შეიძინე სიბრძნე და მიიღე შეგონება
იეჰოვა ღმერთი თავისი ხალხის დიდებული მოძღვარია. ის ასწავლის არა მხოლოდ საკუთარი თავის, არამედ ცხოვრების შესახებაც (ესაია 30:20; 54:13; ფსალმუნი 26:11). მაგალითად, იეჰოვამ ისრაელი ერის დასამოძღვრად წინასწარმეტყველები, ლევიანები — განსაკუთრებით მღვდლები — და სხვა ბრძენი მამაკაცები დააყენა (მეორე ნეშტთა 35:3; იერემია 18:18). წინასწარმეტყველები ხალხს ღმერთის განზრახვებისა და თვისებების შესახებ ასწავლიდნენ, აგრეთვე მიუთითებდნენ ცხოვრების სწორ გზაზე, რომლითაც უნდა ევლოთ. მღვდლებისა და ლევიანების პასუხისმგებლობაში იეჰოვას რჯულის სწავლება შედიოდა. ხოლო ბრძენი მამაკაცები ანუ უხუცესები ხალხს ყოველღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირებულ გონივრულ რჩევა-დარიგებას აძლევდნენ.
დავითის ვაჟი, სოლომონი, ისრაელის ბრძენ მამაკაცებს შორის გამორჩეული იყო (მესამე მეფეთა 4:30, 31). მისმა ერთ-ერთმა ყველაზე ცნობილმა სტუმარმა, საბას დედოფალმა, მას შემდეგ, რაც იხილა, რამდენად სახელგანთქმული და მდიდარი იყო სოლომონი, აღიარა: „აჰა, თურმე ნახევარიც არ უთქვამთ ჩემთვის. უფრო მეტი სიბრძნე და დოვლათი გქონია, ვიდრე გამეგონა“ (მესამე მეფეთა 10:7). საიდან ჰქონდა სოლომონს ამხელა სიბრძნე? როცა ის ძვ. წ. 1037 წელს გამეფდა, ღმერთს „სიბრძნე და ცოდნა“ სთხოვა. იეჰოვამ დააკმაყოფილა მისი სურვილი და მისცა მას სიბრძნე, ცოდნა და გონიერი გული (მეორე ნეშტთა 1:10—12; მესამე მეფეთა 3:12). ამიტომ გასაკვირი არა არის, რომ სოლომონმა „წარმოთქვა სამი ათასი იგავი“ (მესამე მეფეთა 4:32). ამ იგავებიდან ზოგიერთი „აგურ იაკეს ძისა“ და ‘მეფე ლემუილის სიტყვებთან’ ერთად ბიბლიის წიგნ იგავნში ჩაიწერა (იგავნი 30:1; 31:1). ამ იგავებში გამოთქმულ ჭეშმარიტებებში აისახა ღვთის უსასრულო სიბრძნე (მესამე მეფეთა 10:23, 24). ნებისმიერმა, ვისაც სურს, ბედნიერი იყოს და წარმატებებს მიაღწიოს ცხოვრებაში, ყურადღება უნდა გაამახვილოს ამ იგავებზე, რადგან მათზე დაფიქრება დღესაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია.
წარმატებები და ზნეობრივი სისუფთავე — როგორ?
წიგნის „იგავნი“ სწავლების მიზანი მის შესავალშია გამოხატული: «იგავები სოლომონისა, დავითის ძისა, იერუსალიმის მეფისა. სიბრძნისა და შეგონების გასაგებად, გონიერი ნათქვამების შესაგნებად; ჭკუის, სიმართლის, სამართლის და სიწრფელის შეგონების მისაღებად. ბრიყვთათვის [„გამოუცდელებისთვის“, აქ] გამჭრიახობის, ყრმისათვის ცოდნისა და გონიერების მისანიჭებლად» (იგავნი 1:1—4).
რაოდენ კეთილშობილურ მიზანს ემსახურება „იგავნი სოლომონისა“! მათი საშუალებით შესაძლებელია „სიბრძნისა და შეგონების გაგება“. ბრძენი ადამიანი ყველაფერს რეალურ შეფასებას აძლევს და თავის ცოდნას იმისთვის იყენებს, რომ პრობლემები გადაჭრას, გარკვეულ მიზნებს მიაღწიოს, საშიშროებებს თავი აარიდოს და სხვებს დახმარება გაუწიოს, რათა მათაც ამგვარად იმოქმედონ. ერთ ნაშრომში ნათქვამია: «წიგნ იგავნში მოხსენიებული „სიბრძნე“ გულისხმობს ცხოვრების დახელოვნებულად წარმართვას ანუ გონივრული არჩევანის გაკეთების უნარსა და წარმატებულად ცხოვრებას». ამიტომ, მართლაც რა მნიშვნელოვანია სიბრძნის შეძენა! (იგავნი 4:7).
სოლომონის იგავებიდან აგრეთვე შემაგონებელ დასწავლებას ვღებულობთ. გვესაჭიროება თუ არა ასეთი წვრთნა? საღვთო წერილში სიტყვა შეგონება გამოიყენება გამოსწორების, გაკიცხვისა და დასჯის მნიშვნელობით. როგორც ერთი ბიბლეისტი აღნიშნავს, ეს სიტყვა „ნიშნავს ზნეობრივ წვრთნას, უგუნურთა გამოსწორებას“. შემაგონებელი სწავლების საშუალებით, პირადად ვუწევთ კონტროლს საკუთარ თავს თუ სხვების ხელმძღვანელობას მივყვებით, არა მხოლოდ ცუდის კეთებისგან ვიკავებთ თავს, არამედ უკეთესობისკენ შესაცვლელადაც აღვიძვრებით. დიახ, ზნეობრივი სისუფთავის შესანარჩუნებლად გვესაჭიროება შემაგონებელი სწავლება.
ეს იგავები ერთდროულად ორ მიზანს ემსახურება. კერძოდ იმას, რომ ადამიანმა სიბრძნე შეიძინოს და შეგონება მიიღოს. ზნეობრივ წვრთნასა და გონებრივ შესაძლებლობაში უამრავი რამ იგულისხმება. მაგალითად უმწიკვლოება და სამართლიანობა — ზნეობრივი თვისებები, რომლებიც ხელს გვიწყობს იეჰოვას მაღალი ნორმების ერთგულად დაცვაში.
სიბრძნე მრავალ რამეს მოიცავს; მასში შედის გაგების შესაძლებლობა, გამჭრიახობა, გონიერება და აზროვნების უნარი. გამგები ადამიანი ნათლად ხედავს საკითხს და მის გარშემო არსებული დეტალების ერთმანეთთან დაკავშირებით მის არსს სწვდება. გამჭრიახმა ამა თუ იმ მოქმედების მიზეზები უნდა იცოდეს და ესმოდეს, რატომ არის სწორი ან არასწორი გარკვეული საქციელი. მაგალითად, გამგები ადამიანი შეიძლება ვინმეს არასწორი საქციელის თვითმხილველი გახდეს და გააფრთხილოს მოსალოდნელი საფრთხის შესახებ, მაგრამ საჭიროა გამჭრიახობა, რომ ჩასწვდეს, რატომ მოქმედებს ეს ადამიანი ასე და საუკეთესო საშუალება მოძებნოს მის დასახმარებლად.
გონიერები წინდახედულები არიან. ისინი არ არიან ადვილად მიმნდობნი (იგავნი 14:15). მათ შეუძლიათ წინასწარ განჭვრიტონ მოსალოდნელი უბედურება და მომზადებული შეხვდნენ მას. ამასთანავე, სიბრძნე გვეხმარება საღად ვიაზროვნოთ, რომ მიზანდასახულად წარვმართოთ ჩვენი ცხოვრება. ბიბლიური იგავების შესწავლა მართლაც სასარგებლოა; ისინი იმ მიზნით ჩაიწერა ბიბლიაში, რომ სიბრძნე მოგვეპოვებინა და შეგონება მიგვეღო. „გამოუცდელებიც“ კი, რომლებიც ყურად იღებენ ამ იგავებს, გონიერებას შეიძენენ, ხოლო „ყრმები“ ცოდნას მოიპოვებენ და სწორად იაზროვნებენ.
იგავნი ბრძენთათვის
აღსანიშნავია ისიც, რომ ბიბლიური იგავები მხოლოდ გამოუცდელებისთვის ან ახალგაზრდებისთვის არ არის განკუთვნილი. მათი მოსმენა საკმაოდ დაბრძენებულებისთვისაც არ იქნებოდა ურიგო. „გაიგონოს ბრძენმა და სიბრძნე შეემატოს, — ამბობს მეფე სოლომონი — მცოდნემ შეიძინოს თავგზიანობა. რომ მიხვდეს იგავს და ანდაზას, ბრძენთა ნათქვამებს და მათ არაკებს“ (იგავნი 1:5, 6). ვინც უკვე შეიძინა სიბრძნე, იგავებზე ყურადღების გამახვილებით უფრო გაიღრმავებს ცოდნას და მიხვედრილი უფრო წარმატებით წარმართავს თავის ცხოვრებას.
ხშირად იგავი ღრმააზროვან ჭეშმარიტებას სულ რამდენიმე სიტყვით გადმოსცემს. ბიბლიური იგავი შეიძლება რთული გასაგებიც იყოს (იგავნი 1:17—19). ზოგი იგავი გამოცანის მსგავსია, დამაფიქრებელია და რთულად არის გამოთქმული, რაც გამოცნობას საჭიროებს. იგავებში შეიძლება შევხვდეთ შედარებას, მეტაფორას და სხვა მხატვრულ სახეებსაც. მათ გასაგებად დრო და ფიქრია საჭირო. სოლომონს — უამრავი იგავის ავტორს — უდავოდ, ნიუანსებში ესმოდა ყველა იგავი. წიგნიდან „იგავნი“ ჩანს, რომ სოლომონმა პასუხისმგებლობა დაიკისრა, თავისი მკითხველისთვის გაეზიარებინა ეს უნარი. ბრძენი ადამიანი არ ისურვებდა ასეთი შესაძლებლობის დაკარგვას.
მიზნის მისაღწევი „სათავე“
რა არის სიბრძნის შეძენისა და შეგონების მიღების „სათავე“? სოლომონი გვპასუხობს: „უფლის შიში ცოდნის სათავეა. სიბრძნე და შეგონება ბრიყვებს არ უყვართ“ (იგავნი 1:7). მაშასადამე, ‘ცოდნის სათავე იეჰოვას შიშია’. ცოდნის გარეშე კი არც სიბრძნე არსებობს და არც შეგონება. ამიტომაც არის იეჰოვასადმი შიში სიბრძნისა და შეგონების მიღების „სათავე“ (იგავნი 9:10; 15:33).
ღვთისადმი შიში მისდამი თავზარდამცემ შიშს კი არ გულისხმობს, არამედ ღრმა პატივისცემითა და მოწიწებით განმსჭვალვას. ჭეშმარიტი შემეცნების შეძენა ასეთი შიშის გამოვლენის გარეშე შეუძლებელია. სიცოცხლე მნიშვნელოვანია შემეცნების შესაძენად, რადგან ის იეჰოვა ღმერთმა მოგვანიჭა (ფსალმუნი 35:10; საქმეები 17:25, 28). გარდა ამისა, ღმერთმა შექმნა ყოველივე; ამიტომ, ადამიანის ცოდნა მისი შემოქმედების შესწავლას მჭიდროდ უკავშირდება (ფსალმუნი 18:2, 3; გამოცხადება 4:11). ღვთის შთაგონებით დაიწერა მისი სიტყვაც, რომელიც „სასარგებლოა სასწავლებლად, სამხილებლად, გამოსასწორებლად, დასარიგებლად სიმართლეში“ (2 ტიმოთე 3:16, 17). აქედან გამომდინარე, ნებისმიერი ჭეშმარიტი ცოდნის თავიდათავი არის იეჰოვა და ვინც ეძებს ასეთ ცოდნას, მოწიწებული შიშით უნდა განიმსჭვალოს ღვთის მიმართ.
რა ფასი აქვს ადამიანურ აზროვნებასა და წუთისოფლისეულ სიბრძნეს ღვთისადმი შიშის გარეშე? მოციქულმა პავლემ დაწერა: „სად არის ბრძენი? სად არის მწიგნობარი? სად არის ამ წუთისოფლის მოკამათე? განა სისულელედ არ აქცია ღმერთმა ქვეყნიერების სიბრძნე?“ (1 კორინთელთა 1:20). წუთისოფლის ბრძენი, რომელსაც ღვთის შიში არა აქვს, არასწორ დასკვნებს აკეთებს და ‘ბრიყვდება’.
„ყელის სამკაული“
ბრძენი მეფე სოლომონი ამჯერად ახალგაზრდების საყურადღებოდ ამბობს: „ისმინე, შვილო, მამაშენის დარიგება და დედაშენის რჯულს ნუ გადახვალ. რადგან იგი ლამაზი გვირგვინია შენს თავზე და შენი ყელის სამკაულია“ (იგავნი 1:8, 9).
ძველად ისრაელში მშობლებს ღვთისგან დაკისრებული ვალდებულება ჰქონდათ, დაემოძღვრათ თავიანთი შვილები. მოსემ მოუწოდა მამებს: „გულში გქონდეს ეს სიტყვები, რომლებიც დღეს გამოგიცხადე. ჩააგონებდე შენს შვილებს და უთხრობდე სახლში ჯდომისას, გზაზე სიარულისას, დაწოლისას და ადგომისას“ (მეორე რჯული 6:6, 7). დედებიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ შვილების აღზრდაში. ებრაელ ცოლს ქმრისგან დამოუკიდებლად, გარკვეულწილად, შეეძლო დაედგინა და ცხოვრებაში გაეტარებინა ოჯახური კანონი.
ბიბლიაში ოჯახი განათლების მიღების ძირითად წყაროდ არის წარმოდგენილი (ეფესელთა 6:1—3). ბავშვები, რომლებიც ემორჩილებიან თავიანთ მშობლებს, მათ მშვენიერი ‘გვირგვინითა’ და მოკრძალებული ‘სამკაულით’ ამკობენ.
„საკუთარსავე თავს ამოართმევენ სულს“
აზიელი მამა სანამ თავის 16 წლის ვაჟს შეერთებულ შტატებში უმაღლესი განათლების მისაღებად გააგზავნიდა, ურჩია, რომ არ გამხდარიყო ბოროტი ხალხის საქმეების თანაზიარი. ეს რჩევა სოლომონის გაფრთხილების მსგავსია: „შვილო, თუ ცოდვილნი ეცდებიან შენს შეცთენას, არ დაჰყვე მათ ნებას“ (იგავნი 1:10). მაგრამ სოლომონი აგრეთვე შენიშნავს, რა სატყუარას იყენებენ ბოროტები: „თუ გეტყვიან: წამო ჩვენთან, მოსაკლავად ჩავუსაფრდეთ, უდანაშაულოს დავუდარაჯდეთო, შავეთივით ჩავყლაპოთ ცოცხლები და ალალმართალნი სასიკვდილოდ განწირულთა მსგავსადო, მოვჩხრიკოთ ყოველი ძვირფასეულობა და სახლები ნაძარცვ-ნაგლეჯით ავივსოთო, წილი ჰყარე ჩვენთან ერთად, ერთი ქისა გვქონდესო ყველას“ (იგავნი 1:11—14).
სატყუარა სიმდიდრეა. სწრაფი გამდიდრების მიზნით „ცოდვილნი“ სხვებს ითრევენ თავიანთ ბოროტებით აღსავსე უსამართლო საქმეებში. გამდიდრებისათვის ბოროტნი სისხლის ღვრისგანაც კი არ იკავებენ თავს. ისინი თავიანთ მსხვერპლს ‘შავეთივით ცოცხლად ყლაპავენ’, და როგორც სამარე შთანთქავს ადამიანს, ისე ძარცვავენ მათ. ისინი ითრევენ სხვებს ბოროტმოქმედებაში, სურთ, თავიანთი ‘სახლები ნაძარცვ-ნაგლეჯით აივსონ’ და გამოუცდელებმა ‘მათთან ჰყარონ წილი’. მართლაც, რა დროული გაფრთხილებაა ეს ჩვენთვის! განა ახალგაზრდული ბანდების წევრები და ნარკოტიკებით მოვაჭრეები სხვების ჩათრევის იმავე მეთოდებს არ იყენებენ? განა მაცდუნებელი არ არის საეჭვო საქმიანობის დროს მათი მოსმენა, ვინც გვპირდება, რომ ძალიან მალე გავმდიდრდებით?
„შვილო, — გვირჩევს ბრძენი მეფე, — ნუ წახვალ მათ გზაზე, მოარიდე ფეხი მათ ბილიკებს, რადგან მათი ფეხი საბოროტოდ გარბის და სისხლის დასაღვრელად იჩქარის“. ის წინასწარმეტყველებს, რა საშინელი მომავალი ელით მათ: „ამაოდ არის გაშლილი ბადე ფრინველთა თვალწინ: თავიანთი სისხლის დასაღვრელად ჩასაფრებულან და საკუთარი თავის მოსაკლავად დადარაჯებულან. ასეთია გზა ყოველი მძარცველისა: საკუთარსავე თავს ამოართმევენ სულს“ (იგავნი 1:15—19).
„ყოველი მძარცველი“ საკუთარ თავს დაღუპავს. ბოროტები, რომლებიც ხაფანგს უგებენ სხვებს, თვითონვე გაებმებიან მასში. ბოროტების განზრახ ჩამდენი შეიცვლის გზას? რა თქმა უნდა არა. შეიძლება „ფრინველები“ ძალიან კარგად ხედავენ დაგებულ ბადეს, მაგრამ სწორედ მისკენ მიფრინავენ. მსგავსად ამისა, გაუმაძღრობით დაბრმავებული ბოროტები არ იშლიან ბოროტებას და, ადრე თუ გვიან, მახეში ებმებიან.
ვინ მოისმენს სიბრძნეს?
შეგნებული აქვთ ცოდვილებს, რომ მათი გზა დამღუპველია? გაფრთხილებულები არიან, რას მოუტანთ არჩეული ცხოვრების გზა? არცოდნით ვერავინ გაიმართლებს თავს, რადგან ამის შესახებ საჯაროდ აცხადებენ.
სოლომონი აცხადებს: „სიბრძნე გარეთ მღერის, მოედნებზე გამოსცემს ხმას; ხმაურიან ადგილებში ქადაგებს, კარიბჭეებთან, ქალაქში, აცხადებს თავის სიტყვას“ (იგავნი 1:20, 21). ხმამაღლა და გასაგებად, ყველას გასაგონად ლაპარაკობს სიბრძნე. ძველ ისრაელში უფროსი მამაკაცები ქალაქის კარიბჭეებთან ბრძნულ რჩევას იძლეოდნენ და გონივრულ გადაწყვეტილებებს ღებულობდნენ. ჩვენთვის იეჰოვას ჭეშმარიტი სიბრძნე მის სიტყვაში, ბიბლიაშია ჩაწერილი, რომელიც უამრავი ადამიანისთვის არის ხელმისაწვდომი. ამასთანავე, დღეს ღვთის მსახურები ყველგან საჯაროდ ქადაგებენ ბიბლიის ცნობას. მართლაც, ღმერთმა ყველას ამცნო სიბრძნე.
რისკენ მოგვიწოდებს ჭეშმარიტი სიბრძნე? ჩვენ ვკითხულობთ: „როდემდის უნდა გიყვარდეთ, ბრიყვებო, სიბრიყვე? როდემდის უნდა ნეტარებდნენ თავქარიანნი თავიანთი თავქარიანობით? . . მე გეძახდით, თქვენ კი უარმყოფდით; ხელს აღვმართავდი, გამგონე კი არავინ იყო“. უგუნურები ყურად არ იღებენ სიბრძნეს, რის გამოც „იგემებენ ნაყოფებს თავიანთი საქციელისამებრ“ და ‘დაიღუპებიან თავიანთი განდგომილებისა და თავქარიანობის’ გამო (იგავნი 1:22—32).
რა შეიძლება ითქვას მასზე, ვინც დროს უთმობს სიბრძნის მოსმენას? „უდარდელად იცხოვრებს და მშვიდად, ბოროტის შიში არ ექნება“ (იგავნი 1:33). დაე თქვენც მათ შორის აღმოჩნდეთ, ვინც ბიბლიურ იგავებზე ყურადღების მიპყრობით იძენს სიბრძნეს და ღებულობს შეგონებას.
[სურათი 15 გვერდზე]
ჭეშმარიტი სიბრძნის შეძენა ყველას შეუძლია.