მცდარი შეხედულება 1. მუტაცია ქმნის მასალას ახალი სახეობების წარმოსაქმნელად. მაკროევოლუციის შესახებ მოძღვრება დაფუძნებულია თვალსაზრისზე, რომ მუტაციის ანუ მცენარეთა და ცხოველთა გენეტიკურ კოდში მომხდარი შემთხვევითი ცვლილებების შედეგად წარმოიქმნება არა მარტო ახალი სახეობები, არამედ სრულიად ახალი ოჯახები.¹⁹

ფაქტები. მცენარისა და ცხოველის აგებულების შესახებ ინფორმაცია ჩადებულია გენეტიკურ კოდში, რომელიც თითოეული უჯრედის ბირთვშია მოთავსებული.c მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ ცხოველთა და მცენარეთა შთამომავლობამ მუტაციის შედეგად შეიძლება განიცადონ ცვლილებები. მაგრამ შეიძლება ითქვას, რომ მუტაციის შედეგად სრულიად ახალი სახეობები წარმოიქმნება? რას ამტკიცებს გენეტიკის დარგში საუკუნოვანი გამოკვლევები?

მე-20 საუკუნის 30-იანი წლების მიწურულს მეცნიერებმა ახალი იდეა აიტაცეს. მანამდე ისინი ფიქრობდნენ, რომ ბუნებრივი გადარჩევის შემთხვევაში, ანუ როცა გარემოსთან უფრო უკეთ შეგუებული ორგანიზმები იმარჯვებენ არსებობისთვის ბრძოლაში და იძლევიან შთამომავლობას, შესაძლებელია ბუნებრივი მუტაციის შედეგად წარმოიშვას მცენარეთა ახალი სახეობები. აქედან გამომდინარე მათ დაასკვნეს, რომ ხელოვნური მუტაციის საშუალებით, ანუ ადამიანის ჩარევით, შესაძლებელი იქნებოდა იმავე შედეგის უფრო ეფექტურად მიღწევა. მაქს პლანკის სახელობის მცენარეთა სელექციის ინსტიტუტის (გერმანია) მეცნიერ-მუშაკმა, ვოლფ-ეკეჰარდ ლენიგმა აღნიშნა: „ბიოლოგთა უმეტესობა, განსაკუთრებით კი გენეტიკოსები და სელექციონერები, ეიფორიამ მოიცვა“.d რატომ? ლენიგმა, რომელიც მცენარეთა მუტაციას დაახლოებით 30 წლის განმავლობაში სწავლობდა, დასძინა: „ეს მეცნიერები ფიქრობდნენ, რომ მცენარეთა და ცხოველთა სელექციაში რევოლუციური ცვლილებების დრო დადგა. მათ სჯეროდათ, რომ სასურველი მუტაციების სტიმულირებითა და გადარჩევით მცენარეთა და ცხოველთა ახალი, უკეთესი ჯიშების გამოყვანას შეძლებდნენ“.²⁰ ზოგი კი იმედოვნებდა, რომ მომავალში სრულიად ახალ სახეობებს გამოიყვანდნენ.

შეერთებულ შტატებში, აზიასა და ევროპაში დაიწყეს ძვირადღირებული ექსპერიმენტების ჩატარება. სელექციონერები ისეთ მეთოდებს იყენებდნენ, რომელთა საშუალებითაც დააჩქარებდნენ მცენარეთა და ცხოველთა ევოლუციას. რა შედეგები გამოიღო 40 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ინტენსიურმა მეცნიერულმა კვლევებმა? მეცნიერი პეტერ ფონ ზენგბუში ამბობს: „უზარმაზარი ხარჯების მიუხედავად, რადიაციული მეთოდით მაღალპროდუქტიული ჯიშების გამოყვანის მცდელობა კრახით დასრულდა“.²¹ ლენიგი აღნიშნავს: „80-იანი წლებისთვის მეცნიერების იმედები და ეიფორია წარსულს ჩაბარდა. დასავლეთის ქვეყნებში უარი თქვეს მუტაციურ სელექციაზე, როგორც მეცნიერების ცალკეულ დარგზე. მუტანტთა უმეტესობა . . . კვდებოდა ან თავის წინაპრებთან შედარებით სუსტი იყო“.e

ზოგადად მუტაციების დაახლოებით 100-წლიანი, ხოლო მუტაციური სელექციის 70-წლიანი კვლევის შედეგად მიღებულმა გამოცდილებამ მეცნიერები გარკვეულ დასკვნამდე მიიყვანა, რომელიც მუტაციის შედეგად ახალი სახეობების წარმოქმნას ეხება. მაგალითად, ფაქტების გამოკვლევის შემდეგ ლენიგმა დაასკვნა: „შეუძლებელია მუტაციების შედეგად [მცენარისა თუ ცხოველის] ერთი სახეობა სრულიად ახალ სახეობად გარდაიქმნას. ამას ადასტურებს მე-20 საუკუნის განმავლობაში მიმდინარე ექსპერიმენტებისა და მუტაციების მეცნიერული კვლევის შედეგები და ალბათობის თეორია“.

შესაძლებელია მუტაციის შედეგად ერთი სახეობიდან სრულიად ახალი ცოცხალი ორგანიზმი წარმოიქმნას? ფაქტები საწინააღმდეგოს მოწმობს. გამოკვლევების შედეგად ლენიგი იმ დასკვნამდე მივიდა, რომ „განსხვავებული გენეტიკური კოდის მქონე სახეობებს აქვთ დადგენილი საზღვრები, რომელთა გაუქმება ან გადალახვა შემთხვევითი მუტაციით შეუძლებელია“.²²

ვნახოთ, რაზე მეტყველებს ზემოთ მოყვანილი ფაქტები. თუ გამოცდილ სპეციალისტებს არ შეუძლიათ ახალი სახეობების მიღება ხელოვნური სტიმულირებითა და მუტანტების გადარჩევით, რამდენად რეალურია ბრმა პროცესით უკეთესი შედეგების მიღწევა? თუ გამოკვლევები ცხადყოფს, რომ მუტაციის შედეგად შეუძლებელია ერთი სახეობის მეორედ გარდაქმნა, მაშინ როგორღა მოხდა მაკროევოლუცია?