ I-მა სასიკვდილო დარტყმა მიაყენა „საღვთო რომის იმპერიას“, როდესაც 1805 წელს გერმანიაში მოპოვებული გამარჯვებების შემდეგ სახელმწიფოდ არ სცნო ის. იმპერატორი ფრანც II 1806 წლის 6 აგვისტოს იძულებული გახდა, უარი ეთქვა რომის იმპერატორის ტიტულზე და ავსტრიის იმპერატორის ტიტულით დაკმაყოფილებულიყო. რომის პაპი ლეო III-ისა და ფრანკთა მეფე კარლოს დიდის მიერ შექმნილი „საღვთო რომის იმპერია“ 1 006 წლის შემდეგ დაიშალა. 1870 წელს რომი ვატიკანისგან დამოუკიდებელი იტალიის დედაქალაქი გახდა. მომდევნო წელს შეიქმნა გერმანიის იმპერია, რომელსაც კეისრად წოდებული ვილჰელმ I ჩაუდგა სათავეში. ამგვარად, საერთაშორისო არენაზე გამოჩნდა ჩრდილოეთის თანამედროვე მეფე — გერმანია.

27. ა) როგორ იქცა ეგვიპტე ბრიტანეთის პროტექტორატად? ბ) ვინ დაიწყო სამხრეთის მეფის როლის შესრულება?

²⁷ მაგრამ ვინ ასრულებდა ამ დროს სამხრეთის მეფის როლს? ისტორია ცხადყოფს, რომ იმპერიული ძალაუფლება XVII საუკუნეში ხელში აიღო ბრიტანეთმა. 1798 წელს ნაპოლეონმა დაიპყრო ეგვიპტე, რითაც ბრიტანეთს სავაჭრო კავშირები გაუწყვიტა. ამის გამო ბრიტანეთსა და საფრანგეთს შორის ომი დაიწყო. ინგლის-ოსმალეთის ჯარებმა აიძულეს ფრანგები, დაეტოვებინათ ეგვიპტე, რის შემდეგაც ბრიტანეთმა განახლებულ ორთაბრძოლაში ჩაბმული სამხრეთის მეფის როლის შესრულება დაიწყო. შემდეგ საუკუნეში ეგვიპტეზე ბრიტანეთის ზეგავლენა კიდევ უფრო გაიზარდა. 1882 წლიდან ეგვიპტე, ფაქტობრივად, ბრიტანეთის მორჩილებაში მოექცა. 1914 წელს პირველი მსოფლიო ომის დაწყებისას ეგვიპტე თურქეთის შემადგენლობაში იყო და მას ხედივი ანუ სულთნის ნაცვალი მართავდა. მაგრამ მას შემდეგ, რაც თურქეთმა ამ ომში გერმანიის მხარე დაიკავა, ბრიტანეთმა ჩამოაგდო ხედივი და ეგვიპტე ბრიტანეთის პროტექტორატად გამოაცხადა. თანდათანობით ინგლისსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს შორის მჭიდრო კავშირები დამყარდა, რის შედეგადაც ინგლის-ამერიკის მსოფლიო მპყრობელი ჩამოყალიბდა. ამ მსოფლიო მპყრობელმა სამხრეთის მეფის როლის შესრულება დაიწყო.

[სქოლიო]

[ჩარჩო/სურათი 248—251 გვერდზე]

ერთი განდიდებული, მეორე მოძულებული

ერთმა არეულ-დარეული „რესპუბლიკა“ მსოფლიო იმპერიად აქცია. მეორემ ქვეყნის სიმდიდრე 23 წელიწადში ოცჯერ გაზარდა. სიკვდილის შემდეგ ხალხი ერთს განადიდებდა, მეორეს კი სიძულვილით მოიხსენიებდა. ეს ორი იმპერატორი იესოს დედამიწაზე ცხოვრებისა და მსახურების წლებში მართავდა რომის იმპერიას. ვინ იყვნენ ისინი? რატომ იყო ერთი განდიდებული, ხოლო მეორე — მოძულებული?

‘აგურის რომი მარმარილოსად აქცია’

ძვ. წ. 44 წელს, როდესაც იულიუს კეისარი მოკლეს, მისი დის შვილიშვილი გაიუს ოქტავიანე მხოლოდ 18 წლის იყო. ახალგაზრდა ოქტავიანე, იულიუს კეისრის შვილობილი და მემკვიდრე, მემკვიდრეობის მისაღებად დაუყოვნებლივ ჩავიდა რომში. რომში მას დახვდა საშინელი მეტოქე, კეისრის მხედართმთავარი მარკუს ანტონიუსი, რომელიც კეისრის მემკვიდრეობაზე აცხადებდა პრეტენზიას. პოლიტიკურმა ინტრიგამ და ძალაუფლებისთვის ბრძოლამ 13 წელიწადს გასტანა.

ოქტავიანემ პოზიციის გამაგრება მხოლოდ ეგვიპტის დედოფალ კლეოპატრასა და მისი მიჯნურის — მარკუს ანტონიუსის — გაერთიანებული სამხედრო ძალის დამარცხების შემდეგ (ძვ. წ. 31) შეძლო. მომდევნო წელს ანტონიუსმა და კლეოპატრამ თავი მოიკლეს და ოქტავიანემ ეგვიპტე შემოიერთა. ამგვარად, საბერძნეთის იმპერიის ყოველგვარი კვალი წაიშალა და მსოფლიო მპყრობელი რომი გახდა.

ოქტავიანეს ყოველთვის ახსოვდა, რომ იულიუს კეისარი ძალაუფლების დესპოტურად გამოვლენის გამო მოკლეს და სიფრთხილეს იჩენდა, არ გაემეორებინა მისი შეცდომა. ამიტომაც „რესპუბლიკის“ მომხრე რომაელთა გრძნობები რომ არ შეელახა, ავგუსტუსმა თავისი მონარქია „რესპუბლიკის“ საბურვლით შენიღბა. მან უარი თქვა „მეფისა“ და „დიქტატორის“ ტიტულებზე. აგრეთვე განაცხადა, რომ აპირებდა, მოეხსნა თავისი რწმუნებები და რომის სენატისთვის გადაეცა ყველა პროვინციის გამგებლობა. ამგვარმა ტაქტიკამ გაჭრა. პოლიტიკურ ცხოვრებაში გაწრთვნილმა სენატორებმაც დაჟინებით „აიძულეს“ ოქტავიანე, შეენარჩუნებინა სახელმწიფოს მართვა-გამგეობის უმაღლესი რწმუნებანი.

გარდა ამისა, ძვ. წ. 27 წლის 16 იანვარს სენატმა ოქტავიანეს „ავგუსტუსი“ ანუ „აღზევებული და წმიდა“ უწოდა. ოქტავიანემ არა მარტო თანხმობა განაცხადა ამ ტიტულის მიღებაზე, არამედ ეს სახელი ერთ-ერთ თვესაც დაარქვა. ამ თვეს — აგვისტოს — თებერვლიდან აღებული ერთი დღე მიუმატა, რომ მასშიც იმდენივე დღე ყოფილიყო, რამდენიც ივლისის თვეში, რომელიც იულიუს კეისრის სახელს ატარებდა. ამგვარად, ოქტავიანე რომის პირველი იმპერატორი გახდა და ისტორიაში დარჩა როგორც კეისარი ავგუსტუსი, ანუ „აღზევებული“. მოგვიანებით მან აგრეთვე მიიღო ტიტული „pontifex maximus“ (უმაღლესი ქურუმი), ხოლო ძვ. წ. 2 წელს — იესოს დაბადების წელს — სენატმა უბოძა ტიტული „Pater Patriae“, ანუ „მამა სამშობლოისა“.

იმავე წელს „გამოვიდა კეისარ ავგუსტუსის ბრძანება: აღეწერათ მთელი მოსახლეობა . . . [და] ყველანი მიდიოდნენ ჩასაწერად, თითოეული თავის ქალაქში“ (ლუკა 2:1–3). ამ ბრძანების გამო იესო ბეთლემში დაიბადა, რითაც ბიბლიური წინასწარმეტყველება შესრულდა (დანიელი 11:20; მიქა 5:1).

ავგუსტუსის მმართველობის პერიოდი, გარკვეულწილად, პატიოსნებითა და სტაბილურობით გამოირჩეოდა. მან შექმნა კარგი საფოსტო სისტემა, გაიყვანა გზები და ააგო ხიდები. მოახდინა არმიის რეორგანიზაცია, შექმნა მუდმივი ფლოტი და ჩამოაყალიბა საიმპერატორო დაცვის პრივილეგირებული რაზმი — პრეტორიანული გვარდია. მისი მმართველობის დროს მოღვაწეობდნენ სახელგანთქმული პოეტები ვერგილიუსი და ჰორაციუსი. მოქანდაკენი ქმნიდნენ სკულპტურის შესანიშნავ ნიმუშებს, რომლებიც დღეს კლასიკური სტილის შედევრებად არის მიჩნეული. ავგუსტუსმა დაასრულა იულიუს კეისრის მიერ დაწყებული მშენებლობები და აღადგინა მრავალი ტაძარი. მისმა „Pax Romana“-მ (რომაული ზავი) 200 წელზე მეტ ხანს გასტანა. ახ. წ. 14 წლის 19 აგვისტოს 76 წლის ავგუსტუსი გარდაიცვალა, რის შემდეგაც ის გააღმერთეს.

ავგუსტუსი იკვეხნიდა, რომ მან ‘აგურის რომი მარმარილოსად აქცია’. მას არ სურდა, რომი ძველი „რესპუბლიკის“ არეულობას დაბრუნებოდა, ამიტომაც განზრახული ჰქონდა, ქვეყნისთვის მომავალი იმპერატორი მოემზადებინა. მაგრამ მას დიდი არჩევანი არ ჰქონია. როდესაც ავგუსტუსის ძმისწული, ორი შვილიშვილი, სიძე და გერი დაიღუპნენ, ერთადერთ მემკვიდრედ მისი მეორე გერი ტიბერიუსი დარჩა.

„საძულველი“ იმპერატორი

ავგუსტუსის სიკვდილიდან ერთი თვეც არ იყო გასული, რომ რომის სენატმა 54 წლის ტიბერიუსი გამოაცხადა იმპერატორად. მან სიკვდილამდე, ახ. წ. 37 წლამდე, იმმართველა. აქედან გამომდინარე, იესოს მსახურების წლებში ის იყო რომის იმპერატორი.

ტიბერიუსს, როგორც იმპერატორს, დადებითი თვისებებიც ჰქონდა და უარყოფითიც. მისი დადებითი თვისებებიდან აღსანიშნავია, რომ ის დიდძალ თანხებს არ ხარჯავდა ფუფუნებისთვის. ამის წყალობით იმპერია ყვაოდა და საჭირო სახსრებიც არსებობდა გასაჭირისა და ძნელბედობის პერიოდებისთვის. ტიბერიუსი თავს უბრალო ადამიანად თვლიდა, უარს ამბობდა მრავალ საპატიო ტიტულზე და ხალხს ნებას არ რთავდა, რომ ავგუსტუსივით გაეღმერთებინათ. მას არ დაურქმევია რომელიმე თვისთვის თავისი სახელი, როგორც ეს ავგუსტუსმა და იულიუს კეისარმა გააკეთეს თავიანთი თავის განსადიდებლად, და არც სხვებისთვის მიუცია ნება, მათსავით განედიდებინათ.

მაგრამ ტიბერიუსის უარყოფითი თვისებები დადებითს სჭარბობდა. ურთიერთობაში ის უზომოდ ეჭვიანი და თვალთმაქცი იყო, რის გამოც მრავალს ხოცავდნენ მისი ბრძანებით. მსხვერპლთა შორის ბევრი მისი ძველი მეგობარიც კი აღმოჩნდა. ტიბერიუსმა შემოიღო კანონი „lèse–majesté“ (უდიდებულესობის შეურაცხყოფისათვის), რომელიც არა მხოლოდ დაუმორჩილებლობაზე, არამედ იმპერატორის უბრალოდ აუგად მოხსენიებაზეც კი ვრცელდებოდა. შესაძლებელია ამ კანონის ძალით სთხოვდნენ იუდეველები რომაელ გამგებელ პონტოელ პილატეს იესოს სიკვდილით დასჯას (იოანე 19:12–16).

ტიბერიუსმა რომის ჩრდილოეთ კედელთან ყაზარმები ააგო და პრეტორიანული გვარდია ქალაქის მახლობლად დააბანაკა. გვარდიის სიახლოვე აშინებდა რომის სენატს, რომელიც საფრთხეს უქმნიდა ტიბერიუსის ძალაუფლებას, და საშუალებას აძლევდა იმპერატორს, ხალხის ნებისმიერი წინააღმდეგობა ჩაეხშო. გარდა ამისა, ტიბერიუსი იყენებდა ჯაშუშებს, რის გამოც მისი მმართველობის უკანასკნელი პერიოდი ტერორით გამოირჩეოდა.

ტიბერიუსს გარდაცვალების წინ ტირანად მიიჩნევდნენ. მისი სიკვდილით რომაელებმა გაიხარეს და სენატმა უარი თქვა მის გაღმერთებაზე. ამ და სხვა ფაქტებიდან ვხედავთ, როგორ შესრულდა ტიბერიუსზე წინასწარმეტყველება, რომ „საძულველი“ უნდა დამდგარიყო „ჩრდილოეთის მეფედ“ (დანიელი 11:15, 21).

როგორ უპასუხებდით?

• როგორ გახდა ოქტავიანე რომის პირველი იმპერატორი?

• რა შეიძლება ითქვას ავგუსტუსის მიღწევებზე?

• რა დადებითი და უარყოფითი თვისებები ჰქონდა ტიბერიუსს?

• როგორ შესრულდა ტიბერიუსზე „საძულველის“ შესახებ წინასწარმეტყველება?

[სურათი]

ტიბერიუსი

[ჩარჩო/სურათები 252—255 გვერდებზე]

ზენობია — პალმირას მებრძოლი დედოფალი

„შავგვრემანი იყო . . . მარგალიტივით თეთრი კბილები და შავი დიდრონი, უჩვეულოდ მბრწყინავი და, ამავე დროს, საოცრად მიმზიდველი თვალები ჰქონდა. მისი ხმა ძლიერი და სასიამოვნო იყო. მის მამაკაცურ ჭკუა-გონებას ცოდნაც ამტკიცებდა და ამკობდა. ლათინურად არც თუ ისე კარგად ლაპარაკობდა, მაგრამ შესანიშნავად ფლობდა ბერძნულ, სირიულ და ეგვიპტურ ენებს“, — ასეთი სიტყვებით ასხამს ხოტბას ისტორიკოსი ედუარდ გიბონი ზენობიას — სირიის ქალაქ პალმირას მებრძოლ დედოფალს.

ზენობიას ქმარი იყო პალმირელი დიდგვაროვანი ოდენატე, რომელსაც ახ. წ. 258 წელს რომის კონსულის წოდება მიენიჭა, რადგან მან წარმატებით გაილაშქრა სპარსეთის წანააღმდეგ და რომის იმპერიის საზღვრები გააფართოვა. ორი წლის შემდეგ კი სპარსეთის მეფე საპორ I-ზე გამარჯვებისთვის რომის იმპერატორმა გალიენემ ოდენატეს „კორრეკტორ ტოტიუს ორიენტის“ (მთელი აღმოსავლეთის მმართველი) წოდება მიანიჭა. ბოლოს ოდენატემ თავის თავს „მეფეთა მეფე“ უწოდა. მისი წარმატებები, ძირითადად, ზენობიას სიმამაცისა და გონიერების შედეგი უნდა ყოფილიყო.

ზენობია იმპერიის შექმნისკენ ისწრაფვის

ახ. წ. 267 წელს, როცა ოდენატემ დიდების მწვერვალს მიაღწია, ის და მისი მემკვიდრე მოკლეს. ქმრის ადგილი ზენობიამ დაიკავა, რადგან მისი ვაჟი ჯერ კიდევ პატარა იყო. ამ მშვენიერმა, მიზანსწრაფულმა, ქმართან ერთად ლაშქრობას მიჩვეულმა, უნარიანმა მმართველმა, რომელიც რამდენიმე ენას ფლობდა, თავისი ქვეშევრდომების პატივისცემა და მხარდაჭერა მოიპოვა. ზენობიამ იცოდა ცოდნის ფასი, ამიტომ ირგვლივ მოაზროვნე ხალხი შემოიკრიბა. მის მრჩევლებს შორის იყო ფილოსოფოსი და ორატორი კასიუს ლონგინუსი, რომელსაც იცნობდნენ როგორც „ცოცხალ ბიბლიოთეკასა და მოსიარულე მუზეუმს“. წიგნში „პალმირა და მისი იმპერია — რომის წინააღმდეგ ზენობიას აჯანყება“ (Palmyra and Its Empire—Zenobia’s Revolt Against Rome) რიჩარდ სტოუნმენი აღნიშნავს: „ოდენატეს სიკვდილიდან ხუთ წელიწადში . . . ზენობიამ იმდენს მიაღწია, რომ თავისმა ხალხმა აღმოსავლეთის დედოფლად აღიარა“.

ზენობიას სამფლობელოს ერთ მხარეს ესაზღვრებოდა სპარსეთი, რომელსაც მისი და ოდენატეს ლაშქრობების გამო ძლიერება დაკარგული ჰქონდა, მეორე მხარეს კი — რომის დასუსტებული იმპერია. იმ დროს რომში არსებული მდგომარეობის შესახებ ისტორიკოსი ჯ. რობერტსი ამბობს: „მესამე საუკუნეში . . . რომის იმპერიას აღმოსავლეთ და დასავლეთ საზღვრებზე ცუდად ჰქონდა საქმე, დედაქალაქში კი სამოქალაქო ომი მძვინვარებდა და განუწყვეტლივ იცვლებოდნენ მმართველები. ამ ხნის განმავლობაში ოცდაორი იმპერატორი გამოიცვალა, თუ არ ჩავთვლით პრეტენდენტებს“. სირიის დედოფალი კი თავის სამეფოში აღიარებული აბსოლუტური მონარქი იყო. „მას შეეძლო ესარგებლა ორი იმპერიის [სპარსეთისა და რომის] მდგომარეობით და შეექმნა მესამე იმპერია, რომელიც ამ ორზე იბატონებდა“, — აღნიშნავს სტოუნმენი.

თავისი სამეფო ძალაუფლების გაფართოების შესაძლებლობა ზენობიას ახ. წ. 269 წელს მიეცა, როდესაც ეგვიპტეში რომის მმართველობის მოწინააღმდეგე გამოჩნდა. ზენობიას ჯარი სწრაფად გადავიდა ეგვიპტეში, ჩაახშო ამბოხება და დაეუფლა ქვეყანას. მან თავი ეგვიპტის დედოფლად გამოაცხადა და მოჭრა ფული, რომელზეც თავისი სახელი იყო ამოკვეთილი. ახლა მისი სამეფო მდინარე ნილოსიდან ევფრატამდე იყო გადაჭიმული. ამ დროიდან ზენობიამ „სამხრეთის მეფის“ როლის შესრულება დაიწყო (დანიელი 11:25, 26).

ზენობიას სამეფოს დედაქალაქი

ზენობიამ თავისი ქვეყნის დედაქალაქი პალმირა ისე გააძლიერა და გაალამაზა, რომ რომის იმპერიის ყველაზე დიდ ქალაქებს გაუტოლა. ქალაქის მოსახლეობამ 150 000-ს გადააჭარბა. პალმირა, რომელსაც, გადმოცემების თანახმად, 21-კილომეტრიანი გალავანი ჰქონდა შემოვლებული, მშვენიერმა სახლებმა, ტაძრებმა, ბაღებმა, სვეტებმა და ძეგლებმა შეამკო. მთავარ ქუჩას გასდევდა კორინთული კოლონადები, რომელთა სიმაღლე 15 მეტრს აჭარბებდა; სულ კი დაახლოებით 1 500 კოლონა იყო. ქალაქი სავსე იყო გმირებისა და ქვეყნის მდიდარი კეთილისმყოფელების ქანდაკებებითა და ბიუსტებით. ახ. წ. 271 წელს ზენობიამ თავისი და განსვენებული მეუღლის ქანდაკებაც აღმართა.

მზის ტაძარი პალმირას ერთ-ერთი ღირსშესანიშნაობა იყო, რომელიც, ეჭვგარეშეა, მთავარ როლს ასრულებდა ქალაქის მკვიდრთა რელიგიურ ცხოვრებაში. ზენობიაც მზის თაყვანისმცემლობასთან დაკავშირებული ერთ-ერთი ღვთაების თაყვანისმცემელი უნდა ყოფილიყო. მიუხედავად ამისა, მესამე საუკუნის სირიაში მრავალი რელიგია არსებობდა. ზენობიას სამფლობელოში იყვნენ ეგრეთ წოდებული ქრისტიანები, იუდეველები და მზისა და მთვარის თაყვანისმცემლები. რა აზრის იყო ზენობია ამ განსხვავებულ რელიგიებზე? სტოუნმენი აღნიშნავს: „გონიერი მმართველი არ უგულებელყოფდა ადათ-წესებს, რომლებიც მას თავისი ხალხისთვის მისაღებად მიაჩნდა . . . როგორც ფიქრობდნენ, პალმირას ღმერთები ეხმარებოდნენ“. როგორც ჩანს, ზენობია რელიგიებისადმი შემწყნარებლობას იჩენდა.

ზენობიამ, როგორც პიროვნებამ, მრავალი მოიყვანა აღტაცებაში. მან მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა როგორც დანიელის წიგნში ნაწინასწარმეტყველებმა პოლიტიკურმა ძალამ. მაგრამ მისმა მეფობამ მხოლოდ ხუთ წელიწადს გასტანა. რომის იმპერატორმა ავრელიანემ ახ. წ. 272 წელს დაამარცხა ზენობია და მიწასთან გაასწორა პალმირა. ზენობია შეწყალებულ იქნა. ის რომის სენატორს გაჰყვა ცოლად და, როგორც ჩანს, დარჩენილი წლების განმავლობაში პოლიტიკურ მოღვაწეობას აღარ ეწეოდა.

როგორ უპასუხებდით?

• როგორ აღწერს ზენობიას ერთი ისტორიკოსი?

• რა შეიძლება ითქვას ზენობიას სიმამაცის შესახებ?

• რა დამოკიდებულება ჰქონდა ზენობიას რელიგიისადმი?

[სურათი]

დედოფალი ზენობია მიმართავს თავის მეომრებს.

[ცხრილი/სურათები 246 გვერდზე]

დანიელის 11:20–26-ში მოხსენიებული მეფეები

ჩრდილოეთის მეფე სამხრეთის მეფე

დანიელი 11:20 ავგუსტუსი

დანიელი 11:21—24 ტიბერიუსი

დანიელი 11:25, 26 ავრელიანე დედოფალი ზენობია

ყალიბდება

[სურათი]

ტიბერიუსი

[სურათი]

ავრელიანე

[სურათი]

კარლოს დიდის სტატუეტი

[სურათი]

ავგუსტუსი

[სურათი]

XVII საუკუნის ბრიტანეთის საბრძოლო გემი.

[მთელი 230 გვერდი დათმობილი აქვს სურათს]

[სურათი 233 გვერდზე]

ავგუსტუსი

[სურათი 234 გვერდზე]

ტიბერიუსი

[სურათი 235 გვერდზე]

ავგუსტუსის ბრძანების გამო იოსები და მარიამი ბეთლემს გაემგზავრნენ.

[სურათი 237 გვერდზე]

იესო ‘შეიმუსრა’, როგორც ნაწინასწარმეტყველები იყო მის შესახებ.

[სურათები 245 გვერდზე]

1. კარლოს დიდი; 2. ნაპოლეონ I; 3. ვილჰელმ I; 4. გერმანელი ჯარისკაცები, პირველი მსოფლიო ომი.

თავი მეთხუთმეტე

მეფეთა ორთაბრძოლა მეოცე საუკუნეში

1. ერთი ისტორიკოსის სიტყვების თანახმად, რომელი სახელმწიფოები იყო მოწინავე მე-19 საუკუნის ევროპაში?

„მეცხრამეტე საუკუნის ევროპა მანამდე არნახული დინამიზმით გამოირჩეოდა, — წერს ისტორიკოსი ნორმან დეივისი. — ევროპა, ისე როგორც არასდროს, შეძრული იყო ტექნიკური, ეკონომიკური, კულტურული თუ საკონტინენტთაშორისო ძალით“. «ევროპის ტრიუმფალური „ძალის საუკუნის“ მოწინავე სახელმწიფო, — ამბობს დეივისი, — ჯერ დიდი ბრიტანეთი იყო . . . ხოლო შემდგომ ათწლეულებში გერმანია».

„მზაკვრობა“

2. რომელი სახელმწიფოები ასრულებდნენ „ჩრდილოეთის მეფისა“ და „სამხრეთის მეფის“ როლებს მე-19 საუკუნის ბოლოს?

² მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს გერმანიის იმპერია „ჩრდილოეთის მეფის“, ხოლო ბრიტანეთი „სამხრეთის მეფის“ როლს ასრულებდა (დანიელი 11:14, 15). «ორთავე მეფეს გულში მზაკვრობა ექნება, — თქვა იეჰოვას ანგელოზმა. — სიცრუეს ილაპარაკებენ ერთ სუფრაზე [„მაგიდასთან“, აქ], მაგრამ წარმატება არ ექნებათ, რადგან ბოლო დათქმულ ვადამდე არ დადგება» (დანიელი 11:27).

3, 4. ა) ვინ გახდა გერმანიის რაიხის პირველი იმპერატორი და რა კავშირი ჩამოყალიბდა ამ დროს? ბ) რა პოლიტიკას ატარებდა კაიზერი ვილჰელმი?

³ გერმანიის რაიხის ანუ იმპერიის პირველი იმპერატორი 1871 წლის 18 იანვარს ვილჰელმ I გახდა. კანცლერად მან ოტო ფონ ბისმარკი დანიშნა. ბისმარკი ახალი იმპერიის გაძლიერებას ცდილობდა და ერიდებოდა სხვა ქვეყნებთან კონფლიქტებს, რის გამოც ავსტრია-უნგრეთთან და იტალიასთან დადო ხელშეკრულება, რომელიც სამთა კავშირის სახელით არის ცნობილი. მაგრამ მალე ამ ახალი ჩრდილოეთის მეფის ინტერესებს წინ გადაეღობა სამხრეთის მეფის ინტერესები.

⁴ ვილჰელმ I-ისა და მისი მემკვიდრის, ფრიდრიხ III-ის, სიკვდილის შემდეგ, 1888 წელს, გერმანიის იმპერატორი 29 წლის ვილჰელმ II გახდა. ვილჰელმ II-მ ანუ კაიზერმა ვილჰელმმა აიძულა ბისმარკი გადამდგარიყო და მთელ მსოფლიოში იმპერიალისტური პოლიტიკის გატარება დაიწყო. ერთი ისტორიკოსის სიტყვების თანახმად, „ვილჰელმ II-ის დროს [გერმანია] დაუნდობელი და აგრესიული იყო“.

5. როგორ ისხდნენ მეფეები „ერთ მაგიდასთან“ და რას ლაპარაკობდნენ?

⁵ როცა 1898 წლის 24 აგვისტოს რუსეთის მეფე ნიკოლოზ II-მ ჰააგის (ნიდერლანდი) სამშვიდობო კონფერენციის მოწვევის შესახებ წინადადება წამოაყენა, მდგომარეობა მთელ მსოფლიოში დაძაბული იყო. ამ და შემდგომ 1907 წლის კონფერენციას ჰააგის საერთაშორისო მართლმსაჯულების მუდმივი საერთაშორისო პალატის ჩამოყალიბება მოჰყვა. გერმანიის იმპერია და დიდი ბრიტანეთი ამ პალატაში შესვლით თავს მშვიდობის მომხრეებად აჩვენებდნენ მსოფლიოს. ისინი მეგობრებივით „ერთ მაგიდასთან“ ისხდნენ, მაგრამ ‘გულებში მზაკვრობა ჰქონდათ’. დიპლომატიური ტაქტიკა — ‘მაგიდასთან სიცრუის ლაპარაკი’ — ვერ მოიტანდა ნამდვილ მშვიდობას. რაც შეეხება მათს პოლიტიკურ, კომერციულ და სამხედრო მიზნებს, ‘არ ექნებოდათ წარმატება’, რადგან ორი მეფის ბოლო იეჰოვას მიერ ‘დათქმულ დროს დადგებოდა’.

„წმიდა აღთქმის საწინააღმდეგო ზრახვა“

6, 7. ა) რა გაგებით დაბრუნდა ჩრდილოეთის მეფე „თავის ქვეყანაში“? ბ) როგორ რეაგირებდა სამხრეთის მეფე ჩრდილოეთის მეფის პოლიტიკაზე?

⁶ ღვთის ანგელოზმა წინასწარმეტყველება განაგრძო: „დიდძალი დოვლათით გაბრუნდება ჩრდილოეთის მეფე თავის ქვეყანაში, მაგრამ გულში წმიდა აღთქმის საწინააღმდეგო ზრახვა ექნება. შეისრულებს მას და თავის ქვეყანაში დაბრუნდება“ (დანიელი 11:28).

⁷ კაიზერი ვილჰელმი დაბრუნდა თავის „ქვეყანაში“ ანუ დაუბრუნდა ძველი ჩრდილოეთის მეფის მდგომარეობას. როგორ? მან შექმნა იმპერიალისტური მმართველობა, რომლის მიზანიც იყო გერმანული რაიხისა და მისი ზეგავლენის გაფართოება. ვილჰელმ II-ს კოლონიური მიზნები ჰქონდა აფრიკასა და სხვა ქვეყნებთან დაკავშირებით. ის ისწრაფოდა, ბოლო მოეღო ზღვაზე ბრიტანეთის ბატონობისთვის და აძლიერებდა სამხედრო-საზღვაო ძალას. „გერმანიის ერთ დროს უმნიშვნელო ფლოტმა ათ წელიწადზე ოდნავ მეტ ხანში ბრიტანეთის ფლოტის შემდეგ მეორე ადგილი დაიკავა“, — ნათქვამია „ახალ ბრიტანულ ენციკლოპედიაში“. პირველობის შესანარჩუნებლად ბრიტანეთს ფლოტის გაფართოებაზე ზრუნვა მოუწია. გარდა ამისა, ბრიტანეთმა ხელშეკრულება დადო საფრანგეთთან და რუსეთთან, რის შედეგადაც ჩამოყალიბდა ანტანტა (გულითადი თანხმობა), ანუ „სამთა თანხმობა“. ევროპა მოწინააღმდეგეთა ორ ბანაკად გაიყო. ერთ მხარეს „სამთა კავშირი“, მეორე მხარეს კი „ანტანტა“ იდგა.

8. როგორ იხვეჭდა გერმანიის იმპერია „დიდძალ დოვლათს“?

⁸ გერმანიის იმპერია აგრესიული პოლიტიკის გატარებას განაგრძობდა და „დიდძალ დოვლათს“ იხვეჭდა, რადგანაც ის „სამთა კავშირის“ ძირითადი ძალა იყო. ავსტრია-უნგრეთი და იტალია კათოლიკური სახელმწიფოები იყვნენ, რის გამოც „სამთა კავშირს“ მხარს უჭერდა რომის პაპი, მაშინ როდესაც „ანტანტა“ თავისი, ძირითადად, არაკათოლიკე წევრებით მოკლებული იყო ამას.

9. რა გაგებით ჰქონდა ჩრდილოეთის მეფეს გულში „წმინდა აღთქმის საწინააღმდეგო ზრახვა“?

⁹ რა შეიძლება ითქვას იეჰოვას ხალხზე? ისინი უკვე დიდი ხნის მანძილზე აცხადებდნენ, რომ „წარმართთა ჟამი“ 1914 წელს დასრულდებოდაa (ლუკა 21:24). ამ წელს ზეცაში მმართველობა დაიწყო ღვთის სამეფომ, რომელსაც სათავეში მეფე დავითის მემკვიდრე, იესო ქრისტე, ჩაუდგა (მეორე მეფეთა 7:12—16; ლუკა 22:28, 29). ჯერ კიდევ 1880 წლის მარტის „საგუშაგო კოშკში“ იყო ნათქვამი, რომ „წარმართთა ჟამის“ დასასრულს ღვთის სამეფო დაიწყებდა მმართველობას, მაგრამ გერმანიის იმპერატორს, ჩრდილოეთის მეფეს, გულში ამ ‘სამეფოს წმიდა აღთქმის საწინააღმდეგო’ ზრახვა ჰქონდა. კაიზერი ვილჰელმი არად აგდებდა ღვთის სამეფოს მმართველობას და ‘ასრულებდა’ მსოფლიო ბატონობასთან დაკავშირებულ თავის ზრახვას. ამას კი პირველი მსოფლიო ომი მოჰყვა.

მეფე ‘ფრთხება’ ომში

10, 11. როგორ დაიწყო პირველი მსოფლიო ომი და რა გაგებით მოხდა ეს „დათქმულ დროს“?

¹⁰ „დათქმულ დროს [ჩრდილოეთის მეფე] კვლავ გაილაშქრებს სამხრეთზე, — იწინასწარმეტყველა ანგელოზმა, — მაგრამ ამჯერად ეს ლაშქრობა პირვანდელის მსგავსი არ იქნება“ (დანიელი 11:29). ღვთის მიერ წარმართთა ბატონობის დასასრულისთვის „დათქმული დრო“ დადგა 1914 წელს, როდესაც მისი ნებით ზეციერმა სამეფომ დაიწყო მმართველობა. ამავე წლის 28 ივნისს სერბიელმა ტერორისტმა სარაევოში (ბოსნია) ერცჰერცოგი ფრანც ფერდინანდი და მისი მეუღლე მოკლა. სწორედ ეს მკვლელობა იქცა ნაპერწკლად, რომელმაც პირველი მსოფლიო ომის ქარცეცხლი გააჩაღა.

¹¹ კაიზერი ვილჰელმი ავსტრია-უნგრეთს ურჩევდა, საპასუხო ზომები მიეღო სერბიის წინააღმდეგ. გერმანიის მხარდაჭერაში დარწმუნებულმა ავსტრია-უნგრეთის მთავრობამ 1914 წლის 28 ივლისს ომი გამოუცხადა სერბიას. რუსეთმა სერბიის მხარე დაიჭირა. როდესაც გერმანიამ რუსეთს ომის გამოცხადების ნოტა გადასცა, საფრანგეთი (ანტანტის წევრი და მისი მოკავშირე) რუსეთს მიემხრო. გერმანიამ საფრანგეთსაც გამოუცხადა ომი და პარიზის ადვილად დასამორჩილებლად დაიკავა ბელგიის ტერიტორია, რომლის ნეიტრალიტეტსაც ბრიტანეთი იცავდა. ამის გამო ბრიტანეთმა ომი გამოუცხადა გერმანიას. ომში სხვა ქვეყნებიც ჩაებნენ, ხოლო იტალია „სამთა კავშირიდან“ გამოვიდა და „ანტანტას“ მიემხრო. ომის პერიოდში ბრიტანეთმა ეგვიპტე თავის პროტექტორატად გამოაცხადა, რომ ჩრდილოეთის მეფეს არ გადაეკეტა სუეცის არხი და არ დაეპყრო ეს ქვეყანა, რომელიც ერთ დროს სამხრეთის მეფეს ეკუთვნოდა.

12. რა მხრივ არ იყო პირველი მსოფლიო ომის დროს მდგომარეობა ‘პირვანდელის მსგავსი’?

¹² «მოკავშირეთა მრავალრიცხოვნობისა და სიძლიერის მიუხედავად, — ნათქვამია „მსოფლიო ენციკლოპედიაში“, — იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ გერმანია მალე გაიმარჯვებდა». მეფეთა ორთაბრძოლის წინა ეტაპებზე ჩრდილოეთის მეფე — რომის იმპერია — ყოველთვის იმარჯვებდა. მაგრამ ახლა მდგომარეობა ‘პირვანდელის მსგავსი არ იყო’. ჩრდილოეთის მეფემ ომი წააგო. ანგელოზმა ამის მიზეზიც იწინასწარმეტყველა: „ქითიმის ხომალდები წამოვლენ მის წინააღმდეგ და დაფრთხება იგი“ (დანიელი 11:30ა). რას გულისხმობდა ის „ქითიმის ხომალდებში“?

13, 14. ა) რა იგულისხმებოდა, ძირითადად, ჩრდილოეთის მეფის წინააღმდეგ წამოსულ „ქითიმის ხომალდებში“? ბ) როგორ გამოჩნდა უფრო მეტი ქითიმის ხომალდი მოგვიანებით?

¹³ დანიელის ცხოვრების დროს ქითიმი კვიპროსს ეწოდებოდა. პირველი მსოფლიო ომის დაწყებიდან მცირე ხანში კვიპროსი ბრიტანეთმა დაიკავა. „ზონდერვანის ილუსტრირებულ ბიბლიურ ენციკლოპედიაში“ (The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible) ნათქვამია, რომ სახელწოდება ქითიმი „ვრცელდება მთელ დ[ასავლეთზე], განს[აკუთრებით] კი საზღვაოსნო დ[ასავლეთ]ზე“. „ახალ საერთაშორისო თარგმანში“ (New International Version) „ქითიმის ხომალდები“ „დასავლეთის ზღვისპირა ქვეყნების გემებად“ არის ნათარგმნი. პირველი მსოფლიო ომის დროს „ქითიმის ხომალდები“, ძირითადად, ევროპის დასავლეთით მდებარე ზღვისპირა ქვეყნის — ბრიტანეთის — გემები აღმოჩნდა.

¹⁴ მოგვიანებით ბრიტანეთის ფლოტს ქითიმის სხვა გემებიც დაეხმარა. 1915 წლის 7 მაისს გერმანულმა წყალქვეშა ნავმა „U-20“-მა ირლანდიის სამხრეთ სანაპიროსთან სამგზავრო ლაინერი „ლუზიტანია“ ჩაძირა. დაღუპულთა შორის 128 ამერიკელი იყო. გერმანიამ წყალქვეშა ომები ატლანტის ოკეანეშიც წამოიწყო. ამიტომაც 1917 წლის 6 აპრილს აშშ-ის პრეზიდენტმა ვუდრო უილსონმა ომი გამოუცხადა გერმანიას. აშშ-ის საბრძოლო გემებითა და ჯარებით გაძლიერებულ სამხრეთის მეფეს — ამჟამად უკვე ინგლის-ამერიკის მსოფლიო მპყრობელს — გაცხარებული ბრძოლა ჰქონდა მოწინააღმდეგე მეფესთან.

15. როდის ‘დაფრთხა’ ჩრდილოეთის მეფე?

¹⁵ ინგლის-ამერიკის მსოფლიო მპყრობლის — სამხრეთის მეფის — თავდასხმის გამო, ჩრდილოეთის მეფე ‘დაფრთხა’ და 1918 წლის ნოემბერში დამარცხება აღიარა. ვილჰელმ II ნიდერლანდის სამეფოში გაიქცა, ხოლო გერმანია რესპუბლიკად გამოცხადდა. მაგრამ ჩრდილოეთის მეფე ჯერ კიდევ არსებობდა.

მეფე „წარმატებით“ მოქმედებს

16. წინასწარმეტყველების თანახმად, როგორ მოიქცეოდა ჩრდილოეთის მეფე დამარცხების შემდეგ?

¹⁶ «გაბრუნდება [ჩრდილოეთის მეფე] და გაშმაგდება წმიდა აღთქმაზე და ამოქმედდება [„წარმატებით ამოქმედდება“, აქ]. დაბრუნდება და ყურადღებას მიაპყრობს წმიდა აღთქმის მიმტოვებელთ» (დანიელი 11:30ბ). ყველაფერი ზუსტად ისე მოხდა, როგორც ანგელოზმა იწინასწარმეტყველა.

17. რა უძღოდა წინ ადოლფ ჰიტლერის აღზევებას?

¹⁷ როდესაც 1918 წელს პირველი მსოფლიო ომი დამთავრდა, ანტანტის წევრმა გამარჯვებულმა სახელმწიფოებმა გერმანიას დასჯის მიზნით ხელი მოაწერინეს საზავო ხელშეკრულებაზე. გერმანელი ხალხის აზრით, ხელშეკრულების პირობები მკაცრი იყო. რესპუბლიკაც შექმნის დღიდანვე არ იყო მყარი. გერმანიაში მძიმე ეკონომიკური პირობები წლობით გაგრძელდა, რამაც ექვსი მილიონი ადამიანის უმუშევრობა გამოიწვია. 30-იანი წლებისთვის მდგომარეობა მომწიფებული იყო ადოლფ ჰიტლერის აღსაზევებლად. 1933 წლის იანვარში ის რაიხსკანცლერი გახდა, ხოლო მომდევნო წელს ნაცისტური მესამე რაიხის პრეზიდენტად მოევლინა მსოფლიოსb.

18. რა მხრივ ‘მოქმედებდა წარმატებით’ ჰიტლერი?

¹⁸ ჰიტლერი ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე თავს დაესხა „წმიდა აღთქმას“, რომელსაც იესო ქრისტეს ცხებული ძმები წარმოადგენდნენ (მათე 25:40). ამ მხრივ ის „წარმატებით“ მოქმედებდა და სასტიკად დევნიდა ერთგულ ქრისტიანებს. ჰიტლერი კარგ შედეგებს აღწევდა ეკონომიკასა და დიპლომატიურ მოღვაწეობაში და ამ მხრივაც მოქმედებდა „წარმატებით“. მან გერმანია რამდენიმე წელში მსოფლიოს გავლენიან სახელმწიფოდ აქცია.

19. ვისი მხარდაჭერის მოპოვებას ცდილობდა ჰიტლერი?

¹⁹ ჰიტლერმა „ყურადღება მიაპყრო წმიდა აღთქმის მიმტოვებელთ“. ვინ იყვნენ ისინი? როგორც ჩანს, ქრისტიანული სამყაროს სამღვდელოების წარმომადგენლები, რომლებიც აცხადებდნენ, რომ კავშირში იყვნენ ღმერთთან, მაგრამ, სინამდვილეში, მიტოვებული ჰქონდათ იესო ქრისტეს მოწაფეობა. მხარდაჭერისთვის ჰიტლერი „აღთქმის ამ მიმტოვებელთ“ მიმართავდა. მაგალითად, მან კონკორდატი დადო რომის პაპთან. 1935 წელს ჰიტლერმა რელიგიურ საქმეთა სამინისტროც ჩამოაყალიბა. მისი მიზანი იყო ევანგელიკური ეკლესიების სახელმწიფოსთვის დაქვემდებარება.

მეფის „ლაშქარი“

20. რა „ლაშქარს“ იყენებდა ჩრდილოეთის მეფე და ვის წინააღმდეგ?

²⁰ ჰიტლერმა მალე ომი წამოიწყო, რითაც ანგელოზის შემდგომი წინასწარმეტყველება შესრულდა: „წარმოდგება მისგან ლაშქარი და შელახავენ საწმიდარს, ციხე-სიმაგრეს და შეწყვეტენ მუდმივ შესაწირავს“ (დანიელი 11:31ა). „ლაშქარი“ ის სამხედრო ძალები იყო, რომლებსაც ჩრდილოეთის მეფე მეორე მსოფლიო ომის დროს სამხრეთის მეფის წინააღმდეგ ბრძოლაში იყენებდა. 1939 წლის 1 სექტემბერს ნაცისტური „ლაშქარი“ თავს დაესხა პოლონეთს. ორ დღეში ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა პოლონეთის დასახმარებლად ომი გამოუცხადა გერმანიას. ასე დაიწყო მეორე მსოფლიო ომი. გერმანიამ პოლონეთი მალევე დაიმორჩილა, რის შემდეგაც დანიაში, ნორვეგიაში, ნიდერლანდში, ბელგიაში, ლუქსემბურგსა და საფრანგეთში შეიჭრა. «1941 წლის ბოლოსთვის, — ნათქვამია „მსოფლიო ენციკლოპედიაში“, — ევროპაში გერმანია ბატონობდა».

21. როგორ წაუვიდა საქმე ცუდად ჩრდილოეთის მეფეს მეორე მსოფლიო ომში და რა მოჰყვა ამას?

²¹ გერმანიასა და საბჭოთა კავშირს „მეგობრობის, თანამშრომლობისა და საზღვრების დადგენის შესახებ შეთანხმება“ ჰქონდათ დადებული, მაგრამ 1941 წლის 22 ივნისს ჰიტლერი თავს დაესხა საბჭოთა კავშირს. ამგვარად, საბჭოთა კავშირი ბრიტანეთის მხარეს აღმოჩნდა. საბჭოთა არმიამ დიდი წინააღმდეგობა გაუწია გერმანიის ძალებს, მიუხედავად იმისა, რომ მტრის შემოტევა თავიდან წარმატებული იყო. ბოლოს, 1941 წლის 6 დეკემბერს, მოსკოვში გერმანელთა ჯარი დამარცხდა. მეორე დღეს გერმანიის მოკავშირე იაპონიამ პერლ-ჰარბორი (ჰავაი) დაბომბა. როდესაც ჰიტლერს ამის შესახებ შეუტყვია, უთქვამს: „ახლა კი ყოვლად გამორიცხულია, რომ ომი წავაგოთ“. 11 დეკემბერს მან ნაჩქარევად გამოუცხადა ომი ამერიკის შეერთებულ შტატებს. ჰიტლერმა სათანადოდ ვერ შეაფასა საბჭოთა კავშირისა და შეერთებული შტატების ერთობლივი ძალა. როდესაც გერმანიის ჯარებს რუსეთის არმიამ აღმოსავლეთიდან შეუტია, ხოლო ბრიტანეთმა და ამერიკამ — დასავლეთიდან, მას საქმე ცუდად წაუვიდა. გერმანიის ჯარებმა პოზიციების დათმობა დაიწყეს. ჰიტლერის თვითმკვლელობის შემდეგ, 1945 წლის 7 მაისს, გერმანია მოკავშირეებს ჩაბარდა.

22. როგორ ‘შელახა საწმიდარი და შეწყვიტა მუდმივი მსხვერპლი’ ჩრდილოეთის მეფემ?

²² „შელახავენ [ნაცისტური ჯარები] საწმიდარს, ციხე-სიმაგრეს და შეწყვეტენ მუდმივ შესაწირავს“, — თქვა ანგელოზმა. ძველ იუდაში საწმიდარი იერუსალიმის ტაძრის ნაწილი იყო, მაგრამ როდესაც იუდეველებმა უარყვეს იესო, იეჰოვამ როგორც ისინი, ისე მათი ტაძარი უარყო (მათე 23:37—24:2). ახ. წ. I საუკუნიდან იეჰოვას მხოლოდ სულიერი ტაძარი აქვს, თავისი ზეციერი წმიდათა წმიდითა და მიწიერი შიდა ეზოთი, სადაც იესოს, მღვდელმთავრის, ცხებული ძმები მსახურობენ. 30-იანი წლებიდან სულითცხებულ ქრისტიანებს იეჰოვასადმი მსახურებაში „უამრავი ხალხიც“ შეუერთდა, ამიტომაც მათ შესახებაც ითქმის, რომ „ღვთის ტაძარში“ მსახურობენ (გამოცხადება 7:9, 15; 11:1, 2; ებრაელთა 9:11, 12, 24). თავის მორჩილებაში მყოფ ქვეყნებში ჩრდილოეთის მეფემ შელახა ტაძრის მიწიერი შიდა ეზო ცხებული ქრისტიანებისა და მათი თანამსახურების ულმობლად დევნით. დევნა იმდენად სასტიკი იყო, რომ შეწყდა „მუდმივი შესაწირავი“ — იეჰოვას სახელის ქების მსხვერპლის სახალხოდ შეწირვა (ებრაელთა 13:15). მაგრამ საშინელი ტანჯვის მიუხედავად, ღვთის ერთგული ცხებული ქრისტიანები და „სხვა ცხვრები“ მეორე მსოფლიო ომის დროსაც განაგრძობდნენ ქადაგებას (იოანე 10:16).

„სიბილწე“ დამყარებულია

23. რა იყო „სიბილწე“ პირველ საუკუნეში?

²³ მეორე მსოფლიო ომის დასასრულისთვის სხვა მოვლენაც აღინიშნა — ‘დამყარდა გატიალების სიბილწე’, რომლის შესახებაც ღვთის ანგელოზი წინასწარმეტყველებდა (დანიელი 11:31ბ). იესომაც მოიხსენია ეს „სიბილწე“. პირველ საუკუნეში „სიბილწე“ ებრაელთა აჯანყების ჩასახშობად 66 წელს იერუსალიმს მიმდგარი რომაელთა ჯარი აღმოჩნდაc (მათე 24:15; დანიელი 9:27).

24, 25. ა) რა „სიბილწე“ დამყარდა ჩვენს საუკუნეში? ბ) როდის და როგორ დამყარდა „სიბილწე“?

²⁴ რა ‘სიბილწე დამყარდა’ ჩვენს საუკუნეში? როგორც ჩანს, ეს ის „სიბილწეა“, რომელიც „ღვთის სამეფოს“ ადგილის დაკავებას ცდილობს. ეს იყო ერთა ლიგა, შავწითელი მხეცი, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის დაწყებისას უფსკრულში ჩავარდა ანუ გაუქმდა როგორც მსოფლიო სამშვიდობო ორგანიზაცია (გამოცხადება 17:8). მაგრამ ‘მხეცი უფსკრულიდან უნდა ამოსულიყო’. ეს მოხდა 1945 წლის 24 ოქტომბერს, როდესაც ჩამოყალიბდა გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია, რომელშიც 50 ქვეყანა, მათ შორის ყოფილი საბჭოთა კავშირი, შევიდა. ამგვარად, დამყარდა ანგელოზის მიერ ნაწინასწარმეტყველები „სიბილწე“, ანუ გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია.

²⁵ ორივე მსოფლიო ომის დროს გერმანია სამხრეთის მეფის მთავარ მოწინააღმდეგეს წარმოადგენდა და ჩრდილოეთის მეფის როლს ასრულებდა. ვინ მოევლინებოდა მსოფლიოს ჩრდილოეთის შემდგომ მეფედ?

[ცხრილი/სურათები 268 გვერდზე]

დანიელის 11:27–31-ში მოხსენიებული მეფეები

ჩრდილოეთის მეფე სამხრეთის მეფე

დანიელი 11:27–30ა გერმანიის იმპერია ბრიტანეთი და შემდეგ

დანიელი 11:30ბ, 31 ჰიტლერული მესამე რაიხი ინგლის-ამერიკის

(მეორე მსოფლიო ომი) მსოფლიო მპყრობელი

[სურათი]

პრეზიდენტი ვუდრო უილსონი და მეფე ჯორჯ V.

[სურათი]

ბევრი ქრისტიანი საკონცენტრაციო ბანაკებში იტანჯებოდა.

[სურათი]

ქრისტიანული სამყაროს სამღვდელოება მხარს უჭერდა ჰიტლერს.

[სურათი]

ავტომობილი, რომელშიც ერცჰერცოგი ფერდინანდი მოკლეს.

[სურათი]

გერმანელი ჯარისკაცები, პირველი მსოფლიო ომი.

[სურათი 257 გვერდზე]

1945 წელს იალტაში ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრი უინსტონ ჩერჩილი, აშშ-ის პრეზიდენტი ფრანკლინ რუზველტი და სსრკ სახკომსაბჭოს თავმჯდომარე იოსებ სტალინი შეთანხმდნენ, დაეკავებინათ გერმანიის ტერიტორია, პოლონეთში მთავრობა შეეცვალათ და მოეწვიათ კონფერენცია გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის შესაქმნელად.

[სურათები 258 გვერდზე]

1. ერცჰერცოგი ფერდინანდი 2. გერმანიის ფლოტი 3. ბრიტანეთის ფლოტი 4. „ლუზიტანია“ 5. აშშ-ის დეკლარაცია ომის დაწყების შესახებ.

[სურათები 263 გვერდზე]

ადოლფ ჰიტლერი დარწმუნებული იყო გამარჯვებაში, როდესაც მისმა ომისდროინდელმა მოკავშირე იაპონიამ პერლ-ჰარბორი დაბომბა.

თავი მეთექვსმეტე

ახლოვდება მოქიშპე მეფეების აღსასრული

1, 2. როგორ შეიცვალა ჩრდილოეთის მეფე მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ?

ამერიკის შეერთებული შტატებისა და რუსეთის პოლიტიკური მდგომარეობის შესახებ ფრანგმა ფილოსოფოსმა და ისტორიკოსმა ალექსის ტოკვილმა 1835 წელს დაწერა: „ერთისთვის მოქმედების ამოსავალი პრინციპი თავისუფლებაა, მეორისთვის კი — მონობა. მათი . . . გზები განსხვავებულია; მიუხედავად ამისა, ისინი თითქოს რაღაც იდუმალი განგების მიერ არიან მოხმობილი, რომ ერთ დღესაც მათს ხელში აღმოჩნდეს ნახევარი მსოფლიოს ბედი“. როგორ დაადასტურა ამ სიტყვების ჭეშმარიტება მეორე მსოფლიო ომის შედეგებმა? ისტორიკოსმა ჯ. რობერტსმა დაწერა: „მეორე მსოფლიო ომის ბოლოს მსოფლიოს ბედი, მართლაც, თითქოს ორ უდიდეს და ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულ ძალაზე — რუსეთსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებზე — იყო დამოკიდებული“.

² ორივე მსოფლიო ომის დროს გერმანია სამხრეთის მეფის — ინგლის-ამერიკის მსოფლიო მპყრობლის — მთავარი მოწინააღმდეგე იყო და ჩრდილოეთის მეფის როლს ასრულებდა. მაგრამ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ის ორად გაიყო. დასავლეთ გერმანია სამხრეთის მეფის მოკავშირე გახდა, ხოლო აღმოსავლეთ გერმანია — სხვა პოლიტიკური ძალის, კომუნისტური ქვეყნების ბლოკის, რომელსაც სათავეში საბჭოთა კავშირი ედგა. ეს ბლოკი ანუ პოლიტიკური ძალა აღდგა როგორც ჩრდილოეთის მეფე, რომელიც დაუპირისპირდა ინგლის-ამერიკის კავშირს. მოწინააღმდეგე მეფეებს შორის დაიწყო ცივი ომი, რომელმაც 1948 წლიდან 1989 წლამდე გასტანა. ჩრდილოეთის ყოფილი მეფე — გერმანია — „წმიდა აღთქმის“ საწინააღმდეგოდ მოქმედებდა (დანიელი 11:28, 30). როგორ იმოქმედებდა კომუნისტური ბლოკი ამ აღთქმასთან დაკავშირებით?

ჭეშმარიტმა ქრისტიანებმა წაიბორძიკეს, მაგრამ მტკიცედ დადგნენ

3, 4. ვინ არიან „აღთქმის ავისმყოფელნი“ და რა კავშირი დაამყარეს მათ ჩრდილოეთის მეფესთან?

³ «[ჩრდილოეთის მეფე] პირფერობით მიიმხრობს აღთქმის ავისმყოფელთ, — თქვა ანგელოზმა, — თავისი ღმერთის მცოდნე ხალხი კი მტკიცედ დადგება და იმოქმედებს. გაბრძნობილი ხალხი მრავალთ შთააგონებენ, თუმცა მათ ერთხანს შეაჭირვებს [„წააბორძიკებს“, აქ] მახვილი, ცეცხლი, ტყვეობა და ძარცვა» (დანიელი 11:32, 33).

⁴ „აღთქმის ავისმყოფელნი“ შეიძლება ეწოდოს მხოლოდ ქრისტიანული სამყაროს ხელმძღვანელებს, რომლებიც თავს ქრისტიანებად აცხადებენ, მაგრამ საქმეებით თვით ქრისტიანობას სცხებენ ჩირქს. წიგნში „რელიგია საბჭოთა კავშირში“ უოლტერ კოლარსი წერს: „[მეორე მსოფლიო ომის დროს] საბჭოთა მთავრობა დედასამშობლოს დასაცავად ეკლესიების მატერიალური და მორალური მხარდაჭერის მოპოვებას ცდილობდა“. ომის შემდეგ სასულიერო პირები ცდილობდნენ ამ მეგობრობის შენარჩუნებას, მიუხედავად იმისა, რომ ეს სახელმწიფო, უკვე ჩრდილოეთის მეფე, ათეისტურ პოლიტიკას ატარებდა. ამგვარად, ქრისტიანული სამყარო ისე როგორც არასდროს გახდა ამ წუთისოფლის ნაწილი — იეჰოვას თვალში ბიწიერი განდგომილება (იოანე 17:16; იაკობი 4:4).

5, 6. ვინ იყო „თავისი ღმერთის მცოდნე ხალხი“ და რა სირთულეებს ხვდებოდნენ ისინი ჩრდილოეთის მეფის მხრიდან?

⁵ რა შეიძლება ითქვას ჭეშმარიტ ქრისტიანებზე — „თავისი ღმერთის მცოდნე“ და „გაბრძნობილ“ ხალხზე? მიუხედავად იმისა, რომ ისინი სათანადოდ ‘ემორჩილებოდნენ უმაღლეს ხელმწიფებას’, ჩრდილოეთის მეფის ქვეშევრდომი ქრისტიანები არ იყვნენ ამ წუთისოფლისანი (რომაელთა 13:1; იოანე 18:36). ისინი ყოველთვის უხდიდნენ „კეისრისას კეისარს“, მაგრამ „ღვთისას ღმერთს“ აძლევდნენ (მათე 22:21). ამის გამო ისინი რწმენის გამოცდებს ხვდებოდნენ (2 ტიმოთე 3:12).

⁶ გამოცდებისას ქრისტიანებმა ‘წაიბორძიკეს’, მაგრამ ‘მტკიცედაც დადგნენ’. წაიბორძიკეს, რადგან მათ სასტიკად დევნიდნენ და ზოგს კლავდნენ კიდეც, ხოლო მტკიცედ დადგნენ, რადგან უმრავლესობამ ღვთისადმი ერთგულება შეინარჩუნა. ქრისტეს მსგავსად, ისინიც სძლევდნენ წუთისოფელს (იოანე 16:33). ქრისტიანები არასდროს წყვეტდნენ ქადაგებას, მაშინაც კი, როდესაც ციხეებსა და საკონცენტრაციო ბანაკებში ხვდებოდნენ. ამით ისინი „მრავალთ შთააგონებდნენ“. ჩრდილოეთის მეფის მორჩილებაში მყოფ ქვეყნებში იეჰოვას მოწმეთა სასტიკი დევნის მიუხედავად, მათი რიცხვი მატულობდა. „გაბრძნობილი ხალხის“ ერთგულების წყალობით, „უამრავ ხალხს“ ამ ქვეყნებში სულ უფრო მეტი ადამიანი ემატებოდა (გამოცხადება 7:9—14).

იეჰოვას ხალხი გამობრძმედილია

7. რა „მცირეოდენი შეწევნა“ მიიღეს ჩრდილოეთის მეფის ქვეშევრდომმა ცხებულმა ქრისტიანებმა?

⁷ „როდესაც გაუჭირდებათ, მცირეოდენ შეწევნას მიიღებენ“, — თქვა ანგელოზმა (დანიელი 11:34ა). მეორე მსოფლიო ომში სამხრეთის მეფის გამარჯვებამ მცირეოდენი შვება მოუტანა ჩრდილოეთის მეფის ქვეშევრდომ ქრისტიანებს (შეადარეთ გამოცხადება 12:15, 16). ჩრდილოეთის შემდგომი მეფის მიერ დევნილი ქრისტიანებიც ღებულობდნენ დროდადრო შეწევნას. ცივი ომის დასასრულს მრავალმა პოლიტიკურმა ლიდერმა დაინახა, რომ ერთგული ქრისტიანები არავითარ საშიშროებას არ წარმოადგენდნენ, და იურიდიულად სცნო ისინი. მათ შეწევნა მიიღეს აგრეთვე რიცხობრივად მუდმივად მზარდი „უამრავი ხალხისგან“, რომლებიც გამოეხმაურნენ ცხებულების გულმოდგინე ქადაგებას და გვერდში ამოუდგნენ მათ (მათე 25:34—40).

8. როგორ ემხრობოდა ზოგი ღვთის ხალხს „თვალთმაქცურად“?

⁸ ყველას კეთილი ზრახვები როდი ჰქონდა, ვინც ცივი ომის წლებში ღვთისადმი მსახურების სურვილს გამოთქვამდა. ანგელოზმა შემდეგი გამაფრთხილებელი სიტყვები წარმოთქვა: „მრავალი მიემხრობა მათ თვალთმაქცურად“ (დანიელი 11:34ბ). ბევრი ინტერესდებოდა ჭეშმარიტებით, მაგრამ ღვთისადმი მიძღვნის სურვილს არ ავლენდა. ზოგი კი ვითომ ეხმაურებოდა კეთილ ცნობას, მაგრამ სინამდვილეში მთავრობის ჯაშუში იყო. ერთი ქვეყნიდან იტყობინებოდნენ: „ამ უპრინციპო ადამიანთაგან ბევრი მტკიცე კომუნისტი იყო, რომლებიც უფლის ორგანიზაციაში იჭრებოდნენ და მოჩვენებით ერთგულებას ავლენდნენ. მათ სერიოზული პასუხისმგებლობებიც კი ეკისრებოდათ“.

9. რატომ დაუშვა იეჰოვამ, რომ შემოპარულებს ‘გასაჭირში ჩაეგდოთ’ ზოგი ერთგული ქრისტიანი?

⁹ «ზოგიერთი გაბრძნობილთაგან გასაჭირში ჩავარდება, რათა გამოიბრძმედოს, განიწმიდოს და განსპეტაკდეს უკანასკნელ ჟამამდე, რადგან ჯერ კიდევ არის [„რადგან დათქმულია“, აქ] დრო» (დანიელი 11:35). ორგანიზაციაში შემოპარულებმა მრავალი ერთგული ქრისტიანი ხელისუფლების წარმომადგენლებს გადასცეს. იეჰოვამ დაუშვა ასეთი განსაცდელები, რომ გამოებრძმედა და განეწმიდა თავისი ხალხი. როგორც იესომ „ტანჯვის მეოხებით ისწავლა მორჩილება“, ისე ამ ერთგულმა ქრისტიანებმა რწმენის გამოცდით ისწავლეს მოთმინება (ებრაელთა 5:8; იაკობი 1:2, 3; შეადარეთ მალაქია 3:3). ამგვარად, ისინი ‘გამოიბრძმედნენ, განიწმიდნენ და განსპეტაკდნენ’.

10. რას ნიშნავს ფრაზა „უკანასკნელ ჟამამდე“?

¹⁰ იეჰოვას ხალხი „უკანასკნელ ჟამამდე“ უნდა ყოფილიყო გასაჭირში და გამობრძმედილიყო. რა თქმა უნდა, მათ იციან, რომ ამ ბოროტი სისტემის აღსასრულამდე იქნებიან დევნილები. მაგრამ ჩრდილოეთის მეფის მიერ გასაჭირში ჩაყრილი ხალხი „დათქმული დროისთვის“ განიწმიდებოდა და გასპეტაკდებოდა. ამრიგად, დანიელის 11:35-ში სიტყვები „უკანასკნელ ჟამამდე“ ეხება იმ პერიოდის ბოლოს, რომელიც ჩრდილოეთის მეფისგან დევნისას ღვთის ხალხის გამობრძმედას დასჭირდებოდა. როგორც ჩანს, წაბორძიკების პერიოდი იეჰოვას მიერ დათქმულ დროს დამთავრდა.

მეფე თავს განიდიდებს

11. რა თქვა ანგელოზმა იეჰოვას უზენაესობისადმი ჩრდილოეთის მეფის დამოკიდებულებაზე?

¹¹ ანგელოზმა ჩრდილოეთის მეფის შესახებ წინასწარმეტყველება განაგრძო: «თავის ნებაზე მოიქცევა მეფე: ყველა ღმერთზე მეტად ამაღლდება, განდიდდება და [იეჰოვას უზენაესობის უგულებელყოფით] გასაკვირველს ილაპარაკებს ღმერთთა ღმერთის წინააღმდეგ და წარმატებული იქნება, ვიდრე რისხვა არ ამოიწურება, რადგან რაც გადაწყვეტილია, უნდა აღსრულდეს. არც მამა-პაპის ღმერთებს მიაქცევს ყურადღებას, არც ქალღმერთს [„ქალების ნება-სურვილს“, აქ], არც სხვა რომელიმე ღმერთს მიაქცევს ყურადღებას, რადგან ყველაზე მეტად განდიდდება» (დანიელი 11:36, 37).

12, 13. ა) როგორ უარყო ჩრდილოეთის მეფემ „მამა-პაპის ღმერთი“? ბ) რა იყო წარმოდგენილი „ქალებით“, რომელთა „ნება-სურვილსაც“ ყურადღებას არ აქცევდა ჩრდილოეთის მეფე? გ) რომელი „ღმერთი“ განადიდა ჩრდილოეთის მეფემ?

¹² როგორც ნაწინასწარმეტყველები იყო, ჩრდილოეთის მეფემ უარყო „მამა-პაპის ღმერთი“, ანუ ქრისტიანული სამყაროს სამება. კომუნისტურმა ქვეყნებმა მხარი დაუჭირეს ათეიზმს, რითაც ჩრდილოეთის მეფემ თავი გაიღმერთა და ‘განიდიდა’. ის ყურადღებას არ აქცევდა იმ „ქალების“ — დამორჩილებული ქვეყნების, მაგალითად ჩრდილოეთ ვიეტნამის, — ნება-სურვილს, რომლებიც მოსამსახურეების როლებს ასრულებდნენ მისი რეჟიმის დროს, და ‘თავის ნებაზე იქცეოდა’.

¹³ შემდეგ ანგელოზმა თქვა: „სამაგიეროდ ციხე-სიმაგრეთა ღმერთს განადიდებს; მისი მამა-პაპისთვის უცხო ღმერთს ოქრო-ვერცხლით, ძვირფასი ქვებითა და სხვა ძვირფასეულობით განადიდებს“ (დანიელი 11:38). მართლაც, ჩრდილოეთის მეფე თანამედროვე მეცნიერულ მილიტარიზმს — „ციხე-სიმაგრეთა ღმერთს“ — მიენდო. ის ამ „ღმერთისგან“ მოელოდა ხსნას და დიდძალი სიმდიდრე მიჰქონდა მის სამსხვერპლოზე.

14. რა მხრივ ‘იყო წარმატებული’ ჩრდილოეთის მეფე?

¹⁴ «ის ქალაქებს სიმაგრეებს მოუწყობს უცხო ღმერთის სახელზე [„წარმატებით გაილაშქრებს უცხო ღმერთის სახელით უდიდეს სიმაგრეებზე“, აქ]. ვინც მას აღიარებს, პატივს გაუმრავლებს, მრავალს დაუმორჩილებს და მიწებს დაურიგებს საზღაურად» (დანიელი 11:39). თავის მილიტარისტულ „უცხო ღმერთზე“ მინდობილმა ჩრდილოეთის მეფემ დიდი „წარმატება“ მოიპოვა და „უკანასკნელ დღეებში“ არსებულ უდიდეს სამხედრო ძალად იქცა (2 ტიმოთე 3:1). თავისი იდეოლოგიის მხარდამჭერებს ის პოლიტიკური, ფინანსური და ზოგჯერ სამხედრო დახმარებითაც უზრუნველყოფდა.

„შებმა“ უკანასკნელ ჟამს

15. როგორ ‘შეება’ სამხრეთის მეფე ჩრდილოეთის მეფეს?

¹⁵ „ბოლო დროს მას სამხრეთის მეფე შეებმება“, — უთხრა ანგელოზმა დანიელს (დანიელი 11:40ა). ‘შეება’ სამხრეთის მეფე ჩრდილოეთის მეფეს „უკანასკნელ ჟამს“? (დანიელი 12:4, 9). დიახ. პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ ჩრდილოეთის მეფეს — გერმანიას — დასჯის მიზნით ხელი მოაწერინეს სამშვიდობო ხელშეკრულებაზე, რაც ნამდვილად „შებმა“ ანუ საპასუხო მოქმედებისკენ ბიძგი იყო. მეორე მსოფლიო ომში გამარჯვების შემდეგ სამხრეთის მეფე საშინელი ატომური იარაღით დაემუქრა ჩრდილოეთის მეფეს და მის წინააღმდეგ ძლიერი სამხედრო კავშირი — ჩრდილოეთ ატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაცია (ნატო) — ჩამოაყალიბა. ნატოს ფუნქციის შესახებ ერთი ინგლისელი ისტორიკოსი ამბობს: «ეს იყო ძირითადი საშუალება სსრკ-ს „შესაკავებლად“, რომელიც ევროპის მშვიდობისთვის მთავარ საშიშროების შემქმნელად ითვლებოდა. 40 წლის მანძილზე ის, უდავოდ, დიდი წარმატებით ასრულებდა თავის მოვალეობას». ცივი ომის შემდეგ კი სამხრეთის მეფე სამხედრო შპიონაჟითა და დიპლომატიური თუ სამხედრო შეტევებით ‘შეება’ ჩრდილოეთის მეფეს.

16. როგორ მოიქცა ჩრდილოეთის მეფე, როდესაც მას სამხრეთის მეფე შეება?

¹⁶ როგორ მოიქცა ჩრდილოეთის მეფე? „ქარტეხილივით დაატყდება ჩრდილოეთის მეფე ეტლებით, მხედრებითა და უამრავი ხომალდით. გაილაშქრებს ქვეყნებზე, წალეკავს და გადაივლის“ (დანიელი 11:40ბ). უკანასკნელი ჟამის ისტორიამ გამოავლინა ჩრდილოეთის მეფის დამპყრობლური პოლიტიკა. მეორე მსოფლიო ომის დროს ნაცისტურმა „მეფემ“ წალეკა საზღვრები და თავს დაესხა მეზობელ ქვეყნებს. ომის შემდგომ კი მომდევნო „მეფემ“ ძლიერი იმპერია შექმნა. ცივი ომის წლებში ჩრდილოეთის მეფე სამხრეთის მეფესთან ბრძოლით აღვივებდა ომებსა და ამბოხებებს აფრიკაში, აზიასა და ლათინურ ამერიკაში. ის დევნიდა ჭეშმარიტ ქრისტიანებს და ხელს უშლიდა, თუმცა ვერანაირად ვერ ახშობდა, მათს საქმიანობას. სამხედრო და პოლიტიკური თავდასხმებით ჩრდილოეთის მეფემ უამრავი ქვეყანა დაიმორჩილა. ზუსტად შესრულდა ანგელოზის შემდეგი წინასწარმეტყველება: „იგი შეიჭრება მშვენიერ ქვეყანაში [იეჰოვას ხალხის სულიერ სამფლობელოში]; [და] მრავალი მხარე დაეცემა“ (დანიელი 11:41ა).

17. როგორ იყო შეზღუდული ჩრდილოეთის მეფის დამპყრობლური პოლიტიკა?

¹⁷ დიდი მცდელობის მიუხედავად, ჩრდილოეთის მეფემ ვერ შეძლო მთელი მსოფლიოს დამორჩილება. ანგელოზმა იწინასწარმეტყველა: „ედომი, მოაბი და ყამონიანთა მთავარი ნაწილი გადურჩება მის ხელს“ (დანიელი 11:41ბ). ძველ დროში ედომი, მოაბი და ყამონიანთა მხარე ეგვიპტელი სამხრეთის მეფისა და სირიელი ჩრდილოეთის მეფის სამფლობელოებს შორის მდებარეობდა. ჩვენს დროში კი ამ ქვეყნებით ის ერები და ორგანიზაციები იყო წარმოდგენილი, რომელთა დამორჩილებასაც ჩრდილოეთის მეფე უშედეგოდ ცდილობდა.

ეგვიპტე ვერ გადაურჩება

18, 19. რა მხრივ ახდენდა ზეგავლენას სამხრეთის მეფეზე ჩრდილოეთის მეფე?

¹⁸ იეჰოვას ანგელოზმა განაგრძო: «ხელს მოუღერებს [ჩრდილოეთის მეფე] სხვადასხვა ქვეყნებს; თვით ეგვიპტის ქვეყანაც კი ვერ გადარჩება. დაეპატრონება იგი ოქრო-ვერცხლის საგანძურებსა და ეგვიპტის ყველა ძვირფასეულობას; მისსავე კვალს დაადგებიან ლიბიელნი და ნუბიელნი [„ეთიოპელნი“, აქ]» (დანიელი 11:42, 43). თვით სამხრეთის მეფე — „ეგვიპტეც“ — ვერ გადაურჩა ჩრდილოეთის მეფის დამპყრობლურ პოლიტიკას. მაგალითად, სამხრეთის მეფე სასტიკად დამარცხდა ვიეტნამში. მაგრამ რა შეიძლება ითქვას „ლიბიელებსა და ეთიოპელებზე“? ძველი ეგვიპტის ეს მეზობელი ერები წინასახეობრივად წარმოადგენენ თანამედროვე „ეგვიპტის“ (სამხრეთის მეფის) გეოგრაფიულ მეზობლებს. დროდადრო ისინი მხარს უჭერდნენ ჩრდილოეთის მეფეს ანუ ‘მის კვალს ადგებოდნენ’.

¹⁹ დაეპატრონა ჩრდილოეთის მეფე ‘ეგვიპტის საგანძურებს’? მატერიალური სახსრების გამოყენებასთან დაკავშირებით ის მართლაც დიდ ზეგავლენას ახდენდა სამხრეთის მეფეზე. მოწინააღმდეგე მეფის შიშით სამხრეთის მეფე დიდძალ თანხებს ხარჯავდა ძლიერი ჯარის, სამხედრო-საზღვაო ფლოტისა და სამხედრო-საჰაერო ძალების შენახვაზე. ასეთნაირად, ჩრდილოეთის მეფე ‘ეპატრონებოდა’ ანუ განაგებდა სამხრეთის მეფის სიმდიდრეს.

უკანასკნელი გალაშქრება

20. როგორ აღწერა ანგელოზმა ჩრდილოეთის მეფის უკანასკნელი გალაშქრება?

²⁰ ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მეფეების სამხედრო, ეკონომიკური თუ სხვა სახის ორთაბრძოლა დასასრულს უახლოვდება. ჯერ კიდევ მოსახდენი მოვლენების შესახებ იეჰოვას ანგელოზმა იწინასწარმეტყველა: «აღმოსავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან მოსული ხმები შეაძრწუნებს მას [ჩრდილოეთის მეფეს] და მეტისმეტად განრისხებული გამოენთება მრავალთა ამოსაჟლეტად და დასაღუპად. გაშლის თავის სამეფო კარვებს [„დიდ“, აქ] ზღვასა და მშვენიერ წმიდა მთას შორის. მერე მიაწევს თავის ბოლოს და ვეღარავინ უშველის მას» (დანიელი 11:44, 45).

21. რა არის ჯერ კიდევ უცნობი ჩრდილოეთის მეფეზე?

²¹ ჩრდილოეთის მეფემ 1991 წელს საბჭოთა კავშირის დაშლით კრახი განიცადა. ვინ მოევლინება მსოფლიოს ამ მეფის როლში, როდესაც დანიელის 11:44, 45 შესრულდება? იქნება ის ყოფილი საბჭოთა კავშირის ერთ-ერთი ქვეყანა? თუ სრულიად შეიცვლება ჩრდილოეთის მეფე, როგორც ეს მრავალჯერ მომხდარა? განაახლებს სხვადასხვა სახელმწიფოების მიერ ბირთვული იარაღის წარმოება გამალებულ შეიარაღებას და მოახდენს ზეგავლენას ახალი ჩრდილოეთის მეფის გამოჩენაზე? მხოლოდ დროს შეუძლია ამ კითხვებზე პასუხის გაცემა. გონივრული იქნება, თავი შევიკავოთ ნაადრევი დასკვნების გაკეთებისგან. როდესაც ჩრდილოეთის მეფე უკანასკნელ ბრძოლას წამოიწყებს, წინასწარმეტყველების მნიშვნელობა ნათელი გახდება ბიბლიური შემეცნების მქონე ყველა ადამიანისთვის (იხილეთ „დანიელის მე-11 თავში მოხსენიებული მეფეები“, გვერდი 284).

22. რა კითხვები წამოიჭრება ჩრდილოეთის მეფის უკანასკნელ გალაშქრებასთან დაკავშირებით?

²² ჩვენთვის ცნობილია, როგორ ამოქმედდება მალე ჩრდილოეთის მეფე. ის, „აღმოსავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან“ მოსული ხმებით შეძრწუნებული, გაილაშქრებს „მრავალთა ამოსაჟლეტად“. ვის წინააღმდეგ გაილაშქრებს ჩრდილოეთის მეფე? რა ხმები გამოიწვევს ამას?

ხმებით შეძრწუნებული

23. ა) რა მნიშვნელოვანი მოვლენა უნდა მოხდეს არმაგედონამდე? ბ) ვინ არიან ‘აღმოსავლეთიდან მოსული მეფეები’?

²³ ვნახოთ, რას გვეუბნება წიგნი „გამოცხადება“ დიდი ბაბილონის — ცრუ რელიგიის მსოფლიო მპყრობლის — განადგურების შესახებ. ‘ყოვლისმპყრობელი ღვთის დიდი დღის ბრძოლამდე’, არმაგედონამდე, ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლობის ეს უდიდესი მტერი „ცეცხლში დაიწვება“ (გამოცხადება 16:14, 16; 18:2—8). მისი განადგურება წინასწარმეტყველურად ღვთის მძვინვარების ექვსი თასის სიმბოლურ მდინარე ევფრატზე გადმოღვრით არის წარმოდგენილი. თასების გადმოღვრის შემდეგ მდინარე დაშრა, რათა „გამზადებული ყოფილიყო გზა იმ მეფეთათვის, მზის აღმოსავლიდან რომ მოდიან“ (გამოცხადება 16:12). ვინ არიან ეს მეფეები? იეჰოვა ღმერთი და იესო ქრისტე (შეადარეთ ესაია 41:2; 46:10, 11).

24. იეჰოვას რა მოქმედებამ შეიძლება შეაძრწუნოს ჩრდილოეთის მეფე?

²⁴ დიდი ბაბილონის განადგურება ნათლად არის აღწერილი „გამოცხადებაში“: „ათი რქა, შენ რომ იხილე [უკანასკნელი ჟამის მეფეები], და მხეცი [გაერო], შეიძულებენ მეძავს, დაარბევენ მას და გააშიშვლებენ, მის ხორცს შეჭამენ და მას ცეცხლში დაწვავენ“ (გამოცხადება 17:16). რატომ გაანადგურებენ ეს მმართველები დიდ ბაბილონს? „ღმერთმა [მათ] გულებში ჩაუდო, რომ შეასრულონ მისი ნება“ (გამოცხადება 17:17). ამ მმართველებს შორის არის ჩრდილოეთის მეფეც. „აღმოსავლეთიდან მოსული“ ხმა შეიძლება გულისხმობდეს იეჰოვას მიერ ქვეყნიერების მმართველებისთვის დიდი რელიგიური მეძავის განადგურების გულებში ჩადებას.

25. ა) რა იწინასწარმეტყველა ანგელოზმა ჩრდილოეთის მეფის მრისხანების მთავარ სამიზნეზე? ბ) სად შლის ჩრდილოეთის მეფე „თავის სამეფო კარვებს“?

²⁵ ანგელოზმა ჩრდილოეთის მეფის მრისხანების მთავარ სამიზნეზეც იწინასწარმეტყველა. «გაშლის თავის სამეფო კარვებს [„დიდ“, აქ] ზღვასა და მშვენიერ წმიდა მთას შორის», — თქვა მან. დანიელის დროს დიდი ზღვა ხმელთაშუა ზღვას ერქვა, ხოლო წმიდა მთა — სიონს, სადაც ერთ დროს ღვთის ტაძარი იყო. აქედან გამომდინარე, წინასწარმეტყველების მიხედვით, ჩრდილოეთის განრისხებულ მეფეს ბრძოლა ღვთის ხალხის წინააღმდეგ უნდა წამოეწყო. „დიდ ზღვასა და მშვენიერ წმიდა მთას შორის“ ადგილით იეჰოვას ცხებული მსახურების სულიერი სამფლობელოა წარმოდგენილი. ისინი ღვთისგან განდგომილი კაცობრიობის „ზღვიდან“ გამოვიდნენ და იესო ქრისტესთან ერთან ზეციერი სიონის მთაზე მეფობას მოელიან (ესაია 57:20; ებრაელთა 12:22; გამოცხადება 14:1, სსგ).

26. ეზეკიელის წინასწარმეტყველებიდან გამომდინარე, ვისგან შეიძლება მომდინარეობდეს „ჩრდილოეთიდან“ მოსული ამბავი?

²⁶ „უკანასკნელ დღეებში“ ღვთის ხალხზე თავდასხმას დანიელის თანამედროვე ეზეკიელიც წინასწარმეტყველებდა. მისი სიტყვების თანახმად, ამას გოგ მაგოგელი ანუ სატანა ეშმაკი გამოიწვევდა (ეზეკიელი 38:14, 16). სიმბოლურად, რომელი მხრიდან უნდა წამოსულიყო გოგი? „ჩრდილოეთის კიდეებიდან“, როგორც იეჰოვა ამბობს ეზეკიელის წინასწარმეტყველებაში (ეზეკიელი 38:15). მაგრამ როგორი საშინელიც უნდა იყოს ეს თავდასხმა, ის ვერ გაანადგურებს იეჰოვას ხალხს. ამ გადამწყვეტი ბრძოლისას იეჰოვა ამოქმედდება გოგის ძალების გასანადგურებლად. „ყბაში ჩანგალს ამოგდებ [და] გამოგიყვან . . . გამოგათრევ და წამოგიყვან ჩრდილოეთის კიდეებიდან და მოგიყვან ისრაელის მთებზე“, — ეუბნება იეჰოვა სატანას (ეზეკიელი 38:4; 39:2). ასე რომ, „ჩრდილოეთიდან“ მოსული ამბავი, რომელიც განარისხებს ჩრდილოეთის მეფეს, იეჰოვასგან უნდა მომდინარეობდეს. მაგრამ მხოლოდ იეჰოვამ იცის და დრო გამოაჩენს, რას ნიშნავს „აღმოსავლეთიდან და დასავლეთიდან“ მოსული ხმები.

27. ა) რატომ აღძრავს გოგი ერებს, მათ შორის ჩრდილოეთის მეფეს, იეჰოვას ხალხზე თავდასასხმელად? ბ) რით დასრულდება გოგის თავდასხმა?

²⁷ გოგი განრისხებულია, რომ „ღვთის ისრაელი“, რომელიც „სხვა ცხვრებისგან“ შემდგარ „უამრავ ხალხთან“ ერთად აღარ არის ამ წუთისოფლის ნაწილი, კეთილდღეობაშია, რის გამოც დიდ თავდასხმას ამზადებს (გალატელთა 6:16; გამოცხადება 7:9; იოანე 10:16; 17:15, 16; 1 იოანე 5:19). გოგი მტრულად უყურებს ‘ხალხებიდან გამოკრებილ ერს, პირუტყვისა [სულიერი] [„სიმდიდრის“, აქ] და დოვლათის მქონებელს’ (ეზეკიელი 38:12). მისთვის ქრისტიანების სულიერი სამფლობელო „შემოუზღუდველი დაბებია“ და ის ყველანაირად ცდილობს, აღგავოს კაცობრიობის სრულ დამორჩილებაში ხელის შემშლელი ეს დაბრკოლება. მაგრამ გოგი ვერაფერს გახდება (ეზეკიელი 38:11, 18; 39:4). როცა დედამიწის მეფეები, მათ შორის ჩრდილოეთის მეფე, თავს დაესხმებიან იეჰოვას ხალხს, მაშინ ‘მიაწევენ თავიანთ ბოლოს’.

‘მეფე მიაწევს თავის ბოლოს’

28. რა მოელით ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მეფეებს?

²⁸ ჩრდილოეთის მეფის უკანასკნელი ლაშქრობა სამხრეთის მეფის წინააღმდეგ არ არის მიმართული. ამიტომაც ჩრდილოეთის მეფეს ეს დიდი მოწინააღმდეგე არ ანადგურებს. არც სამხრეთის მეფე ნადგურდება ჩრდილოეთის მეფის მიერ. სამხრეთის მეფე „არა [ადამიანის] ხელით“, არამედ ღვთის სამეფოს ძალით ეცემაa (დანიელი 8:25). არმაგედონის ბრძოლაში დედამიწის ყველა მეფე შეიმუსრება ღვთის სამეფოს მიერ და, როგორც ჩანს, ეს ჩრდილოეთის მეფესაც ეხება (დანიელი 2:44). დანიელის 11:44, 45-ში ამ გადამწყვეტი ბრძოლის გამომწვევი მოვლენებია აღწერილი. არც არის გასაკვირი, რომ ჩრდილოეთის მეფეს „ვეღარავინ უშველის“, როდესაც ის თავის ბოლოს მიაწევს!

[ცხრილი/სურათი 284 გვერდზე]

დანიელის მე-11 თავში მოხსენიებული მეფეები

ჩრდილოეთის მეფე სამხრეთის მეფე

დანიელი 11:5 სელევკე I ნიკატორი პტოლემე I

დანიელი 11:6 ანტიოქე II პტოლემე II

(ცოლი ლაოდიკე) (ქალიშვილი ბერენიკე)

დანიელი 11:7—9 სელევკე II პტოლემე III

დანიელი 11:10—12 ანტიოქე III პტოლემე IV

დანიელი 11:10—19 ანტიოქე III პტოლემე V

(ქალიშვილი კლეოპატრა I) მემკვიდრე: პტოლემე VI

დანიელი 11:20 ავგუსტუსი

დანიელი 11:21—24 ტიბერიუსი

დანიელი 11:25, 26 ავრელიანე დედოფალი ზენობია

მის იმპერია იშლება

დანიელი 11:27—30ა გერმანიის იმპერია ბრიტანეთი და შემდეგ

დანიელი 11:30ბ, 31 ჰიტლერული მესამე რაიხი ინგლის-ამერიკის

(მეორე მსოფლიო ომი) მსოფლიო მპყრობელი

დანიელი 11:32—43 კომუნისტური ბლოკი ინგლის-ამერიკის

(ცივი ომი) მსოფლიო მპყრობელი

დანიელი 11:44, 45 ჯერ კიდევ მოსასვლელი ინგლის-ამერიკის

მეფეb მსოფლიო მპყრობელი

[სქოლიო]

[მთელი გვერდი დათმობილი აქვს სურათს]

[სურათები 279 გვერდზე]

სამხრეთის მეფე შპიონაჟითა და სამხედრო მუქარით ‘შეება’ ჩრდილოეთის მეფეს.