‘Sisyai, Nyie Nĩ Vamwe Nenyu Mĩthenya Yonthe’

1. (a) Elesya kwa ũkuvĩ ngelekanyʼo ya nganũ na ĩthaaa. (b) Yesũ aisye ngelekanyʼo ĩsu yonanasya ata?

ĨMWE ya ngelekanyʼo sya Yesũ yĩeleetye ĩũlũ wa mũĩmi wavuĩie nganũ na mũmaitha ooka avandĩĩa ĩthaaa mbeũnĩ ĩsu nzeo. Ĩthaaa nĩyeanie yavĩta nganũ, ĩndĩ mũĩmi eĩaĩa ngombo syake ‘ieke syelĩ syĩane kũvika ngethanĩ.’ Ĩla ĩvinda ya ngetha yavikie, ĩthaaa nĩyavĩviwʼe na nganũ yoombanwʼa. Yesũ nowe waeleisye ũndũ ngelekanyʼo ĩsu yonanasya. (Soma Mathayo 13:24-30, 37-43.) Ngelekanyʼo ĩsu yonanasya ata? (Sisya ĩsandũkũ “Nganũ na Ĩthaaa.”)

2. (a) Nĩ kyaũ kyonanĩtwʼe nĩ maũndũ ala meekĩkie mũũndanĩ wa mũĩmi? (b) Twĩneenea ĩvinda yĩva nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ya nganũ na ĩthaaa?

² Maũndũ asu meekĩkie mũũndanĩ wa mũĩmi monanĩtye ũndũ Yesũ waĩ ombanyʼe Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ala makasumbĩka nake Ũsumbĩnĩ wake, na makonanyʼa aĩ eke ũu ĩndĩĩ. Nganũ yambĩĩe kũvuĩwa Vendekosito mwaka wa 33 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto. Nakwʼo kũmbanwʼa kwa nganũ kũkathela ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo wa walanyʼo ũũ ĩla etĩkĩwʼa mauta ala makethĩwa thayũ ĩvindanĩ yĩu makekĩwa ũsiĩlo wa mũthya na ĩndĩ maithi ĩtunĩ. (Mt. 24:31; Ũvu. 7:1-4) O tondũ mũndũ aũngeme kĩĩmanĩ wonaa kũndũ kũasa, nowʼo ngelekanyʼo ĩno ĩtũtetheeasya kũelewa maũndũ ala maĩ mekĩke kwa ĩvinda ya myaka ta 2,000 ũu. Kwosana na ũmanyi ũla twĩ nawʼo ũmũnthĩ, nĩ maũndũ meva twĩsĩ makonetye Ũsumbĩ? Ngelekanyʼo ya nganũ na ĩthaaa yĩeleetye ĩvinda ya kũvuĩa, ya kwĩana, na ya ngetha. Ĩsomo yĩĩ mũno mũno yĩneenea ĩvinda ya ngetha.^[1]

YESŨ NŨMASŨVĨAA

3. (a) Nĩ kyaũ kyeekĩkie kwambĩĩa mwaka wa 100 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto? (b) Kwosana na Mathayo 13:28, naaũ makũlilye ĩkũlyo, na makũlilye ata? (Sianĩsya na maelesyo ma mũthya.)

³ Kwambĩĩa mwaka wa 100 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, ‘ĩthaaa nĩyoonekie’ ĩla Aklĩsto ma ũvũngũ mambĩĩie kwĩyumĩlya. (Mt. 13:26) Kũvikĩĩa mwaka wa 300 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, Aklĩsto ma ũvũngũ maĩ aingĩ mbee wa Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta. Lilikana nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩsu, ngombo nĩsyakũlilye vwana wasyo mwanya ikũe ĩthaaa.^[2] (Mt. 13:28) Vwana wasyo aisũngĩie ata?

4. (a) Ũsũngĩo wa Yesũ wonanasya kyaũ? (b) Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta mambĩĩe kũmanyĩka ĩndĩĩ?

⁴ Yesũ aisye ũũ aineena ĩũlũ wa nganũ na ĩthaaa: “Iekei syelĩ syĩane kũvika ngethanĩ.” Ndeto isu syĩonanyʼa kana nĩkwĩthĩĩtwe Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta vaa ĩũlũ wa nthĩ kuma ĩvinda ya atũmwa nginya ũmũnthĩ. Ũu ũĩkĩĩthĩtwʼe nĩ ndeto ii Yesũ watavisye amanyĩwʼa make: ‘Nyie nĩ vamwe nenyu mĩthenya yonthe, kũvika wĩanĩu wa ĩvinda yĩĩ.’ (Mt. 28:20) Kwoou Yesũ esaa kũsũvĩa Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ĩvinda yonthe nginya mũminũkĩlyo. Ĩndĩ nũndũ Aklĩsto ma ũvũngũ nĩmo maĩ aingĩ mũno, tũitonya kwĩthĩwa twĩsĩ nesa naaũ ala maĩ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ĩvindanĩ yĩu yonthe. O na ũu wĩ o vo, myaka ta 30 ĩvinda ya ngetha yĩtanamba kwambĩĩa, Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta nĩmambĩĩe kũmanyĩka. Mamanyĩkie ata?

MŨTŨMWA ‘NĨWASEŨVISYE NZĨA’

5. Wathani wa Malaki weanĩie ata ya mbee?

⁵ Myaka mingĩ Yesũ atambĩte kũnengane ĩla ngelekanyʼo ya nganũ na ĩthaaa, Yeova nĩwamũvevee mwathani Malaki athane ĩũlũ wa maũndũ makonetye ngelekanyʼo ĩsu. (Soma Malaki 3:1-4.) Yoana Mũvatisi nĩwe ‘mũtũmwa ũla waseũvisye nzĩa.’ (Mt. 11:10, 11) Ĩvinda ya kũsilĩlwa kwa mbaĩ ya Isilaeli yaĩ ĩthengeeu ĩla Yoana Mũvatisi waumĩlile mwaka wa 29 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto. Nake Yesũ nĩwe waĩ mũtũmwa wa kelĩ. Nĩwatheisye ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme kelĩ. Ayĩtheisye ya mbee ĩla wambĩĩe ũthũkũmi wake, na ayĩthesya ĩngĩ ya kelĩ akilyĩ kũminũkĩlya ũthũkũmi ũsu. (Mt. 21:12, 13; Yoa. 2:14-17) Kwoou wĩa wa Yesũ wa kũthesya nĩwakuie ĩvinda.

6. (a) Wathani wa Malaki weanĩie ya kelĩ ata? (b) Nĩ ĩndĩĩ Yesũ wathianie ĩkalũ ya kĩ-veva? (Sianĩsya na maelesyo ma mũthya.)

⁶ Wathani wa Malaki weanĩie ya kelĩ ĩndĩĩ? Myaka mingĩ mbee wa 1914, C. T. Russell vamwe na anyanyae nĩmeekie wĩa ũilyĩ wa Yoana Mũvatisi. Wĩa ũsu wa vata wakonetye kũtetheesya andũ mamanye ĩngĩ ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ. Amanyĩwʼa ma Mbivilia nĩmamanyĩisye ũwʼo ĩũlũ wa nthembo ya Klĩsto ya wovosyo, mavuanyʼa kana ũmanyĩsyo wa ĩia ya mwaki nĩ wa ũvũngũ, na maelesya kana Mavinda ma Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ maĩ vakuvĩ kũthela. O na vailyĩ ũu, kwaĩ ndĩni mbingĩ ila syoonaa ta syo aatĩĩi ma Klĩsto. Nũndũ wa ũu, vaĩ vata wa kũsũngĩa ĩkũlyo yĩĩ: Naaũ ala maĩ nganũ kwosana na ngelekanyʼo ya Yesũ? Nĩ kenda vamanyĩke naaũ maĩ nganũ, Yesũ nĩwambĩĩe kũthiana ĩkalũ ya kĩ-veva mwakanĩ wa 1914. Wĩa ũsu wa kũthiana na kũthesya nĩwakuie ĩvinda, kuma 1914 kũvika mwambĩĩonĩ wa 1919.^[3]

MYAKA YA KŨTHIANA NA KŨTHESYA

7. Yesũ eethĩie kyaũ ĩla wambĩĩe wĩa wa kũthiana 1914?

⁷ Yesũ eethĩie kyaũ ĩla wambĩĩe wĩa wake wa kũthiana? Eethĩie kĩkundi kĩnini kya Amanyĩwʼa ma Mbivilia ala maendee kũtũmĩa vinya woo na mbesa syoo kũtavanyʼa ũvoo mũseo me na kĩthito kwa ĩvinda ya myaka mbee wa 30.^[4] Waĩ ũndũ wa kũtanĩthya mũno ĩla Yesũ vamwe na alaĩka meethĩie kĩkundi kĩu kĩnini kya andũ kĩilyĩ ta matina malũmu ma nganũ, kĩtanyitĩtwe nĩ ĩthaaa ya Satani! Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, vaĩ o vata wa ‘kũthesya ana ma Livai,’ ala nĩ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta. (Mal. 3:2, 3; 1 Vet. 4:17) Nĩkĩ vaĩ vata ũsu?

8. Nĩ maũndũ meva meekĩkie ĩtina wa 1914?

⁸ Mwaka wa 1914 ũkilyĩ kũthela, Amanyĩwʼa amwe ma Mbivilia nĩmakwie ngoo nũndũ mayaathi ĩtunĩ. Mwakanĩ wa 1915 na 1916, kwaĩ na ũvinganĩsya na kwondũ wa ũu wĩa wa kũtavanyʼa ndwaaendeea nesa. Kũthũkya ũvoo, ĩla Mwana-a-asa Russell wakwie Mwei wa 10, 1916, ana-a-asa amwe nĩmambĩĩe kũleana na mĩvango ya ũseũvyo. Ana-a-asa 4 katĩ wa ana-a-asa mũonza ala maũngamĩe Watch Tower Bible and Tract Society nĩmaleile Mwana-a-asa Rutherford aitongoesya. Nĩmatatie kũete mũaanĩko katĩ wa ana-a-asa, ĩndĩ Mwei wa 8, 1917, nĩmaumie Mbetheli. Vate nzika, kũu kwaĩ kũthewʼa! O na ĩngĩ, Amanyĩwʼa amwe ma Mbivilia nĩmakwatiwe nĩ wia wa andũ. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, nĩmeetĩkĩlile kũthewʼa nĩ Yesũ na meetĩkĩla kwĩka moalyũku. Kwondũ wa ũu, Yesũ nĩwamasilĩile kwĩthĩwa Aklĩsto ma wʼo, ala nĩmo nganũ, ĩndĩ alea onthe ala metusaa Aklĩsto, vamwe na ala maĩ nthĩnĩ wa makanisa ma ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto. (Mal. 3:5; 2 Tim. 2:19) Nĩ kyaũ kyeekĩkie ĩtina wa ũu? Nĩ kana tũkwate ũsũngĩo, ekai tũsũanĩe ĩngĩ ĩla ngelekanyʼo ya nganũ na ĩthaaa.

ĨVINDA YA NGETHA

9, 10. (a) Twĩneenea kyaũ ĩũlũ wa ĩvinda ya ngetha? (b) Nĩ kyaũ kyeekĩkie mbee ĩvindanĩ ya ngetha?

⁹ Yesũ aisye, “Ngetha nĩ wĩanĩu wa ĩvinda yĩĩ.” (Mt. 13:39) Ĩvinda ya ngetha yambĩĩe mwaka wa 1914. Twĩneenea maũndũ atano ala Yesũ wathanie makekĩka ĩvindanĩ yĩu.

¹⁰ Ũndũ wa mbee nĩ, kũmbanyʼa ĩthaaa. Yesũ aisye, “Ĩvinda ya ngetha ngatavya akethi, Mbee ũmbanʼyai ĩthaaa, mwove mĩio.” Ĩtina wa mwaka wa 1914, alaĩka nĩmambĩĩe ‘kũmbanyʼa’ Aklĩsto ala mailyĩ ta ĩthaaa kwa kũmavathanyʼa na “ana ma ũsumbĩ,” namo nĩ etĩkĩwʼa mauta.—Mt. 13:30, 38, 41.

11. Kuma tene, nĩ kyaũ kĩtumaa Aklĩsto ma wʼo methĩwa me kĩvathũkanyʼo na ma ũvũngũ?

¹¹ O ũndũ wĩa wa kũmbanyʼa waendeeie, nowʼo kĩvathũkanyʼo katĩ wa ikundi isu syelĩ kyaendeeie kwĩyumĩlya nesa. (Ũvu. 18:1, 4) Kũvikĩĩa mwaka wa 1919, vayaĩ nzika kana Mbaviloni Ĩla Nene nĩyavalũkĩte. Nĩ kyaũ mũno mũno kyavathũkanisye Aklĩsto ma wʼo na ma ũvũngũ? Nĩ wĩa wa kũtavanyʼa. Ala matongoesye Amanyĩwʼa ma Mbivilia ĩvindanĩ yĩu nĩmakindĩlĩĩle vata wa kĩla mũndũ atavanyʼe ĩũlũ wa Ũsumbĩ. Kwa ngelekanyʼo, kavuku ketawa To Whom the Work Is Entrusted kala kakyavĩthĩtwʼe mwaka wa 1919, nĩkathangaaisye Aklĩsto onthe etĩkĩwʼa mauta matavanyʼe nyũmba na nyũmba. Kavuku kau kaisye: “Wĩa ũũ wĩoneka wĩ mwingĩ mũno, ĩndĩ nĩtũũtethya kwa vinya wa Mwĩaĩi, nũndũ nĩ wake. Mwĩ na ndaĩa nene kũtethya wĩa ũũ.” Kweethĩiwe ata? Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya 1922, yaisye kana Amanyĩwʼa ma Mbivilia nĩmambĩĩe kũtavanyʼa na kĩthito. Ĩtina wa ĩvinda yĩte ĩasa, Aklĩsto asu aĩkĩĩku nĩmambĩĩe kũmanyĩka nĩ wĩa woo wa ũtavanyʼa o tondũ mesĩkĩe ũmũnthĩ.

12. Nganũ yambĩĩe kũmbanwʼa ĩndĩĩ?

¹² Ũndũ wa kelĩ nĩ, kũmbanyʼa nganũ. Yesũ eeaĩe alaĩka make ũũ: “Nganũ ũmbanĩsyai [ĩkũmbĩnĩ] yakwa.” (Mt. 13:30) Kuma mwaka wa 1919, Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta nĩmambĩĩe kũmbanĩwʼa ĩngĩ kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Aklĩsto asu etĩkĩwʼa mauta ala makethĩwa me thayũ mũthyanĩ wa ĩvinda yĩĩ ya mũminũkĩlyo, makoombanwʼa ya mũthya ĩla makakwata mũthĩnzĩo wa kũthi ĩtunĩ.—Nda. 7:18, 22, 27.

13. Ĩandĩko ya Ũvuanʼyo 18:7 yĩvuanĩtye kyaũ ĩũlũ wa woni wa ĩlwaya, kana Mbaviloni Ĩla Nene, yĩla nĩ vamwe na ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto?

¹³ Ũndũ wa katatũ nĩ, kĩĩo na kũvevetanyʼa maeo. Nĩ kyaũ kĩkekĩka alaĩka mamina kũmbanyʼa na kwova mĩio ya ĩthaaa? Yesũ aineena ĩũlũ wa andũ ala meũvwʼananĩthwʼa na ĩthaaa, aisye ũũ: “Vo vakethĩwa kĩĩo na kũvevetanʼya maeo.” (Mt. 13:42) Ũndũ ũsu nũendee ũmũnthĩ? Ekaĩ. Ũmũnthĩ, ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto, nasyo nĩ kĩlungu kya yĩla ĩlwaya, syĩkathĩĩaa ikyasya: “Nĩilyĩ nthĩ nĩ mũsumbĩ mũndũ mũka, na ndi ndiwa, na ndikethĩwa na kĩmeto nongi.” (Ũvu. 18:7) Kwa wʼo ki, ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto syĩwʼaa syĩ mbĩanĩe vyũ, o na ivangaa ‘syĩilyĩ nthĩ ta mũsumbĩ mũndũ mũka’ ĩũlũ wa atongoi ma siasa. Yu tũĩ, ala maelekanĩtwʼe na ĩthaaa maendee kwĩkathĩĩa, na ti kũmeta. Ĩndĩ ũu ũkilyĩ ũnathela.

14. (a) Aklĩsto ma ũvũngũ ‘makavevetanyʼa maeo’ ĩndĩĩ, na nĩkĩ makeka ũu? (b) Ũmanyi ũũ mweũ ĩũlũ wa Mathayo 13:42 wosanĩte ata na kĩla kĩwetetwe ĩandĩkonĩ ya Savuli 112:10? (Sisya maelesyo ma mũthya.)

¹⁴ Ndĩni sya ũvũngũ syamina kwanangwa ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene, andũ ala maĩ aatĩĩi masyo makasemba mamanthe wĩvitho ĩndĩ maikawona. (Luka 23:30; Ũvu. 6:15-17) Na ĩndĩ mamanya kana maitĩa kwanangwa, makaĩa nũndũ wa kũkwʼa ngoo na ‘maivevetanyʼa maeo’ nĩ woo. O tondũ Yesũ waeleisye nthĩnĩ wa wathani wake ĩũlũ wa ũla thĩna mũnene, andũ asu ‘makameta’ ĩvindanĩ yĩu ya kyeva kingĩ.^[5]—Mt. 24:30; Ũvu. 1:7.

15. Ĩthaaa yĩkeekanwa nayo ata, na ũu ũkeekĩka ĩndĩĩ?

¹⁵ Ũndũ wa kana nĩ, kwĩkwʼa ikonĩ yĩ mwaki. Mĩio ya ĩthaaa ĩkeekanwa nayo ata? Alaĩka ‘makamĩkya ikonĩ ĩnene yĩ mwaki.’ (Mt. 13:42) Ũu wĩonanyʼa kwanangwa vyũ. Kwoou, andũ asu maĩ aatĩĩi ma ndĩni sya ũvũngũ makaanangwa kĩlungunĩ kya mũthya kya ũla thĩna mũnene, nakyo nĩ Ali–Maketoni.—Mal. 4:1.

16, 17. (a) Nĩ ũndũ wĩva wa mũthya Yesũ wawetie nthĩnĩ wa ngelekanyʼo yake? (b) Nĩkĩ tũkwasya ũndũ ũsu ũkeanĩa ĩvinda yũkĩte?

¹⁶ Ũndũ wa katano nĩ, kũtisa. Yesũ aminũkĩlĩlye wathani wake akyasya atĩĩ: “Nĩvo ĩndĩ ala alũngalu makatisa ta syũa ũsumbĩnĩ wa Ĩthe woo.” (Mt. 13:43) Ũu ũkeethĩwa ĩndĩĩ, na ũkeethĩwa va? Ndeto isu ikeanĩwʼa ĩvinda yũkĩte. Yesũ ndaathana ĩũlũ wa ũndũ ũendee kwĩkĩka kũũ nthĩ, ĩndĩ athanie ĩũlũ wa ũndũ ũkekĩka ĩtunĩ ĩvinda yũkĩte.^[6] Kwasũanĩa maũndũ aa elĩ meũtuma twasya ũu.

¹⁷ Mbee, ũndũ ũsu ũkeekĩka ĩndĩĩ? Yesũ aisye: ‘Nĩvo ĩndĩ ala alũngalu makatisa.’ Ĩla Yesũ watũmĩie ndeto ii, “nĩvo ĩndĩ,” aneenaa ĩũlũ wa kĩla waĩ anaweta, nakyo nĩ, ‘kwĩkwʼa kwa ĩthaaa ikonĩ ĩnene yĩ mwaki.’ Ĩthaaa yĩkekwʼa ikonĩ ĩnene yĩ mwaki kĩlungunĩ kya mũthya kya ũla thĩna mũnene. Kwoou, o namo Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta “makatisa” ĩvindanĩ yĩu yũkĩte. Kelĩ, ũndũ ũsu ũkeekĩka va? Yesũ aisye ala alũngalu ‘makatisa ũsumbĩnĩ.’ Ũu nĩkwasya ata? Aklĩsto onthe etĩkĩwʼa mauta ala makethwa kũũ nthĩ ĩtina wa kĩlungu kya mbee kya ũla thĩna mũnene kũthela, makeethĩwa maneekĩwa ũsiĩlo wa mũthya. Na ĩndĩ mayũmbanwʼa ĩtunĩ o tondũ Yesũ woonanisye nthĩnĩ wa wathani wake ĩũlũ wa ũla thĩna mũnene. (Mt. 24:31) Me kũu ĩtunĩ, ‘makatisa ũsumbĩnĩ wa Ĩthe woo,’ na kavinda kakuvĩ ĩtina wa kaũ wa Ali–Maketoni, makeethĩwa vamwe na Yesũ ne mo mũtwawa wĩ na ũtanu nthĩnĩ wa “mũtwaano wa kala Katena.”—Ũvu. 19:6-9.

ŨNDŨ MAŨNDŨ ASU MATŨTETHASYA

18, 19. Kũelewa ngelekanyʼo ya Yesũ ya nganũ na ĩthaaa kũtetheeasya kĩla ũmwe witũ kwa nzĩa syĩva?

¹⁸ Ũmanyi ũsu wingĩvĩte ũu twakwata kumana na ngelekanyʼo ĩsu ya Yesũ ũtonya kũtũtethya ata? Ũtonya kũtũtethya kwa nzĩa itatũ. Nzĩa ya mbee, nũtumaa tũmanya maũndũ angĩ maingangĩ. Ngelekanyʼo ĩsu nĩvuanĩtye kĩtumi kya vata kĩla kĩtumĩte Yeova aeka ũthũku ũendee. “Nĩwomĩĩsye . . . mĩio ya ũthatu” nĩ kana ombanyʼe “mĩio ya tei” ĩla nĩ nganũ, kana Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta.^[7] (Alo. 9:22-24) Nzĩa ya kelĩ, nũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ. O ũndũ mũminũkĩlyo ũendee kũthengeea, nowʼo amaitha maitũ mekũendeea kwongela kĩthito kyoo kya kũtũkita, ‘ĩndĩ maikatũtonya.’ (Soma Yelemia 1:19.) O ũndũ Yeova ũsũvĩĩte ĩla nganũ kwa ĩvinda yĩasa, nowʼo ũkaendeea kũtũsũvĩa kwĩsĩla Yesũ na alaĩka ‘mĩthenya yonthe’ ĩla yũkĩte.—Mt. 28:20.

¹⁹ Nzĩa ya katatũ, ngelekanyʼo ĩsu nĩtũtetheeasya kũelewa nesa naaũ maelekanĩtwʼe na nganũ. Nĩkĩ ũndũ ũsu nĩ wa vata? Kũmanya Aklĩsto ala maelekanĩtwʼe na nganũ naaũ nĩ kwa vata ethĩwa nĩtũkwenda kũkwata ũsũngĩo wa yĩla ĩkũlyo Yesũ wakũlilye nthĩnĩ wa wathani wake wa mĩthenya ya mũminũkĩlyo. Akũlilye atĩĩ: “Nũũ ĩndĩ ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ?” (Mt. 24:45) Masomo elĩ ala maatĩĩe nĩmeũsũngĩa ĩkũlyo yĩu nesa.