Nĩtũthangaanyʼe “Mbee Mũno”
“Nĩtũlilikananʼye ithyĩ kwa ithyĩ . . . , tũkĩtaana [kana, kũthangaanyʼa]; na mbee mũno, mũkyona mũthenya ũsu ũkĩthengeea.”—AEVL. 10:24, 25.
1. Nĩkĩ mũtũmwa Vaulo wathuthisye Aklĩsto Aevelania mathangaanyʼe “mbee mũno”?
NĨKĨ twaĩlĩte kwongelanga kĩthito kitũ kya kũthangaasya ala angĩ? Mũtũmwa Vaulo nũwetete kĩtumi valũanĩ ũla waandĩkĩie Aklĩsto Aevelania. Ameie atĩĩ: ‘Nĩtũlilikananʼye ithyĩ kwa ithyĩ kũthangaanʼya wendonĩ na mawĩanĩ maseo; tũtekũeka kũmbana kwitũ vamwe, o tondũ amwe mekaa, ĩndĩ tũkĩtaana; na mbee mũno, mũkyona mũthenya ũsu ũkĩthengeea.’ (Aevl. 10:24, 25) Myaka ĩtano ĩithela, Aklĩsto Ayuti ala matwĩe Yelusaleme nĩmamanyie “mũthenya wa Mwĩaĩi” nĩwathengeea, na nĩmoonie ũvano ũla Yesũ wamanengete akamea mawona mesemba makĩĩte maume ndũanĩ ĩsu. (Meko 2:19, 20; Luka 21:20-22) Mũthenya ũsu wa Yeova wavikie mwakanĩ wa 70 ĩla Alomi maanangie Yelusaleme.
2. Nĩkĩ twaĩle kwĩkĩa kĩthito kingangĩ kya kũthangaanyʼa?
2 Ũmũnthĩ ve maũndũ maingĩ meũtũĩkĩĩthya kana mũthenya wa Yeova, ũla nĩ “mũnene na wa kũtĩsya mũno,” nĩ mũthengeeu. (Yoe. 2:11) Mwathani Nzevania aisye atĩĩ: “Mũthenya mũnene wa Yeova wĩ vakuvĩ, wĩ vakuvĩ na nĩwĩkalaatĩte mũno.” (Nzev. 1:14) Ndeto isu nĩtũkonetye o na ũmũnthĩ. Kwoou nũndũ mũthenya wa Yeova nĩ mũthengeeu mũno, Vaulo atwĩĩte “[nĩtũthĩnĩkĩane] ithyĩ kwa ithyĩ kũthangaanʼya wendonĩ na mawĩanĩ maseo.” (Aevl. 10:24) Ũu nĩ kwasya kana nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito kingangĩ tũthĩnĩkĩe ana-a-asa maitũ nĩ kenda wĩthĩe nĩtũtonya kũmathangaasya ĩla vata waumĩla.
NAAŨ MENDAA KŨTHANGAAWʼA?
3. Mũtũmwa Vaulo aisye ata ĩũlũ wa kũthangaanyʼa? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 20.)
3 “Kĩmako ngoonĩ ya mũndũ nĩkĩminamasya; ĩndĩ ndeto nzeo nĩmĩtanasya.” (Nth. 12:25) Nĩ wʼo vyũ, vai mũndũ ũtewʼaa mũyo atavwʼa ndeto nzeo. Ithyonthe nĩtwĩthĩawa na vata wa kũthangaawʼa mavinda kwa mavinda. Vaulo oonanisye kana o na ala manengetwe kĩanda kya kũthangaasya angĩ no mendaa kũthangaawʼa. Eeie Aklĩsto ala mekalaa Lomi atĩĩ: “Nĩ na mea ma kũmwona, kana nĩmũolele mũthĩnzĩo ũmwe wa veva, nĩ kana mũlũlũmĩlwʼe; nawʼo, nĩ kana nyie vamwe nenyu tũkiakianʼye, kĩla ũmwe wa ithyĩ ũndũ wa mũĩkĩĩo wa ũla ũngĩ, wenyu na wakwa.” (Alo. 1:11, 12) Kwoou o nake Vaulo nĩwendaa kũthangaawʼa mavinda amwe, o na kũtwʼĩka nĩwathangaaisye angĩ mũno.—Soma Alomi 15:30-32.
4, 5. Naaũ tũtonya kũthangaasya ũmũnthĩ, na nĩkĩ?
4 Ala meyĩimaa maũndũ moo nĩ kana mamũthũkũme Yeova nĩmaĩle kũkathwa. Amwe moo nĩ mavainia methĩĩtwe me aĩkĩĩku. Aingĩ meyĩimĩte maũndũ maingĩ nĩ kana methĩwe matonya kũtwʼĩka mavainia. Angĩ mekĩte o tamo nĩ amisonalĩ, athũkũmi ma Mbetheli, asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko na iveti syoo, na onthe ala mathũkũmaa movisinĩ ma ũalyũli. Asu onthe nĩmeyĩimĩte maũndũ maingĩ nĩ kana matũmĩe ĩvinda yingangĩ kũmũthũkũma Yeova. Kwoou nĩtwaĩle kũmathangaasya. O namo ala mendaa mũno kũsyokea ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe ĩndĩ ũyĩthĩa maitonya, no mendaa kũthangaawʼa.
5 Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mekalĩte mate atwae kana matatwaanĩte nũndũ wa kwenda kũatĩĩa ũla mwĩao ũtwĩĩte tũtwaane o “nthĩnĩ wa Mwĩaĩi,” nĩ angĩ maĩle kũthangaawʼa. (1 Ako. 7:39) O ta ũu, aka atwae nĩmatanĩaa kũtavwʼa ndeto nzeo nĩ aũme moo. (Nth. 31:28, 31) O namo Aklĩsto ala mekalaa me aĩkĩĩku o na kũtwʼĩka nĩmeũthĩnwʼa kana nĩ awau, nĩmaĩle kũthangaawʼa. (2 Ath. 1:3-5) Yeova na Klĩsto nĩmakiakiasya Aklĩsto asu onthe aĩkĩĩku.—Soma 2 Athesalonika 2:16, 17.
ATUMĨA NĨMATATAA MŨNO MATHANGAASYE ALA ANGĨ
6. Kwosana na ĩandĩko ya Isaia 32:1, 2, atumĩa me na kĩanda kĩva?
6 Soma Isaia 32:1, 2. Yesũ Klĩsto atũmĩaa “anene me mbee ũsumbĩnĩ” nĩ kana athangaasye na aitongoesya ala matũlĩkĩte ngoo na ala mavinyĩĩwe nĩ mathĩna ĩvindanĩ yĩla me na vata. Anene asu nĩ atumĩa Aklĩsto, methĩwe nĩ ana-a-asa make etĩkĩwʼa mauta kana nĩ malondu angĩ. Ũu nĩwʼo vaĩle kwĩthĩwa vailyĩ nũndũ atumĩa mayĩthĩawa ‘mesumbĩkĩtye’ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa ana-a-asa, ĩndĩ methĩawa me “atethya” ma wĩa vamwe namo kwondũ wa ũtanu woo.—2 Ako. 1:24.
7, 8. Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva atumĩa maĩle kwĩka eka o kũthangaasya angĩ na ndeto?
7 Mũtũmwa Vaulo nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo twaĩle kũatĩĩa. Aklĩsto ala maĩ Thesalonika nĩmathĩnawʼa, na kwoou amaandĩkĩie atĩĩ: “Tũkĩmwenda na wendo mwingĩ, nĩtweewie mũyo mũno kũmũnenga inywʼĩ ti ũla ũvoo mũseo wa Ngai wʼoka, ĩndĩ o na mathayũ maitũ, nĩkwĩthĩwa mũtwʼĩkĩte endwa maitũ.”—1 Ath. 2:8.
8 Vaulo nĩwasyokie oonanyʼa kana ndeto syĩ syoka iitoetye ĩla tũkwenda kũthangaasya mũndũ. Oonanisye ũu ĩla watavisye atumĩa ma Eveso ndeto ii: “Nĩmwaĩlwe nĩ . . . kũmatethya ala onzu, na kũlilikana ndeto sya Mwĩaĩi Yesũ, ũndũ we mwene waisye, Kwĩ mũyo kũnengane kwĩ kwosa.” (Meko 20:35) Vaulo nĩweeyũmbanĩtye kũthangaasya ana-a-asa make, o na ‘kwĩnengane na kwĩnengane vyũ’ kwondũ woo. (2 Ako. 12:15) Kwoou atumĩa mayaĩle o kũthangaasya na kũkiakisya ana-a-asa moo na ndeto syĩ syoka, ĩndĩ o vamwe na ũu nĩmaĩle kwonanyʼa na meko kana nĩmeũmathĩnĩkĩa.—1 Ako. 14:3.
9. Atumĩa matonya ata kũnenga angĩ ũkanyʼo kwa nzĩa ĩtonya kũmathangaasya?
9 Atumĩa no mesaa kũnenga mũndũ ũkanyʼo ĩla meenda kũmwaka. Ĩndĩ nĩmaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ĩla yĩ Mbivilianĩ yonanĩtye ũndũ mũndũ waĩle kũnengane ũkanyʼo kwa nzĩa ĩtonya kũthangaasya ũla ũngĩ. Ngelekanyʼo nzeo mũno ũndũnĩ ũsu nĩ ĩla twatiĩwe nĩ Yesũ ĩtina wa kũkwʼa na kũthayũũka. Ĩvinda yĩu Yesũ nĩwatwie kũnenga ikundi syaĩ Asia Nini ũkanyʼo mũito. Kwasisya ũndũ weekie. Ambie kũkatha kĩkundi kya Eveso, Velikamo, na Thiatila nũndũ wa maũndũ maseo ala syeanĩĩtye, na ĩndĩ ainenga ũkanyʼo. (Ũvu. 2:1-5, 12, 13, 18, 19) Atavisye kĩkundi kĩla kyaĩ Laotisia atĩĩ: “Ala nĩmendaa, nĩnĩmakanasya na kũmakũna: ĩthĩwa na ũthangaau ĩndĩ, noialyũla ngoo.” (Ũvu. 3:19) Atumĩa nĩmaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Klĩsto ĩla meũnengane ũkanyʼo.
TI WĨA WA ATUMĨA ME OKA
Inywʼĩ asyai, nĩmũmanyĩasya syana syenyu kũthangaasya ala angĩ? (Sisya kalungu ka 10)
10. Kĩla ũmwe witũ atonya kwaka ũla ũngĩ ata?
10 Kũthangaasya ala angĩ ti wĩa wa atumĩa me oka. Vaulo athuthisye Aklĩsto onthe maneenae ndeto “nzeo sya kwaka o ũndũ vata wĩana, nĩ kana imanenge mumo” ala angĩ. (Aev. 4:29) Kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle kwĩthĩwa e metho one ũndũ ala angĩ me na “vata wĩana” wa kũthangaawʼa. Vaulo anengie Aklĩsto Aevelania ũtao ũũ: “Ũkĩlyai moko ala maleelu, na maũũ ala monzu; na seũvĩsyai nyaĩĩ syenyu nzĩa ndũngalu, nĩ kana mutha ũla ũthuaa ndũkavĩtĩthwʼe, ĩndĩ kavaa ũvowʼe.” (Aevl. 12:12, 13) Ithyonthe, o na ala anini, no twakane na ndeto sya kũthangaanyʼa.
11. Marthe atetheeiwʼe ata ĩvinda wakwʼĩte ngoo?
11 Ve mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Marthea wakwʼĩte ngoo mũno ĩvinda yĩmwe. Aandĩkie atĩĩ: “Mũthenya ũmwe ĩtina wa kũvoya nĩthangaawʼe nĩnakomanie na mwĩĩtu-a-asa mũkũũ, ũla wambonisye wendo na tei. Kĩu nokyo neewʼaa ndyenda mũno ĩvindanĩ yĩu. O na nĩwambeleisye thĩna waĩ nawʼo wailyĩ ta ũla wakwa, na neethĩa kaĩ ndyaĩ weka.” Nĩvatonyeka mwĩĩtu-a-asa ũsu mũkũũ akethĩwa ataamanya ũndũ ndeto syake syatethisye Marthe.
12, 13. Tũtonya kũtũmĩa ata ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Avilivi 2:1-4?
12 Vaulo anengie Aklĩsto onthe ala maĩ kĩkundinĩ kya Vilivi ũtao ũũ: “Ethĩwa ĩndĩ kwĩ ũtao o na wĩva nthĩnĩ wa Klĩsto, ethĩwa kwĩ ũkiakisyo o na wĩva wa wendo, ethĩwa kwĩ mũamba o na wĩva wa Veva, ethĩwa kwĩ matei mololo na kwĩwʼanĩa manee o na meva, wusũsyei ũtanu wakwa, kana mwĩthĩwe na kĩlilikano o kĩmwe, mwĩ na wendo ũmwe, mwĩ na ngoo ĩmwe, mũkĩlilikana ũndũ ũmwe; mũikeke ũndũ o na wĩva na ngananĩo kana kwĩkathĩĩa kwa mana, ĩndĩ na wĩnyivyo kĩla mũndũ namũtale ũla ũngĩ mũseo kwĩ we mwene; kĩla mũndũ wenyu ndakasũvĩe syĩndũ syake mwene, ĩndĩ kĩla ũmwe wenyu nasũvĩe syĩndũ sya ala angĩ nasyo.”—Avi. 2:1-4.
13 Nĩ wʼo ki kana ithyonthe nĩtwaĩle kũtata tũthĩnĩkĩe mavata ma ala angĩ nĩ kana tũmathangaasye. Tũtonya kwĩka ũu kwa kũmanenga “ũkiakisyo o na wĩva wa wendo,” kwĩthĩwa na “mũamba o na wĩva wa Veva” twĩ namo, na kũmonyʼa ‘matei mololo na kũmewʼĩa manee.’
MAŨNDŨ AMWE MATONYA KŨTŨTHANGAASYA
14. Nĩ ũndũ wĩva ũtonya kũthangaasya mũndũ?
14 Kwĩwʼa kana ala twatetheeisye navu ĩtina nĩmaendeee kwĩkala me aĩkĩĩku no kũtũthangaasye mũno. O nake mũtũmwa Yoana eewie oou, na nĩkyo waandĩkie: “Ndi na ũtanu ũngĩ mũnene ũvĩtũkĩte ũũ, ngĩwʼa ũvoo wa syana syakwa ũndũ iendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo.” (3 Yoa. 4) Mavainia aingĩ no makũsĩĩe kana mewʼaa mathangaawʼa mũno mamanya kana ala matetheeisye kũlika ũwʼonĩ myaka yĩ navu ĩtina no maendeee kwĩthĩwa me aĩkĩĩku, o na kana amwe moo nĩmatwʼĩkĩte mavainia. Kũlilikanyʼa vainia ũkwʼĩte ngoo maũndũ ala watanĩie kwĩka no kũmũkiakisye mũno.
15. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva tũtonya kwĩka tũkathangaasya ala maendeee kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku?
15 Asyaĩĩsya aingĩ ma mũthyũlũlũko nĩmaeleetye ũndũ mo na iveti syoo mewʼaa mathangaawʼa nĩ kũkwata kavalũa kanini ka kũmatũngĩa mũvea ĩtina wa kũthokea kĩkundi. O namo atumĩa, amisonalĩ, mavainia, na athũkũmi ma Mbetheli no matane mũno matavwʼa ndeto sya kũmatũngĩa mũvea nũndũ wa kũendeea kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku.
ŨNDŨ ITHYONTHE TŨTONYA KŨTHANGAANYʼA
16. Nĩ ũndũ wĩva o mũnini tũtonya kwĩka tũkathangaasya mũndũ ũngĩ?
16 Twĩthĩwa tũivĩtya tũkasũanĩa kana ithyĩ tũitonya kũthangaasya mũndũ aĩ nũndũ twĩ akilu. Ti maũndũ maingĩ mendekaa nĩ kana tũthangaasye mũndũ. Mavinda maingĩ wĩthĩaa kũkethya mũndũ na ũthyũ mũtanu nĩkũtoetye. Mũndũ ũsu ũngĩ akaũketheka ate mũtanu, ũmanya ve thĩna, na kwoou no ũmwĩkĩe vinya o kwa kũmwĩthukĩĩsya.—Yak. 1:19.
17. Mwana-a-asa ũmwe wa mũika atetheeiwʼe ata ĩvinda wathĩnĩkaa mũno?
17 Mwana-a-asa wa mũika wĩtawa Henri nĩwathĩnĩkie mũno ĩla andũ moo ma mũsyĩ matiie ũwʼo. Ũmwe nĩ ĩthe wake, ũla waĩ mũtumĩa wanengetwe ndaĩa. Ĩndĩ mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko nĩwasyaisye oona kana Henri e na thĩna na kwoou amwosa, amũtwaa mũkaawanĩ, amũthooea kaawa, na ĩndĩ amwĩthukĩĩsya nesa ayĩyĩelesya. Henri nĩwamanyie kana vai kĩndũ waĩ eka akamatethya masyoke ũwʼonĩ ate o kwĩyũmĩĩsya na kwĩkala e mũĩkĩĩku. Kũsoma Savuli ya 46; Nzevania 3:17; na Maliko 10:29, 30 nĩkwamũkiakĩisye mũno.
Ithyonthe no twakane na tũkathangaanyʼa (Sisya kalungu ka 18)
18. (a) Mũsumbĩ Solomoni aisye ata? (b) Mũtũmwa Vaulo awetie ũndũ wĩva ũtonya kũtũtethya?
18 Ngelekanyʼo ĩla twoona ya Marthe na ya Henri yĩtũmanyĩsya kana no tũthangaasye mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ĩla wĩ na vata wa kũkiakiwʼa. Mũsumbĩ Solomoni aisye atĩĩ: “Ndeto ĩla yaneenwa ĩvindanĩ yaĩlĩte yĩthĩawa yĩ nzeo! Ũthyũ mũtanu nĩwĩwʼĩthasya ngoo mũyo, na ũvoo mũseo nũvuũkasya mũndũ.” (Nth. 15:23, 30, The Holy Bible in Current Kikamba Language) O na ĩngĩ, kũsoma ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya kana ũvoo ũla wĩ kĩsesenĩ no kũtethye mũndũ ũkwĩwʼa aitavĩwe ngoonĩ. Na eka ũu, Vaulo oonanisye kana kwina mbathi sya Ũsumbĩ twĩ vamwe no kũtũthangaasye. Aandĩkie: “Mũimanyĩanʼya na kũtaana inywʼĩ kwa inywʼĩ na savuli na mbathi sya kũmũkumya Ngai na mbathi sya veva, mũkĩmwinĩa Ngai na mumo ngoonĩ syenyu.”—Ako. 3:16; Meko 16:25.
19. Nĩkĩ vala tũendete tũkwĩthĩwa twĩ na vata mũnene wa kũthangaanyʼa, na twaĩle kwĩka ata?
19 Kũthangaanyʼa kwĩendeea kwĩthĩwa kwĩ kwa vata o ũndũ tũkwona mũthenya wa Yeova “ũkĩthengeea.” (Aevl. 10:25) Kwoou nĩtũendeei kwĩka o ũndũ Vaulo weeie Aklĩsto ma ĩvinda yake. “Kiakianʼyai, na kĩla mũndũ akyaka ũla ũngĩ, o ũndũ mwĩkaa.”—1 Ath. 5:11.
a Masyĩtwa nĩ mavĩndũe.