გამართული მეტყველება

ხმამაღლა კითხვის დროს ხომ არ ბორძიკდები ზოგიერთ სიტყვაზე? როდესაც მოხსენებას წარმოთქვამ ან თეოკრატიული მსახურების სკოლაში დავალებით გამოდიხარ, ხშირად ხომ არ ეძებ საჭირო სიტყვებს? თუ ასეა, ესე იგი გიჭირს გამართულად მეტყველება. ის, ვინც გამართულად მეტყველებს, როგორც კითხვის, ისე ლაპარაკის დროს შეუფერხებლად წარმოთქვამს სიტყვებს და თავისუფლად და გასაგებად გადმოსცემს აზრებს. ეს არ ნიშნავს, რომ ის შეუსვენებლად, ძალიან სწრაფად ან დაუფიქრებლად ლაპარაკობს. მისი მეტყველება დახვეწილი და სასიამოვნო მოსასმენია. ამიტომაც გამართულ მეტყველებას დიდი ყურადღება ექცევა თეოკრატიული მსახურების სკოლაში.

გამართულად მეტყველებაში შეიძლება არაერთმა ფაქტორმა შეგიშალოს ხელი. დაფიქრდი, ხომ არ გჭირდება, მეტი ყურადღება მიაქციო შემდეგ ფაქტორებს: 1) ხმამაღლა კითხვის დროს რთულია უცნობი სიტყვების გაბედულად წარმოთქმა. 2) ხშირი, თუნდაც მოკლე-მოკლე, პაუზების გაკეთება იწვევს ნაწყვეტ-ნაწყვეტ ლაპარაკს. 3) მომზადების გარეშე რთულია გამართულად მეტყველება. 4) მსმენელის წინაშე, ჩვეულებრივ, ძნელია გამართულად ლაპარაკი, თუ მასალა ლოგიკურად არ არის ჩამოყალიბებული. 5) თუ ადამიანს სიტყვათა არასაკმარისი მარაგი აქვს, ლაპარაკის დროს საჭირო სიტყვების ძებნა უწევს. 6) ძალიან ბევრი სიტყვის ხაზგასმა ხელს უშლის გამართულ მეტყველებას. 7) გრამატიკული წესების სუსტი ცოდნა ართულებს ამ პრობლემას.

თუ გამართულად არ ილაპარაკებ, მართალია, მსმენელი პირდაპირი გაგებით არ დატოვებს სამეფო დარბაზს, მაგრამ შესაძლებელია გონებით სხვაგან წავიდეს. ამ შემთხვევაში, ცხადია, ინფორმაციის დიდი ნაწილი დაიკარგება.

მეორე მხრივ, ყურადღება იმასაც უნდა მიაქციო, რომ დამაჯერებლად და გამართულად ლაპარაკი მბრძანებლურ ტონში არ გადაგეზარდოს. ასეთი ლაპარაკით უხერხულ მდგომარეობაშიც კი ჩააყენებდი მსმენელს. შეიძლება განსხვავებული წარმომავლობის გამო ვინმემ შენი ლაპარაკი მეტისმეტად თამამად ჩათვალოს ან იფიქროს, რომ გულწრფელობა გაკლია. ასეთ შემთხვევაში ნამდვილად ვერ მიაღწევ მიზანს. აღსანიშნავია, რომ პავლე მოციქულმა, გამოცდილმა ორატორმა, კორინთელებს „სისუსტით, შიშითა და კანკალით“ მიმართა, რათა საკუთარ თავზე ზედმეტად არ გაემახვილებინა ყურადღება (1 კორ. 2:3).

რას უნდა მოერიდო. ლაპარაკის დროს ბევრს ჩვევად აქვს სიტყვა „ისა“-ს ხშირად გამოყენება. ზოგი კი, რის თქმასაც უნდა აპირებდეს, ყველაფერს, მაგალითად, „ისა, რა ქვია“- თი, „დიახ“-ით ან „ჰოდა“-თი იწყებს. შეიძლება ვერც კი ამჩნევ, რამდენად ხშირად იყენებ ასეთ სიტყვებს. სთხოვე ვინმეს, რომ საუბრისას იმდენჯერ გაიმეოროს ეს სიტყვები, რამდენჯერაც იტყვი. შეიძლება თავადვე გაოცდე.

კითხვის და ლაპარაკის დროს ზოგი მრავალჯერ უბრუნდება ერთსა და იმავეს; იწყებენ წინადადებას, შემდეგ შუაში წყვეტენ და ისევ იმას იმეორებენ, რაც უკვე თქვეს.

არიან ისეთი ადამიანებიც, რომლებსაც ლაპარაკი არ უჭირთ, მაგრამ ერთ რამეზე იწყებენ ლაპარაკს და შუა წინადადებაში სულ სხვა რამეზე გადადიან. მიუხედავად იმისა, რომ სიტყვებს შეუფერხებლად წარმოთქვამენ, ერთი აზრიდან უცებ მეორეზე გადასვლის გამო გამართულად ვერ მეტყველებენ.

როგორ უნდა გაუმჯობესდე. ლაპარაკის დროს თუ ხშირად გიწევს საჭირო სიტყვის ძებნა, საკუთარი ლექსიკის გამდიდრებას უნდა შეეცადო. „საგუშაგო კოშკისა“ და „გამოიღვიძეთ!“-ის ნომრების ან სხვა რომელიმე პუბლიკაციის კითხვის დროს განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციე უცნობ სიტყვებს. მოძებნე ისინი ლექსიკონში, შეამოწმე მათი მნიშვნელობა და დაიწყე ზოგი მათგანის გამოყენება. თუ ლექსიკონი არა გაქვს, დახმარება სთხოვე მას, ვინც კარგად იცის ენა.

მეტყველების გაუმჯობესებაში ხმამაღლა კითხვაც დაგეხმარება. კითხვის დროს ყურადღება მიაქციე ძნელად წარმოსათქმელ სიტყვებს და შემდეგ რამდენიმეჯერ წარმოთქვი.

გამართულად კითხვა რომ შეძლო, აუცილებელია გესმოდეს, როგორ უკავშირდება სიტყვები ერთმანეთს წინადადებაში. ხშირად რამდენიმე სიტყვა გადაბმულად, ერთ ფრაზად, უნდა წაიკითხო, რომ წინადადებაში ჩადებული აზრი გადმოსცე. ყურადღება მიაქციე სიტყვათა ასეთ ჯგუფებს. შეგიძლია გახაზო კიდეც ისინი. შენი მიზანი მხოლოდ სიტყვების სწორად წაკითხვა კი არ არის, არამედ აზრების გასაგებად გადმოცემაც. კარგად გააანალიზე ერთი წინადადება და შემდეგ გადადი მეორეზე. ასე შეისწავლე მთელი აბზაცი. დაუკვირდი, როგორ ვითარდება აზრები. შემდეგ ხმამაღლა წაიკითხე. იმდენჯერ წაიკითხე, რამდენჯერაც დაგჭირდება იმისათვის, რომ შეუფერხებლად შეძლო წაკითხვა და უადგილოდ არ გააკეთო პაუზები. ამის შემდეგ გადადი მომდევნო აბზაცზე.

ახლა ტემპის მომატებას შეეცადე. კარგად თუ გაერკვევი, როგორ უკავშირდება სიტყვები ერთმანეთს, ერთდროულად ერთ სიტყვაზე მეტის დანახვას შეძლებ და წინასწარ მიხვდები, როგორ განვითარდება აზრები. ამგვარად საგრძნობლად გაგიუმჯობესდება კითხვის უნარი.

კარგი იქნება, უცნობი ტექსტის კითხვაში ივარჯიშო. მაგალითად, მოუმზადებლად ყოველდღე ხმამაღლა წაიკითხე ყოველდღიური მუხლი და მისი კომენტარი. მიეჩვიე იმას, რომ მხოლოდ ერთი სიტყვა კი არ დაინახო, არამედ ერთად აღიქვა რამდენიმე სიტყვა, რომლებიც დასრულებულ აზრს გადმოსცემს.

გამართულად მეტყველებისთვის საჭიროა წინასწარ გაიაზრო, რას იტყვი. შეეცადე, საუბრის დროს ყოველთვის გამოიყენო ეს პრინციპი. დაფიქრდი, რა აზრების გადაცემა გინდა და რა თანამიმდევრობით აპირებ მათ ჩამოყალიბებას. ამის შემდეგ დაიწყე ლაპარაკი. არ იჩქარო. შეეცადე, ყოველთვის დაასრულო აზრი, არ შეჩერდე და მოულოდნელად სხვა რამეზე არ გადახვიდე. ალბათ, უკეთესი იქნება მოკლე, მარტივი წინადადებების გამოყენება.

სიტყვების ძებნა არ მოგიწევს, თუ ზუსტად გეცოდინება, რის თქმა გინდა. აუცილებელი არ არის, წინასწარ შეარჩიო სიტყვები. ვარჯიშის მიზნით, პირიქით, უმჯობესია, მხოლოდ აზრი ჩამოაყალიბო გონებაში, ხოლო სიტყვებზე ლაპარაკის დროს იფიქრო. თუ ყურადღებას აზრზე გაამახვილებ, სიტყვებს მეტ-ნაკლებად იოლად იპოვი და ზუსტად იმას იტყვი, რის თქმაც გინდოდა. მაგრამ, თუ აზრების მაგივრად სიტყვებზე დაიწყებ ფიქრს, ენის ბორძიკით ილაპარაკებ. ვარჯიში დაგეხმარება და თანდათანობით შეძლებ გამართულად მეტყველებას. ამგვარად, უკეთესი ორატორი გახდები და ხმამაღლა უკეთესად წაიკითხავ.

მოსეს იეჰოვას სახელით უნდა ელაპარაკა მთელი ისრაელი ერისა და ეგვიპტის ფარაონის წინაშე. მაგრამ ის ფიქრობდა, რომ ვერ შეძლებდა ამას. რატომ? მოსე არ იყო მჭევრმეტყველი. შეიძლება მას მეტყველების დეფექტიც ჰქონდა (გამ. 4:10; 6:12). მოსემ რამდენიმე მიზეზი იპოვა უარის სათქმელად, მაგრამ ღმერთმა არც ერთი არ ჩათვალა საფუძვლიანად. იეჰოვამ მასთან ერთად აარონიც გაგზავნა თავის წარმომადგენლად, მაგრამ თავად მოსესაც დაეხმარა იმაში, რომ ელაპარაკა. ბიბლიიდან ვხედავთ, რომ მოგვიანებით მოსე შესანიშნავად ლაპარაკობდა არა მხოლოდ რამდენიმე კაცის, არამედ მთელი ერის წინაშე (კან. 1:1—3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1). თუ შენი მხრივ ყველაფერს იღონებ და, ამავე დროს, იეჰოვას მიენდობი, შენც შეძლებ გამართულად მეტყველებას ღვთის განსადიდებლად.