Masũvĩei Ala Akũũ
“Syana . . . nini, tũikendane na ndeto, kana na ũĩmĩ; ĩndĩ twendane na kwĩka, na twendane w’o.”—1 YOA. 3:18.
ŨTONYA KŨSŨNGĨA ATA?
Asyai na syana matonya kwĩka ata nĩ kana meyũmbanĩsye “mĩthenya mĩthũku”?
Ũtonya kũmanya ata kana asyai maku nĩmekwenda kũtetheew’a?
Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũtetheesye syana ila syĩũsũvĩa asyai?
1, 2. (a) Mĩsyĩ mingĩ ĩkomanaa na mathĩna meva, na ũu umĩlasya ĩkũlyo yĩva? (b) Asyai na syana matonya kwĩka ata meyũmbanĩsye mathĩna ala mokanasya na ũkũũ?
NĨ ŨNDŨ wĩ woo mũno kwona asyai maku matatonya kwĩsũvĩa walilikana ũndũ tene maĩ vinya na meeyĩkĩaa maũndũ maingĩ. Nĩvatonyeka mũsyai akavalũka na aitũlĩka kĩnyunyu, akavũavũana kĩlĩko na aithi kũndũ kũtesĩkĩe, kana akethĩwa na ũwau mũthũku mũno. Na ĩndĩ yu eka i syana, andũ asu akũũ nĩmatonya kwĩthĩwa maithĩnĩka mũno malilikana mathĩna ala me namo nũndũ wa ũkũũ, na mũno mũno ethĩwa mathĩna asu nĩmeũtuma mateka maũndũ manekaa tene. (Yovu 14:1) Tũtonya kwĩka ata tũtetheesye na tũisũvĩa andũ ta asu?
2 Ũvoo ũmwe ũeleetye ĩũlũ wa kũsũvĩa andũ akũũ waĩtye ũũ: “O na kau ti ũndũ wĩ laisi kũneenea maũndũ ala makonetye ũkũũ, mĩsyĩ ĩla yĩthĩawa yaneeneie maũndũ asu na yeetĩkĩlana ĩũlũ wa ũndũ ĩtonya kwĩsa kwĩka, yĩthĩawa yĩyũmbanĩtye nesa thĩna ũkesa kũtw’ĩka nĩwaumĩla.” Ĩla tweetĩkĩla kana kũkũa nĩ lasima, na kana mũndũ mũkũũ ndalea kwĩthĩwa na mathĩna, tũilea kwona ũĩ wa ndeto isu syawetwa. Nũseo mĩsyĩ ĩkeyũmbany’a tene mathĩna asu matanambĩĩa. Ekai ĩndĩ twone ũndũ andũ ma mũsyĩ matonya kũthengeanĩsya mĩtwe mamanye ũndũ matonya kwĩka makwatwa nĩ mathĩna amwe.
ĨYŨMBANY’EI “MĨTHENYA MĨTHŨKU” ĨTANAMBA KŨKA
3. Nĩ kyaũ kyaĩlĩte kwĩkwa ĩla asyai makũa na menda kũsũvĩwa? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 22.)
3 Ĩvinda nĩyĩvikaa ũkethĩa asyai nĩmakũa na maitonya kwĩsũvĩa nesa, na ũu ũituma menda kũsũvĩwa. (Soma Mũtavan’ya 12:1-7.) Ĩvinda yĩu yavika, asyai asu akũũ vamwe na syana syoo nĩmaĩle kũsũanĩa ĩtambya yĩla maĩle kwosa, na maimanya ethĩwa nĩmatonya kũũngamĩa ngalama ĩla ĩkwendeka. Nĩ ũndũ wa ũĩ makekala nthĩ nĩ kana mamanye thĩna ũla wĩ vo, ũndũ ũ thĩna ũtonya kũminwa, na ũndũ kĩla ũmwe ũtonya kũtetheesya. Onthe, na mũno mũno asyai, mayaĩle kũkĩa kũelesya kyonthe kĩla kĩ ngoonĩ kana kĩla mekwona kĩtethya. O na nĩmatonya kũsũanĩa vamwe nĩ kana mamanye ethĩwa asyai makwata ũtethyo mũnini no maendee kwĩkala mũsyĩ.a Kana makasũanĩa ũndũ kĩla ũmwe woo ũtonya kũtetheesya asyai. (Nth. 24:6) Kwa ngelekany’o, amwe no methĩwe matonya kũthi kwona asyai kĩla mũthenya, namo angĩ nĩmatonya kwona nĩ kavaa makatũma mbesa. Kĩla ũmwe aĩle kwĩthĩwa esĩ nesa ũtethyo ũla ũkaumasya. Ĩndĩ o ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte, maũndũ nĩmatonya kũvĩndũka ũkethĩa ũtethyo ũla ũnaumaw’a nĩ mwana ũmwe, yu no umaw’a nĩ mwana ũngĩ, kana ũkethĩa yu syana syonthe ikeekaa kumanĩsya mawĩa.
4. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya syana ĩla mathĩna maumĩla?
4 Mwambĩĩa kũsũvĩa asyai menyu, tata ũndũ ũtonya ũelewe nesa thĩna woo. Ethĩwa ũmwe woo awaĩte ũwau ũtavoaa, enda kũmanya nĩ mathĩna angĩ meva ũwau ũsu ũtonya kwĩsa kũmũetee. (Nth. 1:5) Neena na ala mathũkũmanaa na mĩvĩa ya silikalĩ ĩla ĩtetheeasya andũ akũũ. Manya nĩ mĩvango yĩva yĩthĩawa kĩsionĩ kyenyu ĩla ĩtonya kũtetheesya asyai maku, kana ĩtonya kũũtetheesya ũmasũvĩe nesanga. Wasũanĩa maũndũ onthe ala yu waĩle kwĩka, nũtonya kwambĩĩa kwĩmakĩa mũno, ũkatelema, kana ũkolanĩlw’a nĩ nthĩ. Wambĩĩa kwĩw’a ũu, nũseo ũkaelesya mũnyanyau ũmũĩkĩĩe ũndũ ũkwĩw’a. Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ, mũtavye Yeova kyonthe kĩla kĩ ngoonĩ. Nĩwe ũtonya kũũnenga mũuo wa kĩlĩko nĩ kana ũmĩanĩsye na mathĩna ma mĩthemba yonthe.—Sav. 55:22; Nth. 24:10; Avi. 4:6, 7.
5. Nĩkĩ nũseo mũkasũanĩa kwĩ tene ũndũ mũtonya kwĩsa kwĩka mathĩna ma ũkũũ mambĩĩa?
5 Asyai amwe na syana syoo nĩmasũanĩaa kwĩ tene ũndũ matonya kwĩsa kwĩka mathĩna ma ũkũũ mambĩĩa. Kwa ngelekany’o, no mende kũmanya ethĩwa mũsyai akekala na mwana wake kana mwĩĩtu wake, kana makatũmĩa nzĩa ingĩ ila itũmĩawa kĩsionĩ kya kwoo. Mĩsyĩ ta ĩsu yĩyũmbanasya tene nũndũ nĩyonete maũndũ ala matonya kũmĩetee “wĩa na woo.” (Sav. 90:10) Kĩvathũkany’o na ũu, mĩsyĩ mingĩ ndĩyũmbanasya tene, na nũndũ wa ũu yĩsaa kũsemba semba ĩla thĩna waumĩla. Mũsomi ũmwe aisye kana kaingĩ yĩu “nĩyo ĩvinda yĩla ĩthũku vyũ ya kwambĩĩa kũsũanĩa ũndũ mũkwĩka.” Ĩvindanĩ ta yĩu wĩthĩaa andũ ma mũsyĩ nĩ atelemu, na nĩ laisi mũno kũemanwa. Ĩndĩ mweeka mĩvango mĩseo tene, mathĩna maikamũemeea ĩla makaumĩla.—Nth. 20:18.
6. Ve ũseo mwaũ wa kũea ngewa ĩũlũ wa ũndũ asyai makekala na vala makekala ĩla makakũa?
6 Nũtonya kwĩw’a wĩ ũndũ wĩ vinya kũea ngewa na asyai maku ĩũlũ wa ũndũ makekala kana vala makekala ĩvinda yũkĩte. Ĩndĩ andũ aingĩ nĩmonete kana kũea ngewa tene ĩũlũ wa maũndũ ta asu nĩkũtethasya mũno. Nĩkĩ? Nũndũ wĩthĩaa nĩ laisi kwĩthukĩanĩsya na kwĩka mĩvango mĩseo mwaea ngewa ĩvinda ta yĩu. Andũ asu nĩmethĩĩte kana kũsũanĩa maũndũ vamwe kwĩ tene, na kũea ngewa kwa nzĩa nzeo maililikana wendo ũla wĩ katĩ woo, nĩkũtumĩte wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ laisi kwĩka ũtwi ĩvinda ya thĩna yavika. O na ethĩwa asyai meenda kwĩkala me oka makeyĩkĩaa maũndũ matambĩte kũemeewa, nĩ ũndũ wa vata mũno makaea ngewa na syana syoo ĩũlũ wa ũndũ matonya kwĩsa kwenda matetheew’e thĩna waumĩla.
7, 8. Nĩ maũndũ meva asyai na syana maĩlĩte kũneenea, na nĩkĩ?
7 Nenyu asyai, ĩla mũũneenea maũndũ ta asu, nĩmwaĩlĩte kũtavya syana syenyu kĩla mũkwenda mwĩĩkwa na ũndũ ũkwati wenyu wĩana. Mweeka ũu, syana syenyu ikeethĩwa itonya kwĩka ũtwi wosanĩte na wendi wenyu ĩla mũkethĩwa mũtatonya kwĩyĩkĩa motwi. Nĩvatonyeka ĩvindanĩ yĩu syana syenyu ikenda mũno kwĩka maũndũ kwosana na wendi wenyu, kana kwĩka ũndũ itonya iikalikĩlĩĩle ũthasyo wenyu wa kwĩyĩkĩa maũndũ. (Aev. 6:2-4) Kwa ngelekany’o, ĩkũlye ethĩwa wĩenda wĩĩsa kwĩkala na ũmwe wa syana syaku, kana wĩenda wĩsũvĩwa kwa nzĩa ĩngĩ. Nũseo ũkaweta maũndũ matonyeka, na ũimanya kana andũ ala angĩ no methĩwe na woni wĩ kĩvathũkany’o na waku. Manya kana ti ũndũ wĩ laisi mũndũ kũvĩndũa woni wake.
8 Inyw’onthe mwaĩlĩte kũmanya kana ĩla mweevanga tene na mwasũanĩa maũndũ vamwe, nĩmũtonya kũsiĩĩa mathĩna maingĩ. (Nth. 15:22) Amwe ma maũndũ ala mũtonya kũneenea nĩ ta ũiiti ũla wĩ kw’o, na ũndũ mũsyai ũkwenda eiitwa. Nĩmwaĩle kũneenea maũndũ ala monanĩtw’e nthĩnĩ wa kaati ĩno, Mamlaka ya Kudumu ya Uwakilishi wa Kitiba (DPA) ĩla ĩtũmĩawa nĩ Ngũsĩ sya Yeova. We mũsyai, nĩwaĩle kũtavw’a mĩthemba ya ũiiti ĩla yĩ vo, na wĩ na ũthasyo wa kwĩtĩkĩla kana kũlea ũiiti mũna. Kaati ĩsu nĩyo yĩthĩawa yonanĩtye wendi waku maũndũnĩ ma ũiiti. Nũseo ũkanyuva mũndũ ũĩkĩĩe (ethĩwa silikalĩ nĩyĩtĩkĩlĩtye ũu) nĩ kana ekwĩkĩa motwi maũndũnĩ ma ũiiti ĩla ũkethĩwa ũtatonya kwĩneenea. Onthe ala meũthĩnĩkĩa ũndũ ũsu, methĩwe nĩ ala meũsũvĩa asu akũũ, ala manyuvĩtwe memekĩa motwi maũndũnĩ ma ũiiti, kana andũ angĩ, nĩmaĩle kwĩthĩwa na kovi sya mavalũa ma vata ma asu akũũ nĩ kana mematũmĩa ĩla meĩsa kwendeka. Amwe nĩmosaa kovi sya mavalũa asu vamwe na sya mavalũa ala mawetete ũndũ asu akũũ mekwenda malĩ yoo yĩaanw’a makw’a, kovi sya mavalũa ma insurance, sya mavalũa ma vengi, namba sya maovisi ma silikalĩ, na kovi sya mavalũa angĩ ta asu.
KŨMĨANĨSYA NA MATHĨNA ĨLA MAŨNDŨ MAVĨNDŨKA
9, 10. Nĩ ĩndĩĩ asyai matonya kwenda matetheew’e mũno nĩ syana syoo?
9 Mavinda maingĩ mĩsyĩ ĩmwe yonaa nũseo asyai ala makũa makeyĩkĩaa maũndũ ala matonya. Asyai amwe akũũ nĩmethĩawa matonya o kwĩyĩuĩa, kwĩvũĩa ngũa, kũthesya nyũmba, kwĩnenga ndawa, na kwĩyĩelesya nesa. Ethĩwa ũu nĩw’o vailyĩ, nũtonya kwĩthĩa ti lasima syana ikathĩnĩka mũno nũndũ wamo. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda ĩna, syana nĩsyaĩle kwosa ĩtambya syoona asyai maiemwa nĩ kwĩka maũndũ amwe ta kũthi ndũnyũ, kana syoona nĩmekũlwa mũno nĩ maũndũ.
10 Mavinda amwe mũndũ akũa nĩwambĩĩaa kũlanĩlw’a, o na nũtonya kũkw’a ngoo vyũ, akaa metho na matũ, akambĩĩa kũlwa nĩ maũndũ, kana ũkethĩa ndatonya kũsiĩĩa maumao kana kyoo. Ĩndĩ amwe ma mathĩna asu nĩmatonya kũiitwa. Mwoona asyai makwatwa nĩ mathĩna ta asu, nũseo mũkamaiitĩthya mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka. Ti lasima syana iketeela asyai maitavye ũndũ syĩkwĩka mathĩna ta asu maumĩla. O na mavinda amwe nũtonya kwĩthĩa no nginya syĩke maũndũ amwe ala asyai maneyĩkĩaa tene. Nĩ kana syana syĩĩkĩĩthye asyai nĩ asũvĩĩku vyũ, mavinda amwe nitonya kũũngamĩa maũndũ mana asyai manekaa, ikamatetheesya kusũsya mavalũa, ikamatwaa kũndũ kũla mekwendeka, na ikamekĩa maũndũ angĩ ta asu.—Nth. 3:27.
11. Syana itonya kwĩka ata nĩ kana itetheesye asyai mamanyĩe moalyũku ala meekwa?
11 Ethĩwa mathĩna ala asyai me namo maitonya kũthela, no mũsũanĩe kwĩka moalyũku mana ĩũlũ wa ũndũ mũnamasũvĩaa kana mũkeka moalyũku nyũmbanĩ ĩla mekalaa. Moalyũku asu meethĩwa me o manini, ũkeethĩa nĩ laisi kwa asyai kũmanyĩa. Ethĩwa mwĩkalaa vaasa na asyai menyu, no kwĩthĩwa ũndũ ũla mwaĩle kwĩka no kũmantha mwana-a-asa, mwĩĩtu-a-asa, kana o mũtũi akaendaa kũsisya ũndũ asyai maendee, na aimũtavya ũndũ weethĩa maũndũ mailyĩ. Yo nĩvatonyeka makethĩwa meenda o mũndũ wa kũmauĩa, kũmavũĩa ngũa, na kũthesya nyũmba? Yo no kwĩthĩwa kwĩka moalyũku o manini nyũmbanĩ ĩla mekalaa kũtonya kũtuma wĩthĩa nĩ asũvĩĩku na nĩ laisi kwoo kũthamba, kũtethya mawĩa mana vu mũsyĩ, na kwĩka maũndũ angĩ? Nĩvatonyeka ũkethĩa kĩla asyai mekwenda no mũthũkũmi nĩ kana maendee kwĩkala mũsyĩ. Ĩndĩ ethĩwa asyai mayĩĩthĩwa me asũvĩĩku mailyĩ me oka, syana nĩsyaĩle kũsũanĩa ũndũ ũngĩ ũla ũtonya kũtetheesya asyai kwa ĩvinda ĩasa. O na ethĩwa maũndũ mailyĩ ata, nũseo mũkamanya nĩ ũtethyo mwaũ ũkwatĩkanaa kĩsionĩ kyenyu.b—Soma Nthimo 21:5.
ŨNDŨ AMWE MEKĨTE
12, 13. Syana imwe ila syĩkalaa vaasa na asyai syĩkĩte ata nĩ kana syĩendee kũnenga ndaĩa asyai na kũmasũvĩa?
12 Vai mwana wendete asyai make ũtendaa kwona me eanĩe. Ĩla twamanya kana asyai maitũ nĩ asũvĩĩku, nĩtwĩw’aa twausya. Ĩndĩ nũndũ wa maũndũ mana, syana imwe nĩsyĩkalaa vaasa na asyai. Syana ta isu nĩsyosaa lũũsa ikathi kwona asyai, na iitethya mawĩa ala asyai matatonya kwĩka. Asyai nĩmamanyaa kana nĩmendetwe ĩla syana syoo syamatũmĩa valũa kana syamakũnĩa simũ mavinda kwa mavinda, na vatonyeka kĩla mũthenya.—Nth. 23:24, 25.
13 O na ethĩwa maũndũ mailyĩ ata, nĩmwaĩlĩte kwosaa ĩvinda mũkasũanĩa ĩngĩ ĩũlũ wa mĩvango ĩla mwĩkĩte kwondũ wa kũsũvĩa asyai menyu kĩla mũthenya. Ethĩwa asyai menyu nĩ Ngũsĩ na mũtwĩe vaasa namo, no mũneene na atumĩa ma kĩkundi kyoo nĩ kana mamũosye ũndũ mũtonya kwĩka. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, mũikolwe nĩ kũmũvoya Yeova mũmũtavye ĩũlũ wa asyai menyu. (Soma Nthimo 11:14.) O na ethĩwa asyai maku ti Ngũsĩ, nĩwaĩlĩte ‘kũtaĩaa au na mwenyu.’ (Kuma 20:12; Nth. 23:22) Nĩtwĩsĩ kana vai mũsyĩ wĩkaa ũtwi ũvw’anene na wa mũsyĩ ũla ũngĩ. Amwe nĩmekaa mĩvango asyai moo makũa meĩkala namo, kana methamĩĩa vakuvĩ namo. Ĩndĩ mavinda amwe mũvango ta ũsu wĩthĩawa ũtatonyeka. Nĩkĩ? Nũndũ asyai amwe mayendete kwĩkala na syana syoo ethĩwa syĩ na mĩsyĩ yoo. Monaa nĩ kavaa makekala me oka, na mayendete kũtw’ĩkĩa syana syoo mũio. Namo asyai angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa na ũkwati, na nũndũ wa ũu no mende kũendeea kwĩkala kwoo na mayĩyĩũngamĩa ngalama syonthe sya vu mũsyĩ.—Mũta. 7:12.
14. Nĩ mathĩna meva matonya kumĩla ethĩwa mwana ũmwe nĩwe ũkothaa kũsũvĩa asyai?
14 Nthĩnĩ wa mĩsyĩ mingĩ, mwana ũla wĩkalaa vakuvĩ na asyai nĩwe ũkothaa kũtiĩwa wĩa wa kũmasũvĩa. Ĩndĩ mwana ta ũsu nĩwaĩle kũsisya ndakese kũlwa nĩ kũsũvĩa andũ make. Nũseo inyw’onthe mũkalilikana kana mũndũ ũmwe ndesa kwĩthĩwa na ĩvinda na ũtonyi wa kwĩka mawĩa onthe. O na ĩngĩ, maũndũ ma mwana ũla ũsũvĩaa asyai mũno nĩmatonya kũalyũka ũkethĩa no nginya mũsũanĩe ĩngĩ ĩũlũ wa mĩvango ĩla mũatĩĩaa. Nũseo mũkekũlya-ĩ, yo nĩvatonyeka mũkethĩwa mũlekeleelye mũndũ ũmwe mawĩa onthe? Yo inyw’onthe no mũtetheesye o na ethĩwa mwĩĩka kumanĩsya?
15. Mwana ũla ũsũvĩaa asyai mũno atonya kwĩka ata ndakaemeewe?
15 Ethĩwa asyai maĩle kũsũvĩwa ĩvinda yonthe, mwana ũla ũkũmasũvĩa mũno nũtonya kũnoa vyũ. (Mũta. 4:6) Syana nĩsyendaa mũno kwĩka kyonthe kĩla itonya kwondũ wa asyai masyo nũndũ nimendete. Ĩndĩ asyai no methĩwe na mavata maingĩ ũkethĩa syana nĩsyambĩĩa kũemeewa. Ethĩwa mwana ũla ũsũvĩaa asyai mũno nĩwambĩĩa kũemeewa, ndaĩlĩte kwĩyingĩĩsya eke maũndũ ũtatonya, ĩndĩ nũseo vatonyeka akakũlya atetheew’e. No kwĩthĩwa mwana ũsu atetheew’a mavinda kwa mavinda ateemeewa mũno.
16, 17. Nĩ mathĩna meva syana itonya kũkomana namo ĩla syĩũsũvĩa asyai masyo? Syana itonya kũmĩanĩsya na mathĩna asu ata? (O na ĩngĩ sisya ĩsandũkũ “Nũtanĩaa Kũmasũvĩa.”)
16 Nĩtwĩw’aa naĩ mũno ĩla twoona asyai maitũ maiũmĩa nũndũ wa ũkũũ. Mavinda amwe syana mbingĩ ila isũvĩaa asyai masyo nĩsyĩmakĩaa mũno, ikakw’a ngoo, ikathilĩka, kana ikambĩĩa kwĩyĩandũa. O na mavinda angĩ asyai nĩmatonya kũneeny’a naĩ ala meũmasũvĩa, kana makalea kũmatũngĩa mũvea. Ndũkathate mĩtũkĩ makwĩka maũndũ ta asu. Mũsomi ũmwe aisye atĩĩ: “Nzĩa ĩla nzeo vyũ ya kũveta thĩna wĩ ngoonĩ, na mũno mũno ethĩwa thĩna ũsu nũũkũũmĩsya mũno, nĩ kwĩtĩkĩla kana wĩ na thĩna ũsu. Ndũkatate kũsũanĩa ti ta wĩ na thĩna, na ndũketũle mũtĩ nũndũ wa kwĩw’a ũndũ ũkwĩw’a.” Neena na mũemeu kana kĩveti kyaku, mũndũ ũngĩ wa mũsyĩ, kana mũnyanyau ũmũĩkĩĩe ũmũtavye kĩla kĩ ngoonĩ. Waneena na andũ ta asu, nĩmatonya kũũtetheesya ndũkaemeewe nĩ mathĩna ala me ngoonĩ.
17 Nĩvatonyeka ĩvinda yĩkavika ũkethĩa mũi na mbesa kana mũyĩsĩ ũndũ mũtonya kũendeea kũsũvĩa asyai menyu me mũsyĩ. Ĩvinda yĩu yavika, nĩmũtonya kũlasimĩka mũmanthe ũtethyo ũngĩ nĩ kana makasũvĩawa ũtukũ na mũthenya. Kwa ngelekany’o, ve mwĩĩtu-a-asa ũmwe inyia wake wekalaa nyũmbanĩ ya kũsũvĩa ala akũũ, na nĩwaendaa kũmwona vakuvĩ kĩla mũthenya. Aisye ũũ: “Tũyaĩ tũtonya kũsũvĩa Mami ũtukũ na mũthenya. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwĩka ũtwi wa kũmũtwaa nyũmbanĩ ya kũsũvĩa ala akũũ. Tweew’aa tũiemwa vyũ. Ĩndĩ kwĩka ũu nokw’o kwaĩ kavaa ĩvindanĩ yĩu waangĩe kũkw’a. Na ũseo nĩ kana we mwene nĩweetĩkĩlile.”
18. Nĩ ũndũ wĩva andũ ala masũvĩaa asyai moo mataĩle kũlwa nĩw’o?
18 Wĩa wa kũsũvĩa asyai akũũ nũtonya kwĩthĩwa wĩ vinya na no wĩw’e ũikũemeea. Vai mĩao ĩeleetye ũndũ asyai maĩle kũsũvĩwa. Ĩndĩ ndũkaemwa nĩ kwĩanĩsya kĩanda kyaku kya kwony’a asyai maku ndaĩa ethĩwa mũkeevanga tene, mũkeethĩwa na ngwatanĩo, mũkaeaa ngewa nesa, na ũndũ ũla wa vata vyũ, ethĩwa ũkamũvoya Yeova. Weanĩsya kĩanda kyaku, ũkekalaa wĩ mwĩanĩe nũndũ nĩwĩsĩ kana asyai maku nĩmeũkwata ũtethyo ũla mekwenda. (Soma 1 Akolintho 13:4-8.) Na ĩndĩ ndũkolwe kana Yeova ndakalea ũkũathima na mũuo wa kĩlĩko nũndũ wa kũnenga asyai maku ndaĩa.—Avi. 4:7.
[Maelesyo]
a Asyai na syana nĩmatonya kwĩka ũtwi kwosana na kĩthĩo kĩla kĩatĩĩawa kwoo. Kwĩ kũndũ kũmwe wĩthĩaa andũ ma mũkonyo ũmwe nĩmendete kwĩkala vamwe, kana ũkethĩa nĩmendete kũthokeana mavinda kwa mavinda.
b Ethĩwa mũsyai ekalaa e weka, nũseo mũkanyuva andũ amwe mũĩkĩĩe katĩ wa ala mokaa kũmũsũvĩa nĩ kana mũmanenge mbungũo sya nyũmba yake. Ũu ũkamatetheesya kũlika nyũmba mĩtũkĩ thĩna waumĩla.
[Ĩsandũkũ ĩthangũnĩ ya 22]
NŨTANĨAA KŨMASŨVĨA
Ve mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩkalaa vaasa na asyai make, na ũsyaanĩw’e na eĩtu atatũ. Kuma vala wĩkalaa kũthi kwa asyai nĩ mũendo wa masaa ana ũendete na ngalĩ. Asyai make nĩ akũũ, na inyia awaĩte ũwau wa kĩlĩko (Alzheimer). Nũndũ wa ũu, mwĩĩtu-a-asa ũsu vamwe na ala masyanĩw’e nĩmatetheanĩasya kũsũvĩa asyai asu. Mwĩĩtu-a-asa ũsu easya: “Nĩnendeeaw’a mũno nĩ ũĩ ũla wĩ ndetonĩ ii sya Yesu: ‘Mũikemakĩe ĩndĩ ũndũ wa ũnĩ; nũndũ ũnĩ ũkeemakĩa e w’o. Mũthenya nĩwĩanĩwe nĩ ũthũku waw’o.’ Vai kĩndũ ithyĩ tũtonya kwĩka tũvosye mũsyai witũ ũwau ũla ũwaĩte. Ũndũ ũla tũtonya kwĩka kĩla mũthenya, nĩ kũtetheesya Mami na Tata mew’e me eanĩe vyũ. Maũndũ ala maatwĩka nĩ maingĩ mũno, na nũndũ wa ũu nĩnĩtanĩaa mũno kũmasũvĩa.” Vate nzika, Yeova nũtanaa mũno kwona andũ me na woni ũseũvĩte ũu.—Mt. 6:34; Sav. 68:19.