Nĩmeeyumisye Mo Ene na Ngenda​—Madagascar

MWĨĨTU-A-ASA wĩtawa Sylviana wĩ na myaka 27 aisye: “Anyanyawa amwe nĩmeetũmie kũndũ kwĩ na vata mũnene wa mavainia, na ĩla mangeleisye maũndũ ala moonete kũu, neewie nenda kũthi kũtanĩa kĩla matanĩĩte kũu. Ĩndĩ noonaa ndatonya kwĩtũma kũla kwĩ na vata mũnene wa atavanyʼa.”

We nĩwĩwʼaa ta Sylviana? Nĩwĩwʼaa ũyenda mũno kũthi kũtavanyʼa kũla kwĩ na vata mũnene wa atavanyʼa ma Ũsumbĩ, ĩndĩ ũisyoka kũsaanĩwʼa ethĩwa no ũvote kũthi kũu? Ethĩwa vailyĩ ũu, ndũkakwʼe ngoo. Kwĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa ngili mbingĩ maĩ na isiĩĩi syamavataa kwongelanga kĩthito kyoo, ĩndĩ Yeova amanenga vinya wa kũsinda. Ekai twone ũndũ Yeova wavingũĩe amwe nzĩa nĩ kana matonye kũtetheesya wĩa wa kũtavanyʼa kĩthamanĩ kya Madagascar, kĩla nĩkyo kya kana katĩ wa ithama ila nene ĩũlũ wa nthĩ.

Kwa kĩlungu kya myaka ĩkũmi mĩvĩtu, mbee wa atavanyʼa 70 me kĩthito na mavainia kuma nthĩ 11,a nĩmaendete kũtavanyʼa kĩsionĩ kĩĩ kĩseo mũno kya Africa na kĩ andũ aingĩ manengete Mbivilia ndaĩa. O na ve atavanyʼa aingĩ maumĩte isionĩ imwe sya Madagascar makathi isionĩ ingĩ o kĩthamanĩ kĩu nĩ kana ũvoo wa Ũsumbĩ ũnyaĩĩke nesa kĩthamanĩ kĩu. Kwaekai twone amwe moo.

MAYAATULWʼA NĨ WIA NA KŨKWʼA NGOO

Mwana-a-asa wĩtawa Louis na mũka, Perrine, me na myaka 30 na kĩndũ, na mathamĩĩe Madagascar maumĩte France. Maminĩte myaka maisũanĩa kũthi kũtavanyʼa nthĩ ĩngĩ, ĩndĩ Perrine nĩwakĩaa. Perrine easya: “Nakĩaa kũthi kũndũ ndesĩ. Na neewʼaa ndimaka mũno nasũanĩa kana nĩngũtia andũ maitũ, nĩtie kĩkundi, nyũmba yitũ, kĩsio kitũ, na tũieka kwĩka maũndũ ala tũnamanyĩĩte. No nasye kĩsiĩĩi kĩla kĩnene kyanziĩĩaa nĩ kwĩmakĩa.” Ĩndĩ tũivika mwaka wa 2012, Perrine nĩwoosie vinya, na e na Louis matwʼa kũthama. Perrine ewʼaa ata yu? Easya: “Yu no nasye kana nĩtwĩkĩĩtwe vinya mũno nũndũ wa kwona ũndũ kwʼoko kwa Yeova kwĩthĩĩtwe vamwe naitũ.” Nake Louis aĩtye, “Mwa twatanie ata ĩla twoonie andũ ĩkũmi katĩ wa ala twamanyĩasya mooka ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ ũla ithyĩ twoombanĩe ya mbee Madagascar!”

Ĩla Louis na Perrine makwatiwe nĩ mathĩna, maumisye vinya wa kũmĩĩsya va maikatie ũtavanyʼa woo? Mamwĩsũvie Yeova amanenge vinya ũsu. (Avi. 4:13) Louis easya: “Nĩtweeyoneie nesa Yeova aisũngĩa mboya sitũ na kũtũnenga ‘mũuo wa Ngai.’ Kĩu nĩkyatumie twĩthĩwa tũtonya kũsũanĩa mũno maũndũ ala twatanĩaa twĩ ũtavanyʼa. Na ĩngĩ anyanya maitũ ala maĩ mũsyĩ nĩmakothaa kũtũtũmĩa e-mail na mavalũa matwĩkĩĩte vinya.”—Avi. 4:6, 7; 2 Ako. 4:7.

Yeova nĩwaathimie Louis na Perrine mũno nũndũ wa wũmĩĩsyo woo. Louis easya: “Kwĩ Mwei wa 10, 2014, nĩtwaendie France kwondũ wa Sukulu ya Mbivilia ya Aklĩsto Matwaanĩte.b Ũsu waĩ mũthĩnzĩo wa mwanya Yeova watũnengie, na ndũkatũla.” Mamina sukulu, matanie mũno kũmanya kana metũmwa Madagascar.

“TŨKEEWʼAA MŨYO MŨNO NŨNDŨ WENYU!”

Mwana-a-asa wĩtawa Didier na mũka, Nadine, o namo maumĩte France, na mathamĩĩe Madagascar mwaka wa 2010. Ĩvinda yĩu maĩ na myaka 50 na kĩndũ. Didier easya: “Ĩla twaĩ ma mũika twaĩ mavainia, ĩndĩ tũendeangĩe twakwata syana itatũ sya kũea. Ĩla syana syeanie, nĩtwambĩĩe kũsũanĩa kũthi nthĩ ĩngĩ tũkatavanyʼe kwʼo.” Nake Nadine awetete atĩĩ: “Nambie kwĩwʼa ndekwenda kũthi nasũanĩa kana ngeethĩawa nĩ vaasa na syana syakwa. Ĩndĩ syana isu syatwĩie, ‘Mwathi kũtavanyʼa kũla kwĩ na vata mũnene wa atavanyʼa, tũkeewʼaa mũyo mũno nũndũ wenyu!’ Kĩu matũtavisye kyatumie twosa vinya na twathama. O na kau yu twĩ vaasa vyũ na syana sitũ, nĩtwĩwʼaa mũyo nũndũ no tũneenaa nasyo kĩla ĩvinda.”

Ndwaĩ ũndũ mũvũthũ kwa Didier na Nadine kwĩmanyĩsya kĩthyomo kya Malagasy. Nadine aisye ũũ athekete: “Ti ta ĩla twaĩ na myaka 20.” Kwoou nĩ kyaũ kyamatetheeisye? Mbee mambie kũlika kĩkundinĩ kya kĩthyomo kya French. Na ĩndĩ ĩla meethukisye meewʼa no mekwatane na kĩthyomo kya Malagasy, nĩmathamĩĩe kĩkundinĩ kya kĩthyomo kĩu. Nadine easya: “Tũkomanaa na andũ aingĩ mũno mekwenda kwĩmanyĩsya Mbivilia. Na kaingĩ nĩmatũtũngĩaa mũvea nũndũ wa kũmathokea. Mĩthenyanĩ ya mbee noonaa ta ngũota. Ũvainia wĩ mũyo mũno kĩsionĩ kĩĩ. Kĩla kwakya naamũka nĩthĩaa ndyasya, ‘Mwa ndikwĩwʼa mũyo! Ũmũnthĩ nĩtinda ndavanĩtye!’”

Didier athekaa mũno alilikana ĩvinda yĩla wambĩĩe kwĩmanyĩsya kĩthyomo kya Malagasy. Easya: “Nĩngũlilikana mũthenya ũmwe nakwatĩĩe kĩlungu kĩmwe kya maũmbano. Ndyaeleawa nĩ kĩla ana-a-asa na eĩtu-a-asa meũweta ĩla meũsũngĩa. Kwoou masũngĩa neekaa o kũmea, ‘Asandi.’ Mwĩĩtu-a-asa ũmwe nĩwasũngĩie na namũtũngĩa mũvea, ĩndĩ ala maĩ ĩtina wake mambonyʼa kana ũsũngĩo wake ti wa wʼo. Na kwoou nĩneetie mwana-a-asa ũmwe na mĩtũkĩ nĩ kana anengane ũsũngĩo, na nĩĩkwatya anenganie ũsũngĩo wa wʼo.”

EETĨKĨLILE EWʼĨTE MŨYO MŨNO

Kwĩ mwaka wa 2005, Thierry na mũka, Nadia, nĩmaendie ũmbanonĩ mũnene wa mĩthenya ĩtatũ na meeloela ndulama ĩla yaĩ na kyongo, “Fuatia Miradi Inayomletea Mungu Heshima.” Ndulama ĩsu yaĩ ĩũlũ wa Timotheo, na nĩyakiitie ngoo syoo mũno. O na nĩyatumie methwa na wendi mwingangĩ wa kũthamĩĩa kũla kwĩ na vata mũnene wa atavanyʼa ma Ũsumbĩ. Thierry easya: “Tũendeee kũkũnanga mbĩ ndulama yathela, neekie ngalĩko ĩla yĩ kĩveti kyakwa na nakĩkũlya, ‘Wĩona twĩthamĩĩa va?’ Kyambĩie kĩĩkũlasya ĩkũlyo o yĩu.” Mauma ũmbanonĩ ũsu nĩmambĩĩe kwĩka mĩvango nĩ kana mone ũndũ mekwĩanĩsya kĩu. Nadia aĩtye ũũ: “Twambĩĩe kũolanga syĩndũ ila twaĩ nasyo o kavola kavola mũvaka twesa kũtiwa na syĩndũ itonya kwĩanĩa o masandũkũnĩ ana!”

Mathamĩĩie Madagascar mwaka wa 2006, na mambĩĩie kũtanĩa ũtavanyʼa kuma mũthenya ũ wa mbee. Nadia aĩtye, “Andũ ala tũkomanaa namo matumaa twĩwʼa mũyo mũno.”

Ĩndĩ ĩtina wa myaka thanthatũ nĩmakwatiwe nĩ thĩna. Inyia wa Nadia, Marie-Madeleine, nĩwavalũkile atũlĩka kwʼoko na aũmĩa mũtwe. Nadia na mũũme nĩmakũlilye ndakĩtalĩ wa Marie-Madeleine ethĩwa inyia woo no aume France akoka kwĩkala namo Madagascar na eetĩkĩla. Ĩla makũlilye inyia woo kana no ende kũka ku maĩ, eetĩkĩlile ewʼĩte mũyo mũno o na kau aĩ na myaka 80 ĩvinda yĩu. Marie-Madeleine ewʼaa ata yu? Easya: “Ti laisi kũmanyĩa kwĩkala kũũ, ĩndĩ o na kau ndi na ũtonyi mwingĩ, nĩwʼaa nĩ wa vata kĩkundinĩ. Na kĩla kĩtumaa nĩwʼa mũyo mũno nĩ kana kũka kũũ nĩkũnengete syana ii syakwa mwanya wa kũendeea kũtanĩa kũtavanyʼa kĩsionĩ kĩĩ.”

“NOONIE KWʼOKO KWA YEOVA KWANDETHYA”

Riana nĩ mwana-a-asa wĩ na myaka 22, na eanĩe vandũ vetawa Alaotra Mangoro. Kĩu nĩ kĩsio kĩ ngalĩko ya wumĩlonĩ wa syũa ya Madagascar, na kĩ mũthanga mũnou mũno. Riana aĩ mũĩ e sukulu, na aĩ na mũvango wa kũatĩanĩa na kĩsomo kya ĩũlũ. Ĩndĩ ĩla wambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia nĩwavĩndũie mĩvango yake. Aĩtye atĩĩ: “Neekĩie kĩthito kingĩ mũno nĩmine sekondalĩ nĩ o mũnini na namwatha Yeova atĩĩ, ‘Navĩta mũtiani wakwa wa mũthya, nĩngwosa ũvainia.’” Riana amina sukulu ndaaũlwa nĩ kĩla wamwathie Yeova. Oosanie na mwana-a-asa ũngĩ vainia mekala ĩmwe, amantha wĩa wa masaa o manini, na ĩndĩ oosa ũvainia. Easya, “Vai ũtwi ũngĩ mũseo ta ũsu naaĩka.”

Ĩndĩ andũ ma mũsyĩ wa Riana mayamũeleawa moona atekwenda kũsembanyʼa na wĩa wĩ nguma. Aisye ũũ: “Tata, mũinae wa mũndũũme, na mũndũ mũka ũmwe mũinae wa sũsũ mambĩkĩaa vinya mũno nĩsembanyʼe na kĩsomo kya ĩũlũ. Ĩndĩ ndyendaa kũatĩanĩa na kĩndũ kĩũmbata kũkũna ũvainia.” Ĩtina wa kavinda, Riana nĩwendie mũno kũthamĩĩa vandũ ve na vata mũnenange wa atavanyʼa. Wendi ũsu waumie va? Easya: “Mũthenya ũmwe ingʼei syatũlile vala twekalaa na syambũyĩa syĩndũ mbingĩ mũno. Kĩndũ kĩu kyatumie nĩsũanĩa mũno ndeto ila Yesũ wawetie ĩũlũ wa kwĩyiĩa ‘ũthwii ĩtunĩ.’ Na kwoou natwʼa kwĩkĩa kĩthito nĩke kwĩyũmbanĩsya ũthwii wa kĩ-veva.” (Mt. 6:19, 20) Riana nĩwavangie kũthamĩĩa kĩsio kĩ ngalĩko ya ĩtheo vyũ ya Madagascar. Kĩsio kĩu waendie kĩthĩawa kĩ kyũmũ ki, na kĩ maili 800 (kĩlomita 1,300) kuma vala watwĩe. Kĩsio kĩu kĩkalaa andũ ma mbaĩ ya Antandroy. Nĩkĩ watwie kũthi kũu?

Mwei ũmwe ila ingʼei itanamba kũtũla kwoo, Riana aĩ anambĩĩa kũmanyĩsya Mbivilia aũme elĩ ma mbaĩ ĩsu ya Antandroy. Ĩtina wa kwĩmanyĩsya kĩthyomo kyoo o vanini, nĩwambĩĩe kũsũanĩa ĩũlũ wa andũ angĩ aingĩ ma mbaĩ ĩsu ala mataĩ manavikĩwa nĩ ũvoo wa Ũsumbĩ. Easya, “Namũvoyie Yeova andetheesye mũthenya ũmwe nĩtonya kũthamĩĩa kĩsionĩ kĩu kĩneenawa kĩthyomo kya Tandroy.”

Ĩndĩ Riana avika kĩsionĩ kĩu oou ambĩanĩisye na thĩna. Amanthie wĩa waa. Mũndũ ũmwe amũkũlilye, “Ũkie kũũ kĩ?” Na ĩndĩ amwĩa, “Andũ ala meũmantha wĩa kũũ maendaa ku umie!” Ĩtina wa syumwa ilĩ nĩwakwatie savalĩ athi ũmbanonĩ mũnene wa mĩthenya ĩtatũ. Aithi ũmbanonĩ ũsu nĩ ta watiĩtwe ate na silingi ngusunĩ na ndeesĩ eĩka ata. Mũthenyanĩ wa mũthya wa ũmbano ũsu, Riana eewie mwana-a-asa ũmwe amwĩkĩa kĩndũ ngusunĩ ya ĩkoti. Asisya eethĩie nĩ kavunda ka mbesa itoetye kũmũĩvĩa tikiti wa kũsyoka Antandroy na kũvingũa kaviasala ka kũta yogurt. Riana easya: “Noonie kwʼoko kwa Yeova kwandethya o ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte. Yu naĩ ndonya kũendeea kũtetheesya ala mataĩ manakwata mwanya wa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova!” Na eka ũu vaĩ na wĩa mwingĩ mũno wa kũtethwʼa kĩkundinĩ. Riana ongelete kwasya: “Naumya ũvoo wa andũ onthe nakĩlaa kyumwa kĩmwe na kĩla kĩatĩĩe ngĩnengwa ũngĩ. Noonaa Yeova aendeee kũmanyĩsya aitũmĩa ũseũvyo wake.” O na ũmũnthĩ Riana no ũendeee kũneena na andũ ma kĩthyomo kya Tandroy ala mekwenda kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova nĩ kana amatavye ũvoo wa Ũsumbĩ.

‘AKEEATHIMA NTHĨNĨ WA NGAI WA WʼO’

Yeova atũĩkĩĩthĩtye kana “ũla wĩĩathimaa mwene kũũ nthĩ akeeathimaa nthĩnĩ wa Ngai wa wʼo.” (Isa. 65:16) Tweekĩa kĩthito tũsinde isiĩĩi ila iũtũvata kwongelanga kĩthito kitũ kya kũtavanyʼa, tũilea kwona Yeova aitũathima. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya ũla mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Sylviana ũwetiwe mwambĩĩonĩ wa ngewa ĩno. Ethĩwa nũũlilikana, aisye kana oonaa atatonya kwĩtũma kũndũ kwĩ na vata mũnene wa atavanyʼa. Nĩkĩ woonaa ũu? Easya: “Kũũ kwakwa kwa aka nĩ kũkuvĩ kwĩ kũla kwa aũme na inzi ta itatũ na nusu (sendimita 9). Kwondũ wa ũu nĩkinyaa ndithua na nĩnoaa mĩtũkĩ.”

Ĩndĩ o na Sylviana ailyĩ oou, mwakanĩ wa 2014 oosanie na mwĩĩtu-a-asa wa mũika na vainia kĩkundinĩ kyoo wĩtawa Sylvie Ann, na mathamĩĩa ndũanĩ nini yĩ maili 53 (kĩlomita 85) kuma ndũanĩ yoo. Kĩsiĩĩi kĩla waĩ nakyo kĩyaamũvata kwĩanĩsya kĩla weewʼaa ayenda mũno kwĩanĩsya, na nũndũ wa ũu akwatĩte moathimo maingĩ mũno! Easya, “Ĩtina wa kũtavanyʼa kĩsionĩ kĩĩ mwaka ũmwe, kĩveti kĩmwe kya mũika neemanyĩasya nakyo kĩtawa Doratine nĩkyavatisĩwe ũmbanonĩ ũla tweekie wa mũthyũlũlũko.”

“NGAKŨTETHYA”

Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala twaneenea nĩmoonanyʼa ũndũ me mũĩkĩĩo ũlũmĩte, na maelesyo moo matũĩkĩĩthya kana ĩla twasinda isiĩĩi ila twĩ nasyo nĩ kana twongelange kĩthito kitũ kya kũtavanyʼa, nĩtwĩyoneaa nesa vyũ ũwʼo wa watho ũũ Yeova wanengie athũkũmi make: “Ngakwĩkĩa vinya; ĩĩ, ngakũtethya.” (Isa. 41:10) Kĩu nakyo kĩtumaa ngwatanĩo yitũ na Yeova ĩlũlũmĩla. Na ĩngĩ, kwĩyumya ithyĩ ene na ngenda tũtetheesye wĩa wa kũtavanyʼa kĩsionĩ kĩla tũĩ kana nthĩ ĩngĩ, kũtũmbanasya kwondũ wa mawĩa ala tũkatethya tũimũthũkũma Ngai nthĩ nzaũ. No tondũ ũla mwana-a-asa wĩtawa Didier ũwetiwe mwambĩĩonĩ waisye, “Ĩla wathi kũtetheesya kũla kwĩ na vata mũnene wa atavanyʼa, wĩthĩawa ũyĩyũmbanyʼa kwondũ wa wĩa ũla wĩ mbee witũ!” Ekai twose ĩtambya mĩtũkĩ twĩyumye tũtetheesye wĩanĩ ũũ ũũtũmbanyʼa kwondũ wa ĩvinda yũkĩte!