Inyw’ĩ Asyai, Sũvĩai Syana Syenyu

1, 2. (a) Nĩ mawĩa ta meva mũĩthi Mũisilaeli weethĩawa namo? (b) Nĩ kwa nzĩa yĩva asyai matonya kwĩthĩwa mailyĩ ta aĩthi?

AĨTHI ma tene ma Isilaeli meethĩawa na wĩa mũmũ mũno. Moomĩĩasya ũvyũvu, makomĩĩsya mbevo, na makasũvĩa ndĩthya syoo kumana na nyamũ nthũku na andũ. Aĩthi asu nĩmasiasya malondu moo kĩla ĩvinda na makaiita ala mawau kana maũmĩu. Mũno mũno masianasya na tũtena twa malondu nũndũ tũyĩthĩawa na vinya ta malondu maimu.—Mwa. 33:13.

² Asyai Aklĩsto maĩle kwĩthĩwa na ndaĩa ta sya aĩthi. Nĩmanengetwe wĩa wa kũea syana syoo “na mosilĩlo na motao ma Mwĩaĩi.” (Aev. 6:4) Yo ũsu nĩ wĩa wĩ laisi? Aiee! Nĩkĩ? Nĩkwĩthĩwa syana syĩthĩawa mũisyonĩ nũndũ wa ũvũngũ wa Satani na naĩ ĩla syasyaiwe nayo. (2 Tim. 2:22; 1 Yoa. 2:16) Ethĩwa we wĩ mũsyai, ũtonya kũtetheesya syana syaku ata? Eka tũsũanĩe ĩũlũ wa maũndũ atatũ ũtonya kwĩka nĩ kana ũsũvĩe syana syaku. Maũndũ asu nĩ: Kũimanya, kũsyĩĩthya, na kũitongoesya.

MANYA SYANA SYAKU NESA

3. Asyai matonya kũmanya ata ‘ũndũ syana syoo iilyĩ’?

³ Mũĩthi mũseo nũsiasya kĩla ĩlondu nesa nĩ kana amanye ethĩwa nĩ ĩwau kana ti ĩwau. O naku no wĩke ũu kwelekela syana syaku. Mbivilia yaĩtye ũũ: ‘Manya ũndũ ndĩthya syaku iilyĩ.’ (Nth. 27:23) Nĩ kana wĩke ũu nĩwaĩle kũmanya ĩũlũ wa meko ma syana syaku, mesilya masyo, na ũndũ syĩkwĩw’a. Ũtonya kwĩka ũu ata? Nzĩa ĩla nzeo vyũ ya kwĩka ũu nĩ kũeaa ngewa nasyo.

4, 5. (a) Nĩ maũndũ meva asyai matonya kwĩka nĩ kana syana syoo syĩyĩelesye nesa? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 17.) (b) We wĩkĩte ata ũkethĩa syana syaku niũneena naku vate thĩna?

⁴ Asyai amwe nĩmamanyĩte kana ti laisi kũea ngewa na syana syoo ĩla syavikya ũkũũ wa katĩ wa myaka 13 na 19, nũndũ iyendaa kũelesya mosũanĩo masyo na ũndũ ikwĩw’a. Ethĩwa ũu nĩw’o syana syaku iilyĩ, ũtonya kwĩka ata? Vandũ va kũkasa mwanau kana mwĩĩtu waku ekale nthĩ mũneenee ũndũ mũna kwa ĩvinda ĩasa, tata ũneene nake mavinda ala ũkwĩw’a e na ũthasyo mũnene wa kũneena. (Kũt. 6:6, 7) Kwoou tata ũmanthe ĩvinda ya kwĩka maũndũ vamwe na syana syaku nĩ kana ũkwate myanya ya kũneena nasyo. Kwa ngelekany’o, no ũtembee nasyo kana mũkatwaa ngalĩ, mũkathaũka kana mũkatethya wĩa mũna vau mũsyĩ. Mavinda ta asu nĩmatonya kũtuma mwana waku wa mũika ew’a e mwĩanĩe na ayĩyĩelesya nesa.

⁵ Nao nata ethĩwa o na weeka ũu mwana waku ndekwendeew’a nĩ kũea ngewa naku? No ũtũmĩe nzĩa ĩngĩ. Kwa ngelekany’o, vandũ va kũkũlya mwĩĩtu waku ũndũ kũla ũtindĩile kwĩĩilyĩ, no ũmũtavye ũndũ we ũtindie. Nũtonya kũũsũngĩa kwa kũkũelesya ũndũ o nake ũtindie. Kana ethĩwa wĩenda kũkũlya mwana waku woni wake kwelekela ũndũ mũna, mũkũlye makũlyo ĩũlũ wa ũndũ ũsu ĩndĩ ti ĩũlũ wake. Kwa ngelekany’o, no ũmũkũlye mũnyanyae ethĩawa na woni mwaũ kwelekela ũndũ ũsu. Ĩtina wa ũu, no ũmũkũlye atonya kũnenga mũnyanyae ũtao wĩva ĩũlũ wa ũndũ ũsu.

6. Syana syaku itonya kũmanya ata kana ndwĩthĩawa ũkwatene mũno na kana nĩwĩyũmbanĩtye kũneena nasyo?

⁶ Ethĩwa nũkwenda syana syaku syĩyĩeleasye nesa vala ũĩ, waĩle kũsyony’a kana ndwĩthĩawa ũkwatene mũno ũndũ ũtoneka, na ndwĩ mũndũ wĩ vinya kũneenwa nake. Syana syoona asyai masyo ta methĩawa makwatene mũno ũndũ matoneka, no ilee kũmatavya mathĩna masyo. Ũtonya kwĩka ata nĩ kana syana syaku syĩw’ae syĩ nthalĩku kũneena naku? Kwasya, “No ũmbone ĩvinda o na yĩva,” kũianĩtye. Syana syaku nĩsyaĩle kũmanya kana vai mũthenya o na ũmwe ũkavũthĩĩsya mathĩna masyo, kana kũithũkĩa syakũtavya mathĩna masyo. Asyai aingĩ nĩmekaa ũu. Kwa ngelekany’o, mwĩĩtu ũmwe wĩtawa Kayla wĩ na ũkũũ wa myaka 19 aĩtye ũũ: “Vai kĩndũ ndatavya Tata. Ndandikĩlĩĩlaa ndineena, na ndanzilĩlaa, ĩndĩ ekaa kũmbĩthukĩĩsya. Ĩvinda yonthe anengaa ũtao ũla mũseo vyũ.”

7. (a) Nĩ nzĩa yĩva nzeo mũsyai ũtonya kũtũmĩa ĩla ũkũneena ĩũlũ wa kũtuma ndũũ na mwanake kana mwĩĩtu? (b) Asyai matonya kwĩw’ĩthya syana syoo woo ata mateũmanya?

⁷ O na mavinda ala mũũneenea maũndũ ala matawetangawa mũno ta kũtuma ndũũ na mwanake kana mwĩĩtu, waĩlĩte kwĩthĩwa wĩ metho ndũkakindĩlĩĩle mũno mokany’o nginya ũlwe nĩ kũmanyĩsa syana syaku ũndũ itonya kwĩka maũndũnĩ ta asu. Kwa ngelekany’o, twasye nĩwathi mũkaawanĩ na ũyĩthĩa ĩthangũ yĩla yĩthĩawa yĩwetete malĩu na thooa wamo yonanĩtye kana waya lĩu mũkaawanĩ ũsu nũtonya kũwaa. Nĩvatonyeka ũkauma mũkaawanĩ ũsu na ũithi mũkaawanĩ ũngĩ. O ta ũu, syana syaku nitonya kũeka kũkwĩtya ũtao ethĩwa kĩla ĩvinda syooka kũneena naku wĩkaa o kũikany’a. (Soma Akolosai 3:21.) Vandũ va kwĩka ũu, tw’a kũneenea maũndũ onthe nesa. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Emily aĩtye ũũ: “Ĩla asyai makwa meũneena nakwa ĩũlũ wa kũtuma ndũũ na mwanake, maineenaa ta mekwonany’a ũsu nĩ ũndũ mũthũku. Mathingĩlĩĩlaa mũno ĩũlũ wa ũtanu ũla umanaa na kũmanya mũndũ nesa na kũkwata mũndũ wa kũtwaana nake. Kwĩka ũu kũndetheesye mũno ũkethĩa nĩĩw’a nĩ mwĩanĩe ĩla ngũneena namo ĩũlũ wa kũtuma ndũũ na mwanake. Nĩthĩawa ndyenda kũmatavya ethĩwa nĩnĩtumĩte ndũũ na mwanake vandũ va kũmavitha.”

8, 9. (a) Nĩ ũseo mwaũ umĩlaa ĩla mũsyai weethukĩĩsya syana ate kũilikĩlĩĩla? (b) Nĩ ũseo mwaũ ũkwatĩte nũndũ wa kwĩthukĩĩsya syana syaku?

⁸ Kwosana na ũndũ Kayla waĩtye, no wonany’e kana nĩwĩyũmbanĩtye kũneena na syana syaku kwa kũsyĩthukĩĩsya. (Soma Yakovo 1:19.) Mũndũ mũka ũmwe ũte na mũũme wĩtawa Katia aĩtye ũũ: “Tene ndyeethĩawa na wũmĩĩsyo ĩla mwĩĩtu wakwa ũkũneena nakwa. Ndyamũnengae mwanya amine ũndũ ũkũwetaa. Neew’aa nĩ mũnou mũno ũkethĩa ndyamba kũmwĩthukĩĩsya kana ndikwenda kũthĩnw’a. Ĩla navĩndũie mwĩkalĩle wakwa, o nake mwĩĩtu wakwa nĩwavĩndũkie. Mwĩkalĩle wake nĩwaseũvangie na nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũngelesya ũndũ ũkwĩw’a.”

⁹ Mũndũũme ũmwe wĩtawa Ronald nĩwakwatiwe nĩ ũndũ o ta ũsu ĩla mwĩĩtu wake waĩ na ũkũũ myaka 16. Aĩtye ũũ: “Ĩla wandavisye kana nĩwendeeaw’a nĩ kĩmwana masomaa ĩmwe nambie kũthata mũno.” Aendeee kwasya: “Ĩndĩ ĩla nasũanĩie ĩũlũ wa ũndũ Yeova ũmĩĩasya athũkũmi make na ũndũ ũmethukĩĩasya, noonie ve vata wa kũnenga mwĩĩtu wakwa mwanya eyĩelesye ndanamba kũmũnenga ũtao. Nĩndanaa mũno kwĩthĩwa neekie ũu! Kwa ĩvinda ya mbee nĩnaeleiwe ũndũ mwĩĩtu wakwa weew’aa. Ĩla waminie kũngelesya, noonie wĩ ũndũ wĩ laisi kũneena nake kwa nzĩa ya wendo. Ũndũ wa ũsengy’o, nĩweetĩkĩlile ũtao wakwa. Nĩwangeleisye kana nĩweeyũmbanĩtye kũalyũla mwĩkalĩle wake.” Kũneena na syana syaku kaingĩ nĩkũtumaa ũmanya mosũanĩo masyo na ũndũ syĩkwĩw’a. Kwĩka ũu kũkatuma ũitetheesya mũno imanye kwĩka motwi.a

ĨTHYA SYANA SYAKU

10, 11. Ũtonya kũtetheesya syana syaku ata iikatie ũw’o?

¹⁰ Mũĩthi mũseo nĩwĩthĩawa esĩ kana vai ĩlondu yĩtatia malondu ala angĩ. Ũu ũtonyeka ata? Nĩyĩtonya kwendeew’a nĩ tũseki tũseo twĩ vakuvĩ, na yavika vau yĩisyoka yĩyona tũngĩ twĩ mbeange, na ũu ũituma yĩtia malondu ala angĩ vyũ. O ta ũu, mwana waku no atie ũw’o o kavola nũndũ wa kũtatwa nĩ itindo nthũku kana maũndũ mataĩle ma kwĩtanĩthya. (Nth. 13:20) Ũtonya kũtetheesya syana syaku ata nĩ kana iikakwatwe nĩ ũndũ ta ũsu?

¹¹ Ĩla ũũmanyĩsya syana syaku, osaa ĩtambya na mĩtũkĩ wamanya kana syana syaku syĩ na mawonzu mana. Ĩkĩa kĩthito ũlũlũmĩĩlye ndaĩa sya Kĩklĩsto ila syana syaku syĩthĩawa nasyo. (2 Vet. 1:5-8) Kwĩthĩwa na ũthaithi wa mũsyĩ mũteũtĩĩa nĩ kwa vata mũno nĩ kana wĩanĩsye ũndũ ũsu. Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ (Kĩswaili) wa Mwei wa 10, 2008, nĩwaeleetye ũndũ ũsu. Waĩtye atĩĩ: “Ala me na mĩsyĩ nĩmaĩle kwosa wĩa ũla manengetwe nĩ Yeova kwa ũito kwa kũmanyĩasya mĩsyĩ yoo Mbivilia kĩla ĩvinda.” We nũtũmĩaa nesa motao asu tũnengetwe nĩ kana ũsũvĩe syana syaku? Syana syaku nitanĩaa mũno kwona ũyosa kwa ũito wĩa wa kũisũvĩa kĩ-veva.—Mt. 5:3; Avi. 1:10.

12. (a) Andũ ma mũika matethekete ata kumana na ũthaithi wa mũsyĩ? (O na no ũtũmĩe ũvoo ũla wĩ ĩsandũkũnĩ“ “Nĩmonaa Ũthaithi wa Mũsyĩ wĩ wa Vata.”) (b) We mwene ũtethekete ata kumana na ũthaithi wa mũsyĩ?

¹² Kwasũanĩa ũndũ kelĩtu kamwe ketawa Carissa kaisye ĩũlũ wa ũndũ mũsyĩ woo ũtethekete kumana na Ũthaithi wa Mũsyĩ.Kaĩtye ũũ: “Nĩnendete ũndũ twĩkalaa nthĩ ithyonthe tũkaea ngewa. Ĩla tũkwĩka ũu, twĩthĩawa tũilũlũmĩĩlya ũnyanya witũ na tũyĩka maũndũ maseo tũtonya kwĩsa kũlilikana ĩtina. Tata ndetĩkĩla tũtĩĩe Ũthaithi wa Mũsyĩ. Ũndũ ũsu ũmbĩkĩaa vinya mũno na ũituma o nakwa nenda kwĩka o take. O na ĩngĩ, nũtumaa nĩmũnenga ndaĩa nũndũ nĩwe ĩthe wakwa na nĩwe ũndetheeasya kĩ-veva.” Nake mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa mũika wĩtawa Brittney aĩtye ũũ: “Ũthaithi wa mũsyĩ nũtumĩte nĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo vamwe na asyai makwa. Ũtumaa nĩmanya kana asyai makwa nĩmendete kũmanya ĩũlũ wa mathĩna makwa na kana nĩmanthĩnĩkĩaa. Ũtumaa mũsyĩ witũ wĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu.” Vate nzika, kũĩthya syana syaku kĩ-veva, mũno mũno ĩvinda yĩla mwĩ na ũthaithi wa mũsyĩ, nĩ nzĩa ĩmwe nzeo ya kwĩthĩwa wĩ mũĩthi mũseo.b

TONGOESYA SYANA SYAKU

13. Syana itonya kũtetheew’a ata nĩ kana imũthũkũme Yeova?

¹³ Mũĩthi mũseo nũtũmĩaa ndata nĩ kana atongoesye na aisũvĩa malondu make ĩla mavithũkĩwa. Kĩeleelo kyake kĩla kĩnene kĩthĩawa ne kũtongoesya malondu make nginya “kĩsesinĩ kĩseo.” (Esek. 34:13, 14) Inyw’ĩ asyai, mwĩ na mũvango ta ũsu wa kĩ-veva? Mwaĩle kwĩthĩwa na kĩeleelo kya kũtongoesya syana syenyu nĩ kana imũthũkũme Yeova. O na no mwende syana syenyu syĩthĩwe iyĩw’a ta mũandĩki wa Savuli ũla waĩtye atĩĩ: “Nĩngũtana kwĩka kwenda kwaku, we Ngai wakwa; ĩĩ, mwĩao waku wĩ ngoonĩ yakwa.” (Sav. 40:8) Ethĩwa syana syaku ikeethĩwa iyĩw’a o ta mũandĩki ũsu, ikenda kwĩyumya kũla kwĩ Yeova na iivatiswa. Syaĩle kwosa ĩtambya yĩu ĩla syĩ na ũkũũ wĩanĩtye wa kwĩka ũtwi ũsu na iyĩthĩwa na wendi wa kuma ngoonĩ wa kũmũthũkũma Yeova.

14, 15. (a) Asyai Aklĩsto maĩle kwĩthĩwa na kĩeleelo kĩva? (b) Nĩkĩ andũ amwe ma mũika methĩawa na nzika ĩũlũ wa ũthaithi wa w’o?

¹⁴ Nao nata ethĩwa syana syaku iyĩkĩte maendeeo ma kĩ-veva, na nitonya kwĩthĩwa syĩ na nzika ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wasyo? Tata kũitetheesya imwende Yeova Ngai na iyona maũndũ ala ũsyĩkĩte me ma vata. (Ũvu. 4:11) Ũu ũkatuma itw’a kũmũthaitha Ngai.

¹⁵ Ethĩwa syana syaku nĩsyambĩĩe kwĩthĩwa na nzika ĩũlũ wa ũla w’o, ũtonya kũitongoesya ata na kũitetheesya imanye kana kũmũthũkũma Yeova nĩkw’o ũndũ ũla wa vata, na ũla ũtonya kũietee ũtanu? Tata ũmanye kĩla kĩtumĩte syĩthĩwa na nzika. Kwa ngelekany’o, we mwana waku ethĩawa ailea momanyĩsyo ma Mbivilia, kana ethĩawa aikĩa kũtavya ala me ĩika nake ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wake? O na ĩngĩ, nũseo ũkamanya ethĩwa mwĩĩtu waku nĩwĩthĩawa na nzika ĩũlũ wa mĩao ya Yeova, kana ekaa kwĩw’a ate na andũ matonya kwĩthĩwa anyanyae.

16, 17. Asyai matonya kũtetheesya syana syoo ata syĩthĩwe na ũnyanya na Yeova?

¹⁶ O na ethĩwa nĩ kyaũ kĩtumĩte syana syaku syĩthĩwa na nzika, no ũitetheesye ikakĩlya vinya nzika isu. Ũtonya kwĩka ũu ata? Asyai aingĩ nĩmamanyĩte kana no matetheesye mwana kana mwĩĩtu woo kwa kũmũkũlya makũlyo ta aa: “Kwĩthĩwa wĩ Mũklĩsto kũtumaa wĩw’a ata? Kwĩthĩwa wĩ Mũklĩsto kũtonya kũũtethya ata? Nĩ maũndũ meva waĩle kwĩyĩima? We nĩwonaa kana moathimo ala tũkwataa ũmũnthĩ, na ala twathĩtwe ĩvinda yũkĩte nũndũ wa kwĩthĩwa twĩ Aklĩsto, me ma vata mbee wa maũndũ ala twĩyĩimaa? Kwa nzĩa yĩva?” Lilikana kana waĩle kũkũlya makũlyo asu ũitumĩa ndeto syaku mwene, na kwa nzĩa ĩkwonany’a kana nũkwendeew’a nĩ mwana waku ĩndĩ ti kwĩka ũu ta wĩ mũsikalĩ. O na no mũneenee ĩandĩko ya Maliko 10:29, 30. Andũ amwe ma mũika no mende kũandĩka mawoni moo ĩũlũ wa moathimo ala makwataa nũndũ wa kwĩthĩwa me Aklĩsto na maisyoka maiandĩka maũndũ ala meyĩimaa. Masianĩsya moathimo ala makwataa na maũndũ ala meyĩimaa, no mone vala ve na thĩna na ũu ũimatetheesya mamanye ũndũ matonya kwĩka. Ethĩwa nĩtwĩmanyĩasya na andũ ĩvuku Mbivilia Ĩmanyĩasya na ĩvuku ‘Wendo wa Ngai,’ ti mbee mũno kũmanyĩsya syana sitũ? We nĩwĩkaa ũu?

¹⁷ Syana syaku o iendeee na kwĩana ikeyĩkĩa ũtwi ĩũlũ wa ũla syaĩle kũthaitha. Ndũkese kwona ta itonya kũatĩĩa mũĩkĩĩo waku oou mana. No nginya syende ũw’o kuma ngoonĩ. (Nth. 3:1, 2) Ethĩwa mwana waku nũkũemwa nĩ kwĩka ũu, tata ũmũmanyĩsye ĩngĩ maũndũ ma mũsingi ma Mbivilia. Tetheesya mwana waku kana mwĩĩtu waku asũanĩe ĩũlũ wa makũlyo ta aa: “Nĩ kyaũ kĩtumaa nĩmanya kana kwĩ Ngai? Nĩ kyaũ kĩndĩkĩĩthasya kana kwa w’o Yeova nĩwonaa nĩ wa vata? Nĩkĩ nĩĩkĩĩaa kana mĩao ya Yeova nĩyaĩle kwondũ wakwa?” Onany’a kana wĩ mũĩthi mũseo kwa kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo ĩla ũendeee kũtongoesya mwana waku kana syana syaku nĩ kana syonany’e nimwendete Yeova kuma ngoonĩ.c—Alo. 12:2.

18. Asyai matonya ata kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova, ũla nĩwe Mũĩthi Mũnene?

¹⁸ Aklĩsto onthe ma w’o nĩmendaa kũatĩĩa ngelekany’o ya ũla Mũĩthi Mũnene. (Aev. 5:1; 1 Vet. 2:25) Asyai nĩmaĩle kũmanya ũndũ syana syoo iilyĩ, na maitata ũndũ matonya nĩ kana maitongoesye ikwate moathimo ala Yeova ũtwathĩte. Kwoou, ĩka ũndũ ũtonya nĩ kana ũtongoesye syana syaku kwa kũiea kwosana na ũla w’o!