Yeova Nũtongoeasya Andũ Make Mesĩle Nzĩanĩ ya Thayũ

1, 2. (a) Nĩ kyaũ kyatangĩĩie andũ aingĩ? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.) (b) Nĩ kyaũ kĩtetheeasya andũ ma Ngai ũmũnthĩ mekale me asũvĩĩku?

NDETO ii nĩsyatangĩĩie andũ matatalĩka: “ŨNGAMA, SISYA, ĨTHUKĨĨSYE.” Ndeto isu syaandĩkĩtwe ivwaũnĩ nene myaka mbee wa 100 mĩvĩtu, na syaambĩtwe kũla kwĩ makutano ma leli na lelũ ngalĩko ya North America. Nĩkĩ ivwaũ isu syaambĩtwe? Syaambĩtwe nĩ kana ngalĩ iikese kũkĩlanĩlya leli ve ngalĩ ya mwaki yũkĩte, na iikongwa. Kũatĩĩa ndeto isu nĩkwatangĩĩie mathayũ ma andũ.

² Ve ũndũ Yeova wĩkaa mũseango vyũ kwĩ kwamba ivwaũ. We no ta wĩkaa kũũngama mbee wa andũ make akamoneleelya nzĩa ya thayũ ũtathela nĩ kana mevathane na mĩisyo. O na eka ũu, nĩwĩkaa ũndũ mũĩthi mũseo wĩkaa. Onasya malondu make nzĩa ĩla yaĩle, na aimanenga ũkanyʼo maikese kũatĩĩa tũsĩla tũte tũseo.—Soma Isaia 30:20, 21.

YEOVA ETHĨĨTWE AITONGOESYA ANDŨ MAKE KUMA TENE

3. Andũ onthe malikile mũisyonĩ wa kĩkwʼũ ata?

³ Kuma tene Yeova ethĩĩtwe ayonyʼa andũ make nzĩa na kũmatavya nesa maũndũ ala maĩlĩte kwĩka. Kwa ngelekanyʼo, Yeova nĩwatavisye nesa ala maĩ mũũndanĩ wa Eteni kĩla maaĩle kwĩka na kĩla mataaĩle kwĩka. Mĩao ĩsu yaĩ ĩtonya kũtetheesya andũ mekale tene na tene me atanu. (Mwa. 2:15-17) Keka Atamu na Eva nĩmeewie kĩla wamatavisye, mayĩthwa maaĩlikya mũisyonĩ ũla malikile wa kwĩkala na mathĩna maingĩ na ĩtina kũkwʼa mate na wĩkwatyo. Ĩndĩ vandũ va Eva eke ũndũ weeĩtwe, aatĩĩe ũtao weesilasya enengwa nĩ nyamũ ya kĩthekanĩ. Atamu nake eethukĩĩisye wasya wa mũndũ o take. Onthe mavũthisye ũtao wa Ĩthe woo, o na kau nĩwamendete. Nũndũ wa kĩtumi kyu, andũ onthe malikile mũisyonĩ wa kĩkwʼũ.

4. (a) Nĩkĩ Ngai wongeleeile andũ mĩao ĩtina wa ĩla mbua ya ĩvinda ya Noa? (b) Ĩla maũndũ mavĩndũkie nĩ kyaũ kyamanyĩkie nesa ĩũlũ wa Ngai?

⁴ Ĩvindanĩ ya Noa, Ngai nĩwanenganie mĩao nĩ kana ĩtangĩĩe andũ. Ĩtina wa ĩla mbua ya ĩvinda ya Noa, Yeova nĩwavatanie kũya nthakame. Nĩkĩ weekie ũu? Nũndũ kwaĩ moalyũku meekĩkie. Moalyũku meva? Kuma ĩvinda yĩu, Yeova nĩwanenganie mwanya wa kũya nyama, na kwoou yaĩ no nginya amanenge mĩao ĩkonetye kyu. Ameie atĩĩ: “Nyama ĩ na thayũ wayo, nĩwʼo nthakame yayo, mũtikaye.” (Mwa. 9:1-4) Maũndũ mamina kũvĩndũka kwa nzĩa ĩsu, nĩkwoonekie nesa ũndũ Ngai wonaa thayũ nũndũ ũ thayũ nĩ wake. Nũndũ nĩwe Mũmbi na nĩwe ũtũnengete thayũ, no we e weka waĩlĩte kũtũnenga mĩao ĩũlũ wa thayũ. Kwa ngelekanyʼo, nĩwaisye kana vai mũndũ wĩ na ũkũmũ wa kũaa ũla ũngĩ. Ngai onaa thayũ na nthakame syĩ ntheu, na kwoou akasilĩla onthe ala matũlaa mĩao yake ĩũlũ wa thayũ na nthakame.—Mwa. 9:5, 6.

5. Twĩĩmanyĩsya kyaũ, na nĩkĩ?

⁵ Ekai tũsisye maũndũ amwe, ala meũtwonyʼa ũndũ Ngai wĩthĩĩtwe ayonyʼa andũ make nzĩa kuma tene. Kĩla tũkwĩmanyĩsya nĩkĩũtwĩkĩa vinya tũtwʼe vyũ kũatĩĩa nzĩa ĩla Yeova ũtwonasya nũndũ nĩyo yĩtũlikya nthĩ nzaũ.

MBAĨ NZAŨ NĨYANENGIWE MĨAO MYEŨ

6. Nĩkĩ andũ ma Ngai maaĩlĩte kũatĩĩa ĩla mĩao watũmie Mose amanenge, na maaĩle kwĩthĩwa na woni wĩva?

⁶ Ĩvinda ya Mose vaĩ vata mũnene wa mĩao ya kwonyʼa andũ nesa ũndũ maaĩle kwĩkala na ũndũ maaĩle kũthaitha. Nĩkĩ? Nũndũ o na ĩvindanĩ yĩu maũndũ maĩ mavĩndũku. Nzyawa sya Yakovo syekalĩte Misili mbee wa myaka 200 isumbĩkĩtwe nĩ Amisili. Namo Amisili mathaithaa akwʼũ, matũmĩaa mĩvwʼanano, na maĩ na mĩĩkĩĩo na syĩthĩo itataĩaa Ngai. Nĩkyo kĩtumi ĩla andũ ma Ngai maumie ũkombonĩ Misili, vaumĩlile vata wa mĩao myeũ. Kuma vau andũ ma Ngai nĩmaekie kũtwʼĩka ngombo, na matwʼĩka andũ athasye maĩle kũatĩĩa ĩla Mĩao ya Yeova yĩ yoka. Mavuku amwe maasyaa kana ndeto ya Kĩevelania ĩla ĩalyũlĩtwe “mĩao” yumanĩte na ndeto ĩngĩ ĩtonya kũelewʼa ta “oneleelya, tongoesya, manyĩsya.” Kwoou Mĩao ya Mose yaĩ ta kĩsiĩĩi kĩla kyasũvĩie Aisilaeli maikavukwʼe nĩ mĩkalĩle mĩthũku na meko mathũku ma mothaithi ma mbaĩ ingĩ. Ĩla mbaĩ ya Isilaeli yethukĩĩsya Ngai, nĩwamĩathimaa. Ĩndĩ yalea kũmwĩthukĩĩsya, yakwatawa nĩ mathĩna manene mũno.—Soma Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 28:1, 2, 15.

7. (a) Elesya nĩkĩ Yeova wanengie andũ make mĩao. (b) Mĩao yatwʼĩkie mũmanyĩsya wa mbaĩ ya Isilaeli ata?

⁷ Vaĩ na vata wa mĩao nũndũ wa kĩtumi kĩngĩ. Mĩao ĩsu nĩyaeleetye ũndũ ũngĩ waĩ wĩkĩke, ũla wosanĩte na kwenda kwa Yeova. Ũndũ ũsu waĩ kũka kwa Masia, ũla nĩ Yesũ Klĩsto. Mĩao ĩsu nĩyatetheeisye Aisilaeli mamanya nesa kana mo nĩ andũ me na naĩ. O na nĩyamatetheeisye mamanya kana me na vata wa kwovowʼa na nthembo ĩte na naĩ, ĩla ĩtonya kũvwʼĩka vyũ naĩ syoo. (Aka. 3:19; Aevl. 10:1-10) Ũndũ ũngĩ ĩla Mĩao yeekaa nĩ kũsũvĩa ũko ũla wesie kumĩlya Masia, na ĩndĩ ĩla Masia wesie kumĩla nĩyatetheeisye Aisilaeli kũmũmanya. Kwa nzĩa ĩsu, ĩla Mĩao no ta yaĩ mũsũvĩi, kana “mũmanyĩsya,” ũla wamatongoesye nginya vala ve Klĩsto.—Aka. 3:23, 24.

8. Nĩkĩ twaĩle kũtongoewʼa nĩ myolooto ĩla ĩtwʼĩĩkĩte Mĩao ya Mose?

⁸ O na ithyĩ Aklĩsto no tũtetheke nĩ maũndũ ala me nthĩnĩ wa ĩla Mĩao yanengiwe mbaĩ ya Isilaeli. Kwa nzĩa yĩva? Nĩ kwa kwamba kũũngama na kũsisya myolooto ĩla ĩtwʼĩĩkĩte mĩao ĩsu. O na kau tũi ungu wa mĩao ĩsu, mingĩ yayo no tũmĩkwatye ĩtũtongoesye nesa thayũnĩ witũ kĩla mũthenya, o na no tũmĩkwatye ĩtũtongoesye ĩla tũũthaitha Ngai witũ mũtheu, Yeova. Aandĩkĩthisye mĩao ĩsu Mbivilianĩ nĩ kana tũmanyĩwʼe nĩyo, tũtongoewʼe nĩ myolooto ĩla ĩmĩtwʼĩĩkĩte, na tũyona ũseo wa kũatĩĩa mwĩkalĩle ũla waĩle Aklĩsto. Kwa ngelekanyʼo, ĩthukĩĩsye ndeto ii sya Yesũ: “Nĩmwĩwʼĩte kana nĩkwaneeniwe, Ndũkalaalae: Ĩndĩ nyie nĩngũmwĩa, kana kĩla mũndũ ũsyaasya mũndũ mũka na kũmwĩwʼĩa mũmeo nĩweka ũlaalai nake ngoonĩ yake.” Kwoou ti ũlaalai wʼoka twaĩle kwĩvathana nawʼo, ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩvathana na mĩmeo ya kwĩka ũlaalai.—Mt. 5:27, 28.

9. Maũndũ mavĩndũkie ata weethĩa Ngai no anenganaa mĩao ĩngĩ?

⁹ Ĩla Yesũ watwʼĩkie Masia, Yeova nĩwaumisye mĩao ĩngĩ myeũ na atetheesya andũ maelewe kĩeleelo kyake nesanga. Kĩtumi kya kwĩka ũu nũndũ o ta tene, maũndũ nĩmavĩndũkie ĩngĩ. Mwakanĩ wa 33 Klĩsto aminĩte kũsyawa, Yeova nĩwaekie kũathima mbaĩ ya Isilaeli na vandũ vayo ambĩĩa kũathima kĩkundi kya Kĩklĩsto.

MĨAO KWONDŨ WA MBAĨ NZAŨ YA KĨ-VEVA

10. Nĩkĩ kĩkundi kya Kĩklĩsto kyanengiwe mĩao myeũ, na yaĩ kĩvathũkanyʼo kĩva na ĩla yanengetwe Aisilaeli?

¹⁰ Ĩvindanĩ ya atũmwa, andũ ma Ngai ala matwʼĩkie Aklĩsto nĩmanengiwe mĩao myeũ ya ũthaithi na mwĩkalĩle, kana maelewʼa ũndũ maĩ matonya kũtũmĩa ĩla yaĩ vo nesanga. Athũkũmi asu meeyumĩtye mamũthũkũme Ngai maĩ manalika ũtianĩonĩ mweũ. Mĩao ya Mose yanengetwe mbaĩ ĩmwe tũ, ĩla nĩ mbaĩ ya Isilaeli. Kĩvathũkanyʼo na ũu, andũ ala matwʼĩkie Isilaeli ma kĩ-veva maumĩte mbaĩnĩ syĩ kĩvathũkanyʼo na maeetwe na mĩeele yĩ kĩvathũkanyʼo. Vate nzika, “Ngai ti mwendeesya wa andũ; ĩndĩ mbaĩnĩ syonthe ũla ũmũkĩaa we, na kwĩka ũlũngalu, nĩwĩtĩkalawa nĩwe.” (Meko 10:34, 35) Mĩao ya Mose yaandĩkĩtwe ĩvianĩ, na nĩyo yatongoesye mbaĩ ya Isilaeli ĩla yaĩ Nthĩ ya Watho. Ĩndĩ Isilaeli ma kĩ-veva maaĩle kũatĩĩa “mwĩao wa Klĩsto” ũla ũtwʼĩĩkĩtwe nĩ myolooto ĩandĩkĩtwe ngoonĩ. “Mwĩao wa Klĩsto” waĩ kwondũ wa Aklĩsto onthe o na ethĩwa me va, na waĩ ũmatethye onthe.—Aka. 6:2.

11. Nĩ maũndũ meva elĩ me nthĩnĩ wa ũla “mwĩao wa Klĩsto”?

¹¹ Isilaeli ma kĩ-veva nĩmatethekie mũno nũndũ Ngai nĩwamatongoesye aitũmĩa Mwana wake. Kavinda kanini ũla ũtianĩo mweũ ũtanambĩĩwʼa, Yesũ anenganie mĩao ĩlĩ ya vata. Mwĩao ũmwe wakonetye wĩa wa kũtavanyʼa. Nawʼo ũla ũngĩ wakonetye mwĩkalĩle wa aatĩĩi make na ũndũ maaĩle kũkua Aklĩsto ala angĩ. Mĩao ĩsu yanengiwe Aklĩsto onthe, na kwoou athaithi onthe ma wʼo ũmũnthĩ nĩmaĩle kũmĩatĩĩa, methĩwe me na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ kana nĩ wa kwĩkala kũũ nthĩ.

12. Nĩ moalyũku meva meekiwe wĩanĩ wa kũtavanyʼa?

¹² Kwasũanĩa ũla wĩa wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo Yesũ wanengie aatĩĩi make. Wĩa ũsu wesaa kũtethwʼa kĩsionĩ kĩnenange na kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo. Ata? Mbeenĩ andũ ma mbaĩ ingĩ meeyĩete kwa Aisilaeli nĩwʼo mathokawʼa mamũthũkũme Yeova. (1 Asu. 8:41-43) Ĩndĩ maũndũ nĩmavĩndũkie Yesũ amina kũnengane ũla mwĩao wĩ nthĩnĩ wa Mathayo 28:19, 20. (Soma.) Amanyĩwʼa ma Yesũ manengiwe mwĩao meewa “endai” kwa andũ onthe. Mũthenya wa Vendekosito ya mwaka wa 33, nĩkwoonekie kyeni kĩnini kana Yeova nĩwaĩ anavĩndũa nzĩa ĩla yatũmĩawa kũtavanyʼa. Endaa yu andũ kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ matavwʼe ũvoo mũseo. Veva wake mũtheu nĩwanengie Aklĩsto ta 120 ma kĩkundi kĩu kyeũ ũtonyi wa kũneena na ithyomo, maineena na Ayuti na andũ ma mbaĩ ingĩ ala malikĩte ũthaithinĩ wa Kĩyuti. (Meko 2:4-11) Ĩtina wa vau ũvoo nĩwambĩĩe kũtavwʼa Asamalia. Na mwakanĩ wa 36 Klĩsto aminĩte kũsyawa, o namo Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ mate aĩke nĩmambĩĩe kũtavwʼa ũvoo. Kwa ũkuvĩ no twasye kana kĩsio kĩla kyatavanawʼa kya Ayuti kyaĩ kĩnini ta ndia, ĩndĩ ĩla ũvoo wambĩĩe kũtavanwʼa nthĩ yonthe kyaneneva ta ũkanga.

13, 14. (a) Nĩ ũndũ wĩva wĩ nthĩnĩ wa ũla “mwĩao mweũ” Yesũ wanenganie? (b) Ngelekanyʼo ya Yesũ yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹³ Ekai yu tũneenee ũndũ twaĩle kũkua Aklĩsto ala angĩ. Yesũ nĩwanenganie “mwĩao mweũ.” (Soma Yoana 13:34, 35.) Mwĩao ũsu ndwĩkĩte o kũweta kana twaĩle kwendana tũ, ĩndĩ wonanĩtye kana twaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũkwʼa kwondũ wa ana-a-asa maitũ. Ũsu nĩ ũndũ ũtaawetwa Mĩaonĩ ya Mose.—Mt. 22:39; 1 Yoa. 3:16.

¹⁴ Yesũ nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo ĩla nzeo vyũ ũndũnĩ ũsu. Nĩweeyumĩtye vyũ kwondũ wa amanyĩwʼa make. Mũndũ wendete angĩ mũno wĩana ũu no nginya ethĩwe eyũmbanĩtye kũkwʼa kwondũ woo, na Yesũ nĩweeyũmbanĩsye kwĩka ũu. Na oou nowʼo wendaa amanyĩwʼa make methĩwe meyũmbanĩtye kwĩka kũvika o na ũmũnthĩ. Kwoou twaĩle kwĩkalaa twĩyũmbanĩtye kũkwatwa nĩ mathĩna, o na kũkwʼa kwondũ wa ana-a-asa maitũ.—1 Ath. 2:8.

MĨAO KWONDŨ WA ĨVINDA YĨĨ NA YĨLA YŨKĨTE

15, 16. Twonete moalyũku meva, na Ngai atũtongoeasya ata?

¹⁵ Yesũ nĩwĩthĩĩtwe ainenga andũ make lĩu wa kĩ-veva ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte, na mũno mũno kuma ĩla “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ” yanyuviwe. (Mt. 24:45-47) Lĩu ũsu andũ ma Ngai methĩĩtwe mainengwa nũmatetheeasya kũmanya ũndũ mekwĩka ĩla maũndũ mavĩndũka.

¹⁶ Tũtwĩe matukũ ala Mbivilia ĩmetĩte ‘mĩthenya ya mũminũkĩlyo,’ na mbee witũ kĩla tweteele nĩ thĩna mũnene ũtaaoneka o na ĩndĩĩ. (2 Tim. 3:1; Mko. 13:19) Ũndũ ũngĩ nĩ kana Satani na ndaimoni syake nĩmekiwʼe kuma ĩtunĩ nginya kũũ nthĩ, na nũndũ wa ũu kũũ nthĩ kwĩthĩĩtwe na mathĩna maingĩ vyũ. (Ũvu. 12:9, 12) Na ĩndĩ ve wĩa tũnengetwe tũũtethye ũndũ ũtaaĩsa kũtethwʼa o na ĩndĩĩ. Wĩa ũsu nĩ wa kũtavya andũ ma mbaĩ syonthe ũvoo mũseo!

17, 18. Twaĩle kwĩka ata ĩla twanengwa mĩao?

¹⁷ Ĩla tũũtavanyʼa, nĩtwaĩle kũtũmĩa syĩndũ ila tũnengetwe nĩ ũseũvyo wa Ngai. We nĩwĩthĩawa na wendi wa kwĩka ũu? Ĩla twamanyĩwʼa maũmbanonĩ ũndũ tũtonya kũtũmĩa syĩndũ isu nesa vyũ, we nũatĩĩaa ũndũ tweewa? We nĩwonaa ũsu ta Ngai ũendeee kũtũtongoesya?

¹⁸ Nĩ kana Ngai aendeee kũtũathima, nĩtwaĩle kwĩthukĩĩsya mĩao yonthe ĩla tũnengawe kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Tweethĩwa twĩ ewi oyu tũĩ tũikaemwa nĩ kũatĩĩa mĩao ĩla tũkanengwa ĩvindanĩ ya ũla “thĩna mũnene,” ĩla nthĩ ĩno nthũku ya Satani ĩkethĩwa ĩyanangwa. (Mt. 24:21) Na ĩndĩ ũu wathela, tũkanengwa mĩao ĩngĩ ĩtũtetheesye kwĩkala nthĩ nzaũ, vala Satani ũtakethĩwa vo atongoesye andũ naĩ.

19, 20. Nĩ mavuku meva makavuanwʼa, na kũkeethĩwa ata mavuanwʼa?

¹⁹ Mbaĩ ya Isilaeli nĩyanengiwe mĩao myeũ ĩvindanĩ ya Mose, na ĩtina wa ĩvinda o nakyo kĩkundi kya Kĩklĩsto nĩkyanengiwe ũla “mwĩao wa Klĩsto.” O ta ũu, Mbivilia nĩtũtavasya kana ve mavuku meũ makavuanwʼa nĩ kana tũmanye mĩao ĩla tũkaatĩĩa nthĩ nzaũ. (Soma Ũvuanʼyo 20:12.) Nĩ laisi mũno ũkethĩa mavuku asu meũ makaweta kĩla Yeova ũkenda andũ meanĩsye ĩvinda yĩu. Kwĩmanyĩsya mavuku asu kũkatetheesya andũ onthe, vamwe na ala makathayũũkwʼa, kũmanya kwenda kwa Ngai. Vate nzika, mavuku asu makatũmanyĩsya mũnango ũndũ Yeova wonaa maũndũ. Ĩvindanĩ yĩu ũmanyi ũla twĩ nawʼo na ũendeee kwongeleka wa Ndeto mbeveee ya Ngai vamwe na maũndũ ala makavuanwʼa ala mavukunĩ meũ, ikatetheesya ala makethĩwa Nthĩ Nzaũ mekalanyʼe nesa mendanĩte, manenganĩte ndaĩa, na mate kũvũthanyʼa. (Isa. 26:9) Kwavindĩĩsya ũndũ andũ makamanyĩwʼa mũno wĩana matongoewʼe nĩ Mũsumbĩ, Yesũ Klĩsto!

²⁰ Ala makaatĩĩa “maũndũ ala maandĩkĩtwe mavukunĩ asu” makakwata thayũ ũtathela. Yeova akaandĩka nthĩnĩ wa yĩla “ĩvuku ya thayũ” masyĩtwa ma ala makekala me aĩkĩĩku ĩvindanĩ ya yĩla ĩtatwa ya mũthya, na masyĩtwa asu maikavutwa. O naitũ no tũandĩkwe ĩvukunĩ yĩu! Kwoou, kĩla ĩvinda ŨNGAMA nĩ kana wĩmanyĩsye Ndeto ya Ngai, SISYA ũmĩelewe, na ĨTHUKĨĨSYE kwa kwĩtĩkĩla Ngai aũtongoesye ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ. Weeka ũu no wĩkale na wĩkwatyo wa kũvonoka ũla thĩna mũnene na wa kũtanĩa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Ngai witũ wĩ wendo na ũĩ mwingĩ, Yeova, tene na tene.—Mũta. 3:11; Alo. 11:33.