“Nĩtũkũthi Nenyu”

1, 2. (a) Yeova athanie ũndũ wĩva ĩũlũ wa ĩvinda yitũ? (b) Twĩneenea makũlyo meva ĩsomonĩ yĩĩ? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

YEOVA nĩwaumisye wathani ũkonetye ĩvinda yĩĩ tũtwĩe. Athanie ũũ: “Mĩthenya ĩsu kũkeethĩwa, atĩ andũ ĩkũmi, kuma ithyomonĩ syonthe sya i mbaĩ, makakwata, ĩĩ, makakwata mũthya wa ngũa ya mũndũ Mũyuti, makyasya, Nĩtũkũthi nenyu, nũndũ nĩtwĩwʼĩte kana Ngai e vamwe nenyu.” (Nzek. 8:23) O ta andũ asu ĩkũmi, Aklĩsto ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ nĩmosete ĩtambya “makakwata mũthya wa ngũa ya mũndũ Mũyuti.” Nĩmatanĩaa kũthũkũma vamwe na Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta, kana “Isilaeli ma Ngai,” nũndũ nĩmesĩ kana Yeova nũmaathimĩte.—Aka. 6:16.

² O nake Yesũ nĩwawetie ĩũlũ wa ngwatanĩo ĩla andũ ma Ngai methĩawa nayo. Awetie kana aatĩĩi make nĩ ikundi ilĩ. Kĩkundi kya mbee akĩtie “ĩĩthya ĩnini” na kya kelĩ akĩta “malondu angĩ.” Ĩndĩ aisye kana ikundi isu syelĩ ikeethĩwa “ĩĩthya yĩmwe” yĩtongoewʼe nĩ “mũĩthi ũmwe.” (Luka 12:32; Yoa. 10:16) Nĩkwĩthĩwa ikundi nĩ ilĩ, no twende kũkwata mosũngĩo ma makũlyo aa: (1) Nĩ lasima malondu angĩ mamanye masyĩtwa ma etĩkĩwʼa mauta onthe ala me kwʼo ũmũnthĩ? (2) Etĩkĩwʼa mauta maĩle kwĩkua ata? (3) We waĩle kwĩka ata wamanya Mũklĩsto wĩ kĩkundinĩ kyenyu nĩwambĩĩe kũya kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ? (4) Nĩtwaĩle kũthĩnĩka twoona ũtalo wa ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ũyongeleka? Ekai tũsũanĩe vamwe mosũngĩo ma makũlyo asu me ana.

VE VATA WA KŨMANYA MASYĨTWA MA ETĨKĨWʼA MAUTA ONTHE?

3. Nĩkĩ vaitonyeka tũkamanya nũũ ũkatalwa yĩla ĩsavunĩ ya 144,000?

³ Nĩ lasima malondu angĩ mamanye masyĩtwa ma etĩkĩwʼa mauta onthe ala me kwʼo ũmũnthĩ? Ũsũngĩo nĩ aiee. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ mũndũ akwata wĩto wa kũthi ĩtunĩ, ethĩawa eeka o kũthokwʼa ĩndĩ ũu ti kwonanyʼa kana no nginya ethi ĩtunĩ. Kĩu nĩkyo kĩtumi Satani ũkĩlasya “athani ma ũvũngũ . . . nĩ kana masye, o na anyuve, ethĩwa ũu nũtonyeka.” (Mt. 24:24) Ate o Yeova esie kũtwʼa kana Mũklĩsto mũna mwĩtĩkĩwʼa mauta nĩwaĩle kũkwata mũthĩnzĩo wake wa kũthi ĩtunĩ, vai mũndũ o na ũmwe ũtonya kũmũtwʼĩĩa. Kavinda kakuvĩ Mũklĩsto mwĩtĩkĩwʼa mauta atanamba kũkwʼa e mũĩkĩĩku, Yeova nũmũtwʼĩĩaa kũthi ĩtunĩ na aimwĩkĩa ũsiĩlo wa mũthya. Akeekana oou na ala makethĩwa thayũ kavinda kakuvĩ ‘ũla thĩna mũnene’ ũtambĩĩe. (Ũvu. 2:10; 7:3, 14) Kwoou wĩthĩwa wĩ o wĩa wa mana kwambĩĩa kũtatĩthya nũũ katĩ wa athũkũmi ma Ngai ũkatalwa yĩla ĩsavunĩ ya 144,000.^[1]

4. Ethĩwa vaitonyeka tũkamanya masyĩtwa ma Aklĩsto onthe etĩkĩwʼa mauta ala me kũũ nthĩ, vatonyeka ata ‘tũkathi namo’?

⁴ Ethĩwa vaitonyeka tũkamanya masyĩtwa ma Aklĩsto onthe etĩkĩwʼa mauta ala me kũũ nthĩ, vatonyeka ata malondu angĩ ‘makathi namo’? Kwoona ũndũ wathani wa Nzekalia waĩtye ĩũlũ wa ala andũ ĩkũmi. Waĩtye kana andũ asu ĩkũmi ‘makakwata mũthya wa ngũa ya mũndũ Mũyuti, makyasya, Nĩtũkũthi nenyu, nũndũ nĩtwĩwʼĩte kana Ngai e vamwe nenyu.’ O na kau wathani ũsu ũwetete Mũyuti ũmwe, ũsyokete ũkatũmĩa ndeto “nenyu” kwonanyʼa Mũyuti ũsu ti mũndũ ũmwe. Kwoou no nginya Mũyuti ũsu ũwetetwe ethĩwe ne kĩkundi kya andũ na ti mũndũ ũmwe! Nũndũ wa ũu vai vata wa kũmanya kĩla Mũyuti, kana kĩla mwĩtĩkĩwʼa mauta, nĩ kana tũatĩanĩe nake. Vandũ va ũu twaĩle kũmanya kana asu nĩ kĩkundi na tũimakwata mbau me kĩkundi. O na vai vandũ Maandĩko matwĩkĩaa vinya tũatĩĩe mũndũ nũndũ Yesũ nĩwe Mũtongoi witũ.—Mt. 23:10.

ETĨKĨWʼA MAUTA MAĨLE KWĨKUA ATA?

5. Nĩ ũkanyʼo wĩva etĩkĩwʼa mauta maĩle kũsũanĩa mũno, na nĩkĩ maĩlĩte kwĩka ũu?

⁵ Aklĩsto onthe ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ maĩle kũsũanĩa kwa ũito ũkanyʼo ũla ũwetetwe ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 11:27-29. (Soma.) Ĩandĩko yĩu yĩtũtetheesya kũelewa ata? Yĩtũtetheesya kũelewa kana ethĩwa Mũklĩsto mwĩtĩkĩwʼa mauta ndasũvĩĩte ngwatanĩo yake vamwe na Yeova, ethĩwa aiya kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ũndũ vataĩle. (Aevl. 6:4-6; 10:26-29) Ũkanyʼo ũsu nũtetheeasya Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta malilikane kana mayambĩte kũkwata ĩtuvi yĩla mathĩtwe. Maĩlĩte kwĩthingʼĩĩsya kũthi ‘mavikĩe ngoolu kwondũ wa mũthĩnzĩo ũla meetĩwe ĩũlũ nĩ Ngai nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.’—Avi. 3:13-16.

6. Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta maĩle kwĩkua ata?

⁶ Vaulo nĩwaveveeiwe aandĩkĩe Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ndeto ii: “Nĩngũmwĩsũva mũendae o ũndũ waĩle wĩtano ũla mweetiwe nawʼo.” Maĩlĩte kwĩka ũu ata? Vaulo aendeeie kwasya ũũ: “[Mũendae] na wĩnyivyo wʼonthe na ũuu, na wũmĩĩsyo, mũkyũmĩanĩsya inywʼĩ kwa inywʼĩ nthĩnĩ wa wendo; mũkĩthingʼĩĩsya kũsũvĩa wĩwʼano ũmwe wa Veva wovanonĩ wa mũuo.” (Aev. 4:1-3) Veva wa Yeova ũtetheeasya mũndũ ethĩwe na wĩnyivyo na ti ngathĩĩo. (Ako. 3:12) Nũndũ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta methĩawa menyivĩtye, nĩmetĩkĩlaa kana ti lasima methĩwe manengetwe veva mwingangĩ kũthonoka ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ. Mayonaa ta mesĩ maũndũ andũ angĩ matesa kũmanya kana ta mavuanĩwʼe maũndũ mana, o na maitataa kwonethya andũ kana mo nĩ ta ma vata mbee wa ala angĩ. O na mayĩsa kwĩa mũndũ nambĩĩe kũya kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ nĩkwĩthĩwa atĩ meĩsilya nĩ ta mwĩtĩkĩsye mauta. Ĩndĩ nũndũ me na wĩnyivyo, nĩmethĩawa mesĩ kana Yeova nĩwe ũnyuvaa nũũ ũkũmwĩtĩkĩsya mauta.

7, 8. Nĩ ũndũ mwaũ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta mataĩle kwĩkwatya mekwe, na nĩkĩ?

⁷ O na kau nĩ ndaĩa ya mwanya kũthi ĩtunĩ, Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta mayĩthĩawa meteele kũnengwa ndaĩa ya mwanya nĩ ala angĩ. (Aev. 1:18, 19; soma Avilivi 2:2, 3.) Veva wa Yeova wakũsĩĩie kĩla ũmwe e weka. Andũ mayaatangaasĩwa kana Mũklĩsto mũna nĩwetĩkĩwʼa mauta. Kwoou maisengʼaa moona andũ amwe mate kwĩtĩkĩla mĩtũkĩ kana mo nĩmetĩkĩwʼe mauta. Vandũ va kũsengʼa, nĩmethĩawa mesĩ kana Maandĩko nĩmatũkanĩtye tũiketĩkĩle mĩtũkĩ ĩla mũndũ wasya atĩ Ngai nũmũnyuvĩte akwatĩĩe kĩanda kĩna kya mwanya. (Ũvu. 2:2) O na ĩla makomana na mũndũ ya mbee mayendaa kũmũtavya kana mo nĩ etĩkĩwʼa mauta. Ũndũ ũngĩ nĩ kana ti laisi wĩthĩe maitavya mũndũ kana mo nĩ etĩkĩwʼa mauta nĩkwĩthĩwa mayendaa kwĩtũlya. O na mayĩkũnaa kĩthũi nũndũ wa ĩtuvi yĩla mathĩtwe.—1 Ako. 1:28, 29; soma 1 Akolintho 4:6-8.

⁸ O na ĩngĩ, Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta mayĩkuaa ta me kĩkundinĩ kya mwanya. Maimanthaa ala angĩ mekwasya me na wĩkwatyo ta ũsu woo nĩ kana methĩwe na ngwatanĩo ya mwanya kana maseũvye kĩkundi kyoo kya kwĩmanyĩsya Mbivilia. (Aka. 1:15-17) Nĩkĩ? Nũndũ kwĩka ũu nĩkũtonya kũete mũaanĩko ikundinĩ na methĩwa maileana na veva mũtheu, nũndũ veva ũetae mũuo na ngwatanĩo.—Soma Alomi 16:17, 18.

WE WAĨLE KWĨKA ATA?

9. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho ũndũ tũkwosa ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ? (Sisya ĩsandũkũ “Wendo ‘Ndwĩkaa Ũndũ Ũtaĩle.’”)

⁹ Waĩle kwosa ata Mũklĩsto ũĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ? Yesũ eeie amanyĩwʼa make atĩĩ: “Inywʼonthe mwĩ ana ma ĩthe ũmwe.” Ongeleeile kwasya atĩĩ: “O ũla ũkenenevya [akanyivwʼa]; na o ũla ũkenyivya akanenevwʼa.” (Mt. 23:8-12) Kwoou ti ũndũ waĩle kũnenevya mũndũ o na ethĩwa nĩ mwana-a-asa wa Klĩsto. O na kau Mbivilia nĩtwĩkĩaa vinya twĩyĩelekanyʼe na mũĩkĩĩo wa atumĩa Aklĩsto, vai vandũ ĩtwĩaa nĩtũnenevye mũndũ o na wĩva wĩthĩe nĩ tawe mũtongoi witũ. (Aevl. 13:7) Nĩ wʼo vyũ, Maandĩko nĩmawetete kana Aklĩsto amwe nĩmaĩle “kũnengwa ndaĩa nene.” Ĩndĩ mayaĩle kũnengwa ndaĩa ĩsu nĩkwĩthĩwa atĩ nĩ etĩkĩwʼa mauta, ĩndĩ nũndũ “masilaa nesa” na “matethasya wĩa wa ĩla ndeto na wa kũmanyĩsya.” (1 Tim. 5:17) Kwoou Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta no mewʼe mate eanĩe ethĩwa andũ angĩ makamakathaa mũno ũndũ vataĩle kana makamosaa ta ma vata mũno ũndũ vataĩle. Kũthũkya ũvoo, no tũtume wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ vinya kwa Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta kwĩkala menyivĩtye ethĩwa tũkamosaa ta ma vata mũno ũndũ vataĩle. (Alo. 12:3) Vai ũmwe witũ wenda kũlulutĩkya mwana-a-asa o na ũmwe wa Klĩsto!—Luka 17:2.

10. Ũtonya kwonanyʼa ata kana nũnengete etĩkĩwʼa mauta ndaĩa?

¹⁰ Tũtonya kwonanyʼa ata nĩtũmanengete Aklĩsto ala Yeova ũnyuvĩte kũmetĩkĩsya mauta ndaĩa ĩla ĩmaĩlĩte? Nĩ kwa kũlea kũmakũlangya tũmakũlyo ĩũlũ wa ũndũ metĩkĩwʼe mauta. Kwa kwĩka ũu nĩtwĩvathanaa na kwĩlikya maũndũnĩ matatũkonetye. (1 Ath. 4:11; 2 Ath. 3:11) Tũyaĩle kũsũanĩa kana ethĩwa mũndũ nĩ mwĩtĩkĩwʼa mauta, asyai make, mũka (mũũme), kana andũ make ma mũsyĩ o namo maĩle kwĩthĩwa me etĩkĩwʼa mauta. Ĩla Yeova ũkũnyuva ũla ũkũmwĩtĩkĩsya mauta, ndasiasya ũndũ andũ mailenyʼe. (1 Ath. 2:12) O na tũyaĩle kũtindĩa kũkũlya kĩveti kana mũũme wa mwĩtĩkĩwʼa mauta ũndũ wĩwʼaa asũanĩa kana akekala Nthĩ Nzaũ ate nake. Vandũ va kũkũlya makũlyo matonya kũũmĩsya andũ angĩ, ithyonthe nĩtwaĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova akakũnzũa ũvĩ wake na “kwĩanĩsya kwenda kwa kĩla kĩndũ kĩ thayũ.”—Sav. 145:16.

11. Twĩsũvĩanaa na mũisyo wĩva ĩla tweevathana na kĩtei kya ‘kwendeesya andũ’?

¹¹ Kũkua Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte nĩkũtũsũvĩaa tũikakwatwe nĩ mũisyo ũtonya kũtũkwata tũteũmanya. Maandĩko matwĩĩte kana “ana-a-asa ma ũvũngũ” nĩmatonya kũlika kĩkundinĩ. (Aka. 2:4, 5; 1 Yoa. 2:19) Ana-a-asa asu ma ũvũngũ nĩmatonya kũvanga kana mo nĩ etĩkĩwʼa mauta. O na eka ũu, Aklĩsto amwe etĩkĩwʼa mauta nĩmatonya kũtia ũla mũĩkĩĩo. (Mt. 25:10-12; 2 Vet. 2:20, 21) Tweesũvĩa tũikalike kĩteinĩ kya ‘kwendeesya andũ,’ tũikakuswʼa nĩ andũ ta asu tũtie ũla wʼo, o na mũĩkĩĩo witũ ndũkonza atĩ nũndũ nĩtwoona Mũklĩsto wĩ nguma kana wĩthĩĩtwe e mũĩkĩĩku kwa ĩvinda ĩasa amũtia Yeova.—Yuta 16.

NĨTWAĨLE KŨTHĨNĨKA NŨNDŨ WA ŨTALO WA ALA MAĨSAA KĨMŨTŨ NA KŨNYWʼA MBINYU?

12, 13. Nĩkĩ tũyaĩle kũthĩnĩka nũndũ wa ũtalo wa ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ?

¹² Myakanĩ ya mĩtũkĩ, ũtalo wa ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Klĩsto wĩthĩĩtwe ũyongeleka. Ĩndĩ wasianĩsya na myaka mingĩ yĩ navu ĩtina, ũtalo ũsu ũneekaa kũoleka. Kĩu nĩkyaĩle kũtuma tũthĩnĩka? Aiee. Ekai tũsũanĩe maũndũ amwe twaĩle kũlilikana.

¹³ “Mwĩaĩi [Yeova] nũmesĩ ala make.” (2 Tim. 2:19) Kĩvathũkanyʼo na Yeova, ala meũtala ala maya kĩmũtũ na manywʼa mbinyu maitonya kũmanya vyũ naaũ ala anyuve. Amwe ala matalawa mekaa o kwĩsilya mo nĩ etĩkĩwʼa mauta. O na amwe ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ĩtina nĩmesie kũeka. Namo angĩ nĩmatonya kwĩthĩwa na mathĩna ma kĩlĩko na ma ngoonĩ ala matumaa masũanĩa kana makasumbĩka vamwe na Klĩsto ĩtunĩ. Kwoou ũtalo wa ala maĩsaa kĩmũtũ na kũnywʼa mbinyu ti wʼo ũtalo wa etĩkĩwʼa mauta ala matiele kũũ nthĩ.

14. Mbivilia yaĩtye ata ĩũlũ wa ũtalo wa etĩkĩwʼa mauta ala makethĩwa matiele ĩla thĩna mũnene ũkethĩwa ũyambĩĩa?

¹⁴ Etĩkĩwʼa mauta makethĩwa kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa nthĩ ĩla Yesũ ũkoka kũmombanyʼa mathi ĩtunĩ. Mbivilia nĩwetete ĩvinda yĩu ĩkasya kana Yesũ “akatũma alaĩka make na wasya mũnene wa soo, nao makoombanʼya ala anyuve make kuma ngalĩ inya sya iseve, kuma itulunĩ sya matu kũvika itulunĩ ila ingĩ syamo.” (Mt. 24:31) Maandĩko nĩmawetie kana no etĩkĩwʼa mauta avũthũ makethĩwa matiele kũũ nthĩ ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo. (Ũvu. 12:17) Ĩndĩ Mbivilia ndĩwetete nĩmeana makethĩwa matiele ĩvinda yĩla thĩna mũnene ũkethĩwa ũyambĩĩa.

15, 16. Nĩ ũndũ mwaũ twaĩle kũmanya ĩũlũ wa ala 144,000 Yeova ũnyuvĩte?

¹⁵ Yeova nĩwe ũtusaa nĩ ĩndĩĩ ũkũnyuva Aklĩsto amwe matwʼĩke etĩkĩwʼa mauta. (Alo. 8:28-30) Yeova ambĩĩie kũnyuva etĩkĩwʼa mauta ĩtina wa Yesũ kũkwʼa na kũthayũũka, na veonekana Aklĩsto onthe ma wʼo ala maĩ ĩvindanĩ ya atũmwa maĩ etĩkĩwʼa mauta. Kuma ĩvinda yĩu ya atũmwa kũvika mwambĩĩonĩ wa ĩvinda ya mũminũkĩlyo, andũ aingĩ ala maasyaa nĩ aatĩĩi ma Klĩsto maĩ Aklĩsto ma ũvũngũ, na nĩmo Yesũ wamaelekanilye na “ĩthaaa.” Ĩndĩ o na vailyĩ oou, ĩvindanĩ yĩu Yeova nĩwaendeeie kwĩtĩkĩsya Aklĩsto amwe aĩkĩĩku mauta, na asu nĩmo Yesũ wamaelekanilye na “nganũ.” (Mt. 13:24-30) O na ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo Yeova no ũendeee kũnyuva ala makeanĩsya yĩla ĩsavu ya etĩkĩwʼa mauta 144,000.^[2] Ethĩwa Yeova akatwʼa kũnyuva amwe mũthyanĩ wa ĩvinda yĩĩ ya mũminũkĩlyo, ithyĩ twĩ aaũ twambĩĩe kwĩthĩwa na nzika ĩũlũ wa ũĩ wake? (Isa. 45:9; Nda. 4:35; soma Alomi 9:11, 16.)^[3] Twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho tũikeke ta ala athũkũmi manyungunyĩisye vwana woo ĩla moonie ũndũ weekana na ala mambĩĩe kũthũkũma saa 11.—Soma Mathayo 20:8-15.

¹⁶ Ti onthe me na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ methĩawa me amwe ma ĩla “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ.” (Mt. 24:45-47) O tondũ kweethĩawa ĩvindanĩ ya atũmwa, ũmũnthĩ Yeova na Yesũ matũmĩaa andũ avũthũ kũĩthya aingĩ. O na ĩngĩ, ĩvindanĩ ya atũmwa no Aklĩsto avũthũ etĩkĩwʼa mauta matũmĩiwe kũandĩka Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto. O ta ũu ũmũnthĩ, no Aklĩsto avũthũ etĩkĩwʼa mauta manyuvĩtwe manengane “lĩu ĩvinda yawʼo.”

17. Elesya kĩla weemanyĩsya ĩsomonĩ yĩĩ.

¹⁷ Maũndũ asu twaneenea matũmanyĩsya kyaũ? Matũmanyĩsya kana Yeova nĩwathĩte andũ mĩthĩnzĩo kũndũ kwĩlĩ. Ala maelekanĩtwʼe na ũla Mũyuti amathĩte mũthĩnzĩo wa kũthi ĩtunĩ, na ala maelekanĩtwʼe na ala andũ ĩkũmi amathĩte thayũ ĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ Yeova endaa onthe meanĩsye o maũndũ ala amwe, methĩwe me na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ kana nĩ wa kwĩkala kũũ nthĩ. No nginya onthe methĩwe na wĩnyivyo. No nginya onthe methĩwe na ngwatanĩo. No nginya ikundi isu syelĩ syĩkĩe kĩthito nĩ kana kwĩthĩwe na mũuo ikundinĩ. Kwoou o ũndũ mũthya ũthengeee, ekai ithyonthe tũtwʼe kũthũkũma twĩ ĩĩthya yĩmwe yĩtongoewʼe nĩ Klĩsto.