We Nĩwonaa Ndaĩa sya Yeova syĩ sya Vata?

1. (a) Nĩ ndaĩa syĩva sya Yeova ũtonya kũsũanĩa? (b) Kwĩmanyĩsya ndaĩa sya Ngai kũtonya kũtũtethya ata?

ĨLA wasũanĩa ĩũlũ wa Yeova, nĩ ndaĩa syĩva syũkaa kĩlĩkonĩ kyaku? Aingĩ maitũ tũsũanĩaa ĩũlũ wa wendo, ũsili wa katĩ, ũĩ, na ũtonyi. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ Yeova e ndaĩa ingĩ mbingĩ nzeo. Ndaĩa syake nĩ mbee wa 40, na nieleetwʼe mavukunĩ maitũ. No wĩmanyĩsye maũndũ maingĩ wasoma ĩũlũ wa ndaĩa sya Yeova ĩla ũkwĩmanyĩsya Mbivilia wĩ weka kana wĩ na mũsyĩ waku. Kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa ndaĩa sya Yeova kũtonya kũtũtethya ata? Kũkatuma twona ndaĩa sya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ syĩ sya vata. O na ĩngĩ, kwona ndaĩa sya Yeova syĩ sya vata kũkatuma twĩthĩwa na wendi mwingĩ wa kũmũthengeea na kwĩthĩwa na ũnyanya vamwe nake.—Yos. 23:8; Sav. 73:28.

2. (a) Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa ũndũ kwona ũseo wa ndaĩa sya Yeova kũtonya kwongeleka. (b) Twĩneenea kyaũ?

² Kwona kĩndũ “kĩ kya vata” kwonanasya ata? Kwonanasya kwĩthĩwa wĩsĩ ũseo wakyo. Ũseo wa kĩndũ nũendeeaa kwongeleka o ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte. Kwa ngelekanyʼo, wendi witũ wa lĩu mũna nĩwongelekaa kavola kwa kavola. Ya mbee no twĩwʼe mũuke mũseo wa lĩu ũsu, tũkatava kanini tũkasama, na ĩndĩ mũthya tũyĩua ũ lĩu ne ithyĩ ene. O ta ũu, nĩtũtonya kwona ndaĩa sya Yeova syĩ sya vata ĩla twamba kũimanya nesa, twasũanĩa ũndũ Yeova ũsyonanasya, na ĩtina twaatĩĩa ngelekanyʼo yake. (Aev. 5:1) Kĩeleelo kya ĩsomo yĩĩ na ala angĩ elĩ maatĩĩe nĩ kũtũtetheesya kwona vata wa ndaĩa sya Ngai ila tũtaisũanĩaa mũno. Tũineenea kĩla ndaĩa, nĩtũũsisya maũndũ aa ĩũlũ wayo: Mũndũ wĩ na ndaĩa ĩno ethĩawa ailyĩ ata? Yeova amyonanasya ata? Na tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yake ata?

YEOVA E ŨNYANYA

3, 4. (a) Ũtonya kwasya mũndũ wĩ ũnyanya ethĩawa ailyĩ ata? (b) Yeova atũĩkĩĩthĩtye ata kana e ũnyanya?

³ Ekai tũneene ĩũlũ wa ndaĩa ĩno ya ũnyanya. Ũtonya kwasya mũndũ wĩ ũnyanya ethĩawa ailyĩ ata? No wasye, ‘Mũndũ wĩ ũnyanya ethĩawa e tei, atonya kũneenwa nake ĩvinda o na yĩva, na ĩũlũ wa ũndũ o na wĩva.’ No ũmanye ethĩwa mũndũ e ũnyanya kwa kũmwĩthukĩĩsya aineena na kwa kũsisya ũndũ ũthyũ wake ũilyĩ ĩla mũũneena.

⁴ Yeova onanasya ata kana e ũnyanya? O na kau Yeova nĩwe Mũmbi wa nthĩ yonthe na mwene vinya wʼonthe, we nũtũĩkĩĩthĩtye kana nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya mboya sitũ na kũisũngĩa. (Soma Savuli 145:18; Isaia 30:18, 19.) No tũneene na Yeova twĩ kĩla vandũ, ĩvinda o na yĩva, na no tũneene nake ĩvinda yĩasa ũndũ tũkwenda. No tũneene nake tũteũkĩa kĩndũ nũndũ nĩtwĩsĩ ndesa kũtũsiĩĩa kwĩka ũu. (Sav. 65:2; Yak. 1:5) Ũndũ Mbivilia yĩeleetye ĩũlũ wa Yeova kũtumaa tũneena nake twĩ athalĩku. Kwa ngelekanyʼo, mũandĩki wa Savuli, Ndaviti, aandĩkie kana ‘metho ma Yeova nĩmatwelekele’ na kana ‘kwʼoko kwake kwa aũme nĩkũtũtwʼĩĩkaa.’ (Sav. 34:15; 63:8) Mwathani Isaia amũelekanilye Yeova na mũĩthi ĩla waisye ũũ: “Akoombanʼya tũtena twa malondu mokonĩ make, na akatũkua na kĩthũi kyake.” (Isa. 40:11) Kwasũanĩa ũndũ ũsu! Yeova endaa twĩthĩwe twĩ vakuvĩ nake o ta katena ka ĩlondu ke kĩthũinĩ kya mũĩthi wĩ tei. Ũu nĩ kwonanyʼa kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ e ũnyanya. Tũtonya kwonanyʼa ũnyanya o ta Yeova ata?

NĨ NDAĨA YA VATA MŨNO

5. Nĩkĩ atumĩa ma kĩkundi maĩle kwĩthĩwa me na ũnyanya?

⁵ O mĩtũkĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa me kĩthito kuma kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo nthĩ yonthe nĩmanakũlilwʼe ĩkũlyo yĩĩ: “We wendete mũtumĩa wa kĩkundi ũilyĩ ata?” Aingĩ manaisye, “Aĩle kwĩthĩwa atonya kũneenwa nake ateũkĩwa.” Kwoou, o na kau kĩla Mũklĩsto nĩwaĩle kwĩthĩwa e na ũnyanya, atumĩa ma kĩkundi nĩmo mũno mũno maĩle kwonanyʼa ndaĩa ĩsu ya ũnyanya, kana kũneenwa namo mateũkĩwa. (Isa. 32:1, 2) Mwĩĩtu-a-asa ũmwe aielesya kĩla kĩtumaa ona ndaĩa ĩĩ yĩ ya vata, aisye atĩĩ: “Tũitetheka nĩ ndaĩa ila ingĩ sya mũtumĩa wa kĩkundi ethĩwa we nde ũnyanya.” We nũũkwatya kĩla mwĩĩtu-a-asa ũsu ũkũweta? Ĩndĩ nĩ kyaũ kĩla kĩtumaa mũndũ ethĩwa e na ũnyanya?

6. Mũndũ atonya kwonanyʼa ata kana e ũnyanya?

⁶ Nzĩa ĩmwe mũndũ ũtonya kwonanyʼa kana e ũnyanya nĩ kwa kũthĩnĩkĩa ala angĩ. Mũtumĩa ũla ũthĩnĩkĩaa ala angĩ nĩwĩthĩawa eyumĩtye kwondũ woo, na ana-a-asa na eĩtu-a-asa vamwe na syana nini nĩmamanyaa kana e ũnyanya. (Mko. 10:13-16) Kavĩsĩ kamwe ke na myaka 12 ketawa Carlos kaisye atĩĩ: “Ĩla noona atumĩa ma kĩkundi Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ maitheka na andũ ala angĩ na me na tei, nĩnĩwʼaa namenda.” Mũtumĩa wa kĩkundi ndaĩlĩte o kwasya kana e ũnyanya ĩndĩ aĩlĩte kwonanyʼa ũu kwa meko. (1 Yoa. 3:18) Atonya kwĩka ũu ata?

7. Nĩkĩ andũ mendaa kũneena naitũ moona twĩkĩĩte mbangyi, na tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ũndũ ũsu?

⁷ Kwasũanĩa ũndũ ũũ. Myaka mĩvũthũ mĩvĩtu, mwana-a-asa ũmwe e ndekenĩ enũkĩte aumĩte ũmbanonĩ mũnene nĩweekĩĩte mbangyi ya ũmbano ũsu. Ĩla mũthũkũmi ũmwe wa ndeke ĩsu woonie ndeto sya mbangyi ĩsu “Ufalme wa Mungu na Uje!,” eeie mwana-a-asa ũsu atĩĩ: “Ĩĩ, eka wũke, na nĩtũũneenea ũndũ ũsu mũnango.” Nĩmesie kũea ngewa, na mũthũkũmi ũsu eetĩkĩla kwosa makaseti. Aingĩ maitũ nĩtũkomanĩte na ũndũ ta ũsu. Yo nĩkĩ mbangyi ya ũmbano mũnene ĩtumaa andũ menda kũneena naitũ? Nũndũ no ta yĩthĩawa ĩkĩa andũ atĩĩ: “Ndũkakĩe, ũka ũndumũsye. Ngũlye vala nĩendete.” Mbangyi ĩtumaa andũ mamanya kana nĩtwĩyũmbanĩtye kũmaelesya ĩũlũ wa mũĩkĩĩo witũ. O ta ũu, atumĩa ma kĩkundi nĩmaĩle kwonanyʼa kana no ta mekwĩa Aklĩsto ala angĩ: “Ndũkakĩe, ũka ũndumũsye.” Matonya kwĩka ũu ata?

8. Atumĩa ma kĩkundi monanasya ata kana nĩmekwendeewʼa nĩ andũ ala angĩ, na ũu ũtethasya kĩkundi ata?

⁸ O na kau kĩla nthĩ yĩthĩawa na syĩthĩo syayo, ĩla twaneenyʼa ana-a-asa na eĩtu-a-asa twĩ atanu, na twamakethya na kwʼoko twĩwʼĩte mũyo, twĩthĩawa tũyonanyʼa kuma ngoonĩ kana nĩtũkwendeewʼa nĩmo. Nũũ ũla waĩlĩte kwambĩĩa kwĩka ũu? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩĩ ya Yesũ. Mathayo aandĩkie ũũ ĩũlũ wa ũndũ Yesũ weekie ĩla wakomanie na amanyĩwʼa make: “Yesũ ooka vala maĩ, na aneena nao.” (Mt. 28:18) O ta ũu, ũmũnthĩ atumĩa ma kĩkundi nĩmosaa ĩtambya ya mbee kũneena na ana-a-asa. Kwĩka ũu kũtonya kũtethya kĩkundi ata? Mwĩĩtu-a-asa ũmwe vainia wĩ na ũkũũ wa myaka 88 aisye atĩĩ: “Nendeaa atumĩa ma kĩkundi kũneenyʼa me atanu na kũndavya maũndũ ma kwaka ĩla twĩ Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ.” Mwĩĩtu-a-asa ũngĩ mũĩkĩĩku aisye atĩĩ: “O na kau no woneke wĩ ũndũ mũnini ĩla mũtumĩa wa kĩkundi wanthokya ũmbanonĩ e mũtanu, kwakwa nĩwʼaa wĩ ũndũ mũnene.”

MANTHA ĨVINDA ŨNEENE NA ANA-A-ASA

9, 10. (a) Yeova aiĩte ngelekanyʼo yĩva nzeo? (b) Atumĩa matonya kwonanyʼa ata kana nĩmeyũmbanĩtye kũneena na Aklĩsto ala angĩ?

⁹ Andũ mayamba kũneena naitũ ethĩwa tũyoneka. Yeova nũtwiĩe ngelekanyʼo nzeo ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Mbivilia yaĩtye kana “nde kũasa na kĩla ũmwe waitũ.” (Meko 17:27) Atumĩa monanasya kana nĩmeyũmbanĩtye kũneena na Aklĩsto ala angĩ kwa kũmantha ĩvinda nĩ kana maneene na ana-a-asa na eĩtu-a-asa onthe, methĩwe nĩ akũũ kana nĩ ma mũika. Mekaa ũu ĩtina na mbee wa maũmbano. Mwana-a-asa ũmwe vainia aisye: “Nĩwʼaa mũyo mũno ĩla mũtumĩa wa kĩkundi wangũlya ũndũ nĩendee na aimbĩthukĩĩsya.” Nake mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩthĩĩtwe aimũthũkũma Yeova vakuvĩ myaka 50 aisye: “Nĩwʼaa nĩ wa vata mũno ĩla atumĩa ma kĩkundi mamantha ĩvinda maneene nakwa ĩtina wa maũmbano.”

¹⁰ Kwa wʼo atumĩa ma kĩkundi nĩmethĩawa na maũndũ maingĩ mũno ma kwĩka. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, no nginya mamanthe ĩvinda ĩtina wa maũmbano nĩ kana maee ngewa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa.

YEOVA TI MWENDEESYA WA ANDŨ

11, 12. (a) Mũndũ ũte mwendeesya wa andũ ethĩawa ailyĩ ata? (b) Mbivilia yonanĩtye ata kana Yeova ti mwendeesya wa andũ?

¹¹ Ndaĩa ĩngĩ ya kwendeesya ya Yeova nĩ kana we ti mwendeesya wa andũ. Mũndũ ũte mwendeesya wa andũ ethĩawa ailyĩ ata? Asilaa katĩ na nde kyende. Mũndũ onanasya kana nde kyende kwĩsĩla woni wake na meko make. Nĩkĩ maũndũ asu elĩ ne ma vata? Nũndũ mũndũ eethĩwa na woni wa kana ndaĩle kwĩthĩwa na kyende, akeekaa maũndũ ate na kyende. Ndeto ya Kĩkiliki ĩla yĩalyũlĩtwe “ti mwendeesya wa andũ,” yonanasya mũndũ ũte kyende. (Meko 10:34) Kwoou, mũndũ ũilyĩ ũu ndasiasya wũmbe kana ũtonyi, ĩndĩ asiasya mwĩkalo wa mũndũ.

¹² Yeova nĩwe ngelekanyʼo ĩla nzeo vyũ ya kwĩthĩwa ate mwendeesya wa andũ. Ndeto yake yaĩtye kana we “ti mwendeesya wa andũ” na kana we ‘ndendeeasya andũ.’ (Soma Meko ma Atũmwa 10:34, 35; Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 10:17.) Ve ũndũ ũmwe weekĩkie ĩvinda ya Mose ũla ũĩkĩĩthĩtye ndeto isu.

13, 14. (a) Ala eĩtu atano ma Nzeloveati makwatiwe nĩ thĩna mwaũ? (b) Yeova oonanisye ata kana we ti mwendeesya wa andũ?

¹³ Kavinda kakuvĩ Aisilaeli matalikĩte Nthĩ ya Watho, vaĩ eĩtu atano masyaanĩwʼe na mataĩ atwae. Eĩtu asu nĩmakwatiwe nĩ thĩna mũna mũnene. Thĩna wĩva? Nĩmeesĩ kana mũsyĩ woo ũkakwata kĩtheka kĩla kyaĩ kĩaĩwe ĩthe woo, o ta mĩsyĩ ĩla ĩngĩ ya Aisilaeli. (Mot. 26:52-55) Ĩndĩ, ĩthe woo Nzeloveati wa mbaĩ ya Manase aĩ mũkwʼũ. Kwosana na kĩthĩo kyoo, ala maaĩlĩte kwĩsa kũnengwa kĩtheka kya Nzeloveati maĩ ana make, ĩndĩ asyaĩte eĩtu athei. (Mot. 26:33) Ĩkũlyo nĩ, ũu nĩ kwonanyʼa kana kĩtheka kyoo kyesaa kũnengwa andũ ma mũsyĩ na eĩtu asu maitiwa mate na ũtiĩwa?

¹⁴ Eĩtu asu me atano nĩmaendie kwona Mose na mamũkũlya: “Syĩtwa ya ĩthe waitũ yaĩlwe kũvetwa mũvĩanĩ wake nĩkĩ, nĩkwĩthĩwa ndaĩ na mwana?” Na mamwĩsũva makĩmwĩa: “Tunengei ithyĩ ngʼũndũ katĩ wa ana-a-ĩthe ma ĩthe waitũ.” We Mose nĩwamasũngĩie akĩmea, ‘Vai ũndũ ũngĩ vekwa’? Aiee, vandũ va ũu ‘nĩwamũtwaĩe Yeova ũvoo woo.’ (Mot. 27:2-5) Yeova eekie ata? Amwĩie Mose atĩĩ: “Eĩtu ma Nzeloveati nĩmeũneena wʼo: ndũtĩa ũmanenga kĩlungu kya ũtiĩwa katĩ wa ana-a-ĩthe ma ĩthe woo; na nue wĩtuma mosa ũtiĩwa wa ĩthe woo.” Yeova ndaaekela vau. Nĩwoonanisye kana vaĩ ũndũ ũngĩ vekwa, ĩla weeaĩe Mose ũũ: “Mũndũ akwʼa ate na mwana mũndũ mũũme, nĩvo ĩndĩ mũkanenga mwĩĩtu wake ũtiĩwa wake.” (Mot. 27:6-8; Yos. 17:1-6) Kuma mũthenya ũsu, aka Aisilaeli ala makwatwa nĩ thĩna ta ũsu maĩ matonya kũtetheewʼa.

15. (a) Meko ma Yeova methĩawa mailyĩ ata kwelekela andũ make, na mũno mũno ala mate na mũndũ wa kũmatethya? (b) Nĩ ngelekanyʼo ingĩ syĩva syĩ Mbivilianĩ syĩkwonanyʼa kana Yeova ti mwendeesya wa andũ?

¹⁵ Vate nzika, ũtwi ũsũ ndwaĩ na kyende o na vanini na woonanisye tei mwingĩ. Eĩtu asu atano mayaĩ na mũndũ wa kũmatethya, ĩndĩ Yeova nĩwamatethisye vate kyende o tondũ watethasya Aisilaeli ala angĩ. (Sav. 68:5) Ĩsu no ngelekanyʼo ĩmwe yĩ Mbivilianĩ katĩ wa ingĩ mbingĩ ila syonanĩtye kana Yeova ti mwendeesya wa andũ.—1 Sam. 16:1-13; Meko 10:30-35, 44-48.

NO TŨATĨĨE NGELEKANYʼO YA YEOVA

16. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twĩthĩwe tũte endeesya ma andũ o na vanini?

¹⁶ Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova ata ya kwĩthĩwa tũte endeesya ma andũ? Lilikana, nĩ kenda twĩthĩwe tũte na kyende no nginya twĩthĩwe na woni wa kana vai mũndũ waĩle kwonwʼa kyende. Nĩ wʼo kana vai ũmwe witũ wonaa ta wĩ kyende. Ĩndĩ, no nginya wĩthĩwe wĩsĩ kana ti laisi kwĩmanya ũndũ ũilyĩ. Kwoou, tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũmanye ethĩwa tũi endeesya ma andũ? Ĩla Yesũ wendie kũmanya ũndũ andũ mamwĩsĩ, akũlilye anyanyae ala wamaĩkĩĩe ũũ: “Andũ measya Mwana wa mũndũ nũũ?” (Mt. 16:13, 14) Wĩona ata ũkeka take? No ũkũlye mũnyanyau ũla wĩsĩ ndamba kũũvitha ũndũ aũtavye ethĩwa nĩwĩthĩawa wĩ mwendeesya wa andũ. Akwĩa kana nĩwĩthĩawa na ivathũkanyʼo sya mbaĩ, na kana nĩwonasya kyende athwii kana ala asomu, waĩle kwĩka ata? Mũvoye Yeova na kĩthingʼĩĩsyo ũmũtavye ũndũ ũkwĩwʼa, na ũimũkũlya aũtetheesye wĩthĩwe na woni ũla waĩle nĩ kana wĩthĩwe ũte mwendeesya wa andũ o take.—Mt. 7:7; Ako. 3:10, 11.

17. Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kwonanyʼa kana tũi endeesya ma andũ?

¹⁷ Nthĩnĩ wa kĩkundi kya Kĩklĩsto, no tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova kwa kũnenga ana-a-asa na eĩtu-a-asa onthe ndaĩa na kũmewʼĩa tei. Kwa ngelekanyʼo, twaĩle kwonyʼa ũlau Aklĩsto onthe o na vamwe na ala me na wumo wĩ kĩvathũkanyʼo na witũ, ala ngya, kana ndiwa. (Soma Akalatia 2:10; Yakovo 1:27.) O na ĩngĩ ĩla tũũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ, tũtavasya andũ onthe o na matwʼĩke maumĩte nthĩ yĩva. Nĩ ũndũ wa ũtanu ta kĩ kwĩthĩwa tũtonya kũkwata mavuku maeleetye Mbivilia nthĩnĩ wa ithyomo ta 600! Ũu wʼonthe wĩonanyʼa nesa vyũ kana tũi endeesya ma andũ.

18. Ĩtina wa kũsũanĩa ũndũ Yeova wĩ ũnyanya na ũte mwendeesya wa andũ, ũtwʼĩte kwĩka ata?

¹⁸ Ĩla twasũanĩa mũnango ĩũlũ wa ũndũ Yeova wĩ ũnyanya na ũndũ we ũte mwendeesya wa andũ, nowʼo twonaa ndaĩa isu syĩ sya vata. Na ĩndĩ, ũu nũtumaa tũtata ũndũ tũtonya tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova nthĩnĩ wa maũndũ asu ĩla twĩ na Aklĩsto ala angĩ na ĩla tũũtavanyʼa.