სამოთხე

განმარტება: ბერძნულ „სეპტუაგინტაში“ მთარგმნელებმა იმ ადგილზე, სადაც ედემის ბაღია მოხსენიებული, „ბაღის“ ნაცვლად გამოიყენეს სიტყვა „სამოთხე“ („პარადისოს“), რაც შესაფერისი თარგმანი იყო. თუ არ ჩავთვლით „დაბადების“ ამ მონაკვეთს, ბიბლიაში სიტყვა სამოთხე გულისხმობს: 1) უშუალოდ ედემის ბაღს, 2) მთელ დედამიწას, რომელზეც მომავალში ედემის მსგავსი პირობები იქნება, 3) დედამიწაზე ღვთის მსახურთა სულიერ კეთილდღეობას და 4) ზეციერ კურთხევებს, რომლებიც ედემის ბაღს მოგვაგონებს.

„ახალი აღთქმიდანაც“ ჩანს, რომ მომავალში სამოთხე დედამიწაზე იქნება? თუ ამაზე მხოლოდ „ძველ აღთქმაშია“ ლაპარაკი?

ბიბლიის თანახმად, გამართლებული არ არის ბიბლიური მუხლების შეფასება მხოლოდ იმის საფუძველზე, „ძველ აღთქმაშია“ ისინი თუ „ახალ აღთქმაში“. 2 ტიმოთეს 3:16-ში ვკითხულობთ: „მთელი წმინდა წერილი ღვთისგან არის შთაგონებული და სასარგებლოა სასწავლებლად, შესაგონებლად, გამოსასწორებლად“. რომაელების 15:4-ში, რომელშიც ნაგულისხმევია ქრისტიანობამდე დაწერილი წმინდა წერილები, ნათქვამია: „ყველაფერი, რაც წინათ დაიწერა, ჩვენ სასწავლებლად დაიწერა“. ამგვარად, მხედველობაში უნდა მივიღოთ მთელი ბიბლია.

დაბადების 2:8-ში წერია: «გააშენა იეჰოვა ღმერთმა ბაღი [„სამოთხე“, მხ, ძვო (ბ-ჱ); „სეპტუაგინტაში“ პარადისონ] ედემში, აღმოსავლეთით, და იქ დაასახლა ადამიანი [ადამი], რომელიც შექმნა». ედემს ალამაზებდა მცენარეთა და ცხოველთა მრავალფეროვნება. იეჰოვამ აკურთხა პირველი ადამიანები და უთხრა: „ინაყოფიერეთ, გამრავლდით, აავსეთ დედამიწა, დაეპატრონეთ მას და თქვენ გემორჩილებოდნენ ზღვის თევზები, ცის ფრინველები და ყველა ცოცხალი არსება დედამიწაზე“ (დაბ. 1:28). ღმერთს სურდა, რომ მთელი დედამიწა სამოთხედ გადაქცეულიყო და მასზე ეცხოვრათ ადამიანებს, რომლებიც სიყვარულით დაემორჩილებოდნენ მის კანონებს. ღვთის ეს განზრახვა აუცილებლად შესრულდება (ეს. 45:18; 55:10, 11). სწორედ ამიტომ თქვა იესომ: „ბედნიერნი არიან რბილი ხასიათისანი, რადგან ისინი დაიმკვიდრებენ დედამიწას“. იესომ თავის მოწაფეებს უთხრა, რომ ასე ელოცათ: „ჩვენო ზეციერო მამა, განიწმინდოს შენი სახელი. მოვიდეს შენი სამეფო და იყოს შენი ნება როგორც ზეცაში, ისე დედამიწაზე“ (მათ. 5:5; 6:9, 10). როგორც ეფესოელების 1:9—11-შია ახსნილი, ღვთის განზრახვაა, რომ „კვლავ მოუყაროს თავი ყველაფერს, რაც ზეცაშია და რაც დედამიწაზეა“. ებრაელების 2:5-ში მოხსენიებულია «მომავალი ქვეყნიერება [„ქვეყანა“, სსგ; „მსოფლიო“, ბსგ]». გამოცხადების 5:10 მოიხსენიებს მეფეებს, რომლებიც ქრისტესთან ერთად იქნებიან „დედამიწის მმართველები“. გამოცხადების 21:1—5-სა და 22:1, 2-ში აღწერილია, თუ რა შესანიშნავი პირობები იქნება „ახალ დედამიწაზე“. ეს მოგვაგონებს ედემის ბაღს, სადაც იდგა სიცოცხლის ხე (დაბ. 2:9).

გარდა ამისა, ლუკას 23:43-ში ჩაწერილი სიტყვების წარმოთქმისას იესოს მხედველობაში ჰქონდა სწორედ ეს მომავალი სამოთხე, რომელიც დედამიწაზე იქნება. ამ მუხლში ვკითხულობთ: «მან მიუგო [მის გვერდით ბოძზე გაკრულ ბოროტმოქმედს, რომელმაც ირწმუნა, რომ მომავალში იესო მეფე იქნებოდა]: „ჭეშმარიტებას გეუბნები დღეს: ჩემთან ერთად იქნები სამოთხეში [ბერძნულად პარადისოს]“» (ლუკ. 23:43).

რას გულისხმობდა იესო „სამოთხეში“, როცა ბოროტმოქმედს ლუკას 23:43-ში ჩაწერილი სიტყვები უთხრა?

გულისხმობდა ის ქვესკნელში არსებულ „მართალთა სულების“ დროებით სამყოფელს?

საიდან მომდინარეობს ეს აზრი? ერთ თეოლოგიურ ლექსიკონში ნათქვამია: „სულის უკვდავების შესახებ ბერძნული წარმოდგენების გავლენით სამოთხე მართალთა დროებით სამყოფლად იქცა“ („The New International Dictionary of New Testament Theology“, გრანდ-რეპიდზი, მიჩიგანის შტატი, 1976, რედაქტორი კოლინ ბრაუნი, ტ. II, გვ. 761). იუდეველებს შორისაც იყო გავრცელებული ეს არაბიბლიური შეხედულება, როცა იესო დედამიწაზე იყო? როგორც ერთ ბიბლიურ ლექსიკონშია აღნიშნული, საეჭვოა, რომ ეს ასე ყოფილიყო („Hastings’ Dictionary of the Bible“, ედინბურგი, 1905, ტ. III, გვ. 669, 670).

პირველ საუკუნეში იუდეველებს შორის ასეთი შეხედულება რომც ყოფილიყო გავრცელებული, იესო არ დაუჭერდა მას მხარს ბოროტმოქმედისთვის მიცემული დაპირებით. იესო მკაცრად განსჯიდა ფარისევლებსა და მწიგნობრებს იმის გამო, რომ ტრადიციებს ღვთის სიტყვაზე წინ აყენებდნენ (მათ. 15:3—9; იხილეთ აგრეთვე „სული“).

როგორც საქმეების 2:30, 31-დან ვხედავთ, სიკვდილის შემდეგ იესო იყო სამარეში (ბერძნულად „ჰადეს“) (აქ პეტრე მოციქულს ციტატა მოჰყავს ფსალმუნის 16:10-დან, სადაც „ჰადეს“-ის ნაცვლად გამოყენებულია მისი ებრაული ეკვივალენტი „შეოლ“). ბიბლიაში არსად არის ნათქვამი, რომ „შეოლი“/„ჰადესი“ ან მისი რომელიმე ნაწილი მართალთა სულების განსასვენებელია. ეკლესიასტეს 9:5, 10-ში ნათქვამია, რომ იქ მოხვედრილებმა „არაფერი იციან“.

გულისხმობდა იესო ლუკას 23:43-ში მოხსენიებულ „სამოთხეში“ ზეცას ან მის რომელიმე ნაწილს?

ბიბლიიდან აშკარად ჩანს, რომ იესო და ბოროტმოქმედი იმ დღესვე არ წასულან ზეცაში. იესოს წინასწარ ჰქონდა ნათქვამი, რომ სიკვდილის შემდეგ მხოლოდ მესამე დღეს აღდგებოდა მკვდრეთით (ლუკ. 9:22). ამ სამი დღის განმავლობაში ის ზეცაში არ ყოფილა, რადგან აღდგომის შემდეგ მარიამ მაგდალელს უთხრა: „ჯერ არ ავსულვარ მამასთან“ (იოან. 20:17). იესოს აღდგომიდან 40 დღე გავიდა, ვიდრე ის თავისი მოწაფეების თვალწინ ზეცად ამაღლდებოდა (საქ. 1:3, 6—11).

ბოროტმოქმედი ვერც იმ დღის შემდეგ მოხვდებოდა ზეცაში. ის არ იყო „ხელახლა დაბადებული“ — არც წყალში ყოფილა მონათლული და არც ღვთის სულისგან ყოფილა დაბადებული. წმინდა სული იესოს მოწაფეებზე ბოროტმოქმედის სიკვდილიდან 50-ზე მეტი დღის შემდეგ გადავიდა (იოან. 3:3, 5; საქ. 2:1—4). თავისი სიკვდილის დღეს იესომ შეთანხმება დაუდო მათ, ვინც ‘მასთან ერთად დარჩა განსაცდელში’. ეს შეთანხმება არ დადებულა ბოროტმოქმედთან, რადგან ასეთ ერთგულებას არ ავლენდა (ლუკ. 22:28—30).

რა ამტკიცებს იმას, რომ იესოს მიერ ნახსენები სამოთხე დედამიწაზე იქნება?

ერთგული ებრაელები წმინდა წერილებიდან გამომდინარე არასდროს ელოდნენ ზეციურ ცხოვრებას. ებრაული წერილების თანახმად, სამოთხე დედამიწაზე უნდა აღდგენილიყო. დანიელის 7:13, 14-ში ნაწინასწარმეტყველები იყო, რომ „ხალხები, ერები და ენები“ მესიას ემსახურებოდნენ, როცა მას „მმართველობა, დიდება და სამეფო“ მიეცემოდა. სამეფოს ეს ქვეშევრდომები აქ, დედამიწაზე იცხოვრებდნენ. ბოროტმოქმედი, როგორც ჩანს, სწორედ ამ დროს გულისხმობდა, როცა იესოს სთხოვა, რომ გაეხსენებინა.

როგორ იქნება იესო ბოროტმოქმედთან ერთად სამოთხეში? იესო იმ გაგებით იქნება მასთან, რომ მკვდრეთით აღადგენს, იზრუნებს მასზე და მისცემს იმის შესაძლებლობას, რომ გაეცნოს და დაემორჩილოს იეჰოვას მოთხოვნებს, რათა მარადიულად იცხოვროს (იოან. 5:28, 29). ბოროტმოქმედმა მოინანია და იესოსადმი მოკრძალებული დამოკიდებულება გამოავლინა. ამის საფუძველზე იესომ მას მისცა იმ მილიონებს შორის ყოფნის იმედი, რომლებიც დედამიწაზე მკვდრეთით აღდგებიან. მათ ექნებათ ერთგულების გამოვლენისა და დედამიწაზე სამოთხეში მარადიულად ცხოვრების შესაძლებლობა.

როდის იქნება ბოროტმოქმედი სამოთხეში?

მკითხველი იმის მიხედვით გაიგებს ლუკას 23:43-ს, თუ როგორ იქნება მასში დასმული სასვენი ნიშნები. დედნისეულ ბერძნულ ხელნაწერებში სასვენი ნიშნები არ იყო დასმული. ერთ ენციკლოპედიაში ვკითხულობთ: „ბერძნულ ენაზე შესრულებულ ძველ ხელნაწერებსა და წარწერებში სასვენი ნიშნები არ გვხვდება“ („The Encyclopedia Americana“, 1956, ტ. XXIII, გვ. 16). სასვენი ნიშნების გამოყენება (ისე, როგორც დღეს ვიყენებთ) არ დაუწყიათ ახ. წ. მე-9 საუკუნემდე. მრავალ თარგმანში ლუკას 23:43-ში წერია: „ჭეშმარიტად გეუბნები შენ: დღესვე ჩემთან ერთად იქნები სამოთხეში“ (სსგ). აქ-ში კი ვკითხულობთ: „ჭეშმარიტებას გეუბნები დღეს: ჩემთან ერთად იქნები სამოთხეში“. რომელია სწორი? სწორ დასკვნამდე რომ მივიდეთ, ჩვენთვის გადამწყვეტი უნდა იყოს ქრისტეს სწავლებები და მთელი ბიბლია, — და არა ორწერტილი ან მძიმე, რომელიც იესოს მიერ ამ სიტყვების წარმოთქმიდან საუკუნეების შემდეგ დასვეს.

ჯ. როდერემის მიერ შესრულებულ ბიბლიის თარგმანში („The Emphasised Bible“) სასვენი ნიშნები ისევეა დასმული, როგორც „ახალი ქვეყნიერების თარგმანში“. ლ. რაინჰარდტი, რომელმაც გერმანულ ენაზე თარგმნა ბიბლია, ლუკას 23:43-ის სქოლიოში ამბობს: „ამ მუხლში სასვენი ნიშნები [მთარგმნელთა უმეტესობის მიერ], უდავოდ, არასწორად არის დასმული და სრულებით არ შეესაბამება ქრისტესა და ბოროტმოქმედის შეხედულებას . . . [ქრისტე] სამოთხეში აშკარად არ გულისხმობდა მიცვალებულთა რომელიმე სამყოფელს, მას მხედველობაში ჰქონდა დედამიწაზე აღდგენილი სამოთხე“.

როდის ‘იქნებოდა იესო თავის სამეფოში’ და როდის გადააქცევდა დედამიწას სამოთხედ, რითაც მამის განზრახვა შესრულდებოდა? ლუკას 23:42, 43-ში ჩაწერილი სიტყვების წარმოთქმიდან დაახლოებით 63 წლის შემდეგ დაიწერა წიგნი „გამოცხადება“, საიდანაც ჩანს, რომ ეს მოვლენები მომავალში უნდა მომხდარიყო (იხილეთ „თარიღები“, გვერდები 166—169, აგრეთვე „ბოლო დღეები“).