Kũsoma Mbivilia Nĩkũetae Moathimo Maingĩ

1-3. Tũkwataa moathimo meva twasoma Mbivilia na kũatĩĩa maũndũ ala tweemanyĩsya?

MWĨĨTU-A-ASA ũmwe aisye atĩĩ: “Kĩla ĩvinda, nĩnĩmũtũngĩaa Yeova mũvea kwondũ wa kũndetheesya kũmanya Mbivilia.” Mwĩĩtu-a-asa ũsu nũsomete Mbivilia yonthe mbee wa mavinda 40, na no ũendeee kũmĩsoma. Mwĩĩtu-a-asa ũngĩ aisye kana kũsoma Mbivilia nĩkũmũtetheetye kũmanya kana Yeova e vo. Kwĩka ũu nĩkũtumĩte ethĩwa na ũnyanya mũseo na Ĩthe wake wa ĩtunĩ. Aisye ũũ: “Nĩthĩĩtwe na ũtanu mwingĩ mũno.”

² Mũtũmwa Vetelo nĩwamekĩie vinya andũ onthe methĩwe na “waũni mũno wa ĩia ĩseo ya kĩ-veva.” (1 Vet. 2:2, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Andũ ala maminaa waũni ũsu kwa kũsoma Mbivilia na kũatĩĩa maũndũ ala meemanyĩsya, nĩmethĩawa na wasya mũseo wa ngoo na mayĩthĩwa na ũtanu. O na ĩngĩ, nĩmethĩawa na ũnyanya mũseo vamwe na andũ ala mamwendete Yeova na ala mamũthũkũmaa. Moathimo asu nĩmatumaa ‘tũtanĩa mĩao ya Ngai.’ (Alo. 7:22) Ĩndĩ, ve moathimo angĩ tũtonya kũkwata. Mo amwe ma moathimo asu nĩ meva?

³ O ũndũ waendeea kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova na Mwana wake, nowʼo ũendeeaa kũmenda na kwenda andũ ala angĩ. O na ĩngĩ, wasoma Mbivilia nũmanyaa ũndũ Ngai ũkananga andũ ala athũku na kũtangĩĩa ala alũngalu. Wĩ na ũvoo mũseo mũno wa kũtavya andũ. Ĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova akakũtetheeasya ĩla ũendeee kũmanyĩsya andũ maũndũ ala wĩmanyĩĩtye Mbivilianĩ.

SOMA MBIVILIA NA ŨISŨANĨA MAŨNDŨ ALA WASOMA

4. Twaĩlĩte kwĩka ata kwosana na ĩandĩko ya Yosua 1:8?

⁴ Yeova endaa tũsome Ndeto yake na tũitũmĩa ĩvinda kũsũanĩa maũndũ ala twasoma nĩ kana tũmaelewe. Eeie Yosua atĩĩ: ‘Ĩvuku yĩĩ ya mĩao yĩtikaaume kanywʼanĩ waku, ĩndĩ wĩmĩsũanĩaa mũthenya na ũtukũ.’ (Yos. 1:8; Sav. 1:2) Ĩandĩko yĩĩ yĩonanyʼa kana waĩlĩte kũsoma Mbivilia kwa nzĩa ĩtonya kũũtetheesya ũsũanĩe maũndũ ala ũũsoma. Kũsoma Mbivilia kwa nzĩa ĩsu kũkaũtetheesya ‘ũsũanĩe’ mĩsoa ĩla ĩtonya kũũtethya na kũkwĩkĩa vinya. Ĩla weethĩa mũsoa kana ũvoo ũtonya kũkwĩkĩa vinya, soma kavola, o na no ũũsome na wasya wĩ nthĩ. Weeka ũu, ũkaelewa vyũ maũndũ ala ũũsoma. Nĩkĩ kwĩka ũu nĩ ũndũ wa vata? Nũndũ ĩla waelewa vyũ maũndũ ala wasoma Mbivilianĩ, ũkeethĩawa ũyenda kũmaatĩĩa.

5-7. Elesya ũndũ kũsoma na kũsũanĩa Ndeto ya Ngai kũtonya kũũtethya (a) ũendeee kwĩthĩwa wĩ na mwĩkalo mũseo; (b) ũmomĩĩasye ala angĩ na kũmaneenyʼa nesa; (c) ũmũĩkĩĩe Yeova o na ĩvindanĩ ya thĩna.

⁵ Ĩla ũũsoma mavuku ma Mbivilia ala wĩwʼaa me vinya kũelewa, nũseo ũmasome kavola nĩ kana ũsũanĩe maũndũ ala ũũsoma. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ĩũlũ wa mwana-a-asa ũkũsoma ĩvuku ya Osea na aisũanĩa kĩla wasoma. Amina kũsoma kĩlungu kya 4 mũsoa wa 11 nginya 13, ayamba kũeka asũanĩe mĩsoa ĩsu. (Soma Osea 4:11-13.) Nĩkĩ ũkwamba kũeka? Nũndũ ĩla wĩ sukulu nũtatawa eke maũndũ mataĩle. Ĩtina wa kũsũanĩa ĩũlũ wa ĩandĩko yĩu, ayasya: ‘Yeova nĩwonaa maũndũ mathũku ala andũ mekaa o na kĩmbithĩnĩ. Ndikwenda kũmũvĩtĩsya.’ Kwondũ wa ũu, mwana-a-asa ũsu aitwʼa kũendeea kwĩthĩwa na mwĩkalo mũseo.

⁶ Ngelekanyʼo ya kelĩ nĩ ya mwĩĩtu-a-asa ũkũsoma wathani ũla wĩ ĩvukunĩ ya Yoeli na ĩndĩ aivika kĩlungu kya 2, mũsoa wa 13. (Soma Yoeli 2:13.) Aisoma mũsoa ũsu na aisũanĩa ũndũ ũtonya kwĩyĩelekanyʼa na Yeova, ũla wĩthĩawa e “mũseo na e tei, mũmĩĩsya wa kũthata, na e na ũseo mwingĩ wĩ wendo.” Mwĩĩtu-a-asa ũsu aitwʼa kwĩka moalyũku nũndũ mavinda amwe nũtũmĩaa ndeto mbathe na kwĩthĩwa na ũthilĩku ĩla ũkũneena na mũũme kana andũ ala angĩ.

⁷ Ngelekanyʼo ya katatũ nĩ ya mwana-a-asa wĩ na mũsyĩ wake na nũnavutiwe wĩanĩ. Mwana-a-asa ũsu nũnũũmaka ũndũ ũtonya kũsũvĩa mũsyĩ wake. Aisoma Naumu 1:7 na aisũanĩa ũndũ Yeova ‘ũmesĩ ala mevithaa nthĩnĩ wake,’ na kana nũmasũvĩaa ta “ngome yĩ vinya mũthenya wa thĩna.” Kwondũ wa ũu, ayĩwʼa ũndũ ũsu wamwĩkĩa vinya. Aimanya kana Yeova nũmũsũvĩaa, na ĩndĩ aieka kwĩmakĩa mũno. Aisyoka ĩngĩ aisoma mũsoa wa 15 o kavola. (Soma Naumu 1:15.) Nthĩnĩ wa mũsoa ũsu mwana-a-asa ũsu ayĩthĩa kaĩ kũtavanyʼa ũvoo mũseo o na ĩla wĩ thĩnanĩ, kwonanasya kana nũmũtwʼĩte Yeova ngome yake! Kwondũ wa ũu, o aendeee kũmantha wĩa, aitwʼa kũtavanasya vamwe na kĩkundi katĩkatĩ wa kyumwa.

8. Elesya kwa ũkuvĩ ũndũ ũmwe wĩmanyĩĩtye ũisoma Mbivilia.

⁸ Maandĩko asu ma vata twaneenea maumĩte mavukunĩ ma Mbivilia ala andũ amwe monaa ta me vinya kũelewa. Waendeea kũsoma ĩvuku ya Osea, Yoeli, na Naumu, ũkeethĩa ve mĩsoa ĩngĩ ũtonya kũsoma na kũsũanĩa ũndũ ĩtonya kũũtetheesya. Wasoma mavuku asu, no ũkwate maũndũ matonya kũũkiakisya na kũũnenga ũĩ. O na ĩngĩ, mavuku onthe ala me Mbivilianĩ nĩmatonya kũũtethya. No tũvwʼananĩthye Mbivilia na vandũ venzawa mavia ma thooa mũnene. Kwoou ĩla ũendeee kũsoma Mbivilia, manthaa “mavia asu ma thooa mũnene,” kana myolooto na maũndũ ala matonya kũkwĩkĩa vinya.

ĨKĨA KĨTHITO ŨELEWE MAŨNDŨ ALA ŨŨSOMA

9. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũelewe nesa maũndũ ala twasoma Mbivilianĩ?

⁹ Nĩ ũndũ wa vata kũsoma Mbivilia kĩla mũthenya na kũelewa maũndũ ala ũũsoma. Ĩla ũũsoma Mbivilia, tũmĩa mavuku ala makyavĩthĩtwʼe nĩ ngombo mbũĩ nĩ kana ũmanye nesa andũ ala ũũsoma ĩũlũ wamo, maũndũ ala meekĩkie, na kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo kũla kũwetetwe Mbivilianĩ. Ethĩwa ndũũmanya ũndũ ũtonya kũatĩĩa maũndũ ala wasoma Mbivilianĩ, nũtonya kũkũlya mũtumĩa wa kĩkundi kana Mũklĩsto ũngĩ nĩ kana ũtetheewʼe. Ekai tũneenee Mũklĩsto ũmwe weetawa Avolo, ũla waaĩlĩte kũtetheewʼa nĩ kana aelewe ũwʼo nesa.

10, 11. (a) Avolo atetheeiwʼe ata nĩ kana ethĩwe mũtavanyʼa mũseo? (b) Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya kumana na Avolo? (Sisya ĩsandũkũ “We Nũmanyĩasya Kwosana na Ũmanyi wa Mĩtũkĩ wa Ngũsĩ?”)

¹⁰ Avolo aĩ Mũklĩsto Mũyuti, ũla ‘wamanyaa mũno Maandĩko’ na aĩ “mũthangaau vevanĩ.” Ĩvuku ya Meko ma Atũmwa yaĩtye ũũ ĩũlũ wa Avolo: “Nĩwaneenie na kũmanyĩsya nesa maũndũ ma Yesũ, ĩndĩ eesĩ ũvatisi wa Yoana wʼoka.” Avolo ndeesĩ kana Yesũ nĩwamanyĩisye amanyĩwʼa make ũndũ ũngĩ ĩũlũ wa ũvatiso. Aklĩsto elĩ matwaanĩte ala meetawa Akwila na Vilisila, nĩmamwĩwie aimanyĩsya e Eveso na mamũelesya “nzĩa ya Ngai nesa mbee wa vala wesĩ.” (Meko 18:24-26) Kwĩka ũu kwamũtethisye Avolo ata?

¹¹ Ĩla waminie kũtavanyʼa Eveso, Avolo nĩwaendie Akaia. Mbivilia yaĩtye ũũ: “Avika amatethya mũno ala meetĩkĩlĩte nũndũ wa mumo: nũndũ amakĩlĩlye Ayuti ũĩ, mbee wa andũ, aionanʼya na maandĩko kana Yesũ nĩ Klĩsto.” (Meko 18:27, 28) Ĩvindanĩ yĩu, Avolo nĩweesĩ nesa ũvatiso wa Kĩklĩsto. Kwondũ wa ũu, aĩ atonya ‘kũmatethya mũno’ andũ angĩ nĩ kana mamanye ũwʼo nesa. Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya kumana na Avolo? O tondũ Avolo weekie, no nginya twĩkĩe kĩthito nĩ kana tũelewe maũndũ ala twasoma Mbivilianĩ. O na ĩngĩ, ĩla Aklĩsto ala angĩ me na ũmanyi mwingangĩ matwonyʼa ũndũ tũtonya kũmanyĩsya nesa, twaĩle kwĩthĩwa na wĩnyivyo na tũyĩtĩkĩla ũtethyo woo. Kwĩka ũu kũkatũtetheesya twĩthĩwe atavanyʼa aseo.

TETHEESYA ANGĨ MAMANYE KĨLA WĨMANYĨĨTYE

12, 13. Elesya ũndũ kũtũmĩa maandĩko kwa nzĩa ya ũĩ kũtonya kũtetheesya mũmanyĩwʼa wa Mbivilia eke maendeeo.

¹² O naitũ no tũtetheesye angĩ o tondũ Akwila, Vilisila, na Avolo meekie. We wĩwʼaa ata ĩla watetheesya mũndũ mwĩmanyĩasya ĩmwe Mbivilia na ayambĩĩa kwĩka moalyũku? Ethĩwa wĩ mũtumĩa wa kĩkundi, we wĩwʼaa ata ĩla Mũklĩsto ũngĩ waũtũngĩa mũvea kwondũ wa ũtao wamũnengie e na thĩna? Nĩ ũndũ ũetae ũtanu mwingĩ ĩla twatũmĩa Ndeto ya Ngai kũtetheesya angĩ meke moalyũku.a Ũtonya kwĩka ũu ata?

¹³ Ĩvindanĩ ya Eliya, Aisilaeli aingĩ mayatwʼĩte nĩ ũthaithi wĩva maaĩlĩte kwĩtĩkĩla. Maũndũ ala Eliya wamatavisye nĩmatonya kũtetheesya mũmanyĩwʼa wa Mbivilia ethĩwa nũkwĩwʼa vinya kũtwʼa kũmũthũkũma Yeova. (Soma 1 Asumbĩ 18:21.) O na ĩngĩ, mũndũ ũkwenda kwĩmanyĩsya Mbivilia nũtonya kũkĩa kũneenewa naĩ nĩ andũ ma mũsyĩ. Ũtonya kũmũtetheesya ũitũmĩa ĩandĩko ya Isaia 51:12, 13.—Soma.

14. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya kũlilikana Maandĩko ĩla ũkwenda kũmatũmĩa?

¹⁴ Ve maũndũ maingĩ me Mbivilianĩ ala matonya kũtwĩkĩa vinya na kũtũtũngĩĩa. Ĩndĩ, nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũmanye maandĩko ala ũtonya kũtũmĩa ĩla weethĩwa na vata wamo? Somaa Mbivilia kĩla mũthenya na ũisũanĩa maũndũ ala ũũsoma. Weeka ũu, ũkaendeea kũmanya maandĩko maingangĩ Mbivilianĩ, na Yeova akaũnenga veva wake mũtheu ũũlilikanasye ĩla wenda kũmatũmĩa.—Mko. 13:11; soma Yoana 14:26.

15. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũelewe nesa Ndeto ya Ngai?

¹⁵ Mũvoye Yeova aũnenge ũĩ o tondũ Mũsumbĩ Solomoni weekie. Ũĩ nĩ wa vata ĩla ũũtavanyʼa na ĩla ũũtethya wĩa ũngĩ kĩkundinĩ. (2 Mav. 1:7-10) ‘Kũlya na ũimantha mũno’ Ndeto ya Ngai o tondũ athani meekaa. Kwĩka ũu kũkatuma ũmũmanya Ngai nesa na ũimanya kwenda kwake. (1 Vet. 1:10-12) Mũtũmwa Vaulo eeie Timotheo emanyĩsye ‘ndeto sya ũla mũĩkĩĩo na momanyĩsyo maseo.’ (1 Tim. 4:6) O naku waendeea kwĩmanyĩsya Mbivilia, ũkamanya maũndũ maingĩ ala ũtonya kũmatũmĩa kũtetheesya andũ angĩ. O na ĩngĩ, kwĩka ũu kũkalũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo waku.

KŨSOMA MBIVILIA NĨKŨTŨSŨVĨAA

16. (a) ‘Kũsoma Maandĩko Matheu kĩla mũthenya’ kwatethisye Ayuti ma Velia ata? (b) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũsoma Mbivilia kĩla mũthenya?

¹⁶ Ayuti ma Velia “nĩmasomaa Maandĩko Matheu kĩla mũthenya.” Ĩla Vaulo wamatavisye, nĩmasyaisye Maandĩko mamanye kana maũndũ ala wamatavĩtye nĩ ma wʼo. Kwĩka ũu nĩkwatumie mamanya ũwʼo na ‘meetĩkĩla.’ (Meko 17:10-12, BCK) Ũu wĩĩkĩĩthya kana kũsoma Mbivilia nĩkũtumaa mũndũ amũĩkĩĩa Yeova vyũ. Mũĩkĩĩo, ũla nĩ “kĩla kĩmanyĩthasya vyũ maũndũ ala mekwatĩtwʼe,” nĩ wa vata nĩ kana mũndũ etangĩĩwa na kũlika nthĩ nzaũ.—Aevl. 11:1.

17, 18. (a) Kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu na wendo kũtonya kũtetheesya ngoo ya Mũklĩsto ata? (b) Nĩ mĩisyo yĩva tũsũvĩanawa nayo tweethĩwa na wĩkwatyo?

¹⁷ Vaulo aisye kana nĩtwaĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo, wendo, na wĩkwatyo. Aandĩkie atĩĩ: “Ithyĩ, nũndũ twĩ ma mũthenya, twĩthĩwe na wĩtingʼo, tũkĩkĩa ngao ya kĩthũi ya mũĩkĩĩo na wendo; na ngovia yĩthĩwe nĩyo wĩkwatyo wa ũtangĩĩo.” (1 Ath. 5:8) Mũsikalĩ eekĩaa ngao kĩthũinĩ nĩ kana asiĩĩe ngoo yake ndĩkaũmĩwʼe. O ta ũu, Mũklĩsto nĩwaĩle kũsũvĩa ngoo yake ya ngelekanyʼo nĩ kana ndĩkasindwe nĩ naĩ. Mũklĩsto ethĩawa asũvĩĩte ngoo yake ethĩwa nũmwendete Ngai mũno na andũ ala angĩ, na ethĩwa nĩwĩthĩawa na mũĩkĩĩo mũlũmu ĩũlũ wa watho wa Ngai. Kwondũ wa ũu, nĩwĩkĩaa kĩthito nĩ kana amwendeesye Ngai.

¹⁸ O na ĩngĩ, Vaulo nĩwawetie kana nĩtwaĩle kwĩkĩa ngovia, ĩla nĩyo “wĩkwatyo wa ũtangĩĩo.” Ĩvindanĩ ya tene, mũsikalĩ eekĩaa ngovia nĩ kana asiĩĩe mũtwe wake nũndũ ate na ngovia aĩ atonya kũawa. Twĩthĩawa na wĩkwatyo kwĩsĩla kwĩmanyĩsya Mbivilia. Tweethĩwa na wĩkwatyo mũlũmu, nĩtwĩsiĩanĩaa na “ndeto sya mana” sya akaĩi ma mũĩkĩĩo. (2 Tim. 2:16-19) O na ĩngĩ, wĩkwatyo mũlũmu nũtũnengae ũkũmbaũ wa kwĩvathana na mwĩkalo mũthũku.

KŨSOMA MBIVILIA KŨKATUMA TŨTANGĨĨWA

19, 20. Nĩkĩ twaĩle kũsoma Ndeto ya Ngai, na tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtwonaa yĩ ya vata? (Sisya ĩsandũkũ “Yeova Nũnengae Kĩla Nĩ na Vata Nakyo.”)

¹⁹ Twaĩle kwĩkwatya mũno Ndeto ya Ngai o ũndũ tũendeee kũthengeea mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno. Kũsoma Ndeto ya Ngai nĩkũtonya kũtũtetheesya tũeke mwĩkalo mũthũku na tũyũkitana na wendi wa kwĩka mothũku. O na ĩngĩ, nũndũ Ndeto yake nĩtwĩkĩaa vinya na kũtũkiakisya, tũkasinda motato ala maetawe nĩ Satani na nthĩ ĩla ũtongoesye. Myolooto ĩla tũkwataa Ndetonĩ ya Ngai ĩkatũtetheesya tũkinyĩlae nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ ũtathela.

²⁰ Lilikana kana Ngai ‘endaa andũ onthe matangĩĩwe.’ Athũkũmi ma Yeova nĩ amwe katĩ wa “andũ onthe” ala Yeova wendaa matangĩĩwe. O na ĩngĩ, ala mendaa kwĩthukĩĩsya na kwĩmanyĩsya ĩla tũũtavanyʼa me na wĩkwatyo wa kũtangĩĩwa. Ĩndĩ, nĩ kana andũ matangĩĩwe, no nginya “mamanye ũla wʼo.” (1 Tim. 2:4) Kwoou, no nginya tũsome Mbivilia na kũatĩĩa maũndũ ala twasoma nĩ kana twĩtangĩĩwa. Kũsoma Mbivilia kĩla mũthenya kwonanasya kana nĩtwonaa Ndeto ya Ngai yĩ ya vata.—Yoa. 17:17.