ესტონეთი

კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება ესტონეთში! „ყველასთვის საყვარელი ბალტიისპირეთის ეს საოცარი მარგალიტი“ თავისი ტყეებისა და მდელოების, სანაპიროზე გაშენებული თვალწარმტაცი სოფლების, 1 400-ზე მეტი ტბისა და 1 500-ზე მეტი კუნძულის სილამაზით თავბრუს დაგახვევთ. ხშირი და ბუჩქოვანი ტყეები, რომლებიც ესტონეთის ტერიტორიის თითქმის ნახევარს ფარავს, იმ უღრანი ტყეების მხოლოდ დარჩენილი ნაწილია, რომლითაც ერთ დროს თითქმის მთელი ევროპა იყო დაფარული. ესტონეთი, რომელიც დანიასა და შვეიცარიაზე ოდნავ დიდია, ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე პატარა ქვეყანათა რიცხვს განეკუთვნება.

შეუმჩნეველი არ დაგრჩებათ, რომ ამ საოცარი პატარა ქვეყნის მეგობრულ, მაგრამ თავშეკავებულ ხალხს არაერთი ღირსეული თვისება გააჩნია. ქვეყანაში წერა-კითხვის მცოდნეთა მაღალი მაჩვენებელია. მათ ძალიან უყვართ კითხვა. თუმცა მოსახლეობის დაახლოებით 30 პროცენტი რუსულენოვანია, სახელმწიფო ენა ესტონურია. ამ ენის სწავლა კი არცთუ ისე ადვილია. მაგალითად, ესტონელები არაერთ სხვადასხვა სიტყვას იყენებენ, როცა კუნძულზე ლაპარაკობენ, ეს კი იმაზეა დამოკიდებული, თუ როგორ გამოიყურება ეს კუნძული, რა ზომისაა ან რამდენი ხნის.

ბობოქარი წარსული

ესტონეთზე ერთმანეთის მიყოლებით ხან ერთი ძლიერი მეზობელი ერი ბატონობდა და ხან — მეორე. მე-13 საუკუნის დასაწყისში ესტონეთი გერმანელებმა და დანიელებმა დაიპყრეს. ამის შემდეგ კი ესტონეთზე მმართველობის მოსაპოვებლად საუკუნეების განმავლობაში ერთმანეთს ეცილებოდნენ დანიელები, ლიტველები, ნორვეგიელები, პოლონელები, რუსები და შვედები.

შემდეგ, 1721 წელს, შვედების ბატონობა, რომელმაც 100 წელზე მეტ ხანს გასტანა, რუსების ბატონობამ შეცვალა. 1918—1940 წლებში არსებული ხანმოკლე დამოუკიდებლობის შემდეგ ესტონეთის ანექსია საბჭოთა კავშირმა მოახდინა. 1941 წელს ეს ქვეყანა ნაცისტურმა გერმანიამ დაიპყრო, მაგრამ 1944 წელს საბჭოთა ჯარებმა ისინი განდევნეს ქვეყნიდან. მომდევნო 50 წლის განმავლობაში ესტონეთი საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში შედიოდა მანამ, სანამ 1991 წელს დამოუკიდებლობა არ გამოაცხადა. ის იყო პირველი საბჭოთა რესპუბლიკა, რომელმაც ეს ნაბიჯი გადადგა.

როგორ იმოქმედა ამ მოვლენებმა ესტონეთში მცხოვრებ იეჰოვას მოწმეებზე? როგორ ცხოვრობდნენ ჭეშმარიტი ღვთის მსახურები გერმანიის სასტიკი ოკუპაციისა და გაუსაძლისი საბჭოთა პერიოდის დროს? წაიკითხეთ ეს ამაღელვებელი ისტორია — ისტორია იმის შესახებ, თუ როგორ ავლენდნენ ისინი რწმენას, სიმამაცესა და საზრიანობას სასტიკი წინააღმდეგობის დროს.

ცრუ რელიგიისგან მიყენებული ჭრილობები

ჯვაროსნებმა, რომლებიც მე-13 საუკუნეში შეესივნენ ესტონეთს, ცეცხლითა და მახვილით მიაღებინეს ხალხს „ქრისტიანობა“. თუმცა ხალხმა სარწმუნოება მხოლოდ ფორმალურად შეიცვალა. მოგვიანებით სოფლების მოსახლეობამ თავიანთი სახლები წყლით ჩამორეცხა და თვითონაც განიბანნენ, რათა ნაძალადევი ნათლობა ჩამოებანათ და კვლავ თავიანთ წარმართულ თაყვანისმცემლობას დაუბრუნდნენ. ხალხი კვლავ შეუდგა ბუნების თაყვანისცემას და წარმართული რიტუალების აღნიშვნას მანამ, სანამ მათი რიტუალები თანდათანობით კათოლიკურ რელიგიას არ შეერწყა.

მე-17 საუკუნეში ესტონელები ლუთერანული ეკლესიის მიმდევრები გახდნენ, მოგვიანებით კი ესტონეთის სახელმწიფო რელიგიად რუსული მართლმადიდებლური ეკლესია გამოცხადდა. 1925 წელს ეკლესია სახელმწიფოს გამოეყო. ერთ-ერთი გამოკითხვის თანახმად, მოსახლეობის მხოლოდ 14 პროცენტი აცხადებს, რომ რელიგიას მათ ყოველდღიურ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია.

თუმცა ბოლო დროს ბევრმა გულწრფელმა ესტონელმა მიიღო ღვთის სიტყვის განმკურნებელი ბალზამი — „ჯანსაღი სწავლება, რომელიც შეესაბამება ბედნიერი ღვთის დიდებულ სასიხარულო ცნობას“ (1 ტიმ. 1:10, 11). შედეგად, 1991 წლიდან მოყოლებული იეჰოვას მოწმეთა რიცხვი, რომლებიც ღვთის სამეფოს შესახებ ქადაგებენ, საგრძნობლად გაიზარდა და 4 000-ს გადააჭარბა, მაშინ, როცა მანამდე მათი რიცხვი ათასიც არ იყო. ვნახოთ, როგორ შეაღწია თავდაპირველად ამ პაწაწინა ქვეყანაში სასიხარულო ცნობამ.

„პირი ხომ გაქვს“

XX საუკუნის დასაწყისში შეერთებულ შტატებში ყოფნის დროს მარტინ კოსესა და მის ძმას, ჰუგოს, ხელში ჩაუვარდათ ბიბლიის მკვლევართა (ასე ეწოდებოდათ მაშინ იეჰოვას მოწმეებს) ლიტერატურა. მარტინი აღფრთოვანებული იყო ამ აღმოჩენით და წუხდა თავის ქვეყანაზე, რადგან იცოდა, რომ იქ ბიბლიის მკვლევარები არ იყვნენ. ბროშურაში ნახა ნიუ-იორკში მთავარი სამმართველოს მისამართი, მივიდა იქ და თავისი გულისტკივილი გაანდო რუტერფორდს, რომელიც იმ დროს ბიბლიის მკვლევართა საქმიანობას ხელმძღვანელობდა.

 — მე რის გაკეთება შემიძლია? — ჰკითხა მას მარტინმა.

 — პირი ხომ გაქვს, ხოდა წადი და იქადაგე, — მიუგო რუტერფორდმა.

მარტინი ასეც მოიქცა. ის ესტონეთში სავარაუდოდ 1923 წელს დაბრუნდა და ქადაგება დაიწყო. ის იყო პირველი ბიბლიის მკვლევარი ამ ქვეყანაში. მარტინმა თავის ოჯახსაც გააცნო ბიბლიური ჭეშმარიტება და მოგვიანებით მისი ვაჟი, ადოლფი, ძნელბედობის ჟამს ღვთის ერთგული მსახური და ურყევი სვეტი აღმოჩნდა თანამორწმუნეთათვის. მარტინის ძმა, ჰუგოც ბიბლიის მკვლევარი გახდა, მაგრამ საცხოვრებლად არ დაბრუნებულა ესტონეთში.

„მარტო არ იქნები“

1926 წელს ბიბლიის მკვლევართა მიერ ლონდონში ჩატარებულ კონგრესზე ძმა რუტერფორდმა იკითხა, ვინ ისურვებდა ბალტიისპირეთის ქვეყნებში მოხალისედ წასვლას. ალბერტ უესტმა, პერსი დანამმა და ჯეიმს უილიამზმა ხელი ასწიეს. მალე მათ დაავალეს, რომ ორგანიზება გაეწიათ სასიხარულო ცნობის ქადაგებისთვის ესტონეთში, ლატვიასა და ლიტვაში. უილიამ დეი, რომელიც დანიაში არსებული ჩრდილოეთ ევროპის ოფისის ზედამხედველი იყო, ალბერტ უესტთან ერთად გაემგზავრა ესტონეთის დედაქალაქ ტალინში. მას შემდეგ, რაც ალბერტისთვის საცხოვრებელი ოთახი იშოვეს, ძმა დეიმ მხარზე დაარტყა მას ხელი და უთხრა: «აბა კარგად ალბერტ. მარტო არ იქნები. მალე „საგუშაგო კოშკი“ მოვა».

ინგლისიდან, გერმანიიდან და სხვა ქვეყნებიდან ესტონეთში დასახმარებლად ჩავიდნენ წიგნების დამტარებლები (ასე ერქვათ იმ დროს პიონერებს); თუმცა ვიზის გაგრძელებასთან დაკავშირებული პრობლემების გამო მათ ვერ შეძლეს იქ დიდხანს დარჩენა. ფინელი წიგნების დამტარებლები ადვილად შეეგუვნენ ესტონეთს, რადგან ფინური და ესტონური ენები ძალიან ჰგვანან ერთმანეთს. ათეულობით უცხოელმა სრული დროით მქადაგებელმა მიიღო სამეფოს თესლის უხვ და გულმოდგინე თესვაში მონაწილეობა. უცხოელებს, რომლებიც არცთუ ისე ბევრნი იყვნენ ესტონეთში, ხალხი თბილად იღებდა და ზედმეტ სახელებსაც კი არქმევდა, მაგალითად „სოომე მინა“ (ფინელი მინა). თუ მომხსენებელი ბრიტანეთიდან იყო, მას უბრალოდ წარადგენდნენ როგორც „ლონდონისტს“.

პირველი ფილიალი

რთული იყო ოფისისთვის შესაფერისი ადგილის პოვნა და რადგან ესტონელები ფიქრობდნენ, რომ უცხოელები მდიდრები იყვნენ, მაღალ გადასახადებს ითხოვდნენ მათგან. მიუხედავად ამისა, 1926 წელს ტალინში, კროიცვალდის ქუჩის 17 ნომერში, ერთ პატარა ბინაში გაიხსნა პირველი ფილიალი. ალბერტ უესტი მსახურობდა ფილიალის მსახურად. იმავე წელს დაიბეჭდა პირველი ბროშურები ესტონურ ენაზე, მათ შორის იყო „დღეს მცხოვრები მილიონები არასდროს მოკვდებიან“.

ახალგაზრდა ესტონელმა ქალმა, ჰილდა ანგმა, ჭეშმარიტების შესახებ მეგობრებისგან მოისმინა. როცა ის ფილიალში მივიდა ლიტერატურის ასაღებად, ერთმა გერმანელმა ძმამ ჰკითხა, შეეძლო თუ არა მისი მოხსენება გადაეთარგმნა. ჰილდა დათანხმდა. 1928 წელს ის ოფისში მთარგმნელად მიიწვიეს. გარკვეული ხნის შემდეგ ის ცოლად გაჰყვა ბრიტანელ ძმას, ალექსანდერ ბრაიდსონს, რომელიც ესტონეთში ჩავიდა, რათა სრული დროით ემსახურა. ჰილდა მარჯვე და შრომისმოყვარე მთარგმნელი აღმოჩნდა და მოგვიანებით, როცა ჩვენი საქმიანობა ქვეყანაში ფარულად მიმდინარეობდა და მას და მის მეუღლეს ქვეყნის დატოვება მოუწიათ, ჰილდა ათწლეულების განმავლობაში განაგრძობდა ფარულად ლიტერატურის თარგმნას ესტონურ ენაზე საზღვარგარეთ. ბრაიდსონებმა, ორივემ ერთად მთლიანობაში ას წელზე მეტი გაატარეს სრული დროით მსახურებაში.

1928 წელს ბიბლიის მკვლევარებმა გამოსცეს პირველი წიგნი ესტონურ ენაზე „ღვთის ქნარი“. გარდა ამისა, მეორე მსოფლიო ომამდე ამ ენაზე გამოიცა „საგუშაგო კოშკი“, შვიდი წიგნი და არაერთი ბროშურა.

პირველი მქადაგებლები

წიგნების დამტარებლებმა ველოსიპედებით უზარმაზარი ტერიტორია შემოიარეს. სადაც უღამდებოდათ, იქ უთენდებოდათ, ეძინათ სოფლის სახლებსა თუ თივის ზვინებში. ხალხს უჭირდა, მაგრამ სიამოვნებით ისმენდა სასიხარულო ცნობას. ამიტომ ეს სრული დროით მქადაგებლები თვეში 150-200 საათს ქადაგებდნენ. ერთმა დამ ერთ თვეში 239 საათიც კი იქადაგა. ისინი ამას მონდომებით, გაბედულად და შეუპოვრად აკეთებდნენ. აი, ერთი დის მაგალითი, რომელიც პირველად გავიდა სამქადაგებლო მსახურებაში:

 — იცი ველოსიპედის ტარება? — ჰკითხა ერთმა გულმოდგინე ფინელმა დამ მას.

 — ვიცი, — უპასუხა ახალბედა დამ.

 — მაშინ კუნძულ საარემააზე წავიდეთ, — უთხრა ფინელმა დამ დიდი ენთუზიაზმით და გაემართნენ 200 კილომეტრით დაშორებულ ესტონეთის უდიდესი კუნძულისკენ.

როცა ჩავიდნენ საარემააზე, პირველივე სოფელთან ფინელმა დამ უთხრა: „შენ ამ ბოლოდან დაიწყე ქადაგება, მე კი მეორე ბოლოდან დავიწყებ. საღამოს სოფლის ცენტრში შევხდებით“. ამ ახალბედა დას მანამდე არასდროს ექადაგა. მაგრამ პირველივე კართან იგრძნო იეჰოვას დახმარება და მალევე შეემატა თავდაჯერებულობა, რათა ბოლომდე სიხარულით ემსახურა.

ჰელინ ალდონენი (მოგვიანებით გრენლუნდი) შეხვდა კუნძულ ვორმსიზე მცხოვრებ ხალხს და დაინახა, რომ ისინი რაღაც უცხო ენაზე ლაპარაკობდნენ.

 — ესტონურად საუბრობთ? — ჰკითხა მან კუნძულელებს.

 — არა, ჩვენ შვედურად ვლაპარაკობთ, — უპასუხეს მათ.

 — გაქვთ შვედურ ენაზე წიგნი რომ წაიკითხოთ? — ჰკითხა ჰელინმა.

 — საუკუნეებია შვედური წიგნები აღარ გვინახავს, — გააზვიადეს კუნძულელებმა.

ჰელინმა დაინახა, რომ ვორმსის მკვიდრთ შვედური ლიტერატურა სჭირდებოდათ და გადაწყვიტა, ფანი ჰიეტალასთან ერთად, რომელმაც შვედური იცოდა, დაბრუნებულიყო კუნძულზე.

„ოფისში, რაც კი შვედურ ენაზე ლიტერატურა იყო, ავიღეთ და ბორანით წავედით იქ, — იხსენებს ჰელინი. — სამ დღეში შემოვიარეთ კუნძული და თითქმის მთელი ლიტერატურა გავავრცელეთ. ათწლეულების შემდეგ გავიგე, რომ ერთმა შვედმა ძმამ ჭეშმარიტება იმ წიგნის მეშვეობით გაიგო, რომელიც ვორმსიზე მისცეს“. სამეფოს მაუწყებლები არაერთხელ დარწმუნდნენ ეკლესიასტეს 11:6-ის ჭეშმარიტებაში: „დილით თესე თესლი და საღამომდე ნუ დაასვენებ ხელს, რადგან არ იცი, რაში მოგემართება ხელი“.

წიგნების დამტარებლები სირთულეებს ხვდებიან

წიგნების დამტარებელთა საქმიანობა ადვილი არ იყო. ზამთრობით მათ დღის განმავლობაში ფეხითა თუ თხილამურებით 20—40 კილომეტრის გავლა უწევდათ ძლიერ ყინვაში და ხშირად ვერც ნორმალურ სახლს შოულობდნენ ღამის გასათევად. თან მხოლოდ ძირითადი საკვებისა და საჭირო ნივთების წაღება შეეძლოთ, რადგან ლიტერატურის ყუთებიც მიჰქონდათ. თავსხმა წვიმები ზოგჯერ გზებს ისე აფუჭებდა, რომ გავლა შეუძლებელი იყო. მათ არაერთი ღამის გათენება უწევდათ ღია ცის ქვეშ. ასეთი რთული მსახურება დიდ ძალასა და ამტანობას მოითხოვდა. მაგრამ რას ფიქრობდნენ ეს ერთგული მქადაგებლები თავიანთ მსახურებაზე?

„არასოდეს მიგრძვნია, რომ მაკლდა ის, რაც სინამდვილეში აუცილებელი იყო, — იხსენებს ვილჰო ელორანტა, მუხლჩაუხრელი ფინელი ძმა, რომელიც მრავალი თვის განმავლობაში მსახურობდა დაშორებულ ტერიტორიაზე სრული დროით. — ლიტერატურის სანაცვლოდ თითქმის ყოველთვის ვიღებდი საკმარის საკვებსა და ღამის გასათევს. ფული თითქმის არ მჭირდებოდა. როცა მოსაღამოვდებოდა, ღამის გასათევს ვეძებდი. ღამის გათევაზე თითქმის არავინ მეუბნებოდა უარს და განსაკუთრებით კი მაშინ, თუ გვიანი საღამო იყო, ან მეორე მოსახლე შორს ცხოვრობდა“.

„ხალხისთვის სამეფოს შესახებ ჭეშმარიტების გაცნობის იმდენად დიდი სურვილი მქონდა, — დასძენს ვილჰო, — რომ მოკრძალებული საცხოვრებელი პირობები იმ კმაყოფილებასა და სიხარულს ვერ ჩრდილავდა, რომელიც ჩემს ასეთ მსახურებას სდევდა თან“.

ამ დაუღალავმა და-ძმებმა უამრავი ლიტერატურის გავრცელებით მომავალი ზრდისკენ გაკაფეს გზა. 1929 წელს ამ ერთი მუჭა მახარობელთა ჯგუფმა 53 704 წიგნი და ბროშურა გაავრცელა.

„ქვეყანაში დაახლოებით 30 წიგნების დამტარებელი იყო, — იხსენებს ადოლფ კოსე. — და მეორე მსოფლიო ომამდე ისინი ქადაგებდნენ მთელ ესტონეთში“.

ამ გულმოდგინე მქადაგებლების კვალი დღემდე აშკარაა. მაგალითად, 90-იანი წლების დასაწყისში იეჰოვას მოწმეები ხანდაზმულ ქალბატონს, რუთს შეხვდნენ და ესაუბრნენ. მას სასიხარულო ცნობა ეცნო. შემდეგ გაიხსენა, რომ 60 წელზე მეტი ხნის წინ ეს ცნობა გერმანელი ბიბლიის მკვლევარისგან მოესმინა, რომელსაც მისი მეზობლისთვის რამდენჯერმე მიეკითხებინა. დღეს, სმენადაქვეითებულმა და სიბერისაგან დაუძლურებულმა რუთმა, ჭეშმარიტების ზარის ხმა გაიგონა, დაიწყო ბიბლიის შესწავლა და მოინათლა; და ეს მოხდა დაახლოებით 70 წლის შემდეგ, რაც პირველად მოისმინა ჭეშმარიტება.

ფილიალის საქმიანობა ადრეულ წლებში

იმ ადრეულ წლებში ფილიალის პატარა ოფისს კონგრესის ჩასატარებლად იყენებდნენ. 1928 წლის ივნისში ჩატარებულ პირველ კონგრესს 25 ადამიანი დაესწრო და 4 მოინათლა. მომდევნო წელს ფინეთიდან 80 ძმა ჩავიდა, რათა ადგილობრივებს კონგრესისთვის მზადებაში და მის ჩატარებაში დახმარებოდა და მონაწილეობა მიეღო სამქადაგებლო მსახურებაში.

ალბერტ უესტი, რომელიც ესტონეთის ფილიალის მსახური იყო, დანიშნეს დანიის ფილიალის მსახურის, უილიამ დეის დამხმარედ, მოგვიანებით კი მან ის შეცვალა. მაგრამ ვინ შეასრულებდა ძმა უესტის მაგივრად ესტონეთში ფილიალის მსახურის მოვალეობას? ვინ და, შოტლანდიელი უოლეს ბაქსტერი, რომელიც ძალიან თბილი ძმა იყო და იუმორის გრძნობაც კარგი ჰქონდა. სანამ ჭეშმარიტებას გაიგებდა, საფრანგეთში ბრიტანეთის ჯარში იბრძოდა პირველი მსოფლიო ომის დროს. ის, რაც ომში ნახა, და, რაც იქ გადაიტანა, არანაირად არ შეესაბამებოდა იესო ქრისტეს სწავლებებს.

„თავგზა აბნეული მქონდა, — იხსენებს ძმა ბაქსტერი. — უკვე ვხვდებოდი, რომ ადამიანთა ომები არასწორი იყო მიუხედავად იმისა, თუ ვინ იყო შენი მტერი. ყოველთვის მჯეროდა, რომ ადამიანები ძმები არიან და ყოველი, ვინც ეძებდა ღმერთს, იპოვიდა მას. ამაზე ვფიქრობდი, ჩემს სამალავში დავიჩოქე და მთელი სერიოზულობით აღვუთქვი ღმერთს, რომ, თუ გადავრჩებოდი და სახლში დავბრუნდებოდი, მთელი ცხოვრება მისი მსახური ვიქნებოდი“.

მან სიტყვა შეასრულა. შეისწავლა ჭეშმარიტება და 1926 წელს გულმოდგინედ შეუდგა სრული დროით მსახურებას. ორი წლის შემდეგ მიიღო მიწვევა, რომ ესტონეთში ემსახურა, სადაც იმავე ენთუზიაზმით შეუდგა მსახურებას. 1930 წელს, როცა ძმა უესტი დანიაში წავიდა, ფილიალის მსახურად ბაქსტერი დანიშნეს. 1932 წელს ფილიალი გადავიდა ტალინში სუურ ტარტუს ქუჩის 72 ნომერში. მომდევნო წელს ბიბლიისა და ტრაქტატების საზოგადოება „საგუშაგო კოშკი“ ოფიციალურად დარეგისტრირდა ესტონეთში.

მრავალენოვანი რადიოგადაცემები

1927 წლის დასაწყისში ძმა უესტმა უფლება მიიღო რადიოგადაცემა მოემზადებინა ტალინის ერთ-ერთ კომერციულ რადიოსადგურში. მისი მოხსენება, „ათასწლიანი მმართველობის კურთხევები,“ ესტონურ ენაზე ითარგმნა. ამ გადაცემამ არა მარტო დიდი ინტერესი გამოიწვია, არამედ ის დისკუსიის საგანიც გახდა, რის გამოც 1929 წლამდე აკრძალეს. ამ წლიდან კი რადიოგადაცემა ეთერში ყოველ კვირა დღეს გადიოდა. მოხსენებებს კითხულობდნენ ინგლისურ, ესტონურ, ფინურ და რუსულ ენებზე, ზოგჯერ შვედურ და გერმანულ ენებზეც. ერთხელ მოხსენება დანიურ ენაზეც წარმოითქვა. ამ მოხსენებებმაც დიდი ინტერესი გამოიწვია. ამ გადაცემის ხმა აღწევდა ნორვეგიამდე, დანიამდე, შვედეთამდე, ფინეთამდე და ლენინგრადამდე (დღევანდელი სანკტ-პეტერბურგი, რუსეთი). 1932 სამსახურებრივ წელს რადიოთი გადაცემული 200 მოხსენება საკმაოდ ეფექტური საშუალება აღმოჩნდა იეჰოვას სახელის ფართოდ გასაცხადებლად. როგორც მოსალოდნელი იყო კიდეც, ამან სამღვდელოების მხრიდან წინააღმდეგობაც გამოიწვია.

სამღვდელოებამ იცოდა, როგორი ცუდი დამოკიდებულება ჰქონდა ესტონეთის მთავრობას კომუნისტების მიმართ და ამიტომ მოწმეებს კომუნისტებთან კავშირში დასდო ბრალი. ესტონეთის მთავრობა სწრაფ რეაგირებას ახდენდა ყველაფერზე, რაზეც ფიქრობდა, რომ ეს ერს დაასუსტებდა, ამიტომ მან 1934 წელს მოწმეების რადიოგადაცემა აკრძალა. თუმცა ყველას არ მოეწონა მათი ეს გადაწყვეტილება. ერთმა სკოლის მოსწავლემ ინგლისურ ენაზე შემდეგი წერილი დაწერა:

ძვირფასო „საგუშაგო კოშკო“ და მოსამართლე რუტერფორდ:

ძალიან მეწყინა, რომ ჩვენმა, ესტონეთის, მთავრობამ აკრძალა რადიოგადაცემა, რომლის მეშვეობითაც თქვენს ლექციებს ვისმენდი. მე სკოლის მოსწავლე ვარ. ჩემი მშობლები მდიდრები არ არიან, ისინი მძიმედ შრომობენ, რომ შვილები არჩინონ. მაგრამ უფლის სიყვარული და იმედი მათ სახეზე მზის სხივივით ირეკლება. ამ ზამთარს ძალიან ავად ვიყავი; ერთადერთი რაც მანუგეშებდა, თქვენი მოხსენების მოსმენა იყო. ბედნიერებისგან თვალები ცრემლებით მევსებოდა . . . სად არის ახლა ეს მოხსენებები? . . . ინგლისურის სწავლა დავიწყე და ეს ჩემი პირველი წერილია ამ ენაზე, რომელიც ლექსიკონის დახმარების გარეშე დავწერე . . . საუკეთესო სურვილები და მოკითხვები მოსამართლე რუტერფორდს.

ძმა რუტერფორდმა პირადად უპასუხა ამ წერილს და ბიჭუნას თავისი მოხსენებების რამდენიმე ჩანაწერი გაუგზავნა.

„ზეციერი სამეფოს ეტლი“

ინგლისელი გულმოდგინე წიგნების დამტარებელი ჯონ ნორთი ესტონეთში ქადაგების დროს ოჯახთან ერთად ავტომობილის მისაბმელ ვაგონში ცხოვრობდა. ამან ძალიან დიდი ინტერესი გამოიწვია ესტონეთის სამხრეთ ნაწილში. ადგილობრივი გაზეთი ამ ვაგონს შემდეგნაირად აღწერდა: «[„საგუშაგო კოშკის“] საზოგადოება ტარტუში აშენებს სახლის მაგვარ ავტომობილს, რათა ამით მთელ ქვეყანაში იმოგზაურონ და რელიგიური მსახურება ჩაატარონ. ისინი ხალხს პირდაპირ „ზეციერი სამეფოს ეტლიდან“ უქადაგებენ და ავრცელებენ წიგნებს, რომლებიც ბიბლიას ხსნის. ამ „ეტლის“ „ეკიპაჟი“ ხუთი კაცისგან შედგება. ესენი არიან: მთავარი მისიონერი, მისი ცოლი, მათი ბავშვი და ორი ენერგიული ახალგაზრდა მამაკაცი. ეს უკანასკნელები ველოსიპედებით (იეჰუს მსგავსად) ძალზე სწრაფად მოძრაობენ ყველა მიმართულებით და ეტლის ირგვლივ ავრცელებენ ლიტერატურას».

1930-იანი წლების შუა პერიოდში პოლიტიკური ქაოსის დროს ყოფილი სამხედრო მფრინავი, ნიკოლაი ტუიმანი, ესტონეთის ფაშისტურ მოძრაობაში მონაწილეობის გამო დააპატიმრეს. ციხის ბიბლიოთეკაში მან რუტერფორდის რამდენიმე წიგნი იპოვა. ამ წიგნების მეშვეობით მიხვდა, რომ მცდარ გზას ადგა. ციხიდან გათავისუფლების შემდეგ ის წავიდა ტალინში და მივიდა იმ წიგნში მოცემულ მისამართზე, რომელიც მის ცოლს მისცეს. ეს წიგნი იეჰოვას მოწმეების მიერ იყო გამოცემული. ძმა ბაქსტერის დახმარებით ნიკოლაიმ სრულიად შეცვალა თავისი ცხოვრება; ჩამოშორდა პოლიტიკურ მოძრაობას და გახდა მშვიდობისმოყვარე და გულმოდგინე იეჰოვას მოწმე. მოგვიანებით, როცა მოწმეების საქმიანობა აიკრძალა, ის კრების ერთ-ერთი ბურჯი იყო. ის მონაწილეობდა ლიტერატურის ბეჭდვაში, როცა ეს საქმიანობა საიდუმლოდ მიმდინარეობდა. ნიკოლაი ერთგული დარჩა ციმბირში დაახლოებით 15-წლიანი გადასახლების დროსაც.

კიდევ ერთი ადამიანი, რომელიც პოლიტიკურ საქმიანობაში იღებდა მონაწილეობას და იმედგაცრუებული დარჩა, იყო ექიმი არტურ ინდუსი. პირველად მან ჭეშმარიტება მარტინ კოსეს სახლში მოისმინა, რომელთანაც სამედიცინო დახმარების აღმოსაჩენად მივიდა. ძმა კოსემ ურჩია არტურს, დაეწყო ბიბლიის შესწავლა და რადგან არტურმა გერმანული იცოდა, რაც კი გერმანულ ენაზე ლიტერატურა იყო გამოცემული ყველაფერი გამოუწერა. მარტინის დახმარებით არტურმა მიიღო ჭეშმარიტება, მიუძღვნა თავი იეჰოვას და მოინათლა. ძმა ინდუსს კარგად იცნობდნენ და დიდ პატივს სცემდნენ, როგორც ექიმს. გარდა ამისა, ის ცნობილი გახდა, როგორც გულმოდგინე და დიდად პატივცემული ძმა.

ჰორიზონტზე შავი ღრუბლები გამოჩნდა

30-იანი წლების შუა ხანებში ქვეყანაში დიდი არეულობა იყო. 1935 წლის იანვარში ნაცისტური გერმანიისა და კათოლიკური ეკლესიის ზეწოლის შედეგად მოხდა ბროშურის, „სამართლიანი მმართველის“ კონფისკაცია.

იმავე წელს შინაგან საქმეთა მინისტრმა დახურა «საზოგადოება „საგუშაგო კოშკი“» ესტონეთში, მოახდინა მათი ლიტერატურის კონფისკაცია და ყადაღა დაადო მათ ქონებას. მართალია, ძმებმა დიდი რაოდენობით ლიტერატურა გადამალეს, 76 000 ეგზემპლარის კონფისკაცია მაინც მოხდა. თუმცა ამან მოწმეთა საქმიანობა ვერ შეაჩერა. ძმებისდა გასაკვირად და გასახარად ჩამორთმეული ლიტერატურიდან ორი ბროშურის შინაარსი გამოქვეყნდა ორ წამყვან გაზეთში, რომელთა საერთო ტირაჟიც 100 000-ს შეადგენდა. მიუხედავად იმისა, რომ ძმებმა ლიტერატურა დაკარგეს, იეჰოვას სახელი უფრო ცნობილი გახდა, ვიდრე ეს იმ შემთხვევაში მოხდებოდა, თუ ძმები გაავრცელებდნენ ამ ბროშურებს.

იმ ხანებში სამქადაგებლო საქმე გაგრძელდა და ოფისმაც საქმიანობა განაახლა. მომდევნო წლებშიც ხდებოდა საკმაოდ დიდი რაოდენობის წიგნების კონფისკაცია. ერთ-ერთი მორიგი რეიდის დროს ფილიალში ჰელინ ალდონენი მუშაობდა.

«თავდაპირველად სამი ახალგაზრდა პოლიციელი მოვიდა, რომ ჩამოერთმიათ ბროშურა „დღეს მცხოვრები მილიონები არასდროს მოკვდებიან“, — იხსენებს და ალდონენი, — მაგრამ ჩვენ ეს ბროშურები არ გვქონდა. მათ თაროებიდან გადმოყარეს მთელი წიგნები და იატაკზე დააგროვეს. ძმა ბაქსტერი ადგილიდან ვერ იძვროდა, რადგან თვალს არ აშორებდნენ. მე დავიწყე რაღაცების მილაგება და ნელ-ნელა მივედი ძმა ბაქსტერის საწერ მაგიდასთან, რათა შემემოწმებინა, რაიმე ისეთი ფურცელი ხომ არ იდო მაგიდაზე, რაც პოლიციას არ უნდა ენახა. დავინახე წერილი, რომელშიც ყველა მაუწყებლის სახელები, გვარები და მისამართები იყო ჩამოწერილი. ავიღე და კუთხეში მდგომ ნაგვის ყუთში ჩავაგდე. როცა პოლიციელებმა წიგნების ყუთებში ჩაყრა დაიწყეს, უფროსმა პოლიციელმა ისე უხეშად სტაცა ხელი ყუთს და გვერდზე მოისროლა, რომ მკლავი მოიტეხა. მისმა თანამშრომლებმა სასწრაფოდ წაიყვანეს ის საავადმყოფოში, ჩვენ კი იმის საშუალება მოგვეცა, რომ მათ დაბრუნებამდე ყუთებიდან წიგნები ამოგვერჩია».

«პოლიციელები დაბრუნდნენ, — დასძენს ძმა ბაქსტერი. — ყუთების გატანის დროს დავინახე, ერთ-ერთმა მათგანმა პალტოს დიდ ჯიბეში როგორ ჩაიდო წიგნი „ხსნა“. ხშირად ვფიქრობდი, ნეტავ კიდევ რამდენი წიგნი წაიღეს სახლში და წაიკითხეს-მეთქი ამ კაცებმა».

1939 წელი მოულოდნელობებით სავსე და შემზარავი წელი იყო. საბჭოთა ჯარებს უფლება მისცეს, ესტონეთში შესულიყვნენ. „ყოველდღიურად მიმდინარეობდა რადიოთი კომუნიზმის ინტენსიური პროპაგანდა, — წერდა ძმა ბაქსტერი. — ქვეყანა სპეკულაციას, შიშსა და მღელვარებას მოეცვა. ცაზე გამუდმებით ისმოდა საბჭოთა სამხედრო თვითმფრინავების გუგუნი, რომელთაც დესანტი გადაჰყავდათ“. შეაჩერებდა ყოველივე ეს სამქადაგებლო საქმიანობას?

ასეთი არეულ-დარეულობის მიუხედავად, 1940 წელს იეჰოვას ერთგულმა მსახურებმა 59 776 წიგნი და ბროშურა გაავრცელეს; უნდა აღინიშნოს, რომ ეს მხოლოდ 27-მა მაუწყებელმა და 15-მა პიონერმა გააკეთა. თავისუფლების ამ დარჩენილ პერიოდში ისინი ყველაფერს აკეთებდნენ რაც შეეძლოთ.

თავისუფლების პერიოდში ჩატარებული ბოლო კონგრესი

ცოტა ხნით ადრე, სანამ ესტონეთში საბჭოთა მმართველობა დამყარდებოდა, ძმებმა ტალინში კონგრესი ჩაატარეს. ეს იყო თავისუფლების პერიოდში ჩატარებული ბოლო კონგრესი მომდევნო 50 წლის მანძილზე. მათ „საგუშაგო კოშკიდან“ განიხილეს ისეთი სტატიები, როგორიცაა „თეოკრატია“, „ნეიტრალიტეტი“, „მახეები“ და „რელიგიის განადგურება“ — დროული სულიერი საზრდო, რომელიც ღვთის ხალხს მომავლისთვის ამზადებდა.

მეორე მსოფლიო ომმა მთელი ესტონეთი მოიცვა და ვერც ძმებმა დააღწიეს თავი მის შედეგებს. 1940 წლის ივნისში საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირმა ესტონეთის მთავრობას ულტიმატუმი წაუყენა, რომ დაენიშნათ ახალი მთავრობა და ქვეყანაში დამატებითი საბჭოთა ჯარების შეყვანის უფლება მიეცათ. ჩამოყალიბდა თითქმის 150-კაციანი ესტონეთის კომუნისტური პარტია, მოხდა ქვეყნის ანექსია და ესტონეთი საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში შევიდა. რამდენიმე თვეში ათასობით ესტონელი გადაასახლეს ციმბირში. უპატრონოდ დატოვებული მათი სახლები და ფერმები კი ზოგი გადაწვეს, ზოგიც კი რუსებმა დაიკავეს. ათასობით ესტონელმა პატარა სათევზაო ნავებით შვედეთში სცადა გაქცევა. ბევრმა ჩააღწია დანიშნულების ადგილამდე, თუმცა ბევრი აბობოქრებულმა ზღვამ შეიწირა.

ქვეყანას უკანასკნელი უცხოელები ტოვებენ

კომუნისტური რეჟიმის დამყარებისთანავე ფილიალი კვლავ დაიკეტა. მართალია, ძმა ბაქსტერსა და ალექსანდერ და ჰილდა ბრაიდსონებს გადაწყვეტილი ჰქონდათ, თავიანთი დანიშნულებები არ მიეტოვებინათ, უცხოელებისთვის ქვეყანაში დარჩენა სულ უფრო და უფრო საშიში ხდებოდა. ბოლოს ძმა რუტერფორდმა ურჩია მათ, ქვეყანა დაეტოვებინათ. ძმა ბაქსტერი და დანამები ლატვიიდან მატარებლით ციმბირში გააგზავნეს, საიდანაც ისინი ავსტრალიაში გადავიდნენ. ბრაიდსონებმა დაახლოებით ერთი წლის შემდეგ დატოვეს ქვეყანა და შვედეთში გადავიდნენ. ძმა ბაქსტერი ერთგულად მსახურობდა ავსტრალიის ფილიალის კომიტეტში მანამ, სანამ 1994 წლის 21 ივნისს არ დაასრულა თავისი მიწიერი ცხოვრება.a

რა ელოდათ ამ ერთი მუჭა ადგილობრივ ძმებს, უცხოელი ძმების წასვლის შემდეგ? მათ ხომ შედარებით ახალი გაგებული ჰქონდათ ჭეშმარიტება და ამ დროს ომის შუაგულში აღმოჩნდნენ. ომმა იმოქმედა მათზე და სამქადაგებლო საქმიანობა შეაფერხა. მათგან ანგარიშები უკანასკნელად 1941 წელს მიიღო ორგანიზაციამ და მომდევნო ოცი წლის განმავლობაში ესტონელი ძმებისგან აღარაფერი ისმოდა.

რწმენის მკაცრი გამოცდა

მძვინვარებდა მეორე მსოფლიო ომი; გერმანიის ჯარებმა საბჭოთა ჯარებს უკან დაახევინეს და ესტონეთში შევიდნენ. ეს ოკუპაცია 1941 წლიდან 1944 წლამდე გაგრძელდა. თუმცა ჩვენი ძმების მდგომარეობა უკეთესობისკენ არ შეცვლილა. სმენადაქვეითებული ძმა, იან პიარატი 1942 წელს ტარტუში ქადაგების დროს დააკავეს გერმანელებმა. მას ძირგამომთხრელ საქმიანობაში დასდეს ბრალი და ციხეში ჩასვეს. ციხის ჩანაწერების თანახმად, უფროსს ნაბრძანები ჰქონდა, რომ „განსაკუთრებული ზომები მიეღოთ“ ამ პატიმრის, იან პიარატის, მიმართ. ფაქტობრივად ეს სასიკვდილო განაჩენის სისრულეში მოყვანას ნიშნავდა. მამაკაცების ერთმა ჯგუფმა დაინახა, როგორ გაიყვანეს ის გარეთ და რამდენიმე გასროლის ხმაც გაიგონეს. იანი აღარასოდეს დაუბრუნებიათ უკან და აღარც არავის უნახავს.

დიახ, ძმებს მართლაც ძალიან რთული დრო დაუდგათ. ჯერ საბჭოთა ჯარებს, შემდეგ კი გერმანელებს უნდოდათ, რომ ახალგაზრდა მამაკაცები ჯარში გაეწვიათ. „დამალვა გვიწევდა, რომ ჯარში არ წავეყვანეთ, — იხსენებს ადოლფ კოსე. — თუ დაგვიჭერდნენ ან უნდა დავმორჩილებოდით მათ ბრძანებას და ჯარში წავსულიყავით, ან არა და დაგვხვრეტდნენ. რა თქმა უნდა, სამეფო საქმე ზარალდებოდა, რადგან ძალიან რთული იყო რაიმეს გაკეთება“.

ომის სცენა კიდევ ერთხელ შეიცვალა და 1944 წლის ბოლოს საბჭოთა ჯარებმა გერმანელები ესტონეთიდან განდევნეს. ესტონეთი კვლავ სასტიკი საბჭოთა რეჟიმის ქვეშ მოექცა. ომმა და მომდევნო რეპრესიის წლებმა ესტონელ ხალხზე გამანადგურებლად იმოქმედა. მოსახლეობის სულ მცირე მეოთხედი დახოცეს ან საბჭოთა კავშირის შორეულ ადგილებში გადაასახლეს, ზოგმა მათგანმა კი ქვეყნიდან გაქცევა მოახერხა. წლების განმავლობაში ასობით ათასი რუსი ჩასახლდა ესტონეთში და მოსახლეობის შემადგენლობა საგრძნობლად შეიცვალა. როგორც მოგვიანებით ვნახავთ, საბჭოთა რეჟიმის არსებობის დროს ძმების რწმენა სასტიკად გამოიცადა.

„ტყის ძმა“ სულიერი ძმა გახდა

პატრიოტული, ანტისაბჭოური და პარტიზანული მოძრაობა იმ დროს „ტყის ძმების“ სახელით გახდა ცნობილი, რადგან მისი წევრები უღრან ტყეში იმალებოდნენ. მათ შორის იყვნენ ისეთებიც, რომლებიც პარტიზანთა რიგებს არ განეკუთვნებოდნენ, მაგრამ დამალვა უწევდათ, რადგან სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი (კა-გე-ბე) დასდევდა. ვარაუდობენ, რომ დროდადრო ტყეში 15 000-20 000 მამაკაცი იმალებოდა. ზოგიერთი ისე ქრებოდა, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლები წლების მანძილზე ვერ პოულობდნენ. უკანასკნელი ასეთი პარტიზანი 1978 წლამდე ვერ იპოვეს. მიიღო რომელიმე „ტყის ძმამ“ ჭეშმარიტება და გახდა სულიერი ძმა?

ერიკ ჰეინლოომ იცოდა, რომ საფრთხე ემუქრებოდა, რადგან ერთ დროს ესტონეთის სახელმწიფო სამსახურში მუშაობდა. როცა საბჭოთა კავშირმა ესტონეთის ოკუპაცია მოახდინა, მან და მისმა ცოლმა, მაგდამ, არაერთხელ სცადეს ნავით გაქცევა შვედეთში. ბოლო მცდელობის დროს ნავს ძრავა გაუფუჭდა და მათ უკან დაბრუნება მოუწიათ. ის შვიდი წლის მანძილზე ხელისუფლებას ტყეში ემალებოდა. ბოლოს დაიჭირეს. ის და მისი ცოლი საბჭოთა კავშირის სხვადასხვა ციხეში გადააგზავნეს.

ციხეში მაგდამ ორი იეჰოვას მოწმე გაიცნო, რომლებმაც სამეფოს შესახებ სასიხარულო ცნობა გაუზიარეს. მაგდა მაშინვე მიხვდა, რომ ჭეშმარიტება იპოვა და სიხარულისგან ცეკვა დაიწყო. ის ციხიდან 1956 წელს გაათავისუფლეს, 1960 წელს კი მოინათლა. გათავისუფლებიდან შვიდი წლის შემდეგ ერიკმაც მიიღო ჭეშმარიტება. როგორც იქნა, „ტყის ძმა“ სულიერი ძმა გახდა.

თვალთვალი და დაპატიმრება

უცხოელი ძმების ესტონეთიდან წასვლის შემდეგ მამაცი და თავდაუზოგავი ძმა მარტინ კოსე ჩრდილოეთ ესტონეთში სამქადაგებლო საქმის ზედამხედველად დანიშნეს. ესტონეთის სამხრეთ ნაწილში ეს საქმიანობა მაღალ, დახვეწილ ესტონელ ფრიდრიხ ალტპერეს მიანდეს, რომელიც საშუალო სკოლაში ინგლისურს ასწავლიდა. ჯერ კიდევ 30-იან წლებში მისთვის ეთხოვათ, რომ ვირუდან ჩამოსული ერთი უცხოელი პიონერის მოხსენება ეთარგმნა. მოხსენების ბოლოს ის მიმხვდარიყო, რომ ჭეშმარიტება იპოვა. ამ დროისთვის კი ის სულიერად იმდენად ძლიერი იყო, რომ ესტონეთის სამხრეთ ნაწილში სამქადაგებლო საქმიანობისთვის ხელმძღვანელობა მას მიანდეს.

ამ მოვალეობის შესრულება ორივე ძმისთვის ძალიან რთული იყო, რადგან მათ ორგანიზაციასთან არ ჰქონდათ კავშირი და არც გამოცდილები იყვნენ. იმ სირთულეების მიუხედავად, რომელიც იატაკქვეშა საქმიანობას სდევდა თან, ორივე ძმა ერთგულად მსახურობდა 1940 წლიდან 1948 წლამდე, მათ დაპატიმრებამდე.

მარტინ კოსესა და ფრიდრიხ ალტპერეს დაპატიმრების შემდეგ, ჩამოყალიბდა სამსახურებრივი კომიტეტი, რომელშიც შედიოდნენ ალბერტ კრუუსი, კარლ ტალბერგი, არტურ ინდუსი და მისი დამხმარე ლემბით ტოუმი. მაშინ, როცა კომიტეტის სხვა წევრებს ფარულად უწევდათ მოქმედება, ძმა ტოუმი თავისუფლად დადიოდა და ჯგუფებს ინახულებდა. როგორ ახერხებდა ამას? ის ქარის წისქვილში მეწისქვილედ მუშაობდა და წყნარ დღეებში, როდესაც წისქვილი არ მუშაობდა, შეეძლო, რაც უნდოდა ის გაეკეთებინა.

პასუხისმგებელი ესტონელი ძმები სიცოცხლეს საფრთხეში იგდებდნენ, რათა თანამორწმუნეებს დახმარებოდნენ. მათი სურათები, ვისზეც ფიქრობდნენ, რომ ხელმძღვანელები იყვნენ, რკინიგზის სადგურებში იყო გამოკრული, როგორც კრიმინალების სურათები. კა-გე-ბემ ოთხ-ოთხი უშიშროების თანამშრომელი მიუჩინა ჩვენს უწყინარ, ცხვრისმაგვარ ძმებს სათვალთვალოდ. მართალია, 1948—1951 წლები საკმაოდ მძიმე წლები იყო, იეჰოვამ აკურთხა თავისი ერთგული მსახურების ძალისხმევა. შედეგად მაუწყებელთა რიცხვი გაიზარდა და 100-ს გადააჭარბა.

„გველივით ფრთხილნი და მტრედივით უწყინარნი“

ესტონეთში მცხოვრები იესოს მოწაფეები სულ უფრო და უფრო მეტად რწმუნდებოდნენ თავიანთი მოძღვრის სიტყვების ჭეშმარიტებაში: „იყავით გველივით ფრთხილნი და მტრედივით უწყინარნი. ადამიანებს უფრთხილდით, რადგან ისინი სასამართლოებს გადაგცემენ და სინაგოგებში გაგშოლტავენ. წაგიყვანენ გამგებლებთან და მეფეებთან ჩემ გამო, მათთვის და უცხოტომელებისთვის დასამოწმებლად“ (მათ. 10:16—18). თუმცა ზოგიერთს, ვისაც სამაგალითო რწმენა გააჩნდა, ბოლომდე არ ესმოდა, რომ იეჰოვა ყოველთვის სასწაულებრივი სახით არ დაიცავდა მათ სატანის თავდასხმისგან (იობ. 1:9—12; 2:3—6). ზოგი მოწმე ყოველთვის არ ავლენდა გველივით სიფრთხილეს, რის გამოც ადვილად ხდებოდნენ სასტიკი მდევნელების მსხვერპლი.

ადოლფ კოსე იხსენებს: „კრებაში იყო ერთი მამაკაცი, რომელიც დიდ ენთუზიაზმსა და გაბედულებას ავლენდა. მას კრებაში გარკვეული პასუხისმგებლობა ჰქონდა მინიჭებული და დებს შორის დიდი პოპულარობით სარგებლობდა. მაგრამ მოგვიანებით ძმები აღარ ენდობოდნენ ამ კაცს და დები გააფრთხილეს, არ მიეყვანათ ის ყველგან, სადაც შეხვედრებს ატარებდნენ“. სამწუხაროდ, ზოგიერთმა არ გამოავლინა სიფრთხილე და ამ მამაკაცმა კა-გე-ბესთვის საკმაოდ დიდი ინფორმაცია მოაგროვა.

ლემბით ტოუმი გვიამბობს: «1950 წელს გერმანიიდან „საგუშაგო კოშკის“ რამდენიმე ეგზემპლარი მივიღეთ და გვინდოდა, ესტონეთში მცხოვრები ქრისტიანი ძმებისთვის გაგვეზიარებინა მათში მოცემული ინფორმაცია».

კონგრესის ჩატარება ესტონეთის ერთ-ერთ მიყრუებულ ადგილას სათივეში დაიგეგმა. კა-გე-ბემ შეიტყო ამის შესახებ და დაიწყო მზადება ყველა და-ძმის დასაპატიმრებლად. ისინი ჩასაფრდნენ ჯარისკაცებით სავსე ორი სატვირთო ავტომობილით რკინიგზის სადგურთან, სადაც ძმები უნდა ჩამოსულიყვნენ. სამი მოწმე იცდიდა წინასწარ დათქმულ ადგილზე, საკონგრესო ადგილისკენ მიმავალ გზაზე, რათა დელეგატებისთვის გზა ეჩვენებინათ. ერთ ძმას საეჭვო ხმა შემოესმა ტყიდან და შევიდა, რომ გაერკვია, რა ხდებოდა. მოულოდნელად დაინახა, რომ ვიღაცას მიზანში ჰყავდა ამოღებული. ჯარისკაცებმა ის დანარჩენ ორთან მიიყვანეს და სამივე დააპატიმრეს.

როდესაც ლემბით ტოუმი და ელა კიკასი (მოგვიანებით ტოუმი) მიხვდნენ, რომ ეს სამი ძმა დაეპატიმრებინათ, დაუყოვნებლივ იმოქმედეს. შემოახტნენ ლემბითის მოტოციკლეტს და რაც შეიძლება სწრაფად გაემართნენ რკინიგზის სადგურისკენ, რომელიც ერთი გაჩერებით წინ იყო, რათა გაეფრთხილებინათ ძმები, რომლებიც მატარებელს მოყვებოდნენ. ლემბითმა და ელამ მიირბინეს სადგურში, შეცვივდნენ მატარებელში და სწრაფად ჩამოიყვანეს ძმები მატარებლიდან. ასე რომ, როდესაც მატარებელი ჩამოდგა იმ სადგურზე, სადაც კა-გე-ბეს ოფიცრები იყვნენ ჩასაფრებულები, ისინი იმედგაცრუებულები დარჩნენ, რადგან იქ არც ერთი მოწმე არ იყო.

ამასობაში სხვა ძმებმა სწრაფად მოძებნეს სხვა ფერმა, სადაც კონგრესს ჩაატარებდნენ. შემდეგ დელეგატები სოფლის გზით წაიყვანეს ახალი შეხვედრის ადგილისკენ, რომელიც სადგურიდან 10 კილომეტრზე მეტი მანძილით იყო დაშორებული. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ჯარისკაცები წინ და უკან დადიოდნენ მთავარ ტრასებზე და ეძებდნენ დელეგატებს, რომლებიც თვალსა და ხელს შუა გაქრნენ. კონგრესმა, რომელსაც 111 ადამიანი ესწრებოდა, შეუფერხებლად ჩაიარა. დარბაზში დაძაბულობა იგრძნობოდა, რადგან ყველა იმის მოლოდინში იყო, რომ ნებისმიერ დროს შეიძლებოდა დაეპატიმრებინათ. პროგრამაში წარმოდგენილი იყო სხვადასხვა ქვეყნებში მცხოვრები და-ძმების მაგალითები, მათ შორის იმ იეჰოვას მოწმეთა რწმენის განმამტკიცებელი შემთხვევები, რომლებიც ნაცისტურ საკონცენტრაციო ბანაკებში იყვნენ. მართალია, კონგრესის დელეგატები ამჯერად გადაურჩნენ დაპატიმრებას, მაგრამ მათ მნიშვნელოვანი ხელმძღვანელობა მიიღეს და მოემზადნენ იმ გამოცდებისთვის, რომლებიც წინ ელოდათ.

დაკითხვა და დაპატიმრება

მომდევნო რამდენიმე თვის განმავლობაში ერთმანეთზე მიყოლებით დააპატიმრეს ყველა პასუხისმგებელი ძმა, 70-ზე მეტი მაუწყებელი თუ სხვა ადამიანი, რომელთაც იეჰოვას მოწმეებთან რაიმე კავშირი ჰქონდათ. მიმდინარეობდა იეჰოვას მშვიდობისმოყვარე მსახურების გაუთავებელი დაკითხვები. ხოლო მათ, ვინც ჯერ კიდევ თავისუფალი იყო, იცოდნენ, რომ მათი ჯერიც დადგებოდა.

ვინაიდან დაკითხვები, ძირითადად, ღამ-ღამობით თვეების მანძილზე მიმდინარეობდა, დაკავებულებს დიდი ხნის განმავლობაში არ შეეძლოთ ნორმალურად ძილი. ძილის ნაკლებობა კი მათ ნერვულ-ფსიქიკურ მდგომარეობაზე სულ უფრო და უფრო ცუდად აისახებოდა. ძმებისთვის ყოველგვარი სასამართლო მოსმენის გარეშე გამოჰქონდათ განაჩენი; ისინი უბრალოდ უცხადებდნენ მათ სასჯელს — 5-დან 12 წლამდე პატიმრობას ან შრომა-გასწორების კოლონიაში მუშაობას. უმეტესობას 10 წელს უსჯიდნენ. და რა იყო მათი დანაშაული? ოფიციალური დოკუმენტის თანახმად, ეს იყო „ანტისახელმწიფოებრივი პროპაგანდა და ძირგამომთხრელი საქმიანობა“. მალე კანონი შეიცვალა და იეჰოვას მოწმეებს 25-წლიან პატიმრობას უსჯიდნენ. მას შემდეგ რაც, 63 წლის აუგუსტ პრესრაუდს განაჩენი გამოუტანეს, როგორც ამბობენ, მას ირონიულად ასეთი რამ უთქვამს: „პატივცემულო მოსამართლევ, გმადლობთ ასეთი დიდი სასჯელისთვის. ვფიქრობდი, რომ სულ რამდენიმე წელიღა დამრჩა სიცოცხლე, თქვენ კი საუკუნის მეოთხედი მომისაჯეთ“.

მოწმეებს აგზავნიდნენ მთელი საბჭოთა კავშირის მასშტაბით ისეთ ციხეებსა და შრომა-გასწორების კოლონიებში, რომლებიც სიმკაცრითა და გაუსაძლისი პირობებით გამოირჩეოდა — ძირითადად, ციმბირში, რუსეთის შორეულ აღმოსავლეთში ან შორეულ ჩრდილოეთში, სადაც მკაცრი პირობები იყო. ერთი შეხედვით, უკან დაბრუნების არანაირი იმედი არ ჩანდა და ბევრი პატიმარი ფიქრობდა, რომ ერთადერთი გამოსავალი სიკვდილი იყო.

ვერც ის ცრუ ძმები გაექცნენ სასჯელს, რომლებიც ხელისუფლების წარმომადგენლებთან თანამშრომლობდნენ. აი, რა დაემართა იმ ორ ძმას, რომლებიც კა-გე-ბეს ჯაშუშები გახდნენ. მას შემდეგ, რაც თავიანთი მოვალეობა შეასრულეს, თვითონ იქცნენ კა-გე-ბეს დევნის ობიექტებად. ორივე მათგანი შრომა-გასწორების კოლონიებში გააგზავნეს. კა-გე-ბე არანაირ პატივს არ სცემდა ასეთ მხდალ ინფორმატორებს.b

ესტონეთიდან ციმბირში

ახლა, როცა კა-გე-ბემ ყველა ის მოწმე დააპატიმრა, რომელთაც ყველაზე აქტიურად მიიჩნევდნენ, გადაწყვიტა, სხვა დარჩენილი იეჰოვას მოწმეების კვალიც გაექრო. ოპერაცია ჩატარდა 1951 წლის 1 აპრილს გამთენიისას. ის კარგად ორგანიზებულად მიმდინარეობდა ერთდროულად მთელი ქვეყნის მასშტაბით (აგრეთვე ლატვიაში, ლიტვასა და უკრაინის დასავლეთ ნაწილში).

ფაქტობრივად ყველა იეჰოვას მოწმე, მათი ახლო ნათესავებიდან ბევრი და დაინტერესებულებიც კი გამოიყვანეს სახლებიდან, შეკრიბეს რკინიგზის სადგურებში და სატვირთო ვაგონებში შეყარეს. მათ უფლება მისცეს, რომ მხოლოდ მცირეოდენი საკვები და პირადი ნივთები წაეღოთ თან, დანარჩენი ქონება კი ჩამოართვეს. იმ დღეს ყოველგვარი სასამართლო განხილვისა და ახსნა-განმარტების გარეშე ესტონეთიდან დაახლოებით 300 ადამიანი გაუყენეს ციმბირისკენ მიმავალ გზას. უმეტეს მათგანს 5 000 კილომეტრით დაშორებულ ტომსკის ოლქში უკრეს თავი.

მამაცი ახალგაზრდები

17 წლის კორინა ენიკა და მისი 13 წლის და, ენე, სტუმრად იყვნენ თავიანთ ნათესავებთან. წარმოიდგინეთ, რა დღეში ჩაცვივდებოდნენ, როცა დაბრუნდნენ სახლში და ნახეს, რომ მათი სახლი დაკეტილი იყო და დედაც აღარსად ჩანდა. თუმცა, როცა გაიგეს, რომ დედა დაეპატიმრებინათ, ცოტა არ იყოს, შვებით ამოისუნთქეს. რატომ?

„ჯერ მარტო იმიტომ, რომ ის ცოცხალი იყო, — ამბობს კორინა. — მივხვდით, რომ შეიძლება უკვე სხვა იეჰოვას მოწმეებიც დაეპატიმრებინათ და ვიფიქრეთ, რომ დედა იეჰოვას ხალხთან იქნებოდა. ჩვენ ნამდვილად ძლიერ მხარდაჭერას ვგრძნობდით იეჰოვასგან. არც მე ვტიროდი და არც ენე, რომელიც ცოტაოდენ მგრძნობიარე და სუსტი იყო. ორშაბათს სკოლაში წავედით და არავისთვის გვითქვამს, რომ დედა დაიჭირეს“.

კორინა და ენე მაშინაც მშვიდად იყვნენ, როცა მათ წასაყვანად ხელისუფლების მოხელეები მივიდნენ. „ჩვენს ვაგონში ყველა მშვიდად იყო, — ჰყვება კორინა. — ერთი და გვამხნევებდა და გვეუბნებოდა, იეჰოვა არასოდეს დაუშვებს ისეთ რამეს, რაც ჩვენს ძალას აღემატება. მან გვითხრა, არასდროს დაგვევიწყებინა ღვთის დაპირება, რომ ის დაგვეხმარებოდა“. გოგონებს დედა ექვს წელზე მეტი ხნის მანძილზე არ ენახათ.

მდევნელთა უსაზღვრო სიძულვილი კარგად ჩანს ექვსი თვის ბავშვის გადასახლების საბუთიდან. ამ დოკუმენტის თანახმად, ჩვილ ბავშვს „ქვეყნის მტრობაში“ ედებოდა ბრალი.

გადასახლების პროცესი ძალიან მტკივნეული იყო. ყოველგვარ შესაძლებლობას იყენებდნენ, რომ გადასახლებულები შეერცხვინათ და დაემცირებინათ. დილა საღამოს ვაგონებიდან გამოჰყავდათ ყველა, რათა საპირფარეშოებში შესულიყვნენ, სინამდვილეში კი საპირფარეშო არსად იყო. „ეს ყველანაირი წესიერებისა და ადამიანობის საზღვრებს სცდებოდა, — იხსენებს ერთი და. — შეუძლებელი იყო ქალების კაცებისგან განცალკევება. გამვლელები გვხედავდნენ, მცველები კი ჩვენს ირგვლივ იდგნენ და მოგვშტერებოდნენ“.

ცხოვრება და სიკვდილი ციმბირში

ბოლოს ორკვირიანი დამქანცველი მგზავრობის შემდეგ, გადასახლებულები თავიანთ მცირე ბარგთან ერთად სატვირთო ვაგონებიდან ჩამოსვეს თოვლში. ახლომდებარე კოლექტივის ფერმის ბრიგადირებმა თავიანთი ფერმისთვის მათგან საუკეთესო მუშები შეარჩიეს. ეს ძალიან ჰგავდა მიწათმფლობელების მიერ მონების ბაზარზე მუშების ყიდვას.

ციმბირის მაცხოვრებელთაგან ბევრი თვითონაც გადასახლებული იყო და ახალჩასულებს თანაუგრძნობდა. ასე რომ, თანაქრისტიანების და კეთილად განწყობილი ადგილობრივების დახმარებით გადასახლებული და-ძმები მალე მოეწყვნენ. ზოგმა შეძლო, და შედარებით ნორმალური ცხოვრება მოიწყო. ზოგიერთი მოულოდნელად გამოჯანმრთელდა კიდეც. მაგალითად, ორ ესტონელ დას ტუბერკულოზი ჰქონდა, მაგრამ ციმბირის მშრალი კლიმატის პირობებში ისინი სრულიად განიკურნენ.

თუმცა ყველას ასე როდი გაუმართლა. მატარებელში ერთი ბავშვი დაიღუპა. აუტანელი პირობებისა თუ ემოციური ტრავმის გამო ერთი ხანდაზმული მოწმეც გარდაიცვალა. ზოგიერთი ძმა დაუძლურდა, ვინაიდან არ ჰქონდა სათანადო მკურნალობის საშუალება, ზოგიც კი აუტანელი სამუშაო პირობების გამო ჩავარდა ამ მდგომარეობაში. სხვებზე ძალიან იმოქმედა რთულმა საცხოვრებელმა პირობებმა, საკვების უკმარისობამ, ავადმყოფობამ, უბედურმა შემთხვევებმა და აუტანელმა ყინვებმა. გარდა ამისა, ბევრი განიცდიდა ემოციურ ტკივილს, რადგან წლების მანძილზე საკუთარ ოჯახებს იყვნენ მოწყვეტილები და თავიანთი საყვარელი ადამიანებისგან წერილებსაც კი ვერ იღებდნენ.

„ვინაიდან ჩვენი ოჯახი მხოლოდ ბავშვებისა და ახალგაზრდა ქალებისაგან შედგებოდა, — იხსენებს ტინა კრუუსე, — საკმაოდ ღარიბ კოლექტივის ფერმაში წაგვიყვანეს. კოლექტივის წევრებს თავიანთთვის სამყოფი საკვებიც კი არ ჰქონდათ და მით უმეტეს ჩვენ რას მოგვცემდნენ. ახალჩამოსულები ფიჭვის ქერქს ღეჭავდნენ, საჭმელად ვარგის ფესვებს ჭამდნენ და ხშირად ამზადებდნენ ჭინჭრის სუპს“.

ციმბირში საკმაოდ ხანგრძლივი და უკიდურესად ცივი ზამთარი იცის. ესტონელები იქაურ მკაცრ კლიმატურ პირობებს არ იყვნენ მიჩვეულები. ხშირად კარტოფილის მოყვანაც კი შეუძლებელი იყო. უმეტესობისთვის გადასახლების პირველი წელი საშინელება აღმოჩნდა, რომელსაც თან სდევდა გამუდმებული შიმშილით გამოწვეული მწვავე ტკივილები.

ჰიისი ლემბერი იხსენებს: „50 გრადუსი ყინვა იყო. ქათმები სიცივისგან რომ არ დახოცილიყვნენ, გალიებს საწოლის ქვეშ ვდგამდით. ზოგს ხბოც კი ჰყავდა სახლში, თუ ძროხა ზამთარში მოიგებდა“.

სახელმწიფოს ხარჯზე ახალი ტერიტორიების ათვისება

წლების წინ უილიამ დეის ნათქვამი ჰქონდა, რომ, თუ ოდესმე საბჭოთა კავშირი ბალტიისპირეთის ქვეყნებს ჩაიგდებდა ხელში, ძმებს ახალი ვრცელი ტერიტორია ექნებოდათ საქადაგებლად. როგორ გამართლდა მისი სიტყვები! საბჭოთა მთავრობამ იეჰოვას მოწმეთა გადასახლებით მართლაც რომ ხელი შეუწყო მათი სამქადაგებლო საქმიანობის გაფართოებას ციმბირში და სხვა შორეულ ტერიტორიებზე. მართალია, იეჰოვამ დაუშვა თავისი მოწმეების გამოცდა, მაგრამ ბევრს, ვისაც მანამდე არასოდეს მოესმინა ღვთის სახელის შესახებ, შესაძლებლობა მიეცა, გაეგო ჭეშმარიტება.

ლემბით ტრელი ანტისახელმწიფოებრივი საქმიანობისთვის დააკავეს. მან ჭეშმარიტება ქალაქ ტარტუში 1948 წელს ციხის საკანში საკმაოდ უჩვეულო გზით გაიგო. ერთი რუსი ოფიცერი, რომელიც აგრეთვე დაკავებული იყო, ესაუბრა მას იეჰოვას მოწმეებზე, რომლებსაც ის სხვა ციხეში შეხვედროდა. ოფიცერმა მოკლედ გააცნო მას მათი სწავლებები. აუხსნა, რომ ღვთის სამეფო გადაჭრიდა ყველა პრობლემას და, რომ მალე დედამიწაზე ღვთის მმართველობა იქნებოდა. ამან ლემბითი ძალიან დააინტერესა.

საბოლოოდ, ლემბითი ციმბირის შორეულ ჩრდილოეთში, ვარკუტაში გააგზავნეს ციხეში, ჩრდილოეთის ყინულოვან ოკეანესთან ახლოს. იქ მან ყური მოჰკრა იეჰოვას მოწმეთა საუბარს ბიბლიაზე. როცა მიუახლოვდა, მიხვდა, რომ ეს ზუსტად ის ცნობა იყო, რაც ოფიცრისგან ჰქონდა მოსმენილი და თვითონაც ჩაება საუბარში.

 — რატომ ხარ ციხეში? — ჰკითხეს ძმებმა ლემბითს.

 — სიმართლისთვის ვიბრძოდი. — უპასუხა მან.

 — მიაღწიე წარმატებას? — ჩაეძია ერთ-ერთი მოწმე.

თუმცა პასუხი ისედაც ნათელი იყო, ლემბითმა უპასუხა: „ვერა, ვერ მივაღწიე“.

 — ესე იგი, არასწორ მხარეს იდექი ბრძოლაში, — მიუთითა ძმამ ლემბითს. — გინდა სწორ მხარეს დადგე ამ ბრძოლაში?“ შემდეგ აუხსნეს მას, თუ რას ამბობს ბიბლია სულიერ ბრძოლაზე. რაც უფრო მეტს ისმენდა, მით უფრო ხვდებოდა ლემბითი, რომ ჭეშმარიტება იპოვა და უფრო მეტად დაინახა იმის აუცილებლობა, რომ სულიერ ბრძოლაში იეჰოვას მხარე დაეკავებინა.

გათავისუფლების შემდეგ ლემბითი დაბრუნდა ესტონეთში და სულიერ ბრძოლაში ჩაება. დღეს ის პიონერად მსახურობს. მისმა ცოლმა, მაიმუმაც ჭეშმარიტება მსგავსადვე გაიგო. მასაც სხვამ და არა იეჰოვას მოწმემ გაუღვივა ციხეში ჭეშმარიტებისადმი ინტერესი.

ძმებს, რომელთაც რუსული კარგად არ იცოდნენ, ქადაგება უჭირდათ. მაგრამ თავიანთი მწირი სიტყვათა მარაგით ისინი მაინც ადვილად იწყებდნენ საუბარს იმაზე, თუ რატომ მოხვდნენ გადასახლებაში, ციმბირში. ეს დაეხმარა მოწმეებს დახელოვნებულიყვნენ არაფორმალურად ქადაგებაში. გარდა ამისა, ძმებს უამრავი შესაძლებლობა ჰქონდათ, რომ ექადაგათ ესტონეთიდან გადასახლებული სხვა ადამიანებისთვის მშობლიურ ენაზე. ერთ-ერთი ადამიანის თქმით, რომელმაც ეს ამბები გამოიარა, რუსებისა და ლიტველების მსგავსად, 15-20-მა ესტონელმაც ჭეშმარიტება კოლონიებში გაიგო.

როგორ იღებდნენ სულიერ საზრდოს?

მოწმეები არაერთ მეთოდს იყენებდნენ იმისთვის, რომ ბიბლიები და სულიერი საზრდო შეეტანათ ციხეში ან მიეწვდინათ შორეულ მხარეებში გადასახლებულ თანამორწმუნეთათვის. „ლიტერატურის ფურცლებს ღორის ან სხვა ცხოველთა ქონის კონსერვის ქილებით ვიღებდით, — იხსენებს ერთი ძმა. — რადგან გაციებული ქონი თეთრდება, მასში ფურცლები ადვილი შესამჩნევი არ არის. ოფიცრები კონსერვის ქილებს დანით კი ხვრეტდნენ, მაგრამ ვერ ამჩნევდნენ თხელ ფურცლებს, რომლებიც ქილის კედლებზე იყო აკრული შიგნიდან“. ოფიცრები იშვიათად პოულობდნენ ძვირფას სულიერ საზრდოს ფიზიკური საზრდოს ქილებში.

მოწმეები მცირეოდენ ლიტერატურას ხელჩანთებში, ტანსაცმელში, საპნის ყუთებსა და გულგამოცლილ საპნებშიც მალავდნენ. «შემეძლო ოთხი „საგუშაგო კოშკი“ მომეთავსებინა საპნის ყუთში ჩადებულ საპონში», — ამბობს ელა ტოუმი.

მართალია, წერილებზე ცენზურა იყო დაწესებული, მოწმეებმა ისწავლეს, როგორ შეენიღბათ ბიბლიური ჭეშმარიტება და თეოკრატიული ენა ყოველდღიური სიტყვებით. მაგალითად, ერთი და წერდა: „მამა კარგად ზრუნავს ჩვენზე და გვაქვს თოკიც, რომელიც ჭას სწვდება“. ის გულისხმობდა, რომ „მამა“, იეჰოვა, ზრუნავდა მათზე სულიერად; რომ მათ ჰქონდათ ურთიერთობა „ჭასთან“, ანუ იეჰოვას ორგანიზაციასთან და, რომ იღებდნენ სიცოცხლის მომცემ ჭეშმარიტების წყლებს, ანუ ბიბლიურ ლიტერატურას.

თუმცა ლიტერატურის უმეტესობის ასლებს ხელით აკეთებდნენ, ზოგს უბრალო საბეჭდი მეთოდით ამრავლებდნენ. ლიტერატურის ხელით გადაწერისას მოწმეები მადლიერი იყვნენ, თუ დასჯის მიზნით მათ იზოლირებას მოახდენდნენ ქადაგების გამო. რატომ? «კარგი იყო, როცა მარტო ვიყავი, — ამბობს ერთი და. — უკეთესად შემეძლო მეთარგმნა „საგუშაგო კოშკი“ რადგან ხელს არავინ მიშლიდა ისე ხშირად». ეს არის იმ მრავალი მეთოდიდან ერთ-ერთი, რომლის დროსაც მდევნელთა ტაქტიკა წარუმატებელი აღმოჩნდა და რომელიც ხშირად სამეფოს ინტერესების წინსვლას ემსახურებოდა (ეს. 54:17).

შეხვედრების მნიშვნელოვნება

ძალიან იშვიათი და დიდად ღირებული იყო კრების შეხვედრებზე სხვა მოწმეებთან ერთად შეხვედრა. კორინა ენიკა იხსენებს, თუ როგორ მოიკრიბეს გამბედაობა მან და ერთმა დამ და როგორ დატოვეს სამუშაო ადგილი რამდენიმე დღით ნებართვის გარეშე, რათა კრების შეხვედრას დასწრებოდნენ. «სამუშაო ადგილი საღამო ხანს დავტოვეთ, — ჰყვება კორინა. — 25 კილომეტრი ფეხით ვიარეთ, რომ რკინიგზის სადგურში მივსულიყავით. მატარებელი ღამის ორ საათზე ჩამოდგა. ექვსი საათი ვიმგზავრეთ მატარებლით და სანამ კრების შეხვედრის ადგილამდე მივიდოდით, კიდევ 10 კილომეტრი გავიარეთ ფეხით. ვიპოვეთ საჭირო სახლი და ჯერ კიდევ ერთმანეთში ვბჭობდით, ვინ იტყოდა პაროლს, როცა სახლიდან ძმა გამოვიდა. მიხვდა, რომ დები ვიყავით და ხალისით გვითხრა: „სწორ ადგილას მოხვედით. შემოდით!“ შეხვედრაზე „საგუშაგო კოშკი“ განვიხილეთ და სამეფოს სიმღერები ვიმღერეთ. ეს ძალიან გამამხნევებელი და რწმენის გამაძლიერებელი შემთხვევა იყო». სამი დღის შემდეგ უკან დაბრუნებულებმა შვებით ამოისუნთქეს, როცა გაიგეს, რომ ფერმის გამგეს მათი არყოფნა ვერც კი შეემჩნია. საიდუმლო შეხვედრები დიდ როლს ასრულებდა იეჰოვას ერთგული მსახურების რწმენის გაძლიერებაში და გაბედულებას მატებდა მათ.

ერთხელ, ძმები კრების შეხვედრას ატარებდნენ ციხეში. მოულოდნელად, მცველები მივიდნენ გასაჩხრეკად, რომ ლიტერატურა ეპოვათ. ერთმა ძმამ, რომელსაც ხელში ლიტერატურის ფურცლები ეჭირა, ხელი სტაცა ცოცხს და იქაურობის დაგვა დაიწყო. მცველებმა ყველაფერი გაჩხრიკეს, მაგრამ ვერაფერი იპოვეს და უკან გაბრუნდნენ. ამ დროს ლიტერატურა კი უსაფრთხოდ იყო ცოცხის ტარზე შემოხვეული, რომელიც ძმას ჰქონდა ჩაბღაუჭებული და გულმოდგინედ გვიდა იატაკს.

ნამდვილი ქრისტიანული სიყვარულის ძალა

„ხუთი წელი ვმუშაობდი ქვანახშირის მაღაროში, — იხსენებს ადოლფ კოსე. — ჩვენ ვიყავით ჩრდილოეთის პოლარული წრის ჩრდილოეთით, სადაც ზამთრის პერიოდში დღის სინათლე სანატრელია. ბნელოდა, როცა ჩვენი ცვლა მაღაროდან გამოდიოდა. ასე რომ, თვეების განმავლობაში დღის შუქს ვერ ვხედავდით. ამასთანავე საკმარისი საკვებიც არ გვქონდა. ამან ჩემს მეხსიერებასა და დროის შეგრძნებაზე იმოქმედა. მძიმე შრომის, შიმშილისა და დაღლილობის გამო სულ რამდენიმე წუთით თუ გამოველაპარაკებოდით ხოლმე ერთმანეთს. თუმცა სამეფოს შესახებ ჭეშმარიტებაზე საუბრისას დაღლილობას არასოდეს ვგრძნობდით. შეგვეძლო ამ თემაზე საათობით გველაპარაკა“.

ყველანაირი გაჭირვების დროს იეჰოვას ხალხმა ისწავლა ერთმანეთისადმი თავგანწირული სიყვარულის გამოვლენა. „ყველაფერს, რაც გაგვაჩნდა, — ამბობს ძმა კოსე, — ან რასაც ვიღებდით, თანაბრად ვუნაწილებდით ძმებს. თითოეულ ჩვენგანს უჭირდა, ასე რომ, ვისწავლეთ, ერთმანეთისთვის გაგვეზიარებინა ყველაფერი, რაც კი გვქონდა“ (1 იოან. 4:21).

მცველებმაც კი იცოდნენ, რომ მოწმეები ყოველთვის ეხმარებოდნენ ერთმანეთს. როდესაც აინო ეტმა ერთი კოლონიიდან მეორეში გადაჰყავდათ, მას კოვზი და ჯამიც კი არ გააჩნდა, რომელიც ასე აუცილებელი იყო კოლონიაში.

„არა უშავს, — უთხრა კოლონიის მეთვალყურემ. — შენი დები მოგცემენ, რაც დაგჭირდება“. ეს ასეც მოხდა. ქრისტიანული სიყვარულის ასეთ გამოვლენას არაერთხელ მოუტანია იეჰოვას სახელისთვის დიდება.

თუმცა გამოცდები მაინც არ წყდებოდა. მაგალითად, მიუხედავად იმისა, რომ და ეტმა კოლონიაში ახალი არ იყო, მცველები გამუდმებით ეკითხებოდნენ: „კვლავ უარს ამბობ ჩვენთან თანამშრომლობაზე?“ რა თქმა უნდა, მათთან თანამშრომლობა მათთვის იეჰოვას მოწმეებზე კონფიდენციალური ინფორმაციის გადაცემას გულისხმობდა.

„თქვენ გამო ვარ აქ, დედაჩემი და მამაჩემიც თქვენ გამო დაიღუპნენ, — უმეორებდა და ეტმა მათ. — თქვენთან როგორ უნდა ვითანამშრომლო?“

„ბორკილებში“ ყოფნის დროსაც კი გადასახლებული მოწმეები ქრისტეს მსგავსად ავლენდნენ სიყვარულს და სამეფოს შესახებ სასიხარულო ცნობას უზიარებდნენ ხალხს ყველგან, სადაც ამის საშუალება ეძლეოდათ. მაგრამ ვისთან ქადაგებდნენ ისინი? ელიტის, არაკომუნისტი მოქალაქეთა გადასახლების საბჭოთა პოლიტიკამ, ფაქტიურად მათ ქადაგების „კარი გაუღო“. ბევრი და-ძმა ხარობდა, გადასახლებაში მყოფ განათლებულ ხალხთან ნაყოფიერი საუბრების საშუალება რომ ეძლეოდათ. სხვაგვარად ამ ხალხს შეიძლება ვერც მოესმინა სამეფოს შესახებ ცნობა და არ გამოხმაურებოდა მას (კოლ. 4:2—4).

„მოგვიანებით სხვა კოლონიაში გადაგვიყვანეს, — ამბობს ძმა კოსე. — ყველა საკანში დიდი სამქადაგებლო საქმიანობა მიმდინარეობდა. ასეთი დამოწმების საშუალება არც მანამდე და არც მის შემდეგ არ მქონია“.

გადასახლების წლებში იეჰოვას მოწმეებზე ზეწოლა ინტენსიური და უმოწყალო იყო. მათ წაართვეს ქონება და თავისუფლება. ყველანაირად ცდილობდნენ მათ დამცირებას. მაგრამ მდევნელებმა ვერასდროს შეძლეს მორალურად და სულიერად გაეტეხათ ისინი.

ესტონეთში დაბრუნება

როდესაც 1953 წელს იოსებ სტალინი გარდაიცვალა, ბევრი მისი ერთგული მხარდამჭერი გლოვობდა. იმ დროს ელა ტოუმი და კიდევ ექვსი და საკანში იყვნენ. მცველი მივიდა მათთან ტირილით და უბრძანა, ამდგარიყვნენ და პატივი მიეგოთ სტალინის ხსოვნისთვის. მათ გაბედულად თქვეს უარი.

სტალინის სიკვდილის შემდეგ პოლიტიკური სიტუაცია ნელ-ნელა შეიცვალა. 1956—1957 წლებში იეჰოვას მოწმეთა მსოფლიო საძმომ არაერთი პეტიცია გაუგზავნა საბჭოთა მთავრობას გადასახლებაში მყოფი ძმების თაობაზე. ძმებს ერთმანეთზე მიყოლებით ათავისუფლებდნენ. დაპატიმრებულებს ციხიდან უშვებდნენ, გადასახლებულებს კი სახლში დაბრუნების უფლებას აძლევდნენ. ზოგიერთი მოწმე სტალინის სიკვდილის შემდეგ მალევე გაათავისუფლეს, ზოგს კი გარკვეული ხანი ლოდინი მოუწია. მაგალითად, ტუიმანების ოჯახი 1951 წელს გადაასახლეს, უკან დაბრუნების უფლება კი მხოლოდ 1965 წელს მისცეს. მართალია, ძმებმა ესტონეთში დაბრუნება შეძლეს, მაგრამ საცხოვრებელი ადგილის მოძებნა მაინც უწევდათ, რადგან მათ მთელი ქონება გადასახლების დროს ჩამოართვეს.

წარსულის გახსენება

როგორ იმოქმედა მოწმეებზე დაშინებამ, სისასტიკემ, აუტანელმა შრომამ და ციხის საშინელმა პირობებმა? უმეტესობა სულიერად ძლიერი და ერთგული დარჩა, მაშინაც კი, როცა მათ სიცოცხლეს საფრთხე ემუქრებოდა. სულ მცირე 27 ესტონელი იეჰოვას მოწმე დაიღუპა ციხეში თუ გადასახლებაში. მათ შორის იყო არტურ ინდუსი, რომელიც გადასახლებამდე სამსახურებრივ კომიტეტში მსახურობდა ესტონეთში. ფრიდრიხ ალტპერე, გათავისუფლებიდან მალევე დაიღუპა, როგორც ჩანს, მძიმე შრომის შედეგად. იეჰოვას მსახურები რწმენის არაერთ სასტიკ გამოცდას შეხვდნენ ციმბირში, მაგრამ ბევრი რამ ისწავლეს და ბოლომდე ერთგულები დარჩნენ. მართლაცდა, სასტიკმა თავდასხმებმა მათ რწმენა უფრო გაუძლიერა და უფრო მომთმენები გახადა (იაკ. 1:2—4).

„ყველა პასუხისმგებელი ძმა დაპატიმრებული იყო, — ამბობს ვილიარდ კაარნა. — ჩვენ მათთან კავშირს არ ვწყვეტდით. ამის წყალობით ციმბირში ყოველთვის გვქონდა ლიტერატურა და იეჰოვასთან ახლო ურთიერთობას ვინარჩუნებდით. ესტონეთში კი უფრო რთული იყო სულიერი საზრდოს მიღება. არა მგონია, რომ ასე კარგად ვყოფილიყავით სულიერად, ესტონეთში რომ დავრჩენილიყავით“.

გადასახლებაში მყოფი ბევრი სხვა ადამიანი ტანჯვისგან გაბოროტდა. იეჰოვას მოწმეები კი გადასახლებას სულიერად გაძლიერების საშუალებად მიიჩნევდნენ.

„იმან, რაც გადავიტანეთ, მორჩილება გვასწავლა, — ამბობს კორინა ენიკა. — ჩვენ იეჰოვას ვენდობოდით და არასოდეს გვინანია ეს. ვხედავდით, თუ რაოდენ ცოტა იყო საჭირო გადასარჩენად. მე და ჩემს დას, ენეს, საწოლის ქვეშ ერთი პატარა ჩემოდანი და ყუთი გვქონდა. ახლა, როცა ვფიქრობთ, რომ კიდევ რაღაც გვჭირდება, ვიხსენებთ იმ დროს. ჩვენი ცხოვრების საუკეთესო წლები 17-დან 23 წლამდე ციმბირში გავატარეთ. რამდენჯერ მიფიქრია, ნეტავ ვიქნებოდით სულიერად ასეთი ძლიერები, რომ არ გადავესახლებინეთ-მეთქი. ჩემი აზრით, ციმბირი საუკეთესო ადგილი იყო ჩვენთვის იმ დროს“.

„ციმბირში გატარებული ხუთი წელი მალე დაგვავიწყდა, — ამბობს ერთი და. — ეს ისე იყო, თითქოს უბრალოდ რამდენიმე საათი კინოფილმს ვუყურებდი“.

აინო ეტმა იხსენებს: „არასოდეს დამავიწყდება პოლარული ნათების ციალი, სუსხიანი დღეები, როცა ფერად-ფერადი ღრუბლები ზღვიდან ან მდინარეებიდან ცისკენ მიიზლაზნებოდნენ, პოლარული დღეები, როდესაც ორი კვირის განმავლობაში მზე არ ჩადიოდა და პოლარული ღამეები, როცა ორი კვირა მზის ამოსვლას ვერ დაინახავდი. ვიხსენებ ველურ მარწყვს, რომელიც მოკლე ზაფხულში მწიფდებოდა და პოლარულ გარეულ ფრინველებს, რომლებიც ტანწერწეტა ხეების კვირტებით იკვებებოდნენ. სირთულეების მიუხედავად, თავს ისე ვგრძნობდი, თითქოს სამოგზაუროდ ვიყავი წასული ციმბირში. მივხვდი, რომ თუ იეჰოვასთან ახლოს იყავი, იქაც კი შეგეძლო ბედნიერი ყოფილიყავი“.

ახალი დრო და ძველი ტაქტიკა

დევნა ციმბირიდან დაბრუნების შემდეგაც არ შეწყვეტილა. საიდუმლო პოლიცია იყენებდა როგორც პირდაპირ, ისე ფარულ ტაქტიკას, რათა ორგანიზაციაზე ინფორმაცია მოეპოვებინა და ცილი დაეწამა.

იური შენბერგი, რომელიც სამხედრო სამსახურზე უარის თქმის გამო დააპატიმრეს, შრომა-გასწორების კოლონიიდან დაკითხვაზე წაიყვანეს. კიევიდან ესტონეთში კა-გე-ბეს სპეციალური აგენტი ჩავიდა, რათა ის კა-გე-ბესთან თანამშრომლობაზე დაეყოლიებინა. ოფიცერი ცდილობდა დაენახვებინა იურისთვის, რომ იეჰოვას მოწმეთა ლიტერატურა ანტისახელმწიფოებრივი და შეცდომებით სავსე იყო. მან იურის „საგუშაგო კოშკის“ რამდენიმე ეგზემპლარი მისცა წასაკითხად, და თუმცა ისინი ისე გამოიყურებოდა, როგორც ორიგინალები, იურიმ მათ აღებაზე უარი თქვა. მას ეშინოდა, რომ ეს ჟურნალები ყალბები არ ყოფილიყო, რასაც კა-გე-ბე ზოგჯერ მოწმეებს შორის გაუგებრობის ჩამოსაგდებად მიმართავდა. მთელი კვირის განმავლობაში, დილიდან საღამომდე, ეს აგენტი ზეწოლას ახდენდა იურიზე, რათა კა-გე-ბესთან თანამშრომლობაზე დაეყოლიებინა ის. მაგრამ ჩვენს ძმას სიმტკიცე არ დაუკარგავს და არ დაუთმია თავისი პოზიცია.

„დედასთან“ კავშირი განახლდა

თუმცა რკინის ფარდა საკმაოდ კარგად იყო გაფარებული, ეს ხელს ვერ უშლიდა ბიბლიური ჭეშმარიტების სინათლის შუქს, რომ ქვეყანაში შემოეღწია. დიდი ხნის განმავლობაში ძმები წინა წლების ლიტერატურით საზრდოობდნენ. ციმბირში გადასახლებულ ესტონელ მოწმეებს, სწორედ იქ ეძლეოდათ შესაძლებლობა, შეხვედროდნენ საბჭოთა კავშირის სხვადასხვა კუთხიდან გადმოსახლებულ და-ძმებს. ახლა უკვე, როცა ესტონეთში დაბრუნდნენ, არ წყვეტდნენ კავშირს ამ ძმებთან და დროდადრო იღებდნენ ახალ-ახალ ლიტერატურას მათგან. მაგალითად, 1956 წელს მათ კავშირი ჰქონდათ ივან ძიაბკოსთან და სხვა უკრაინელ თანაქრისტიანებთან და ლიტერატურასაც კი იღებდნენ მათგან. ვინაიდან ასეთი კავშირები საკმაოდ იშვიათი იყო, ლიტერატურასაც მხოლოდ მცირე რაოდენობით იღებდნენ. საჭირო იყო სხვა საშუალების მოძებნა და მალე იეჰოვამ აკურთხა კიდეც ჩვენი ძმების გაბედული მცდელობები.

ხელმძღვანელი საბჭოს მითითებით ფინეთის ფილიალმა შეადგინა გეგმა, თუ როგორ დახმარებოდნენ ესტონელ ძმებს უფრო რეგულარულად. ვილჰო ელორანტას, რომელიც 30-იან წლებში ესტონეთში პიონერად მსახურობდა, დაევალა, რომ კავშირი დაემყარებინა ესტონელ ძმებთან. 60-იანი წლების დასაწყისში თავისი პირველი მოგზაურობის დროს ის დაუკავშირდა ფანი ჰიეტალას. ამის შემდეგ ბევრი ფინელი ძმა, როგორც ტურისტი, მსახურობდა როგორც კურიერი და ეხმარებოდა მათ, კავშირი არ გაეწყვიტათ ორგანიზაციასთან. როგორც იქნა, ესტონელ ძმებს კავშირი ჰქონდათ „დედასთან“ (ასე უწოდებდნენ ძმები იეჰოვას ორგანიზაციას). მათ უკვე შეეძლოთ მსახურების ანგარიშებისა და წერილების გაგზავნა და მიკროფილმებით ლიტერატურის მიღება. მაგრამ, ვინაიდან ეს საქმე მალულად და დიდი სიფრთხილით უნდა შეესრულებინათ, ასეთი კავშირი წელიწადში ორ-სამჯერ ჰქონდათ.

ადოლფ კოსეს ბიძაშვილი, ჰუგო კოსე უმცროსი, რომელიც შეერთებულ შტატებში ცხოვრობდა, 15-ჯერ ჩავიდა ესტონეთში, როგორც კურიერი. ერთ-ერთი ასეთი მოგზაურობის დროს მესაზღვრეებმა თავიდან ბოლომდე გაჩხრიკეს ის, მაგრამ ვერაფერი უპოვეს. სიტუაცია მაშინ დაიძაბა, როცა მესაზღვრეებმა პირდაპირ ჰკითხეს, რომელ რელიგიას მიეკუთვნებოდა. ჰუგომ შეამჩნია, რომ ისინი ინგლისურად კარგად ვერ ლაპარაკობდნენ და ძალიან სწრაფად დაიწყო ამ ენაზე საუბარი. მათ კი არ უნდოდათ, ენის არცოდნა გამოემჟღავნებინათ და ვერ სთხოვეს ნელა ილაპარაკეო. ასე რომ, როცა ტელეფონმა დარეკა, ჰუგოს უთხრეს ეჩქარა, რადგან გემი გადიოდა. რა თქმა უნდა, ის სიამოვნებით დაემორჩილა მათ ბრძანებას.

მათ, ვინც კურიერად მსახურობდა, კარგად იცოდნენ, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი იყო ეს დანიშნულება და ისინი მთელი სერიოზულობით ეკიდებოდნენ ამ დავალებას. გამუდმებით ფრთხილობდნენ და მუდამ ახსოვდათ, თუ რამდენად სახიფათო იყო ნამეტანი თავდაჯერებულობა. სამქადაგებლო ანგარიშები კოდირებული ენით იყო დაწერილი, რათა, თუ ვინმეს ხელში ჩავარდებოდა, ვერ გაეგოთ. კურიერებს კარგად ესმოდათ, რომ თუ დაუდევრად მოეკიდებოდნენ საქმეს, საკუთარ თავსაც და სხვების სიცოცხლესაც საფრთხეში ჩააგდებდნენ. ზოგჯერ ხედავდნენ, როგორ დაჰყვებოდნენ კა-გე-ბეს აგენტები მათ. ერთხელ, როცა ძმა ვილიარდ კაარნა ელოდებოდა, რომ ორ ძმას მისთვის ამანათი გადაეცა, დაინახა, როგორ გადაუღო სურათი კა-გე-ბეს აგენტმა და როგორ გაჰყვა მათ უკან. აშკარა იყო, რომ ის იეჰოვას მოწმეების წინააღმდეგ სამხილებს აგროვებდა. მიუხედავად ამისა, მთელი ამ წლების განმავლობაში ძმებს არ დაუკარგავთ არც ერთი ლიტერატურის ამანათი, წერილი თუ ანგარიში.

უკეთესი ორგანიზება

გარკვეული დროის განმავლობაში საბჭოთა კავშირში სამქადაგებლო საქმეს ზედამხედველობას ქვეყნის კომიტეტი უწევდა უკრაინიდან. გარდა ამისა, არაერთი ძმა მსახურობდა საოლქო ზედამხედველად ამ თვალუწვდენელ ტერიტორიაზე. მაგრამ ახლა უკვე, როცა ორგანიზაცია იზრდებოდა ესტონეთში, საჭირო იყო, ვინმეს ზედამხედველობა გაეწია ადგილობრივი საქმიანობისთვის. 1967 წელს ამ საქმის ორგანიზებაში დახმარება დაევალა ბუნებით მშვიდ ადოლფ კოსეს, რომელიც არაერთი განსაცდელის დროს გამოიწრთო. მოგვიანებით მისი პასუხისმგებლობა გაიზარდა. ამაში შედიოდა ლატვიაში, ლიტვაში, კარელიაში, ლენინგრადსა (დღევანდელი სანკტ-პეტერბურგი) და მურმანსკში მცხოვრებ ძმებთან მიმოწერა და მათგან ანგარიშების მიღება. ძმა კოსე სხვადასხვა ადგილებში ბეჭდვით საქმიანობის ორგანიზებაშიც ეხმარებოდა ძმებს.

როგორ ახერხებდა ის ყველა ამ პასუხისმგებლობის შესრულებას და, ამასთანავე, თავის მეუღლესთან, კოიდულასთან ერთად ქალაქ ტაპასთან ახლოს მთელი დღე ღორების ფერმაში მუშაობას? ძმა კოსემ გამოიგონა ისეთი მექანიზმი, რომელმაც გაუადვილა ფერმაში მუშაობა. ამან კი საშუალება მისცა, მეტი დრო დაეთმო თეოკრატიული საქმიანობისთვის.

მოგვიანებით, ძმები ვილიარდ კაარნა, ლემბით ტოუმი და სილვერ სილიკსაარი ინახულებდნენ კრებებს ესტონეთში და საბჭოთა კავშირში შემავალ მის მეზობელ რესპუბლიკებში. ვინაიდან ესტონეთში რუსულენოვან მაუწყებელთა რიცხვი იზრდებოდა, ძმა ალექსანდრ იევდოკიმოვი ინახულებდა მათ. დროთა განმავლობაში ბეჭდვითი საქმიანობა გაიყო; რუსულენოვანი ძმები ესტონეთში თვითონ ბეჭდავდნენ ლიტერატურას. ვინაიდან ისინი პუბლიკაციებს მიკროფილმების სახით უკვე რუსულ ენაზე იღებდნენ, შესაძლებელი იყო მათი ასლების გაკეთება ფოტოქაღალდზე. საბოლოოდ, როცა კრებები გაიზარდა, ლიტერატურის ამ საკმაოდ შრომატევადი მეთოდით გამრავლება აღარ იყო პრაქტიკული, რადგან საჭირო იყო ძმების დიდი რაოდენობა, რომლებიც მიიღებდნენ მონაწილეობას ბეჭდვით საქმიანობაში სხვადასხვა ადგილას. მიუხედავად მათი შეზღუდული რესურსებისა, 20-ზე მეტი წიგნის ასობით ეგზემპლარი დაიბეჭდა იატაკქვეშ. 1966—1989 წლებში ესტონური და რუსული ლიტერატურის ხუთ მილიონზე მეტი გვერდი დამზადდა ხელით.

სიფრთხილის აუცილებლობა

ერთხელ პოლიციამ ერთი ძმის სახლი იმ მიზნით გაჩხრიკა, თითქოს მოპარულ მოტოციკლეტს ეძებდნენ. მათ ძებნა წიგნების თაროებიდან დაიწყეს, რაც საკმაოდ შეუფერებელი ადგილი იყო მოტოციკლეტის დასამალავად. აშკარა იყო, რომ ისინი აკრძალულ ლიტერატურას ეძებდნენ. როგორი იმედგაცრუებულები დარჩებოდნენ, როცა ვერაფერს იპოვიდნენ!

როგორ უცვლიდნენ იერსახეს და როგორ მალავდნენ ლიტერატურას ძმები? დამზადებისას პუბლიკაციებს ისინი ხშირად ქვეყნიური წიგნებისა და ჟურნალების ყდებს უკეთებდნენ. ასე რომ, სახლების მოულოდნელი ჩხრეკისას ასეთ „ძველ“ ლიტერატურას ყურადღებას არავინ აქცევდა.

მოწმეები განსაკუთრებულ შეხვედრებს, მაგალითად, ქორწილებს კრების შეხვედრებისა და კონგრესების ჩასატარებლად იყენებდნენ. ასე მოხდა ჰეიმარ და ელვი ტუიმანების ქორწილზეც. ის ორი დღე გაგრძელდა. ზოგჯერ ასეთი შეკრებები სამი-ოთხი დღეც კი გრძელდებოდა. ესტონელი უხუცესები წყვილებს მოუწოდებდნენ, დიდი ქორწილები არ გადაეხადათ. პატარა ჯგუფები უფრო შეუმჩნეველი იყო, ნაკლებ ყურადღებას იპყრობდა და ნაკლები ალბათობა იყო, რომ რაიმე პრობლემები წამოჭრილიყო.

რუსი ძმების ჩასვლა ესტონეთში

1970 წლიდან დიდი ხნის მონათლული მოწმეები უკრაინიდან, ბელორუსიიდან და საბჭოთა კავშირის სხვა მხარეებიდან ესტონეთში გადადიოდნენ საცხოვრებლად. მათგან ბევრი ძმისთვის ესტონეთში ცხოვრება უფრო ადვილი იყო, ვიდრე თავის ქვეყანაში, სადაც მათ სასტიკად დევნიდნენ.

ისეთი ძმების დახმარებით როგორიც იყო გამოცდილი უკრაინელი უხუცესი ნიკოლაი დუბოვინსკი, 1972 წელს ტარტუში ჩამოყალიბდა პირველი რუსულენოვანი კრება, რომელშიც დაახლოებით 50 მაუწყებელი იყო. რუსულენოვანი ტერიტორია ნაყოფიერი აღმოჩნდა და 2010 წელს ესტონეთში 27 რუსულენოვანი კრება და 4 ჯგუფი ფუნქციონირებდა, რაც ესტონეთში მაუწყებელთა ნახევარზე მეტს შეადგენს.

არაფორმალური ქადაგების მეთოდები

რუსულ ენაზე მოლაპარაკე ძმები გაბედული და გულმოდგინე მქადაგებლები იყვნენ და ყველა შესაძლებლობას იყენებდნენ, რომ არაფორმალურადაც ექადაგათ ხალხისთვის. მაგალითად, ისინი ესაუბრებოდნენ ტურისტებს, რომლებიც ტალინში ტაძრების დასათვალიერებლად ჩადიოდნენ და ქადაგებდნენ მათთან. ხშირად ტურისტები ფიქრობდნენ, რომ ეს ძმები ექსკურსიამძღოლები იყვნენ და დიდი ყურადღებით უსმენდნენ.

ზოგი და მატარებლებში ქადაგებდა. ისინი ყიდულობდნენ ბილეთებს ტარტუდან ტალინამდე და უკან. რვასაათიანი მგზავრობის დროს მათ დიდი დრო ჰქონდათ იმისათვის, რომ გასაუბრებოდნენ მგზავრებს და მათთვის სასიხარულო ცნობა გაეცნოთ.

„ვლოცულობდი, რომ ბიბლიის შესწავლა მქონოდა“. — იხსენებს მარია პასეჩნიკი, რომელიც ესტონეთში ყაზახეთიდან გადავიდა. გარკვეული ფიქრის შემდეგ მან გადაწყვიტა, სურსათის მაღაზიაში საათობით რიგში დგომისას ხალხისთვის ექადაგა.

„ერთხელ, როდესაც რიგში ვიდექი, — განაგრძობს მარია, — ერთ ქალს გამოველაპარაკე და ნელ-ნელა ბიბლიაზე გადავიტანე საუბარი. როგორც გაირკვა, მას დიდად არ აინტერესებდა ეს საკითხი, მაგრამ წამიყვანა თავის ნაცნობებთან, გამაცნო და დამტოვა მათთან, რომ მესაუბრა, თვითონ კი წავიდა. ყველაფერი კი იმით დამთავრდა, რომ ოთხი ბიბლიის შესწავლა დავიწყე. მათგან ერთ-ერთი ქალბატონი მოინათლა და დღემდე ერთგულად ემსახურება იეჰოვას“.

როგორც ყველა ქვეყანაში, ისე ესტონეთშიც, ბევრ იეჰოვას მოწმეს სამუშაო ადგილზე კარგი თანამშრომლის რეპუტაცია ჰქონდა. მაგალითად, ერთ-ერთ ელექტროსადგურში კომუნისტური პარტიის წარმომადგენელი ამტკიცებდა, რომ, ვინაიდან ლეონჰარდ ნილსკი მორწმუნე ადამიანი იყო, კომპანიას აღარ სჭირდებოდა ის. მაგრამ ელექტროლაბორატორიის ხელმძღვანელი გამოექომაგა ძმას და თქვა: „თუ ის კომუნისტები გვჭირდება, რომლებიც ბევრს სვამენ და არ ასრულებენ თავიანთ საქმეს, განა ის მორწმუნე ადამიანი არ გვჭირდება, რომელიც ყველამ იცის, რომ სანდო ადამიანია?“ ლეონჰარდს სხვა თანამშრომლებმაც დაუჭირეს მხარი, რადგან მას კარგი რეპუტაცია ჰქონდა სამსახურში და ეს საკითხი დღის წესრიგიდან მოიხსნა. როგორც ჩანს, პარტიის წარმომადგენელი პარტიის ხელმძღვანელების გულის მოგებას ცდილობდა, მაგრამ როცა ესტონეთში კომუნისტური მმართველობა წარსულს ჩაჰბარდა, თავად ამ ქალბატონმა დაკარგა სამსახური.

ქადაგება აკრძალვის პერიოდში

„სკოლაში სწავლისას, — იხსენებს ესტონეთის ფილიალის კომიტეტის წევრი, ლემბით რეილე, — თანაკლასელებს ფრთხილად ვესაუბრებოდი. სახლში ვეპატიჟებოდი ხოლმე ერთ ბიჭს და დიდი სიფრთხილით ვუქადაგებდი. სკოლის დამთავრებიდან ოცი წლის განმავლობაში ერთმანეთი აღარ გვენახა. ამას წინათ, როცა საჯარო მოხსენების წასაკითხად ჩავედი ჩემს მშობლიურ ქალაქში, აბა, თუ მიხვდებით ვინ დამხვდა კრებაზე? ვინ და, სწორედ ეს ჩემი თანაკლასელი. ის უკვე სწავლობდა ბიბლიას იეჰოვას მოწმეებთან და ჩვენი შეხვედრიდან მალევე მოინათლა. ჩემს სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა!“

რაკიღა ჩვენი საქმიანობა აკრძალული იყო, ძმები სიფრთხილეს იჩენდნენ ქადაგებისას. ერთი უხუცესი იხსენებს, თუ როგორ ახერხებდნენ ამას: „ჯერ შევათვალიერებდით, ვინ იყო ჩვენს ირგვლივ და ვისთან იქნებოდა საუბრის დაწყება უსაფრთხო. წინდახედულობა უნდა გამოგვეჩინა უცნობებთან საუბრისას. გარკვეული დროის შემდეგ ხშირად უკვე შეგვეძლო ამოგვეცნო, თუ ვინ იყო კა-გე-ბეს ინფორმატორი. ეჭვს ვიღებდით იმაზე, ვინც ბევრს ან ხმამაღლა ლაპარაკობდა. ხშირად უფრო უსაფრთხო იყო მათთან საუბარი, ვინც ადვილად არ გვყვებოდა საუბარში. უფრო მეტად მათ ვესაუბრებოდით, ვინც კომუნისტურ მთავრობას არ უჭერდა მხარს ანუ ეგრეთ წოდებულ დისიდენტებს, რადგან ისინი შედარებით თავისუფალი აზროვნებით გამოირჩეოდნენ“.

გამამხნევებელი შეხვედრა პარკში

ხელმძღვანელმა საბჭომ ამავე საბჭოს წევრი, ლოიდ ბერი, და ფინეთის ფილიალის წარმომადგენელი, ვივ მორიცი, გააგზავნა ადოლფ კოსესთან შესახვედრად, რომელიც ესტონეთში სამქადაგებლო საქმიანობას უწევდა ორგანიზებას. ისინი ერთმანეთს შეხვდნენ ლენინგრადის (დღევანდელი სანკტ-პეტერბურგი) ერთ-ერთ პარკში.

„თავიდან ძმა კოსე ჩვენთან საუბრის დაწყებას ყოყმანობდა, — ამბობს ძმა მორიცი ამ საიდუმლო შეხვედრის შესახებ. — ფრთხილობდა და სახეზე გაზეთი ჰქონდა აფარებული, თითქოს კითხულობდა. მაგრამ, როცა საუბარში შევყევით, გაზეთი დაბლა დასწია და საუბარში ჩაება“.

ძმა ბერი იხსენებს: „ჩვენს მიპატიჟებაზე, რომ ერთად გვეჭამა საჭმელი, ცივი უარი განგვიცხადა და გვითხრა, რომ უკეთესი იქნებოდა, მხოლოდ აუცილებელ საკითხებზე საუბრით შემოვფარგლულიყავით“.

ძმა კოსემ გულისტკივილით უთხრა მათ, თუ რა სასტიკ დევნებსა და შეზღუდვებს ხვდებოდნენ საბჭოთა კავშირში მცხოვრები მოწმეები. ძმებმა, მორიცმა და ბერმა, ბევრი გამამხნევებელი აზრი გაუზიარეს მას. „სხვა ქვეყნებშიც ვხდებით გამოცდებს, — უთხრეს მათ. — ისინი ერთი შეხედვით იოლი ჩანს, მაგრამ გაცილებით საშიშია! ჩვენ ბევრი ისეთი ცდუნება გვაქვს, რომლებიც თქვენ არა გაქვთ და ჩვენთან, დასავლეთში, უფრო მეტი ადამიანი ტოვებს ჭეშმარიტებას, ვიდრე თქვენთან“.

ეს შეხვედრა ძმა კოსესთვის საკმაოდ დროული და სულიერად გამაძლიერებელი აღმოჩნდა. მან მხოლოდ მოგვიანებითღა გაიგო, რომ თურმე ხელმძღვანელი საბჭოს წევრს ელაპარაკებოდა და მან სიხარულით გადასცა იეჰოვას ორგანიზაციის მიერ მოწვდილი გამამხნევებელი აზრები სხვა ძმებს, რომლებიც სასტიკი წინააღმდეგობის დროს ერთგულებას ინარჩუნებდნენ.

მოგვიანებით ძმა ბერმა დაწერა: „გული შეგვტკივა საბჭოთა კავშირში მცხოვრებ ძმებზე. სასიამოვნო იყო ძმა კოსესთან შეხვედრა. ამ ბრწყინვალე შეხვედრის ბოლოს მან ხელი ჩამოგვართვა და გადაგვეხვია“.

ახალგაზრდები სიმტკიცეს ინარჩუნებდნენ სკოლაში

განსაკუთრებით იეჰოვას ახალგაზრდა მსახურებზე ახდენდნენ ზეწოლას, რომ პოლიტიკური ორგანიზაციებისთვის დაეჭირათ მხარი. მათ აგრეთვე მოუწოდებდნენ, მონაწილეობა მიეღოთ ისეთ საქმიანობებში, რომელიც ბიბლიით განსწავლულ სინდისს ეწინააღმდეგებოდა.

ესთერ ტამი იხსენებს: „ერთხელ, როცა ჯერ კიდევ პატარა ვიყავი, მთელ კლასს გვითხრეს, ავმდგარიყავით, გამოვსულიყავით და ხელი მოგვეწერა დიქტატორ იოსებ სტალინის დაბადების დღის მისალოც წერილზე“.

ესთერი ადგა, თუმცა თავაზიანად თქვა უარი ხელის მოწერაზე. მასწავლებელი გაბრაზდა, მაგრამ მოულოდნელად სხვა მოსწავლეებმაც მხარი დაუჭირეს ესთერს და მტკიცე უარი განაცხადეს ხელის მოწერაზე. მასწავლებელმა ვეღარაფერი თქვა.

კიდევ ერთი პრობლემა იყო წითელი ყელსახვევის ტარება, რომელსაც მოსწავლეები კომუნიზმის იდეოლოგიის მხარდასაჭერად ატარებდნენ. მათ, ვინც უარს ამბობდა ყელსახვევის ტარებაზე, დაბალი ნიშნების დაწერით ან სხვაგვარი დასჯით ემუქრებოდნენ. ჩვენი ახალგაზრდა და-ძმები არ მიდიოდნენ კომპრომისზე, ძველად ბაბილონში მყოფი ებრაელი დანიელისა და მისი სამი მეგობრის მსგავსად ერთგულებას ავლენდნენ (დან. 1:8).

სრულიად ახალი ეპოქა

მოსახლეობის მხოლოდ 7 პროცენტი იყო კომუნისტური პარტიის წევრი. ეს კი იმაზე მიუთითებდა, რომ ესტონელთა უმეტესობა საბჭოთა წყობას არ უჭერდა მხარს. ადგილობრივი სახელმწიფო მოხელეები ყოველთვის არ ითვალისწინებდნენ მოსკოვის მითითებებს. ზოგიერთი მათგანი მოწმეებს ეხმარებოდა კიდეც. მაგალითად, 1985 წელს ხელისუფლების ერთ-ერთი წარმომადგენელი მივიდა ლემბით ტოუმთან და ურჩია: „ვიცი რომ მოწმეებს შორის ერთგვარი უფროსი ხარ. შეხვედრებს რომ ატარებთ ხოლმე, ისე გააკეთეთ, რომ სახელმწიფო დღესასწაულებს არ დაამთხვიოთ“.

„კარგი, სხვებსაც ვეტყვი ამას“, — უთხრა ლემბითმა. როგორც ჩანს, კა-გე-ბეს აღიზიანებდა ის, რომ მოწმეები სწორედ სახელმწიფო დღესასწაულების დროს იკრიბებოდნენ. ცხადი იყო, ძმები მეტისმეტად ღიად ატარებდნენ შეხვედრებს. ამიტომ მათ გაითვალისწინეს ეს მეგობრული რჩევა.

1986 წელს, ეგრეთ წოდებული „პერესტროიკის“ დაწყებასთან ერთად, სრულიად ახალი ეპოქა დაიწყო. ხელმძღვანელმა საბჭომ მოუწოდა ძმებს, რომ ეს თავისუფლება აღმოსავლეთ ევროპაში კონგრესების ჩასატარებლად გამოეყენებინათ. საბჭოთა კავშირში მცხოვრები ძმებისთვის ძნელად დასაჯერებელი იყო, რომ არმაგედონამდე თავისუფლად შეძლებდნენ ღვთისადმი თაყვანისცემას. ის, რა ტანჯვაც გამოიარეს, ჯერ კიდევ კარგად ახსოვდათ ძმებს და ჯერ კიდევ არსებობდა იმის საშიშროება, რომ სახლებს გაჩხრეკდნენ.

ქადაგება დიდი აუდიტორიის წინაშე

ქვეყანაში, რაც უფრო მეტი თავისუფლება იყო, მით უფრო მეტი ავლენდა ინტერესს რელიგიისა და ბიბლიის მიმართ. საზოგადოებას აინტერესებდა იეჰოვას მოწმეთა შეხედულებები და ორგანიზაციები იწვევდნენ ძმებს, რომ ჩვენი რწმენის შესახებ ხალხის წინაშე ესაუბრათ.

ერთ ასეთ შეხვედრაზე ძმას დიდი სიურპრიზი ელოდა. ლემბით რეილე დათანხმდა, ერთ-ერთი ჯგუფის წინაშე სიტყვით გამოსულიყო. როცა ეს დღე დადგა, აინარ ოიარანდმა, რომელმაც ეს შეხვედრა დაგეგმა, პირის პარსვის დროს რადიოში შემდეგი განცხადება მოისმინა: «დღეს საკალა ცენტრში წარმოთქმული იქნება მოხსენება „რას გვასწავლის ბიბლია?“». ეს იყო ტალინში მთავარი საკონფერენციო დარბაზი, სადაც კომუნისტური პარტია ატარებდა ყრილობებს. აინარს კინაღამ ხელიდან გაუვარდა საპარსი! მაგრამ სანამ ავტობუსის გაჩერებაზე არ შეხვდებოდა ლემბითს, მანამ ვერ შეატყობინებდა, რომ გაცილებით დიდი აუდიტორიის წინაშე უნდა წარმდგარიყო, ვიდრე თვითონ ფიქრობდნენ.

„დარბაზი ხალხით იყო გადაჭედილი, — იხსენებს ლემბითი. — არასოდეს მესაუბრა ასეთი დიდი აუდიტორიის წინაშე. არც მიკროფონი გამომეყენებინა ოდესმე, რომ აღარაფერი ვთქვა სცენიდან აუდიტორიისთვის მიმართვაზე. მოკლედ ვილოცე; გავიხსენე პავლეს შემთხვევა არეოპაგში და შესავალი სიტყვები მოვიფიქრე. რადგან ვიცოდი, რომ დამსწრეთა უმეტესობა ვეგეტარიანელი იყო, მოხსენების დასაწყისში აღვნიშნე, რომ ღმერთმა პირველ ადამიანებს საჭმელად მხოლოდ ხილი და ბოსტნეული მისცა. ხორცის ჭამის ნება კი მხოლოდ წარღვნის შემდეგ დართო“.

ეს შესავალი, როგორც ჩანს, ეფექტური აღმოჩნდა. მოხსენების შემდეგ ხალხი რიგში ჩადგა, რომ თავიანთი მისამართები დაეტოვებინათ, რათა, როცა შესაძლებელი იქნებოდა, ლიტერატურა მიეღოთ. წლების განმავლობაში ძმები მოხსენებებს კითხულობდნენ ბიბლიოთეკებში, სკოლებსა და კლუბებში დიდი აუდიტორიის წინაშე. ამის წყალობით სწორად განწყობილმა ბევრმა ადამიანმა იპოვა ჭეშმარიტება.

სულიერი სიფხიზლის შენარჩუნება

1989 წელს საბჭოთა კავშირში მცხოვრებ იეჰოვას მსახურებს უფრო მეტი რელიგიური თავისუფლება ჰქონდათ. ამან ზოგ ძმას საშუალება მისცა, პოლონეთში ჩატარებულ კონგრესს დასწრებოდა. მრავალწლიანი რეპრესიების შემდეგ, რას გრძნობდნენ ძმები ასეთი თავისუფალი შეხვედრის დროს?

„ძალიან ბედნიერები ვიყავით, — იხსენებს ელა ტოუმი, — ბევრს ვტიროდით. ეს კონგრესი ჩვენთვის ნამდვილი სულიერი სამოთხე იყო“.

„პოლონეთში ადრე ჩავედით და სამეფო დარბაზში წაგვიყვანეს კრების შეხვედრაზე, — იხსენებს სხვა და. — როდესაც დავინახე, რომ და-ძმები სამეფო დარბაზში შედიოდნენ, ტირილი ამიტყდა. მაშინ პირველად ვიყავი სამეფო დარბაზში“.

იმავე წელს, ხელმძღვანელი საბჭოს წევრებმა, თეოდორ იარაჩმა და მილტონ ჰენშელმა, გერმანიის ფილიალის წევრ უივილი პოლთან ერთად საბჭოთა კავშირში იმოგზაურეს. მათი მიზანი იყო, შეხვედროდნენ ძმებს, გაემხნევებინათ ისინი და გაცნობოდნენ ვითარებას. მსოფლიოში ვითარება სწრაფად იცვლებოდა და არ იყო დასაკარგი დრო, ძმებს მაქსიმალურად უნდა ესარგებლათ საბჭოთა კავშირში „პერესტროიკის“ შედეგად შექმნილი სიტუაციით. საჭირო იყო სამეფოს საქმიანობის რეორგანიზება; უპირველეს ყოვლისა ყურადღება უნდა გამახვილებულიყო მთარგმნელობით საქმიანობაზე.

1983 წლიდან მოყოლებული ყოფილი პროფესიონალი ჰოკეისტი, წარმოშობით ესტონელი, ენერგიული ახალგაზრდა ტომას (ტომ) ედური შიგადაშიგ თარგმნიდა ესტონურ ენაზე ლიტერატურას კანადის ფილიალში.c იმ დროს ამ ლიტერატურას, ძირითადად, საზღვარგარეთ მცხოვრები ესტონელები კითხულობდნენ. მაგრამ 1990 წელს, როდესაც ჩვენი საქმიანობისთვის ესტონეთში კარი გაიღო, ტომასი და მისი ცოლი, ელიზაბეტი, ფინეთის ბეთელში დანიშნეს, რომ ესტონურ ენაზე ლიტერატურის თარგმნაში მიეღოთ მონაწილეობა. მალე ისინი ესტონეთში გააგზავნეს.

მანამდე კი ცალკეული მთარგმნელები სხვადასხვა ადგილზე თარგმნიდნენ ლიტერატურას. აშკარა იყო, რომ მთარგმნელობითი ჯგუფი ერთად უფრო კარგად იმუშავებდა. ამიტომ, ტარტუში, ძმა ლემბით ტოუმის სახლში რამდენიმე მთარგმნელმა დაიწყო მუშაობა. ვინაიდან საბჭოთა კავშირში კომპიუტერული ტექნიკის შეძენა თითქმის შეუძლებელი იყო, მთარგმნელებს არ ჰყოფნიდათ კომპიუტერები, რომ საქმე უფრო ეფექტურად შეესრულებინათ. მდგომარეობა მას შემდეგ გაუმჯობესდა, როცა ერთ-ერთი ესტონელი ძმა შეერთებული შტატების ფილიალს ეწვია და იქიდან ორი კომპიუტერი ჩამოიტანა. ეს დიდად შეუწყობდა ხელს მთარგმნელობითი საქმის ეფექტურად შესრულებას. თუმცა ამ საქმის შესრულება მაინც საკმაოდ რთული აღმოჩნდა, რადგან მხოლოდ რამდენიმე მთარგმნელს ჰქონდა კომპიუტერთან მუშაობისა და „მრავალენოვან ელექტრონული ფოტოაწყობის სისტემის“ (MEPS) გამოყენების გამოცდილება. მაგრამ მათ მთელი გულით მოიწადინეს და მალე ისინი გრანდიოზულ საქმეს აკეთებდნენ.

კიდევ ერთი დაუვიწყარი კონგრესი საზღვარგარეთ

რაც უფრო ნაკლებად აკონტროლებდა საბჭოთა კავშირი აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს, მით უფრო მეტი თავისუფლებით სარგებლობდა ხალხი. დაახლოებით 200-მა ესტონელმა და-ძმამ მიიღო ვიზა, რათა დასწრებოდა 1990 წლის ივნისში ჩატარებულ საოლქო კონგრესს, დევიზით „სუფთა ენა“ ქალაქ ჰელსინკიში (ფინეთი).

როდესაც ესტონელი დელეგატები ფინეთის ნავსადგურში გემებიდან ჩამოდიოდნენ, ფინელმა ძმებმა, რომლებიც იქ ელოდებოდნენ, მქუხარე ტაში დაუკრეს და ეს თითქმის ნახევარი საათი გაგრძელდა. გარშემო მყოფ ხალხს აინტერესებდა, რა ხდებოდა და უნდოდათ გაეგოთ, რომელ ცნობილ ადამიანებს ხვდებოდნენ. ეს მართლაც დიდი ცვლილება იყო! ჩვენს თავმდაბალ და-ძმებს, რომლებმაც ათწლეულების განმავლობაში საბჭოთა კავშირის სისასტიკე საკუთარ თავზე გამოსცადეს, ახლა ისე ეგებებოდნენ, როგორც ოლიმპიურ ჩემპიონებს!

რაოდენ სასიხარულო იყო ესტონელი ძმებისთვის კონგრესის პროგრამის ნაწილის მშობლიურ ენაზე მოსმენა და კონგრესზე გამოცემული ზოგიერთი ახალი პუბლიკაციის ესტონურ ენაზე მიღება. „როდესაც პირველად ავიღეთ ხელში ესტონურ ენაზე გამოცემული ბროშურა, — იხსენებს ერთი დიდი ხნის მონათლული იეჰოვას მოწმე. — ისე გვეჭირა, თითქოს ძვირფასეულობა გვეკავა ხელში“.

ესტონელი დელეგატები კიდევ უფრო აღაფრთოვანა ბოლო მოხსენების დროს გაკეთებულმა ამაღელვებელმა განცხადებამ. მომხსენებელმა თქვა, რომ ხელმძღვანელმა საბჭომ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ 1991 წლის იანვრიდან ინგლისური გამოცემის პარალელურად თვეში ორჯერ გამოსულიყო „საგუშაგო კოშკის“ ფერადი გამოცემა ესტონურ ენაზე. გახარებული და-ძმები ფეხზე წამოდგნენ და დიდხანს უკრავდნენ ტაშს. შემდეგ, როცა აპლოდისმენტები დაცხრა, დარბაზში ვიღაცამ იკითხა: „ყველა საკუთარ ეგზემპლარს მივიღებთ, თუ ადრინდელივით ერთი ჟურნალი ექნება თითოეულ ჯგუფს?“ პასუხი, რომ თითოეული საკუთარ ეგზემპლარს მიიღებდა, იმდენად სასიხარულო იყო, რომ მისი დაჯერებაც კი უჭირდათ. ამ განცხადებას კვლავ მქუხარე ტაში მოჰყვა.

ფინეთის ფილიალმა დაუყოვნებლივ დაიწყო ესტონურ ენაზე ლიტერატურის ბეჭდვა. ფინეთის ფილიალი აგრეთვე ბეჭდავდა ჟურნალების ძველ ნომრებსაც, რომლებიც 1990 წელს იყო გამოცემული. სულიერ დახმარებასთან ერთად ესტონელი იეჰოვას მოწმეები იღებდნენ და სხვებსაც უნაწილებდნენ სხვადასხვა ქვეყანაში მცხოვრები სულიერი და-ძმებისგან გამოგზავნილ ჰუმანიტარულ დახმარებას. ეს დახმარება მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობის გამო ყველას ძალიან სჭირდებოდა.

თავისუფლების პერიოდში ჩატარებული პირველი კონგრესი

იეჰოვას ორგანიზაციამ დაუყოვნებლივ ისარგებლა რელიგიური თავისუფლებით, რომელიც სულ უფრო და უფრო მატულობდა, და ორგანიზება გაუწია მთელ საბჭოთა კავშირში დიდი საოლქო კონგრესების ჩატარებას. ესტონელ ძმებს ძალიან უხაროდათ, რომ პირველი კონგრესი, დევიზით „[ღვთიური] თავისუფლების მოყვარულნი“, 1991 წლის 13, 14 ივლისს ტალინში ჩატარდა.

ამ კონგრესმა განსაკუთრებით ხანდაზმული და-ძმები გაახარა. რატომ? იმიტომ, რომ ესტონეთში თავისუფლების პერიოდში ჩატარებულ ბოლო კონგრესს ისინი 1940 წელს დაესწრნენ. მათ სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა, როცა 50 წელზე მეტი ხნის შემდეგ კვლავ მიეცათ თავისუფლად შეკრების საშუალება.

ბალტიისპირეთის ქვეყნებში, კალინინგრადსა და საბჭოთა კავშირის ჩრდილო-დასავლეთში მცხოვრები რუსულ ენაზე მოლაპარაკე და-ძმები ტალინის საკონცერტო დარბაზში („ლინაჰალი“) შეიკრიბნენ; მის გვერდით მდებარე სპორტის სასახლეში კი („იაჰალი“) თითქმის ათასი ადამიანი ისმენდა ესტონურ ენაზე პროგრამას. მთლიანობაში ორივე დარბაზში დამსწრეთა უმაღლესმა რიცხვმა 4 808-ს მიაღწია. მოინათლა 447 ადამიანი. ეს მართლაც დიდი ზეიმი იყო!

ასეთი კონგრესები ახლებს არწმუნებდა იმაში, რომ მათ ნამდვილად ჭეშმარიტება ჰქონდათ ნაპოვნი. მაგალითად, ლეონჰარდ ნილსკის ბებია ამალიე ადვენტისტთა ეკლესიაში დადიოდა, თუმცა მათ სწავლებაში ეჭვი ეპარებოდა. ლეონჰარდი სთხოვდა ბებიამისს, ბიბლიის დახმარებით გაერკვია, რა იყო ჭეშმარიტება. ყველაფერი მაშინ შეიცვალა, როცა ამალიე 1991 წელს ტალინში ჩატარებულ კონგრესს დაესწრო. კონგრესის პირველივე დღის შემდეგ ამალიემ განაცხადა, რომ თავის ეკლესიაში მეტად აღარ წავიდოდა. დიახ, ამალიე მანამ ვერ დარწმუნდა ლეონჰარდის სიტყვების ჭეშმარიტებაში, სანამ საკუთარი თვალით არ ნახა იეჰოვას ხალხი. მან ბიბლიის შესწავლა დაიწყო და მოგვიანებით მოინათლა.

ახდენილი ოცნებები

დევნისა და გასაჭირის შავმა ღრუბელმა კი გადაიარა, მაგრამ ზოგიერთ იეჰოვას მსახურს ჯერ კიდევ არ სჯეროდა, რომ ნამდვილად ჰქონდათ რელიგიური თავისუფლება. ერთი ძმა, რომელიც მრავალი წელია უხუცესად მსახურობს, ოცნებობდა იმაზე, თუ როდის გამოვიდოდა ესტონურ ენაზე წიგნი „შენ შეგიძლია მარადიული ცხოვრება სამოთხეში დედამიწაზე“. 1991 წელს სწორედ ეს გახდა პირველი ესტონური წიგნი, რომელიც თავისუფლების პერიოდში დაიბეჭდა.

„ახლა ეს წიგნი ხელში მეჭირა, — ამბობს ეს უხუცესი, — და არ მჯეროდა, რომ ეს სინამდვილე იყო. ცრემლებს ძლივს ვიკავებდი, როცა მის გამოცემაზე განცხადებას ვაკეთებდი კრებაში. წამიერად ყველა დადუმდა, ყურებს არ უჯერებდნენ. შემდეგ სიხარულისგან ტირილი აუვარდათ — ძმები თან ტიროდნენ და თანაც იცინოდნენ. ეს მართლაც დაუვიწყარი წუთები იყო. ყოველთვის, როცა ამ შემთხვევას ვიხსენებ, ცრემლებს ვერ ვიკავებ“.

ძმებს „თავი სიზმარში“ ეგონათ კვლავ (ფსალმ. 126:1—6). ათწლეულების განმავლობაში თავს გადამხდარი მრავალი განსაცდელის შემდეგ ბევრმა საკუთარ თავზე გამოსცადა ღვთის სიტყვაში მოცემული დაპირების ჭეშმარიტება: „თავის დროზე მოვიმკით, თუ არ დავიღლებით“ (გალ. 6:9).

მნიშვნელოვანი თეოკრატიული მოვლენა

1991 წლის 31 ოქტომბერი ის თარიღია, რომელიც ესტონელ და-ძმებს დიდხანს ემახსოვრებათ. სწორედ ამ დღეს გატარდა რეგისტრაციაში იეჰოვას მოწმეთა პირველი კრება ესტონეთში.

ძმებს დიდი საქმე ელოდათ წინ, რათა თეოკრატიული საქმიანობის რეორგანიზება მოეხდინათ. ბევრი ავლენდა ინტერესს და ბევრიც გამოთქვამდა სურვილს, რომ გაეგო მეტი ბიბლიისა და რელიგიის შესახებ. საჭირო იყო ბიბლიის შესწავლების ჩატარება, კრების შეხვედრების, სარაიონო და საოლქო კონგრესების ორგანიზება. მთარგმნელებს ესაჭიროებოდათ შესაფერისი ოფისები, რათა უკეთ გაერთვათ თავი თავიანთი საქმიანობისთვის, რომელიც სულ უფრო და უფრო ფართოვდებოდა.

იმ ხანებში ქვეყანაში პირველად ჩავიდნენ „გალაადის“ კურსდამთავრებული მისიონერები და საჭირო გახდა მათთვის შესაფერისი საცხოვრებელი სახლების შოვნა. მათ დახმარება სჭირდებოდათ ვიზებთან დაკავშირებული პრობლემების მოგვარებასა და ბინადრობის უფლების მიღებაში. მოსაგვარებელი იყო მთავრობის წარმომადგენლებთან ნეიტრალიტეტის საკითხიც. გარდა ამისა, აუცილებელი იყო მშენებლობის უფლების მიღება, რათა სამეფო დარბაზების მშენებლობა დაწყებულიყო.

„ამ წლებმა, — იხსენებს რეინო კესკი, რომელიც იმ პერიოდში სარაიონო ზედამხედველად მსახურობდა, — ისე სწრაფად გაირბინა, თითქოს სულ რაღაც რამდენიმე თვე ყოფილიყოს. თეოკრატიული საქმიანობისთვის უნდა ჩაგვეყარა საფუძველი და ეს პატარა საქმე არ იყო. ამასთანავე სიხარულის ბევრი მიზეზიც გვქონდა. ხალხს უყვარდა ჭეშმარიტება და სწრაფად ითავისებდა მას. სულ უფრო და უფრო მეტი ადამიანი ინათლებოდა და იზრდებოდა კრებები. ზოგ დაინტერესებულს, რომელიც პირველად ესწრებოდა კონგრესს და ბევრი არაფერი იცოდა იეჰოვას მოწმეების შესახებ, იმდენად მოსწონდა მოსმენილი, რომ მაშინვე უნდოდა მონათვლა. მართლაც ბევრი რამ უნდა გაგვეკეთებინა, მათ რომ დავხმარებოდით!“

როდესაც ესტონეთი საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში შედიოდა, სამქადაგებლო საქმეს გერმანიის ფილიალი ხელმძღვანელობდა. გერმანიის ფილიალი ესტონელ ძმებს ფინეთის ფილიალის მეშვეობით უკავშირდებოდა. ეს იყო ერთ-ერთი საშუალება, რომლითაც საიდუმლოდ ახერხებდნენ ისინი ერთმანეთთან დაკავშირებას. მაგრამ ახლა, რაც საზღვრები გაიხსნა და თავისუფალი კომუნიკაცია შესაძლებელი გახდა, 1992 წელს ესტონეთში თეოკრატიული საქმიანობის მეთვალყურეობა ფინეთის ფილიალს დაევალა.

ძალზე გულმოდგინენი და მონდომებულნი!

იმდენად ბევრი მიიწევდა სულიერად წინ სწრაფად, რომ ძმებს უჭირდათ იმის გაგება, თუ რამდენს უნდოდა, მოუნათლავი მაუწყებელი გამხდარიყო. მაგალითად, ერთხელ, ქრისტეს სიკვდილის გახსენების საღამოს აღნიშვნის დღეს, ტომ ედურმა მოინახულა ახალჩამოყალიბებული პატარა ჯგუფი და ის ძალიან გააოცა იმან, თუ რამდენი დაესწრო დილას სამქადაგებლო შეხვედრას.

— ყველას იცნობ აქ? — ჰკითხა ტომმა ერთ იქაურ ძმას.

— ყველა არ არის მაუწყებელი, — უპასუხა ძმამ.

ტომმა ჩაატარა სამქადაგებლო მსახურების შეხვედრა და ბოლოს ასეთი განცხადება გააკეთა: „ვინც ჯერ არ არის მაუწყებელი, შემიძლია ცალკე გავესაუბრო შეხვედრის შემდეგ“.

დაახლოებით ათი ბიბლიის შემსწავლელი მივიდა მასთან და სურვილი გამოთქვა, რომ მსახურებაში გასვლის უფლება მიეღოთ. ტომმა განიხილა მათთან ის ძირითადი მოთხოვნები, რომლებსაც მოუნათლავი მაუწყებლები უნდა აკმაყოფილებდნენ. მაშინ სამმა ახალგაზრდა ქალმა თქვა, რომ ჯერ არ ჰქონდათ კავშირი გაწყვეტილი თავიანთ ეკლესიასთან. ტომმა აუხსნა მათ, რომ, თუ სურდათ, იეჰოვას მოწმეები გამხდარიყვნენ, ოფიციალურად უნდა ეთქვათ უარი ეკლესიის წევრობაზე. ისინიც დაუყოვნებლივ მივიდნენ თავიანთ ეკლესიაში, ამოაშლევინეს სიიდან თავიანთი სახელები და შეურთდნენ და-ძმებს სამქადაგებლო მსახურებაში.

სამქადაგებლო მსახურების შეხვედრას დაესწრო ერთი მამაკაციც, რომელიც ჯერ ისევ სიგარეტს ეწეოდა. ცხადია, ამ მამაკაცს დრო დასჭირდებოდა ცვლილებების მოსახდენად. ასე რომ, ის დაბრუნდა სახლში იმ იმედით, რომ მოგვიანებით გახდებოდა მაუწყებელი.

მთავრობა უკვე აღარ ზღუდავდა ძმებს სამქადაგებლო მსახურებაში; ისინიც ძალზე მონდომებულები იყვნენ და ყველა შესაძლებლობას იყენებდნენ, რათა რაც შეიძლება ბევრი ადამიანისთვის გადაეცათ სასიხარულო ცნობა. ზოგი იმდენად მონდომებული იყო, რომ რჩევის მიცემაც კი დასჭირდა, რათა სულიერი წონასწორობა შეენარჩუნებინა. მაგალითად, როდესაც ტომ ედური ერთ ახალგაზრდასთან განიხილავდა მონათვლის მსურველთათვის განკუთვნილ კითხვებს, ჰკითხა, ოდესმე თუ მიეცათ უხუცესებს მისთვის რაიმე რჩევა.

— კი. უხუცესებმა მირჩიეს უფრო გონივრულად გამენაწილებინა დრო, — უპასუხა ახალგაზრდამ.

— რატომ, რაში იყო პრობლემა? — ჰკითხა ტომმა.

— რაში და, ყოველთვე 150 საათს ვქადაგებდი და სხვა ბიბლიურ პასუხისმგებლობებს სათანადოდ ვეღარ ვასრულებდი, — აუხსნა მან. — უხუცესებმა მირჩიეს, რომ, თუ 100 საათს ვიქადაგებდი, დამრჩებოდა დრო, პირადი შესწავლაც რომ ჩამეტარებინა და შეხვედრებისთვისაც მოვმზადებულიყავი.

შესანიშნავი კონგრესი რუსეთში

თეოკრატიის ისტორიაში კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო 1992 წლის ივნისში სანკტ-პეტერბურგში ჩატარებული საერთაშორისო კონგრესი. ესტონეთიდან ამ კონგრესს 1 000 დელეგატი დაესწრო. ბევრმა მათგანმა გაიხარა ყოფილ თანაპატიმრებთან და იმ მოწმეებთან შეხვედრით, რომლებიც ციმბირში გადასახლების დროს გაიცნეს.

„კონგრესი ჩვენთვის იდეალურ დროს ჩატარდა, — თქვა ერთმა დამსწრემ. — ჩვენ სპეციალური მატარებელი დავიქირავეთ საკმაოდ დაბალ ფასში. თანხა რუსულ რუბლებში გადავიხადეთ. კონგრესამდე სულ რაღაც ერთი კვირით ადრე ესტონეთში ფული შეიცვალა, რუბლი ესტონურმა კრონმა შეცვალა. იმ კვირაში ესტონეთში რომ არ ვყოფილიყავით, ფულის გადახურდავებას ვერ შევძლებდით. და მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში ვიყავით, მხოლოდ გარკვეული თანხის გადახურდავების უფლება გვქონდა. რა უნდა გვექნა იმ ფულისთვის, რომლის გადახურდავებაც აღარ შეგვეძლო? ვინაიდან რუსეთში კვლავ რუბლებს იყენებდნენ, ძმებმა თან წამოიღეს დარჩენილი რუბლები და კონგრესზე შესაწირავების ყუთებში ჩაყარეს. გარდა ამისა, საზღვრის გადაკვეთაზე ახალი წესები შემოიღეს და ერთი კვირის შემდეგ რომ ჩატარებულიყო კონგრესი, საზღვრის გადასაკვეთად ვიზების აღება მოგვიწევდა, რომლებიც არცთუ ისე იაფი ღირდა. კონგრესი ძმებისთვის მართლაც იდეალურ დროს ჩატარდა!“

მრავალთაგან ერთ-ერთი, ვისზეც ამ ისტორიულმა კონგრესმა წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა, იყო დაინტერესებული ქალბატონი, რომელიც ესტონელ მოწმეებთან ერთად აპირებდა კონგრესზე გამგზავრებას. „ისე მოხდა, რომ გამგზავრების დრო ზუსტად ვერ გავიგე, — ყვება ის. — როდესაც სადგურში მივედი, მატარებელი უკვე წასული დამხვდა. მე კი ბილეთი მქონდა აღებული. რა უნდა მექნა? ვილოცე და იეჰოვას ვთხოვე, დამხმარებოდა, კონგრესზე წავსულიყავი. და ისიც ვუთხარი, რომ ჩემი მხრიდან, რაც კი შემეძლო, ყველაფერს გავაკეთებდი.

სადგურის უფროსმა მითხრა, ახალი ბილეთი მეყიდა, მაგრამ საკმარისი ფული არ მქონდა. მოულოდნელად დავინახე, როგორ შემოვიდა სადგურში მგზავრების ერთი ჯგუფი. ყველა კარგად გამოწყობილი იყო და ბედნიერებისგან სახეები უბრწყინავდათ. ისინი კუნძულ საარემაადან ჩამოსული მოწმეები იყვნენ. მათი მატარებელი ჯერ არ ჩამომდგარიყო და ჩემი ბილეთით შემეძლო, მათთან ერთად მემგზავრა. შვებით ამოვისუნთქე.

მგზავრობისას მოწმეები სამეფოს სიმღერებს მღეროდნენ და ამან განსაკუთრებით იმოქმედა ჩემზე. თავი მათი სულიერი ოჯახის წევრად ვიგრძენი. კონგრესის დღეების განმავლობაში მათთან ვიყავი და ვნახე, როგორი გულწრფელები და მოსიყვარულეები იყვნენ. თუ კი რაიმე ეჭვი მქონდა, ყველაფერი გამიქარწყლდა. ჩემთვის ნათელი იყო, რომ ღვთის მიწიერი ორგანიზაცია ვიპოვე“. ეს ქალბატონი ახლა თავის მეუღლესთან ერთად პიონერად მსახურობს.

მოხალისეებს სიხარულით იღებენ

სამქადაგებლო საქმიანობა სწრაფად მიიწევდა წინ და სწრაფადვე იზრდებოდა ორგანიზაციაც, ამიტომ საჭირო იყო, კრებებში გამოცდილი ძმები ყოფილიყვნენ. გამოჩნდებოდნენ კი ასეთი ძმები? ესაიას მსგავსად ბევრმა გამოავლინა მზადყოფნის სული და თქვა: „მე წავალ! მე გამგზავნე!“ (ეს. 6:8).

„გალაადის“ კურსდამთავრებული პირველი ოთხი მისიონერი ვესა და ლენა-მარია ედვიკები, ესა და იაელ ნისინენები ესტონეთში 1992 წელს ჩავიდნენ. ესტონეთში მიიღეს დანიშნულება რეინო და ლესლი კესკებმაც, რომლებმაც კანადაში 17 წელი გაატარეს მიმოსვლით მსახურებაში. 1993 წლის გაზაფხულზე 20-მა ფინელმა პიონერმა მიიღო დანიშნულება ესტონეთში, რათა სპეციალურ პიონერებად ემსახურათ ესტონურ და რუსულენოვან ტერიტორიებზე. ქვეყანაში კიდევ ოთხი მისიონერი ჩავიდა.

ესტონეთში მიიღო დანიშნულება „გალაადის“ კიდევ ზედიზედ რამდენიმე კურსდამთავრებულმა და დიდი სიხარული და ენთუზიაზმი ჩაიტანეს ქვეყანაში. ზოგიერთი ისეთი და-ძმაც დანიშნეს მისიონერად ესტონეთში, რომელთაც „გალაადის“ სკოლა არ ჰქონდათ გავლილი. ეს ენერგიული მისიონერები და გულმოდგინე სპეციალური პიონერები განაგრძობდნენ იმ საქმიანობის გაფართოებას, რასაც ერთგულმა ესტონელმა და-ძმებმა ჩაუყარეს საფუძველი ათწლეულების წინ.

გარდა ამისა, დაახლოებით კიდევ 200 უცხოელი და-ძმა ჩავიდა ქვეყანაში, რათა იქ ემსახურათ, სადაც მეტი მაუწყებელი იყო საჭირო. ეს სულიერად მოწიფული ქრისტიანები აძლიერებდნენ და განამტკიცებდნენ კრებებს. ჩამოყალიბდა ბევრი ახალი კრება და მხოლოდ ეს უცხოელი ძმები მსახურობდნენ კრებებში უხუცესებად მანამ, სანამ ადგილობრივი ძმები წაიწევდნენ სულიერად წინ და მზად იქნებოდნენ მეტი პასუხისმგებლობების საკუთარ თავზე ასაღებად.

ერთ-ერთი ასეთი ძმა იყო ლემბით ვალია. ის ესტონეთში დაიბადა, გადაურჩა მეორე მსოფლიო ომს და საცხოვრებლად ავსტრალიაში გადავიდა. იქ ის იეჰოვას მოწმე გახდა. 1990 წელს, როდესაც პენსიაზე უნდა გასულიყო, გადაწყვიტა ესტონეთში დაბრუნებულიყო და სულიერი წყურვილის დაკმაყოფილებაში დახმარებოდა ბევრ ესტონელს, რომელთაც ჭეშმარიტება აინტერესებდათ. ის იხსენებს, რომ ერთ დროს ჭეშმარიტებას 18 ჯგუფს ასწავლიდა. ამ ჯგუფებში დაახლოებით 80 ადამიანი შედიოდა და ისინი ესტონეთის თითქმის ნახევარზე იყვნენ მიმოფანტული. ამ ჯგუფებთან შესახვედრად ის ავტობუსით მგზავრობდა; ღამეს ხშირად ავტობუსის სადგურებში ათევდა თავის საძილე ტომარაში. ორმოცდაათზე მეტი ადამიანი მოინათლა მათგან, ვისაც ის ბიბლიას ასწავლიდა, და 84 წლის ასაკში კვლავ ოთხ ბიბლიის შესწავლას ატარებდა. მისმა თავდაუზოგავმა შრომამ და გაღებულმა მსხვერპლმა ბრწყინვალე ნაყოფი გამოიღო. დღეს თითქმის ყველა იმ ქალაქში, სადაც ის ქადაგებდა, შესანიშნავი კრებები და სამეფო დარბაზებია.

თავის მხრივ სხვა ქვეყნებიდან ჩასულ ძმებსაც ჰქონდათ კურთხევები. ბევრი მათგანი იხსენებს, თუ რა დიდი გამოცდილება შეიძინა ადგილობრივი ხალხისა და მათი ცხოვრების წესის გაცნობით. „ბევრ რამეს სწავლობ, — ამბობს რეინო კესკი, — და ეს გეხმარება, რომ უფრო მეტად შეხედო ყველაფერს იეჰოვას თვალით“.

პირველი სარაიონო მონახულებები

იმ დროს, როცა კრებებში დიდი ზრდა იყო, მიმომსვლელი ზედამხედველების გამამხნევებელი მონახულებები დიდად უწყობდა ხელს კრებების გაძლიერებას. სარაიონო ზედამხედველები მთელ გულსა და სულს დებდნენ ამ საქმეში. ხშირად ისინი დღის განმავლობაში 15 საათი იყვნენ თეოკრატიული საქმეებით დაკავებული — ქადაგებდნენ მაუწყებლებთან ერთად, ესწრებოდნენ და ატარებდნენ კრების შეხვედრებს და პასუხობდნენ ძმების უამრავ კითხვას.

პირველი რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა: ესტონეთი, ლატვია, ლიტვა და კალინინგრადი. ამ რაიონში 46 კრება და 12 ჯგუფი იყო, სადაც მაუწყებლები 4 სხვადასხვა ენაზე ლაპარაკობდნენ. სარაიონო ზედამხედველს სხვა დამატებითი დავალებებიც ჰქონდა, რომლებიც საკმაოდ დიდ დროს ართმევდა. მაგალითად, ის მონაწილეობას იღებდა ლატვიასა და ლიტვაში ჩვენი საქმიანობის რეგისტრაციაში გატარების პროცედურებში. ახლა კი მხოლოდ ესტონეთში ოთხი რაიონია.

„მაუწყებლები ძალიან აფასებდნენ სარაიონო ზედამხედველის მონახულებებს, — იხსენებს ესტონელი ძმა, ლაური ნორდლინგი, რომელიც 1995 წლიდან სარაიონო ზედამხედველად მსახურობს. — ხშირად ის ოთახი, სადაც სამქადაგებლო შეხვედრას ვატარებდით, ხალხით იყო სავსე. ერთხელ ერთოთახიან ბინაში 70-მა და-ძმამ მოიყარა თავი. ვაშლი მაღლა რომ აგეგდო, იატაკზე ვერ დაეცემოდა“.

ახალი ენის სწავლასთან დაკავშირებული სირთულეები

ბევრისთვის ახალი ენის შესწავლა ადვილი არ არის, ესტონური ენის სწავლა კი საკმაოდ რთულია. მაგალითად, ახალი მისიონერი, მარკუ კეტულა, ერთ კაცს იესო ქრისტეს შესახებ ესაუბრებოდა. იმის მაგივრად, რომ მისთვის ეთქვა, იესო ქრისტე „რაჰუვიურსტი“ ანუ მშვიდობის მთავარიაო, არაერთხელ უთხრა, რომ იესო „რაჰუვორსტი“ ანუ მშვიდობის სოსისიაო. ის მამაკაცი, რომელსაც მარკუ ელაპარაკებოდა, მხოლოდ მას შემდეგ მიხვდა, რომ მშვიდობის წყარო სულ სხვა რამ იყო და არა საჭმელი, როცა მარკუმ ბიბლია გადაუშალა და ესაიას 9:6 წააკითხა.

ერთმა პიონერმა დამ ესტონეთში გადასვლის შემდეგ რუსულის სწავლა დაიწყო. მსახურების დროს მან შემთხვევით დააკაკუნა იმ სახლის კარზე, სადაც უხუცესი ცხოვრობდა. ის ამ უხუცესს არ იცნობდა. მან ლექსიკონი მოიმარჯვა და თავისი შეთავაზება დაიწყო. ძმა შეეცადა, აეხსნა მისთვის, რომ კრების უხუცესი იყო. დამ სწრაფად მოძებნა ლექსიკონში სიტყვა „უხუცესი“ და წაიკითხა მისი მნიშვნელობა: „მოხუცი“.

„არა, თქვენ მოხუცი ნამდვილად არ ბრძანდებით! — უთხრა მას დამ. — ასეც რომ იყოს, სამოთხეში აუცილებლად გაახალგაზრდავდებით“. მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ძმამ სახლში თეოკრატიული ლიტერატურა აჩვენა, და მიხვდა, რომ ეს მამაკაცი მოხუცი კი არა, უხუცესი იყო.

ათეისტი მოსამართლე ჭეშმარიტებას იგებს

საბჭოთა რეჟიმის დროს სამხედრო სამსახურზე უარის თქმის გამო ვიქტორ სენს ორი წლით პატიმრობა მიუსაჯეს. მან ციხეში გატარებული ერთი წლის შემდეგ ითხოვა, რომ ციმბირში გადაესახლებინათ იმ იმედით, რომ იქ მეტი თავისუფლება ექნებოდა. მისი საქმის განხილვის დროს გაბრაზებულმა მოსამართლეებმა მასზე თავიანთი რისხვა გადმოანთხიეს; ერთმა ისიც კი თქვა, რომ მისნაირი ადამიანები უნდა ჩამოეხრჩოთ ან დაეხვრიტათ.

რამდენიმე წლის შემდეგ, როცა ვიქტორი კონგრესს ესწრებოდა, ერთმა ძმამ ის დაინტერესებულების ჯგუფთან მიიყვანა და ჰკითხა: „იცნობ აქედან ვინმეს?“

— არა, — უპასუხა ვიქტორმა.

— მართლა არავინ გეცნობა? — დაეკითხა კვლავ ძმა. შემდეგ ჯგუფიდან ერთ მამაკაცზე მიუთითა, რომელიც თავს ძალიან უხერხულად გრძნობდა და ჰკითხა: „აბა, ეს კაცი არ გეცნობა?“

ვიქტორმა ვერ გაიხსენა, თუ ვინ იყო ის. ძალიან გაოცდა, როცა გაიგო, რომ ეს მამაკაცი, იური, იმ მოსამართლეთაგან ერთ-ერთი იყო, რომლებიც მის საქმეს განიხილავდნენ. ახლა კი ბიბლიას სწავლობდა და ვიქტორთან ერთად კონგრესს ესწრებოდა. რამ შეაცვლევინა იურის იეჰოვას მოწმეებზე შეხედულება?

„თავგამოდებულ ათეისტთა ოჯახში გავიზარდე, — იხსენებს იური. — სწავლის პერიოდში ხშირად გამოვდიოდი სიტყვით და რელიგიის საშიშროებაზე ვსაუბრობდი. წლების შემდეგ რამდენჯერმე დავესწარი ბიბლიის შესწავლას, რომელსაც ჩემი მეგობრები გადიოდნენ იეჰოვას მოწმეებთან. გავაცნობიერე, რომ თუმცა ბევრი რამ ვიცოდი რელიგიურ სიცრუეზე, ბიბლიის შესახებ არაფერი ვიცოდი. ამიტომ ინტერესი გამიჩნდა, უფრო მეტი გამეგო ბიბლიის შესახებ“.

მონათვლის შემდეგ იურიმ ვიქტორს უთხრა: „ბოლოს სასამართლოში სხვადასხვა სკამზე ვისხედით. მაგრამ თუ ოდესმე კიდევ მოგვიწევს მსგავს სასამართლო განხილვაზე ყოფნა, ჩვენ ერთ სკამზე ვისხდებით. აღარასოდეს გაგასამართლებ“. დღეს იურიც და ვიქტორიც უხუცესებად მსახურობენ ტალინში.

დაუვიწყარი უფლის გახსენების საღამო

ერთი ძმა, რომელიც ესტონეთში ახალი ჩასული იყო, პავლესა და მარგარიტასთან მივიდა და დამტვრეული ესტონურით უთხრა: „თუ გინდათ მარადიული სიცოცხლე, ამ საღამოს ქრისტეს სიკვდილის გახსენების საღამოზე უნდა მოხვიდეთ“. მისმა სიტყვებმა ცოლ-ქმარი დააინტერესა და მათ გადაწყვიტეს, მისულიყვნენ ამ შეხვედრაზე.

გახსენების საღამოზე მისულ პავლესა და მარგარიტას თბილად შეხვდნენ. მაგრამ პროგრამის მსვლელობისას მათ დაინახეს, რომ ერთი მამაკაცი რიგებს შორის დადიოდა, ხალხს ათვალიერებდა და ჩანაწერებს აკეთებდა. ამან ისინი ძალიან ააფორიაქა. ვერც კი მიხვდებოდნენ, რომ ეს მამაკაცი უბრალოდ დამსწრეთა რაოდენობას ითვლიდა. პავლე და მარგარიტა შეფიქრიანდნენ, რამდენად კარგად მოიქცნენ, იქ რომ მივიდნენ, თუმცა წასვლაც ვეღარ გაბედეს, რადგან, როგორც მათ აღიქვეს, გასასვლელ კარს ორი ახოვანი მამაკაცი დარაჯობდა. მათ აზრადაც კი არ მოუვიდათ, რომ ეს ძმები უბრალოდ მომწესრიგებლები იყვნენ და გადაწყვიტეს, არც კი ეცადათ წასვლა.

მოხსენების დასასრულს ეს ცოლ-ქმარი ძალიან დააინტერესა განცხადებამ, რომ ნებისმიერ მსურველს შეეძლო ბიბლიის უფასოდ შესწავლა. მათ შიში საბოლოოდ გაუქარწყლდათ, როცა შეხვედრის შემდეგ ძმები მივიდნენ მათთან და თავაზიანად გაეცნენ. პავლემ და მარგარიტამ სთხოვეს, რომ ბიბლია ესწავლებინათ მათთვის. და რადგან ორ კვირაში სხვაგან უნდა გადასულიყვნენ საცხოვრებლად, ითხოვეს, შესწავლა ყოველდღე ჩაეტარებინათ. ახალ სახლში გადასულებმა დაუყოვნებლივ დაურეკეს იქვე მცხოვრებ ძმებს, გაეცნენ და ბიბლიის შესწავლა განაგრძეს.

„თქვენი კარგი საქმეების“ შემხედვარენი

როგორც მთელ მსოფლიოში, ისე ესტონეთში მცხოვრები იეჰოვას მოწმეებიც ავლენენ სიყვარულს ერთმანეთის მიმართ (იოან. 13:35). ამის შემხედვარე, სხვებსაც უჩნდებათ სურვილი, ჭეშმარიტ თაყვანისმცემლობაში შეუერთდნენ მათ (1 პეტ. 2:12).

ერთხელ ერთმა დამ ტოივოს სალონში თმა შეჭრა და მისცა წიგნი „კაცობრიობა ღვთის ძიებაში“. წიგნის წაკითხვის შემდეგ, მას ძალიან უნდოდა, სამეფო დარბაზში დასწრებოდა კრების შეხვედრას, მაგრამ ვერ ბედავდა, რადგან ვიღაცას გაეფრთხილებინა, რომ მოწმეები საშიშები იყვნენ. ამიტომ ტოივომ გადაწყვიტა, მისულიყო სამეფო დარბაზთან და მოწმეებს უსაფრთხო ადგილიდან, საკუთარი ავტომობილიდან დაკვირვებოდა. მას უნდოდა ენახა, როგორები შედიოდნენ დარბაზში და შეხვედრის შემდეგ როგორები გამოდიოდნენ იქიდან.

ტოივო აღაფრთოვანა იმის დანახვამ, თუ როგორ იკრავდნენ დები ერთმანეთს გულში. მისთვის ნათელი გახდა, რომ ეს ხალხი ნამდვილად ზრუნავდა ერთმანეთზე. მან დიდი სიხარულით დაიწყო კრების შეხვედრებზე დასწრება და ბიბლიის შესწავლა. სწრაფად წაიწია წინ სულიერად და მალევე გულმოდგინედ ქადაგებდა სხვებთან. დღეს ის უკვე მონათლული იეჰოვას მოწმეა.

„იეჰოვამ მიპასუხა ლოცვაზე“

1997 წელს პატარა სოფელ ტოოტსიში მცხოვრებ მარიას მისცეს ტრაქტატი, „ცნობა სამეფოს შესახებ“ №35. მან წაიკითხა ის, ფილიალს წერილი მისწერა და ითხოვა, რომ ბიბლია ესწავლებინათ. ცოტა ხანში მარიასთან მივიდნენ მისიონერები, მარკუ და სირპა კეტულები, რომლებიც პიარნუში ცხოვრობდნენ და მასთან ბიბლიის შესწავლა დაიწყეს. მან მაშინვე დაიწყო სხვებთან ჭეშმარიტებაზე ლაპარაკი. მალევე მარიას შესწავლაში შეურთდნენ თავისი რძალი ინგრიდი და ინგრიდის მეზობელი, მალე. როდესაც მარიამ სამქადაგებლო საქმიანობაში მონაწილეობის მიღების სურვილი გამოთქვა, უხუცესებმა ურჩიეს, რომ კარგი იქნებოდა, ჯერ რეგულარულად დასწრებოდა კრების შეხვედრებს. მაგრამ პრობლემა ის იყო, რომ უახლოესი კრება მისი სოფლიდან 40 კილომეტრის მოშორებით პიარნუში ტარდებოდა, მას კი საკმარისი თანხა არ ჰქონდა, რომ იქ ევლო. ასე რომ, როგორც მისიონერებმა ურჩიეს, მარია ლოცულობდა და იეჰოვას სთხოვდა დახმარებას.

— იეჰოვამ მიპასუხა ლოცვაზე! — ახარა მარიამ მასთან მისულ მისიონერებს.

— როგორ გიპასუხა? — დაინტერესდნენ მარკუ და სირპა.

— მე ხალხს შევკრებ ჩემს სახლში, თქვენ კი შეგიძლიათ შეხვედრები ჩაატაროთ და კრება ჩამოაყალიბოთ აქ. ასე შეხვედრებსაც დავესწრები და მსახურებაშიც შევძლებ მონაწილეობის მიღებას, — აუხსნა აღფრთოვანებულმა მარიამ.

მისიონერებს არ უნდოდათ, მისთვის გული გაეტეხათ, თუმცა ტაქტიანად აუხსნეს, რომ ახალი კრების ჩამოყალიბება ასე ადვილი არ იყო. მათ წაახალისეს ის, რომ დასაწყისისთვის კვირაობით მაინც დასწრებოდა კრების შეხვედრას პიარნუში.

მარია ლოცვაში იეჰოვას კვლავ ამ საკითხში დახმარებას სთხოვდა. გარდა ამისა, გადაწყვიტა, გაეუქმებინა დილის გაზეთის გამოწერა და ასე დაეზოგა ფული. მალე მან საკმარისი ფული შეაგროვა იმისათვის, რომ თვეში ოთხჯერ დასწრებოდა კრების შეხვედრას. ძალიან უხაროდა, რომ უკვე შეეძლო სამქადაგებლო საქმეში მონაწილეობის მიღებაც. მაგრამ მას უფრო დიდი კურთხევები ელოდა წინ.

ტოოტსიში იზრდებოდა დაინტერესებულთა რიცხვი, ამიტომ უხუცესებმა გადაწყვიტეს, წიგნის შესწავლა ჩაეტარებინათ ამ სოფელში, რომელსაც მარია, ინგრიდი, მალე და სხვა დაინტერესებულები დაესწრებოდნენ. სულ რამდენიმე თვის შემდეგ მარია და მალე მოინათლნენ, შემდეგ ზაფხულს კი ინგრიდიც მოინათლა. ცოტა ხანში მალეს ქმარიც მოინათლა, მალეს დამ კი ეს ნაბიჯი ზამთარში გადადგა. ტოოტსიში არსებული მაუწყებელთა ეს პატარა ჯგუფი, რომელიც სულიერ წარმატებებს აღწევდა, მადლიერი იყო იმისათვის, რომ ტრაქტატის, „ცნობა სამეფოს შესახებ“ №35-ის მეშვეობით ჭეშმარიტება მათ პატარა სოფელშიც გაიგეს და, რომ თავიანთი ლოცვების საპასუხოდ იეჰოვასგან კურთხევა მიიღეს.

ბოლო ოცი წლის განმავლობაში სამეფოს საქმემ უხვი ნაყოფი გამოიღო და დიდი სიხარულის მიზეზი გახდა ის, რომ მრავალი სუფთა გულის ადამიანი შეუერთდა იეჰოვას ორგანიზაციას. მაგრამ სად უნდა შეკრებილიყვნენ ეს სიმართლის მოყვარული ადამიანები, რათა თაყვანი ეცათ ჭეშმარიტი ღვთისთვის და განსწავლულიყვნენ მისგან?

სასწრაფოდ საჭიროა სამეფო დარბაზების აშენება

პირველი შენობა, რომელიც კრების შეხვედრების ჩასატარებლად იყო განკუთვნილი, რიაპინაში, ესტონეთის სამხრეთ ნაწილში, მდებარეობდა. ის მრავალი წლის განმავლობაში შესანიშნავად ასრულებდა თავის ფუნქციას. მაგრამ აშკარა იყო, რომ ადგილობრივი ძალებით შეუძლებელი იქნებოდა საკმარისი რაოდენობის სამეფო დარბაზების აშენება, რადგან მაუწყებელთა რიცხვი სწრაფად იზრდებოდა. ბალტიისპირეთის ქვეყნების დასახმარებლად ფინეთის ფილიალში არსებულმა საინჟინრო ოფისმა დაიწყო სამეფო დარბაზებისა და საოფისე შენობების დაპროექტება. რა სასიხარულო იყო, როცა 1993 წელს მაარდუში პირველი სამეფო დარბაზი აშენდა, რასაც მალე მოჰყვა მრავალი სხვა სამეფო დარბაზის მშენებლობაც.

დღეს ესტონეთში არსებული 53 კრება შეხვედრებს 33 სამეფო დარბაზში ატარებს. ძმებს უხარიათ, რომ ორი საკონგრესო დარბაზიც აქვთ, ერთი ტალინში და ერთიც ტარტუში, რომელთა მშენებლობა 1998 წელს დასრულდა.

ერთი დიდი ხნის მონათლული იეჰოვას მოწმე, ალექსანდრა ოლესიუკი იხსენებს: „ვოცნებობდით, რომ ტარტუში სამეფო დარბაზი აშენებულიყო. როცა გვთხოვეს, ის ნაკვეთი გაგვესუფთავებინა, სადაც სამეფო დარბაზი უნდა აშენებულიყო, პირველი მე მივედი იქ, თუმცა იმ დროს უკვე 79 წლისა ვიყავი. დასუფთავებასა და რაღაც-რაღაცების გადატანაში ვეხმარებოდი. ყოველთვის, როცა ავტობუსით იმ ადგილს ჩავუვლიდი, სადაც დარბაზი შენდებოდა, სიხარულის ცრემლებს ვერ ვიკავებდი. ვიტირე მაშინაც, როდესაც სამეფო დარბაზის მშენებლობა დასრულდა“.

ახალი მთარგმნელობითი ოფისი

მაუწყებლების რიცხვი გამუდმებით იზრდებოდა. ამიტომ საჭირო გახდა უფრო დიდი შენობები, რათა ეზრუნათ მთარგმნელობითი ჯგუფის მოთხოვნილებებზე და ამასთანავე ხელმძღვანელობა გაეწიათ სამეფოს საქმისთვის მთელ ქვეყანაში. ძმების აზრით ტალინში, ჰერცენის 77 ნომერში (დღევანდელი პუჰანგუ) მდებარე დაუმთავრებელი საცხოვრებელი შენობა შესაფერისი იქნებოდა ამ საქმისთვის, თუმცა მის გადასაკეთებლად დიდი სამუშაოების ჩატარება გახდებოდა საჭირო.

ფინეთის ფილიალმა შეადგინა არქიტექტურული პროექტი, გამოყო საჭირო მასალა, თანხა და მუშახელი ამ პროექტის განსახორციელებლად. მათი დახმარების გარეშე, ალბათ, შეუძლებელი იქნებოდა ამ საქმის განხორციელება. იმ დროს ესტონეთში სამშენებლო მასალა ან უხარისხო იყო ან საერთოდ არ იშოვებოდა. გარდა ამისა, მხოლოდ რამდენიმე ესტონელ ძმას ჰქონდა სათანადო სამშენებლო გამოცდილება. თუმცა ისინი თანდათანობით ეუფლებოდნენ სხვადასხვა ხელობას და იძენდნენ გამოცდილებას. 1994 წლის თებერვლისთვის ოფისის მშენებლობის პირველი ეტაპი დასრულდა. იმავე წელს დაინიშნა ქვეყნის კომიტეტი (ტომას ედური, რეინო კესკი და ლემბით რეილე), რომელსაც დაევალა სამეფოს საქმის ხელმძღვანელობა ბალტიისპირეთის სამივე ქვეყანაში ფინეთის ფილიალის მეთვალყურეობის ქვეშ. ვინაიდან საჭირო იყო უფრო მეტი ფართი, 1997 და 1999 წლებში მოხდა ამ კომპლექსის გაფართოება.

იმ ხანებში ბეთელის გვერდით მდებარე წყალმომარაგების კომპანია დაინტერესდა ბეთელის ეზოს დიზაინით. ძმები მათ დაეხმარნენ ეზოს, ღობის და განათების სისტემის დიზაინის შემუშავებაში, სანაცვლოდ მათგან წყალს დაბალი ტარიფით მიიღებდნენ. საბოლოოდ ამ კომპანიის შენობაც ბეთელის შენობებს დაემსგავსა. მოგვიანებით მათ ძმებს საკმაოდ ხელმისაწვდომ ფასში მიჰყიდეს ეს შენობა. იქ განთავსდა ჩამწერი სტუდია, სადაც იწერება კონგრესის დრამები და DVD-ფილმები, მათ შორის DVD-ჩანაწერები ჟესტების ენაზე. მოხდა ამ შენობის ნაწილის რეკონსტრუქცია, სადაც ტარდება მსახურებაში დახელოვნების სკოლა.

ტალინში ჩატარებული საერთაშორისო კონგრესები

ესტონელი და-ძმები ძალიან გაახარა იმის გაგებამ, რომ 1996 წელს ისინი უმასპინძლებდნენ საერთაშორისო კონგრესებს დევიზით, „ღვთიური მშვიდობის მაცნეები“. ტალინში ჩატარდა ესტონურ და რუსულ ენებზე ორი კონგრესი, რომელთაც ლატვიიდან და ლიტვიდან ჩასული ძმებიც ესწრებოდნენ. აგრეთვე კონგრესზე მიწვეული იყვნენ დელეგატები 15 ქვეყნიდან. ეს ორი სამდღიანი კონგრესი აგვისტოს თვეში ჩატარდა. ხელმძღვანელი საბჭოს ხუთი წევრი — ძმები ბარბერი, ჰენშელი, იარაჩი, შრედერი და სიდლიკი — ჩავიდნენ ესტონეთში, რათა სულიერად გაეძლიერებინათ ძმები თავიანთი გამამხნევებელი მოხსენებებით. დამსწრეთა უმაღლესმა რიცხვმა 11 311-ს მიაღწია, აქედან 501 ადამიანი მოინათლა.

ეს კონგრესები შესანიშნავი დამოწმება იყო ყველასთვის და მათ საკმაოდ დიდი გამოხმაურება მოჰყვა მასმედიაში. მაგალითად, ერთ-ერთ სატელევიზიო თოქ-შოუში ათი წუთი დაუთმეს ამ კონგრესების მიმოხილვას; ერთ-ერთი რადიოსადგურის მეპატრონემ კი თავის გადაცემაში შეაქო მოწმეები და თქვა, რომ ისინი კარგი ხალხი იყვნენ.

კონგრესის დელეგატებს შორის არსებული ძმური სიყვარული განსაკუთრებით აშკარად გამოჩნდა პროგრამის დასრულებისას, როცა ისინი ერთმანეთს ემშვიდობებოდნენ. იეჰოვას ეს ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლები თავიანთ წრფელ გრძნობებს შემდეგნაირად გამოხატავდნენ: ტრიბუნებიდან ერთმანეთს ხელს უქნევდნენ, ცხვირსახოცებს აფრიალებდნენ და სიხარულის ცრემლებს თვალებიდან იმშრალებდნენ. დასკვნითი ლოცვის შემდეგ ხანგრძლივი აპლოდისმენტებით ისინი დიდ მადლიერებას გამოხატავდნენ ჩვენი გულუხვი და მოსიყვარულე ზეციერი მამისადმი, იეჰოვასადმი. ეს კონგრესები ესტონელ იეჰოვას მოწმეთა ისტორიის წარუშლელ ფურცლებად იქცა.

ფილიალის დაარსება ხელახლა

1926—1940 წლებში ტალინში ორგანიზაციის ოფისი ფუნქციონირებდა. 1994 წელს კი ესტონეთში ქვეყნის ოფისი დაარსდა, რომელსაც ზედამხედველობას ფინეთის ფილიალი უწევდა. მას შემდეგ ბევრი რამ გაკეთდა და ბევრს აინტერესებდა, ექნებოდა თუ არა ესტონეთს კვლავ თავისი ფილიალი. 1999 წლის 1 მარტს ხელმძღვანელმა საბჭომ დანიშნა ესტონეთის ფილიალის კომიტეტის წევრებად ძმები: ტომას ედური, რეინო კესკი (ამჟამად მსახურობს კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში), ლემბით რეილე და ტომი კაუკო. დღეისათვის ფილიალში დაახლოებით 50 და-ძმა მსახურობს, რომლებიც ზრუნავენ იეჰოვას 4 300 ერთგულ და მძიმედ მშრომელ ესტონელ მსახურზე.

მომავალს იმედის თვალით შეჰყურებენ

როგორი მომავალი ელის იეჰოვას ხალხს ესტონეთში? იეჰოვა ყოველთვის ხელმძღვანელობს და აძლიერებს თავის ერთგულ მსახურებს. იმ ესტონელმა და-ძმებმა, რომელთაც შეინარჩუნეს ერთგულება ნაცისტური და საბჭოური რეჟიმის დროს, საოცარი სახით გამოსცადეს საკუთარ თავზე იეჰოვას ძალა. ეს არასდროს დაავიწყდებათ მათ. ისინი მთელ მსოფლიო საძმოსთან ერთად ხარობენ, რომ იეჰოვას დიდებული სახელი გაცხადდა და განიწმინდა ყოფილი საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკების ყველაზე შორეულ ნაწილებშიც კი (მალ. 1:11).

დღეს ესტონეთში ჯერ კიდევ ბევრი თავმდაბალი და სუფთა გულის ადამიანია, რომელთაც სურთ, გაეცნონ ჭეშმარიტ ღმერთს. დღეს, ისე როგორც არასდროს, რელიგიური თავისუფლება იეჰოვას მოწმეებს იმის საშუალებას აძლევს, რომ ხალხს აუწყონ სასიხარულო ცნობა იეჰოვას სამეფოს შესახებ.

[სქოლიოები]

[ჩანართი 172 გვერდზე]

„არასოდეს მიგრძვნია, რომ მაკლდა ის, რაც სინამდვილეში აუცილებელი იყო“

[ჩანართი 204 გვერდზე]

„კარგი იყო, როცა მარტო ვიყავი“

[ჩარჩო 168 გვერდზე]

მოკლე მიმოხილვა

ტერიტორია.

ამ მეჩხრად დასახლებულ ქვეყანაში ბუნება ფაქტობრივად ხელუხლებელია. დამახასიათებელია ხშირი ტყეები, სადაც იზრდება მაღალი ხეები. ესტონეთში 1 400-ზე მეტი ტბა და დაახლოებით 7 000 დიდი თუ პატარა მდინარეა. იქ აგრეთვე უამრავი დაუსახლებელი ჭაობიანი ადგილია. ესტონეთის ტერიტორიის მეათედს შეადგენს 1 500-ზე მეტი კუნძული. რელიეფი უმეტესწილად ვაკეა. ქვეყანა ზღვის დონიდან საშუალოდ 50 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს. სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში მთაგორიანი ლანდშაფტი გვხვდება.

მოსახლეობა.

მოსახლეობის 68 პროცენტი ესტონელია, 26 პროცენტი კი — რუსი. დანარჩენი მოსახლეობის უმეტესობა უკრაინელი, ბელორუსი და ფინელია. მოსახლეობა ლუთერანული, მართლმადიდებლური და სხვა ნომინალური ქრისტიანული ეკლესიის მიმდევარია; აქ ასევე არიან მუსლიმანები და იუდეველები. მოსახლეობის დიდი ნაწილი საერთოდ არც ერთ რელიგიას არ მიეკუთვნება ან არ აკონკრეტებს, რომელი რელიგიის მიმდევარია.

ენა.

ოფიციალური ენა ესტონურია. ის იმ ენათა ჯგუფს განეკუთვნება, რომელსაც ფინური და უნგრული ენები. რუსულენოვანი მოსახლეობა ქვეყნის მოსახლეობის მეოთხედზე მეტს შეადგენს.

საკვები.

ძირითადი საკვებია შავი პური („ლეიბ“) და კარტოფილი; ასევე გოგრისა და კომბოსტოს მწნილი და ჭარხლის სალათი. მათი კვების რაციონში შედის აგრეთვე „სიულტი“ (ხბოს ლაბა, იგივე „ხალადეცი“), „როსოლიე“ (ქაშაყისა და ჭარხლისგან დამზადებული სალათი), სოკოს სუპი, ღორის ხორცი, თევზი და შებოლილი ხორცი. პოპულარული დესერტებია ბლინები და „კრინგელი“ — ფუნთუშა, რომელზეც ზემოდან მოყრილია ქიშმიში და თხილი.

კლიმატი.

ზაფხულში გრილა, ზამთარში კი მეტნაკლებად ზომიერი ტემპერატურაა. ზაფხულში ყველაზე გრძელი დღის ხანგრძლივობა 19 საათია, ზამთარში ყველაზე მოკლე დღის ხანგრძლივობა კი — 6 საათი. სამხრეთ-დასავლეთ სანაპიროზე ზაფხულობით ისეთივე თბილი ამინდებია, როგორიც ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე. თუმცა ზამთარში ტემპერატურა შეიძლება მინუს 20 გრადუსამდე დაეცეს.

[ჩარჩო⁄სურათები 183, 184 გვერდებზე]

„ერთი ოჯახივით ვიყავით“

ადოლფ კოსე

დაიბადა: 1920 წ.

მოინათლა: 1944 წ.

გარდაიცვალა: 2004 წ.

მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები: 1951—1956 წლებში იყო ციხეში, ციმბირში. ბალტიისპირეთის ქვეყნებსა და საბჭოთა კავშირის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილს დახმარებას უწევდა სამქადაგებლო საქმის ორგანიზებაში.

◼ «დამაპატიმრეს 1950 წელს და მკაცრი რეჟიმის შრომა გასწორების კოლონიაში გამგზავნეს ინტაში (ციმბირი). პირველი წელიწად-ნახევრის განმავლობაში არაფერი ვიცოდი ჩემს ცოლსა და ორ პატარა გოგონაზე, რომლებიც ციმბირის სხვა ნაწილში იყვნენ გადასახლებულნი.

ძმებს შორის არაჩვეულებრივი ერთსულოვნება სუფევდა. ერთი ოჯახივით ვიყავით. ერთმანეთს ვუნაწილებდით, როგორც ფიზიკურ, ისე სულიერ საზრდოს.

ესტონეთში დაბრუნების შემდეგ უამრავ სირთულეს წავაწყდით. როგორ უნდა დავკავშირებოდით ჩვენს „დედას“, ორგანიზაციას? როგორ უნდა შეგვენარჩუნებინა ერთობა და როგორ უნდა გაგვეგრძელებინა სამქადაგებლო საქმე?

კურიერებთან უკეთ რომ შემძლებოდა ურთიერთობა, გადავწყვიტე, ფინური მესწავლა. თუმცა ამის თქმა გაცილებით ადვილი იყო, ვიდრე მისი შესრულება, რადგან გრამატიკის წიგნები და ლექსიკონები არსად იყიდებოდა.

რაც შეეხება ლიტერატურის ბეჭდვას, კანონდარღვევად ითვლებოდა არარეგისტრირებული საბეჭდი მანქანის ქონა, რომ აღარაფერი ვთქვათ საბეჭდ დაზგაზე. აკრძალული ლიტერატურის დაბეჭდვისთვის შვიდწლიანი პატიმრობა იყო გათვალისწინებული. მდგომარეობას ისიც ართულებდა, რომ ლიტერატურის დასაბეჭდად საჭირო მასალებს თითქმის ვერსად იშოვიდი. ბევრი წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ, როგორც იქნა, გამოსავალს მივაგენი, თუ როგორ შეიძლებოდა ხელთარსებული მასალების გამოყენებით ლიტერატურის ასლების გაკეთება. პირველ რიგში დავამზადე საბეჭდი დაზგა (ქვემოთ). ტექსტს ვბეჭდავდი გასანთლულ ქსოვილზე, რომელსაც თვითონვე ვამზადებდით. ბეჭდვისას ცვილის ზედაპირი იხვრიტებოდა. პირველი პუბლიკაციებისთვის მელანს მურისა და ფისისგან ვამზადებდით. ბეჭდვისას სახლში დამზადებული მელანი გასანთლულ ქსოვილზე გაკეთებული ნახვრეტებიდან ქაღალდზე გადადიოდა და ამგვარად მასზე ტექსტი იბეჭდებოდა. ეს პროცესი საკმაოდ შრომატევადი იყო და ბევრ დროსაც მოითხოვდა; მელანი და სხვა ქიმიური ნივთიერებები ჯანმრთელობას საფრთხეს უქმნიდა, რადგან ოთახი სათანადოდ ვერ ნიავდებოდა. ფანჯრები ჩარაზული გვქონდა, ვინმეს რომ არ გაეგო ჩვენი საქმიანობის შესახებ».

სირთულეების მიუხედავად, ადოლფი უშიშრად ასრულებდა ორგანიზაციისგან მიღებულ მითითებებს. ის ყოველთვის დარწმუნებული იყო იმაში, რომ იეჰოვა ყველა კითხვას გასცემდა პასუხს თავის დროზე. ადოლფი ასეთი შემართებით და ურყევი რწმენით ემსახურებოდა იეჰოვას სიკვდილამდე, 2004 წლამდე.

[ჩარჩო⁄სურათი 186 გვერდზე]

წერილი სტალინს

1949 წლის ივნისში ესტონეთში მცხოვრებმა პასუხისმგებელმა ძმებმა სიმამაცე გამოიჩინეს და წერილები გაუგზავნეს მოსკოვში მთავრობის წარმომადგენლებს. ერთი წერილი გაუგზავნეს იოსებ სტალინს, მეორე კი უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარეს, ნიკოლოზ შვერნიკს.

ამ წერილებში ძმები ითხოვდნენ, რომ დაუყოვნებლივ გაეთავისუფლებინათ დაპატიმრებული იეჰოვას მოწმეები და შეეწყვიტათ მათი დევნა. წერილი მკაცრ გაფრთხილებასაც შეიცავდა. მასში პარალელი იყო გავლებული ძველი ეგვიპტის ფარაონთან, რომელიც ისრაელებს ნებას არ აძლევდა იეჰოვასთვის თავისუფლად ეცათ თაყვანი (გამ. 5:1—4). ძმები გაბედულად აცხადებდნენ: „იეჰოვა ღმერთის ორგანიზაციას . . . უფლება უნდა მიეცეს, წინააღმდეგობის გარეშე აუწყოს იეჰოვას სამეფოს შესახებ კეთილი ცნობა საბჭოთა კავშირის ყველა მოსახლეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში იეჰოვა გაანადგურებს საბჭოთა კავშირსა და კომუნისტურ პარტიას“.

„ჩვენ გვესმოდა, რომ წერილი საკმაოდ კატეგორიული იყო, — იხსენებს ადოლფ კოსე. — არ გვინდოდა მისი ტალინიდან გაგზავნა, რადგან შესაძლებელი იყო, პოლიციას ჩვენთვის მოეგნო. ამიტომ ჩავედით ლენინგრადში (სანკტ-პეტერბურგი) და იქიდან გავაგზავნეთ“.

უცნობია, წაიკითხა თუ არა სტალინმა ეს წერილი პირადად, თუმცა აშკარაა, რომ ის უყურადღებოდ არ დარჩენილა. დაკითხვის დროს ძმებს აჩვენეს ამ წერილის ასლი, რომელზეც წაწერილი იყო: „უნდა მოხდეს ამ ორგანიზაციის ლიკვიდაცია!“ მალე სხვა ძმებიც დააპატიმრეს და დევნა უფრო გაძლიერდა. შვერნიკისთვის გაგზავნილი წერილი, რომელზეც სახელმწიფოს ბეჭედია დასმული, ეროვნულ არქივშია აღმოჩენილი.

[ჩარჩო⁄სურათი 189 გვერდზე]

კა-გე-ბე და ჩვენი ორგანიზაცია

40-იანი წლების მიწურულს საიდუმლო პოლიციამ დიდი ძალისხმევა მოახმარა იმის გაგებას, თუ როგორ იყო ორგანიზებული იეჰოვას მოწმეთა საქმიანობა. კა-გე-ბესთვის ინფორმაცია, რომ მოეპოვებინა, ზოგიერთი ვითომდა ინტერესს ავლენდა ჭეშმარიტების მიმართ. აქ მოყვანილი სქემიდან ნათლად ჩანს, რომ კა-გე-ბე საკმაოდ კარგად იყო ინფორმირებული. მასში მოცემულია სამსახურებრივ კომიტეტში მომსახურე ძმების სახელები, იმ ძმების სახელები, რომლებიც ესტონეთის მთავარ ქალაქებში ხელმძღვანელობდნენ სამქადაგებლო საქმეს, და მათი, ვინც ლიტერატურის ბეჭდვაში იღებდა მონაწილეობას.

[ჩარჩო⁄სურათი 191 გვერდზე]

ის მოწინააღმდეგეებმა ვერ დაადუმეს

ელა ტოუმი

დაიბადა: 1926 წ.

მოინათლა: 1946 წ.

მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები: მისჯილი ჰქონდა 13 წელი, მაგრამ ხუთ წელიწად-ნახევრის შემდეგ გაათავისუფლეს.

◼ «სამარტოო საპატიმროში სამი დღით ჩამსვეს. ჩემგან მოითხოვდნენ, რომ საკუთარ რწმენაზე უარი მეთქვა, აღარ მელაპარაკა ღვთის სამეფოს მმართველობაზე და მეც თავიდან ამომეგდო ეს აზრი, — იხსენებს ელა. — საიდუმლო პოლიციის წარმომადგენლები გვიყვიროდნენ: „ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ, რომ ესტონეთში იეჰოვას სახსენებელი მოისპოს. თქვენ ბანაკში წახვალთ, სხვები კი — ციმბირში!“ დაგვცინოდნენ: „აბა, სად არის თქვენი იეჰოვა!“ მე არ ვუღალატე ღმერთს. უკეთესია ციხეში იყო და ღმერთი იყოს შენთან, ვიდრე სახლში იყო და ღმერთი არ იყოს შენთან. კოლონიაში ყოფნის დროს თავი არასოდეს ჩამითვლია პატიმრად. ყოველთვის ვფიქრობდი, რომ იეჰოვამ დაუშვა ციმბირში წავეყვანე, რათა ახალ ტერიტორიაზე მექადაგა.

ერთ-ერთ კოლონიაში ყოველდღე ერთ დაინტერესებულთან ვსეირნობდი ხოლმე. ერთ დღეს კი გადავწყვიტეთ, არ წავსულიყავით. მოგვიანებით გავიგე, რომ რამდენიმე რელიგიურ ფანატიკოსს, რომელთაც არ მოსწონდათ, რომ ვქადაგებდი, იმ დღეს მდინარეში უნდოდა ჩემი დახრჩობა». ვერ დაადუმეს ელა მოწინააღმდეგეებმა; ის დღესაც ერთგულად ემსახურება იეჰოვას და პიონერია.d

[სქოლიო]

[ჩარჩო⁄სურათები 193, 194 გვერდებზე]

„იეჰოვა, იყოს შენი ნება“

ლემბით ტოუმი

დაიბადა: 1924 წ.

მოინათლა: 1944 წ.

მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები: მას დევნიდნენ გერმანიის მიერ ესტონეთის ოკუპაციის დროს და 1951—1956 წლები კი ციმბირში შრომა-გასწორების კოლონიაში გაატარა.

◼ ლემბითი ერთ-ერთი იყო იმ ახალგაზრდა იეჰოვას მოწმეთა შორის, რომელთაც უარი განაცხადეს გერმანიის ჯარში მსახურებაზე. ამის გამო მას დამალვა უწევდა. ერთ ღამეს პოლიციელებმა გაჩხრიკეს ის სახლი, სადაც ლემბითი იმალებოდა. მათ მიეღოთ ინფორმაცია, რომ თურმე ფერმას ვიღაც საეჭვო მამაკაცი აფარებდა თავს. ლემბითმა საჩქაროდ დამალა თავისი ლოგინი და იატაკის ქვეშ ჩაძვრა. ესმოდა პოლიციელების ჩექმების ბრახუნის ხმა, რომლებიც პირდაპირ მის თავს ზემოთ იატაკზე დადიოდნენ.

პოლიციელმა შუბლზე იარაღი მიადო ფერმის პატრონს და დაუყვირა: „ამ სახლში ვიღაცა იმალება. საიდან ჩავიდეთ იატაკის ქვეშ?“ ფერმის მეპატრონეს ხმა არ ამოუღია.

„თუ ის, ვინც აქ იმალება, არ გამოვა, იატაკის ქვეშ ყუმბარას შევაგდებთ“, — დაიღრიალა პოლიციელმა.

ლემბითი ხედავდა ღრიჭოებიდან ფარნების შუქს, რომლითაც პოლიციელები მის დანახვას ლამობდნენ. მას ისღა დარჩენოდა, ელოცა: „იეჰოვა, იყოს შენი ნება“.

„დიდი სტრესის ქვეშ ვიყავი; იატაკის ქვეშ გავხოხდი და ზემოთ ამოსვლას ვაპირებდი“, — იხსენებს ლემბითი.

ლემბითი გაისუსა და უკიდურესად დაძაბული რამდენიმე წუთის შემდეგ პოლიციელებმა იქაურობა დატოვეს. ის კიდევ ერთი საათი დარჩა სამალავში, რათა დარწმუნებულიყო, რომ პოლიციელები არ დაბრუნდებოდნენ. გარიჟრაჟამდე დატოვა მან ის სახლი, რომ ახალი თავშესაფარი მოეძებნა.

როცა ქვეყანა საბჭოთა ჯარებმა დაიკავეს, ლემბითი სხვა განსაცდელების წინაშე აღმოჩნდა. „10 წლით გადამასახლეს ციმბირის ქალაქ ნორილსკის კოლონიაში, რომელიც ესტონეთიდან 8 000 კილომეტრით არის დაშორებული“. ის იქ მძიმედ მუშაობდა ღია კარიერაზე, სადაც ნიკელს მოიპოვებდნენ. საცხოვრებელი პირობები ბანაკში აუტანელი იყო, სამუშაო კი — უკიდურესად დამღლელი. საბჭოთა კავშირის ჩრდილოეთ ნაწილში, ჩრდილოეთის პოლარული წრის ზემოთ მკაცრი ზამთარი იცის. აქ ტემპერატურა შეიძლება მინუს ოცდაათ გრადუსამდე ან უფრო დაბლაც დაეცეს. ზამთრობით ორი თვის განმავლობაში მზე საერთოდ არ ჩანს ჰორიზონტზე.

ხუთწლიანი მონური მუშაობის შემდეგ ლებმითი გაათავისუფლეს. 1957 წელს ის ელა კიკასზე დაქორწინდა. წლების განმავლობაში ის მონაწილეობას იღებდა ლიტერატურის თარგმნასა და ბეჭდვაში. მას იცნობენ როგორც თანამგრძნობ და თბილ უხუცესს, რომელიც ყოველთვის მზად არის საღვთო წერილის მეშვეობით გააძლიეროს თანამსახურები.e

[სქოლიო]

[სურათი]

ლემბით და ელა ტოუმები

[ჩარჩო⁄სურათი 199 გვერდზე]

„ეს დედაშენია“

კარინ რეილე

დაიბადა: 1950 წ.

მოინათლა: 1965 წ.

მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები: დაიბადა ციხეში და დედას დააშორეს. გაზარდა ბებიამ.

◼ «დავიბადე ციხეში, როცა დედაჩემი, მაიმუ, პოლიტპატიმარი იყო, — გვიყვება კარინი. — სუსტი ბავშვი ვიყავი და ვინაიდან ციხის საკნებში გაუსაძლისი სიცივე იყო, ორმხრივი პნევმონიით დავავადდი. მაგრამ ერთ-ერთი პატიმრის, ლაინე პრემის წყალობით, რომელმაც მოგვიანებით ჭეშმარიტება მიიღო, სიკვდილს გადავურჩი.

იმ დროს ბევრი პატიმრის შვილები გააგზავნეს საბჭოთა კავშირის სხვადასხვა მხარეში არსებულ ობოლთა თავშესაფრებში, რათა თავიანთი მშობლები დავიწყებოდათ. საბედნიეროდ, მე ბებიაჩემს მიმაბარეს. დედაჩემი მორდვეთის კოლონიაში გაგზავნეს, სადაც გაიცნო გაბედული და, ელა ტოუმი. დედამ მიიღო ჭეშმარიტება და კოლონიაშივე მოინათლა.

ხუთი წლის განმავლობაში ბებია მზრდიდა. ერთ დღესაც, მოულოდნელად, უცხო ქალი მოადგა ჩვენს სახლს. „ეს დედაშენია“, — მითხრა ბებიამ. ამან ჩემზე ძალიან ცუდად იმოქმედა და წლები დამჭირდა, რომ შევგუებოდი ამ აზრს». საბედნიეროდ, კარინმაც და ბებიამისმაც ჭეშმარიტება მიიღეს.

მოგვიანებით კარინმა ინგლისური ისწავლა და ჩვენი პუბლიკაციების თარგმნაში ჩაება. ის ცოლად გაჰყვა ლემბით რეილეს და ამჟამად ორივენი ესტონეთის ფილიალში მსახურობენ.

[ჩარჩო⁄სურათები 201 გვერდზე]

ღვთის სახელი ესტონურ ბიბლიაში

ბერძნული წერილები სამხრეთ ესტონურ დიალექტზე 1686 წელს ითარგმნა, ჩრდილოეთ ესტონურ დიალექტზე კი — 1715 წელს. მთლიანი ბიბლია („პიიბლი რამატ“), რომელიც 1739 წელს გამოიცა, უბრალო ხალხისთვის ადვილად ხელმისაწვდომი იყო. აღსანიშნავია, რომ მასში გამოყენებული იყო ღვთის სახელი, იეჰოვა, იმდენჯერ, რამდენჯერაც ებრაულ წერილებში. ღვთის სახელს იყენებდნენ მომდევნო საუკუნეებში გამოცემულ ბიბლიებშიც. 1988 წელს ესტონურ ენაზე გამოცემულ ბიბლიაში ღვთის სახელი ებრაულ წერილებში 6 867-ჯერ არის გამოყენებული. ამის წყალობით, ბევრმა ესტონელმა იცის, რომ ღვთის სახელი იეჰოვაა.

2009 წლის 3 ივლისს ტარტუში (ესტონეთი) იეჰოვას მოწმეთა საოლქო კონგრესზე ღირსშესანიშნავი მოვლენა მოხდა. ხელმძღვანელი საბჭოს წევრმა, გაი პირსმა გამოაცხადა, რომ ესტონურ ენაზე გამოიცა „ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების ახალი ქვეყნიერების თარგმანი“.

[ჩარჩო⁄სურათები 202 გვერდზე]

ხელით გადაწერილი წიგნები

ჰელმი ლეეკი

დაიბადა: 1908 წ.

მოინათლა: 1945 წ.

გარდაიცვალა: 1998 წ.

მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები: დააპატიმრეს და ციმბირში გადაასახლეს.

◼ ჰელმი დააპატიმრეს, როგორც იეჰოვას მოწმე და ციმბირში გადაასახლეს. იქ მან თავისი ბლოკნოტისთვის ჩასადები გააკეთა და მასზე ამოქარგა რომაელების 8:35-ში ჩაწერილი გამამხნევებელი სიტყვები: „ვინ ჩამოგვაშორებს ქრისტეს სიყვარულს? გასაჭირი, ვაება, დევნა, შიმშილი, სიშიშვლე, საფრთხე თუ მახვილი?“

ჰელმიმ იშოვა რამდენიმე ყავისფერი ფურცელი და წიგნი გააკეთა. მასში ჩაწერა გამამხნევებელი ბიბლიური აზრები. ბევრმა ძმამ გადაწერა მთლიანი წიგნები ხელით, რადგან დაბეჭდილი პუბლიკაციები ძნელად იშოვებოდა.

ციმბირიდან დაბრუნების შემდეგ ჰელმიმ სახელმწიფოს წარმომადგენლებს უთხრა: „თქვენი მადლობელი ვარ, ციმბირის ულამაზესი მთების სანახავად რომ გამაგზავნეთ. არასოდეს მექნებოდა იმდენი ფული, რომ ამ სიშორეზე მემოგზაურა“.

[ჩარჩო⁄სურათები 209, 210 გვერდებზე]

თავგანწირვის სული

ფანი ჰიეტალა

დაიბადა: 1900 წ.

მოინათლა: 1925 წ.

გარდაიცვალა: 1995 წ.

მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები: ესტონეთში 1930 წელს გადავიდა. მსახურობდა პიონერად და იშვილა ობოლი ბავშვი, რომლის მამაც იეჰოვას მოწმე იყო.

◼ ფანი 1925 წელს მოინათლა ფინეთში და ორი წლის შემდეგ სრული დროით მსახურება დაიწყო. ჰელსინკიში ჩატარებულ კონგრესზე ის შეხვდა ჩრდილოეთ ევროპის ოფისის ზედამხედველს, უილიამ დეის. თუმცა მათ ერთმანეთის ენა არ იცოდნენ, ძმა დეი გამუდმებით იმეორებდა სიტყვას „ესტონეთი“. ფანი მიხვდა, რომ ის აღძრავდა მას, ისეთ ადგილზე გადასულიყო, სადაც მაუწყებლებზე დიდი მოთხოვნილება იყო. 1930 წელს ფანი და კიდევ რამდენიმე პიონერი ესტონეთში გადავიდნენ. მომდევნო რამდენიმე წლის განმავლობაში მან ველოსიპედით შემოიარა ესტონეთის არაერთი კუთხე და კუნძული საარემაა და სასიხარულო ცნობა იქადაგა.

ფანი არასოდეს გათხოვილა, მაგრამ იშვილა ობოლი გოგონა ესთერი, რომლის მამაც იეჰოვას მოწმე იყო. მისი მშობლები მაშინ დაღუპულიყვნენ, როდესაც გოგონა 8 წლისა ყოფილიყო. ფანი დიდი სიყვარულით ზრუნავდა მასზე და ესთერმა შეიყვარა ჭეშმარიტება.

როდესაც კომუნისტური რეჟიმი დამყარდა და მოწმეთა დევნა დაიწყო, ფანის შეეძლო ფინეთში დაბრუნება. მაგრამ მან თავგანწირვის სული გამოავლინა და ადგილობრივ მოწმეთა პატარა ჯგუფთან დარჩა. ამ გადაწყვეტილების გამო ის ბევრ სიძნელეს შეხვდა და ცუდ პირობებში უწევდა ცხოვრება, მაგრამ, რადგან ფინეთის მოქალაქე იყო, ციმბირში არ გადაასახლეს.

50-იან წლებში ფანი კურიერად მსახურობდა და ფინეთიდან ესტონეთში მიკროფილმები და წერილები ჩაჰქონდა. მას ყველა იცნობდა, როგორც გაბედულ და ფრთხილ დას. მართალია, არაერთხელ აღმოჩენილა რთულ სიტუაციაში, ის არასოდეს დაუჭერიათ. მაგალითად, ერთხელ ის ჩავიდა ლენინგრადში (სანკტ-პეტერბურგი), რათა ერთ-ერთ პარკში შეხვედროდა ფინელ კურიერს, რომელსაც მიკროფილმების ამანათი უნდა გადაეცა მისთვის. თავის მხრივ მას ეს ამანათი ორი ესტონელი ძმისთვის უნდა გადაეცა რაც შეიძლება სწრაფად. მაგრამ ესტონელმა ძმებმა შეამჩნიეს, რომ მათ საიდუმლო პოლიციის თანამშრომლები უთვალთვალებდნენ და ცდილობდნენ, ფანის მორიდებოდნენ. და აი, რას ხედავენ! ფანი და ფინელი ძმა პირდაპირ მათკენ მიდიოდნენ. თუ ის მიესალმებოდა ამ ძმებს ან ამანათს გადასცემდა, საიდუმლო პოლიცია მიხვდებოდა, რომ მათ ერთმანეთთან კავშირი ჰქონდათ. საოცარია, ფანიმ ისე ჩაუარა მათ, თითქოს არ იცნობდა. როგორც გაირკვა, მან ვერ დაინახა ისინი. არადა ორივეს კარგად იცნობდა. ამის წყალობით საიდუმლო პოლიციამ ვერასოდეს გაიგო ვინ იყვნენ ეს კურიერები და მოგვიანებით ამ ამანათმაც უსაფრთხოდ მიაღწია დანიშნულების ადგილამდე. ფანის დახმარებით ძმები რეგულარულად იღებდნენ სულიერ საზრდოს და, საბედნიეროდ, მიკროფილმების არც ერთი ამანათიც არ ჩავარდნილა საიდუმლო პოლიციის ხელში.

ეს გულთბილი და 70 წლის განმავლობაში მანამ ემსახურებოდა იეჰოვას ერთგულად, სანამ 95 წლის ასაკში არ გარდაიცვალა. ის კვლავ ესტონეთში ცხოვრობდა.

[სურათი]

ლენინგრადში კურიერის მისიით, 1966 წელი

[ჩარჩო⁄სურათი 213 გვერდზე]

ცილისწამების ობიექტები

„ბედნიერნი ხართ, — უთხრა იესომ თავის მოწაფეებს, — როცა გლანძღავენ, გდევნიან და ყველანაირ ბოროტებას გაბრალებენ ჩემ გამო“ (მათ. 5:11). თავიანთი მოძღვრის სიტყვების თანახმად, იეჰოვას მოწმეები ხშირად ხდებიან ბოროტი ცილისწამების მსხვერპლი. მოწმეებს ცილს სწამებდნენ შპიონაჟსა და ქვეყნის ძირგამომთხრელ საქმიანობაში; აბრალებდნენ, თითქოს მათი ორგანიზაცია პოლიტიკური ორგანიზაცია იყო. განსაკუთრებით 50-იანი წლების ბოლოს და 60-იანი წლების დასაწყისში გაზეთებში იწერებოდა, თითქოს ჩვენი საქმიანობა იმართებოდა შეერთებული შტატების მთავრობის მიერ და ამერიკელი მდიდარი კაპიტალისტები თავიანთი მიზნების მისაღწევად გვიყენებდნენ.

1964 წელს სილვერ სილიკსაარი სამხედრო სამსახურზე უარის თქმის გამო სამშობლოს მოღალატედ გამოაცხადეს და დააპატიმრეს. მისი სასამართლო პროცესის მოკლემეტრაჟიანი ფილმი, რომელიც კომუნისტური პარტიის პომპეზურ პროპაგანდას შეიცავდა, მთელი ესტონეთის კინოთეატრებში ტრიალებდა. ბევრი ძმა, რომელთაც უარი განაცხადეს სამხედრო სამსახურზე, დააპატიმრეს და ორიდან სამ წლამდე პატიმრობა მიუსაჯეს. იური შენბერგი, ტაავი კუუსკი და არტურ მიკიტი ორ-ორჯერ დააპატიმრეს. ძმა მიკიტმა მთლიანობაში ხუთწელიწად-ნახევარი გაატარა ციხეში.

[სურათი]

სილვერ სილიკსაარი სასამართლო პროცესზე

[ჩარჩო 226 გვერდზე]

თეოკრატიული მსახურების სკოლა აკრძალვების პერიოდში

აკრძალვის დროს ძმები გამუდმებით იმის მოლოდინში იყვნენ, თუ როდის ჩამოართმევდნენ ლიტერატურას ან თუნდაც ბიბლიას. ამიტომ ლიტერატურას სხვადასხვა ადგილას მალავდნენ და რაც შეიძლება მეტი ბიბლიური მუხლის დამახსოვრებასაც ცდილობდნენ.

მეგობრულ შეხვედრებს, ძირითადად, იმ მიზნით აწყობდნენ, რომ ბიბლიური მუხლები ზეპირად ესწავლათ და მათზე ემსჯელათ. ამ შეხვედრებისთვის ზოგი პატარა ბარათებს ამზადებდა, რომლებიც მუხლების დამახსოვრებაში ეხმარებოდა მათ. ბარათის ერთ მხარეს ეწერა რომელიმე ბიბლიური მუხლი, მაგალითად, მათეს 24:14 ან კითხვა, ან ბიბლიური სახელი. მეორე მხარეს კი ეს მუხლი იყო ციტირებული ან კითხვის პასუხი ეწერა.

კრების ჩასატარებლად ძმები ნებისმიერ თეოკრატიულ ლიტერატურას იყენებდნენ. თეოკრატიული მსახურების სკოლის პროგრამაში შედიოდა ყოველკვირეული გაკვეთილები, საშინაო დავალებები, ზეპირი და წერითი გამოცდები. ყოველ სამ თვეში ხდებოდა გავლილი მასალის გამეორება, გაზაფხულზე კი საბოლოო გამოცდა ჰქონდათ.

ერთ-ერთი მოსწავლე იხსენებს: «ყოველკვირეულ საშინაო დავალებაში შედიოდა ხუთი ბიბლიური მუხლის დაზეპირება, რომლებიც მომდევნო გაკვეთილზე უნდა გაგვემეორებინა. კარგად მახსოვს 1988 წელს ჩატარებული საბოლოო გამოცდა. ერთ საგამოცდო ბილეთზე ეწერა: „მოყევი 100 ბიბლიური მუხლი“. როგორ უცნაურადაც არ უნდა მოგეჩვენოთ, ყველას უნდოდა ეს ბილეთი შეხვედროდა. სწორედ ეს დავალებები გვეხმარებოდა ყველაზე მეტად სამქადაგებლო მსახურებაში, რადგან იშვიათად გვქონდა მსახურებაში ბიბლიის გამოყენების შესაძლებლობა». 1990 წელს ესტონელმა და-ძმებმა დიდად გაიხარეს, რადგან, როგორც იქნა, მთელ მსოფლიო საძმოსთან ერთად მათაც მიეცათ თეოკრატიული მსახურების სკოლის ჩატარების შესაძლებლობა.

[ჩარჩო⁄სურათები 236, 237 გვერდებზე]

„მსახურება შესანიშნავი იყო“

რამდენიმე მისიონერი გვიზიარებს თავის აზრს ესტონეთში მსახურებასთან დაკავშირებით:

მარკუ და სირპა კეტულები: „იმ ტერიტორიაზე, სადაც ჩვენ დაგვნიშნეს, ფაქტობრივად, მანამდე არავის ექადაგა. მსახურება არაჩვეულებრივი იყო, რადგან ხალხს ძალიან აინტერესებდა ბიბლიური ცნობა. როდესაც პიარნუში ჩავედით, იქ დაახლოებით 30 მაუწყებელი იყო, დღეს კი უკვე სამი კრებაა“.

ვესა და ლენა-მარია ედვიკები: „მაღაზიები თითქმის გამოცარიელებული იყო. ამიტომ ხალხი საყიდლებზე ვერ დადიოდა და ჰქონდათ იმის დრო, რომ ბიბლიაზე ესაუბრათ. როცა ქუჩაში ვქადაგებდით, ხალხი ხშირად რიგში დგებოდა, ჩვენგან ლიტერატურა რომ აეღოთ“.

ესა და იაელ ნისინენები: „ბევრი რამის სწავლა შეგიძლია სხვებისგან. ჩვენთვის დიდი პატივია ის, რომ გავიცანით უამრავი და-ძმა, რომელთაც უკიდურეს გამოცდებს გაუძლეს და ერთგულება შეინარჩუნეს“.

ანე და ილკა ლეინონენები: „ყოველდღე, ყოველკვირა და ყველგან ვხვდებოდით ისეთ ადამიანებს, რომელთაც მანამდე არასდროს მოესმინათ ბიბლიური ცნობა. მსახურებას დილით ადრე ვიწყებდით და სახლში გვიან საღამოს შევდიოდით. უდიდეს სიხარულს ვგრძნობდით, როცა ვხედავდით, რა სწრაფად იზრდებოდა კრებები. ვერ წარმოგვედგინა, რომ XX საუკუნის მიწურულს ასეთი ზრდის მოწმენი გავხდებოდით. ის წლები არასოდეს დაგვავიწყდება“.

რიჩარდ და რეიჩელ ერგენსები: „ხალხი დიდ სტუმართმოყვარეობას ავლენდა და მსახურება შესანიშნავი იყო. ჩვენ საქადაგებლად ჩავედით ჩუდის ტბის სანაპიროზე გაშენებულ სოფლებში. საჭმელი არასოდეს მიგვქონდა თან, ვინაიდან ვიცოდით, რომ მობინადრეები შეგვიპატიჟებდნენ და გაგვიმასპინძლდებოდნენ. დავინახეთ, რომ მათეს 10:9-სა და 10-ში ჩაწერილი იესოს მითითებები დღესაც პრაქტიკულია. ესტონეთში ყოფნისას ვისწავლეთ, რომ ყურადღება უნდა გავამახვილოთ იმაზე, რაც უფრო მნიშვნელოვანია და ზედმეტად არ ვიფიქროთ ნაკლებად მნიშვნელოვან საკითხებზე“.

[სურათები]

მარკუ და სირპა კეტულები

ვესა და ლენა-მარია ედვიკები

ანე და ილკა ლეინონენები

ესა და იაელ ნისინენები

რიჩარდ და რეიჩელ ერგენსები

[დიაგრამა⁄სურათები 244, 245 გვერდებზე]

დროის დიაგრამა — ესტონეთი

1920

1923 მარტინ კოსე დაბრუნდა ესტონეთში, რათა ექადაგა.

1926 ტალინში გაიხსნა ფილიალი.

უცხოელი წიგნების დამტარებლები ჩავიდნენ დასახმარებლად.

1928 პირველი კონგრესი ჩატარდა ფილიალში.

1930

1933 ბიბლიისა და ტრაქტატების საზოგადოება „საგუშაგო კოშკი“ რეგისტრაციაში გატარდა.

1940

1940 ესტონელი ძმების მიერ თავისუფლების პერიოდში ჩატარებული ბოლო კონგრესი. მათ კონგრესის თავისუფლად ჩატარების შესაძლებლობა მხოლოდ 50 წლის შემდეგღა მიეცათ.

1948 ზოგიერთი მოწმე ჩასვეს ციხეში, ზოგიც შრომა-გასწორების კოლონიებში გაგზავნეს.

1949 მოწმეებმა საპროტესტო წერილები მისწერეს სტალინს.

1950

1951 დაახლოებით 300 იეჰოვას მოწმე და ბევრი მათი ნათესავი ციმბირში გადაასახლეს.

1953 სტალინი გარდაიცვალა; ზოგიერთი მოწმე გაათავისუფლეს.

1960

1970

1972 ჩამოყალიბდა პირველი რუსულენოვანი კრება.

1980

1990

1991 ტარტუში გაიხსნა მთარგმნელობითი ოფისი.

იეჰოვას მოწმეებმა მიიღეს რელიგიური თავისუფლება.

ტალინში ჩატარდა პირველი კონგრესი საბჭოთა კავშირში.

1992 ქვეყანაში პირველად ჩავიდნენ „გალაადის“ კურსდამთავრებულები.

1993 ესტონეთში აშენდა პირველი სამეფო დარბაზი.

1994 მთარგმნელობითი ოფისი გადავიდა ტალინში.

1998 ტალინსა და ტარტუში აშენდა საკონგრესო დარბაზები.

1999 ესტონეთში კვლავ გაიხსნა ფილიალი.

2000

2000 ჩატარდა მსახურებაში დახელოვნების სკოლის პირველი კლასი.

2009 ესტონურ ენაზე გამოიცა „ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების ახალი ქვეყნიერების თარგმანი“.

2010

[ცხრილი⁄სურათი 246 გვერდზე]

(სრული ტექსტი იხილეთ პუბლიკაციაში)

მაუწყებლები

პიონერები

4000

2000

1990 2000 2010

[რუკები 169 გვერდზე]

(სრული ტექსტი იხილეთ პუბლიკაციაში)

ფინეთი

ჰელსინკი

ფინეთის ყურე

რუსეთი

სანკტ-პეტერბურგი

ლატვია

რიგა

ესტონეთი

ტალინი

ნარვა

მაარდუ

ტაპა

ვორმსი

პიარნუ

ტბა ვირტსიარვე

ტარტუ

რიაპინა

ვირუ

ჰიიუმა

საარემაა

რიგის ყურე

ჩუდის ტბა

ტბა ფსკოვი

[გვერდი 162 დათმობილი აქვს სურათს]

[სურათი 165 გვერდზე]

ჰუგო და მარტინ კოსეები

[სურათი 166 გვერდზე]

ალბერტ უესტი

[სურათი 167 გვერდზე]

ალექსანდერ და ჰილდა ბრაიდსონები, 1930-იანი წლები

[სურათი 167 გვერდზე]

პირველი ფილიალი განთავსებული იყო ამ საცხოვრებელ სახლში

[სურათი 170 გვერდზე]

პირველი პიონერები ფინეთიდან: იენი ფელტი და ირია მიაკელა

[სურათი 174 გვერდზე]

1932 წელს ფილიალი გადავიდა სუურ ტარტუს ქუჩის 72 ნომერში, ტალინი

[სურათი 175 გვერდზე]

კარლო ჰარტევა რადიო მოხსენებას კითხულობს

[სურათები 177 გვერდზე]

ჯონ ნორთი და მისი „ეტლი“

[სურათი 178 გვერდზე]

ნიკოლაი ტუიმანი

[სურათი 179 გვერდზე]

პოლიციამ დიდი რაოდენობით ლიტერატურის კონფისკაცია მოახდინა

[სურათი 181 გვერდზე]

საბჭოთა მმართველობამდე ჩატარებული უკანასკნელი კონგრესი თავისუფლების პერიოდში, 1940 წელი

[სურათები 188 გვერდზე]

ძმები კრუუსი, ტალბერგი, ინდუსი და ტოუმი მსახურობდნენ სამსახურებრივ კომიტეტში

[სურათი 200 გვერდზე]

მაიმუ და ლემბით ტრელები, 1957 წელი

[სურათი 212 გვერდზე]

ენე და მისი და კორინა

[სურათი 218 გვერდზე]

ჰეიმარ და ელვი ტუიმანების ქორწილი — კონგრესი, რომელიც ორ დღეს გაგრძელდა

[სურათი 227 გვერდზე]

ტომას და ელიზაბეტ ედურები

[სურათები 228, 229 გვერდებზე]

მნიშვნელოვანი კონგრესები

ძმები ხვდებიან საოლქო კონგრესზე დევიზით, „სუფთა ენა“, ჩასულ დელეგატებს, ჰელსინკი, ფინეთი, 1990 წელი

საოლქო კონგრესი სახელწოდებით „თავისუფლების მოყვარულნი“, ტალინი, ესტონეთი, 1991 წელი

[სურათი 238 გვერდზე]

საერთაშორისო კონგრესი, სანკტ-პეტერბურგი, რუსეთი, 1992 წელი

[სურათი 241 გვერდზე]

ლაური და ელენა ნორდლინგები

[სურათი 243 გვერდზე]

რეინო და ლესლი კესკები

[სურათი 247 გვერდზე]

იური და ვიქტორი

[სურათები 251 გვერდზე]

მაარდუს სამეფო დარბაზი და ტარტუს საკონგრესო დარბაზი

[სურათები 254 გვერდზე]

ესტონეთის ფილიალი

ფილიალის კომიტეტი. მარცხნიდან მარჯვნივ: ტომი კაუკო, ტომას ედური და ლემბით რეილე