Kũthokanyʼa Nĩ kwa Vata na Nĩkũtanĩthasya!

1. Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa makwatiwe nĩ mathĩna meva?

ĨVINDA yĩmwe katĩ katĩ wa mwaka wa 62 na 64, mũtũmwa Vetelo nĩwaandĩkĩie ala maĩ “Ũnyaĩĩkyonĩ, matwĩe ũeninĩ nthĩ sya Vondo, Kalatia, Kavatosia, Asĩa, na Vithinia.” (1 Vet. 1:1) Ikundi isu syaĩ Asia Nini syaĩ na andũ ma kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo na nĩsyendaa kwĩkĩwa vinya na kũnengwa ũtao. Kĩtumi nũndũ Aklĩsto asu nĩmavĩngawa mũno na makaneenewa naĩ. Mbivilia yaĩtye kana makwatĩtwe nĩ “ũtatwa ũilyĩ ta mwaki.” Na matwĩe ĩvindanĩ ya vata mũno. Vetelo aandĩkie atĩĩ: “Mũminũkĩlyo wa maũndũ onthe nĩ mũthengeeu.” Yelusaleme yatielye myaka ĩtavika ĩkũmi yanangwe. Nĩ kyaũ kyesaa kũtetheesya Aklĩsto kĩla vandũ momĩanĩsye na ĩvinda yĩu yetete ũu?—1 Vet. 4:4, 7, 12.

2, 3. Nĩkĩ Vetelo weekĩie ana-a-asa make vinya mathokanasye? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

² Ũndũ ũmwe Vetelo watavisye ana-a-asa make nĩ atĩĩ: “Mũkĩthokanʼya ene kwa ene.” (1 Vet. 4:9) Kĩthyomonĩ kya Kĩkiliki ndeto “kũthokanyʼa” yonanasya “kwenda kana kwĩka nesa mũndũ ũtamwĩsĩ.” Ĩndĩ sisya wone kana Vetelo eekĩie vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa mathokanyʼe “ene kwa ene” o na kũtwĩka nĩmeesene na nĩmeekaa maũndũ ĩmwe. Kwoou kũthokanyʼa kwesaa kũmatethya ata?

³ Kwesaa kũmatetheesya mekale mendene. Kwasũanĩa kĩndũ waaĩka we mwene. Ve ĩvinda waathokwʼa nĩ mũndũ kwake? Tyo nginya wĩthĩwe ũtanaa walilikana mũthenya ũsu? Nao ĩla wathokisye amwe kuma kĩkundinĩ kyenyu, tyo weewie ndũũ yenyu yakamĩĩa? Ĩla twathokya ana-a-asa na eĩtu-a-asa kwitũ, tũmamanyaa nesa kwĩ ũndũ tũtonya kũmamanya twĩ maũndũnĩ angĩ. O ũndũ mathĩna maendeee kwingĩva, nowʼo Aklĩsto ala maĩ kwʼo ĩvindanĩ ya Vetelo maaĩlĩte kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yoo mũnango. Ũu nowʼo Aklĩsto ‘mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo’ maĩle kwĩka.—2 Tim. 3:1.

4. Twĩneenea makũlyo meva ĩsomonĩ yĩĩ?

⁴ Twĩthĩawa na myanya yĩva mĩseo ya kũthokanyʼa “ene kwa ene”? Tũtonya kwĩka ata tũiketĩkĩle kĩndũ o na kĩmwe kĩtũsiĩĩe kũthokya aeni? Na twaĩle kwĩka ata twathokwʼa?

MYANYA MĨSEO YA KŨTHOKANYʼA

5. Tũtonya kũthokanyʼa ata maũmbanonĩ maitũ ma Kĩklĩsto?

⁵ Maũmbanonĩ: Nĩtũthokasya onthe ala mooka maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto o tondũ ithyĩ ene tũthoketwʼe tũtanĩe kyaũya kya kĩ-veva kĩla twĩthĩawa nakyo. Ithyonthe twĩthĩawa tũthoketwʼe nĩ Yeova na ũseũvyo wake. (Alo. 15:7) Kwoou ĩla andũ eũ mooka maũmbanonĩ, o naitũ twĩthĩawa twakwata mwanya wa kũmathokya. Wĩona ata ũkamathokya o na ethĩwa mailyĩ ata kana mekĩĩte ngũa ata? (Yak. 2:1-4) Na ethĩwa ve mũeni ũkwona ailyĩ ta wĩ weka, no ũmũkũlye ekale vakuvĩ naku? Mũeni ũsu nũtonya kũtana mũno wamũtetheesya kũelewa kĩla kĩendeee, kana wamũtetheesya kũvua maandĩko ala meũsomwa. Ĩsu nĩ nzĩa nzeo mũno ya kwonanyʼa kana ‘nũthokasya aeni na ũlau.’—Alo. 12:13.

6. Naaũ ma mbee twaĩle kũthokya kwitũ?

⁶ Kũthokya angĩ mũĩsanĩe kana mũtanĩe maũndũ angĩ: Ĩvindanĩ ya tene, andũ nĩmakothaa kũthokanyʼa kwoo maĩsanĩe lĩu. (Mwa. 18:1-8; Asi. 13:15; Luka 24:28-30) Mũndũ eeka ũu oonanasya nũkwenda mũtume ndũũ na mũyĩkala na mũuo. Naaũ ma mbee twaĩle kũthokya kwitũ? Twaĩle kwambĩĩa na ala me vakuvĩ naitũ, namo nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me kĩkundinĩ kitũ. Na kĩtumi nũndũ ĩla kwĩ mathĩna no ithyĩ twĩtĩkanaa mbu. Kwoou twĩ na vata wa kũtuma ndũũ namo, na kwĩkalanasya namo nesa ĩvinda yonthe. Nũndũ wa kĩtumi kĩu, mwakanĩ wa 2011 Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyavĩndũie masaa ala Mbetheli ya Amelika yeethĩawa na Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya. Mambĩĩe kwĩkaa saa 12:15 ĩ ya wĩoo vandũ va saa 12:45 sya ĩ ya wĩoo. Nĩkĩ? Meeiwe ũalyũku ũsu wĩkiwe nĩ kana wĩthĩe ala me Mbetheli no makwate mwanya mwingangĩ wa kũthokanyʼa ũmbano ũsu wathela. Tũendeangĩe movisi angĩ ma ũvonge nĩmeekie oou. Ũalyũku ũsu ũtumĩte ala me Mbetheli makwata mwanya mũseo wa kũmanyana nesa.

7, 8. Tũtonya kũthokya ata ana-a-asa ala matũmwa kĩkundinĩ kitũ?

⁷ Ĩla ana-a-asa angĩ mooka kumya ũvoo kĩkundinĩ kitũ, ĩla twathokewa nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko, kana twatũmĩwa mwana-a-asa nĩ ovisi wa ũvonge, twĩthĩawa twakwata mwanya wa kũthokanyʼa. (Soma 3 Yoana 5-8.) Ũndũ ũmwe mũseo tũtonya kwĩka nĩ kũmathokya kwitũ tũĩsanĩe namo kana tũtanĩe maũndũ angĩ. We no wĩke ũu?

⁸ Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Amelika easya: “Kwa ĩvinda ya myaka mingĩ, nĩ na mũemewa twĩthĩĩtwe tũyĩkĩa kĩthito nĩ kana ĩla twathokewa nĩ ana-a-asa kĩkundinĩ kitũ tũmathokye mũsyĩ kwitũ vamwe na iveti syoo. Kĩla ĩvinda nĩtwatanĩaa kwĩthĩwa vamwe namo, na mũno mũno nũndũ nĩtwaakĩkaa kĩ-veva. Tũi ĩvinda twaaĩlila.”

9, 10. (a) Naaũ matonya kwĩthĩwa na vata wa kũmanthĩwa ũkomo? (b) Ala mate na nyũmba nene nĩmatonya kũthokanyʼa? Nengane ngelekanyʼo.

⁹ Aeni ala matonya kwĩkalanga: Tene andũ nĩmakothaa kũthokya aeni mamaĩkĩĩe makomele kwoo. (Yovu 31:32; Vilemona 22) O na ũmũnthĩ nĩvatonya kumĩla vata wa kũthokya aeni ta asu. Kwa ngelekanyʼo, mavinda maingĩ asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko nĩmendaa vandũ va kũkoma mathokea kĩkundi. O namo ala me sukulunĩ ila ivangĩtwe nĩ ũseũvyo na ala matũmĩtwe kũtetheesya myako nĩmatonya kwĩthĩwa na vata wa kũmanthĩwa ũkomo. Namo angĩ no makwatwe nĩ vata ta ũsu ĩla mĩisyo yooka na yaananga nyũmba syoo. Methĩawa maĩle kũmanthĩwa ũkomo nginya ĩla nyũmba syoo ikaseũvwʼa ĩngĩ. Tũyaĩle kũsũanĩa atĩ ala me nyũmba nzeo no mo maĩle kũmatethya, nũndũ matonya kwĩthĩwa nemo matindĩaa kũthokya andũ mekale kwoo ĩla vaumĩla vata. We no wĩyumye ũkamathokya kwaku o na ethĩwa ndwĩ syĩndũ mbingĩ?

¹⁰ Ve mwana-a-asa wĩkalaa South Korea ũlilikanaa ũndũ wathokisye amwe mookĩte sukulu. Aandĩkie atĩĩ: “Mbeenĩ nĩnakĩaa nũndũ no ĩndĩ twaĩ tũnatwaana na kasũmba kaitũ kaĩ o kanini. Ĩndĩ nĩtwatanĩie mũno kũmathokya. Nũndũ no ĩndĩ twaĩ tũnatwaana, kĩu nĩkyatũtetheeisye kwona ũndũ andũ matwaanĩte matonya kwĩkala me atanu matwʼa kũmũthũkũma Yeova na kwĩanĩsya maũndũ ma kĩ-veva me vamwe.”

11. Nĩkĩ twaĩle kũthokya ala mathamĩĩe kĩkundinĩ kitũ?

¹¹ Ala mathamĩĩe kĩkundinĩ kyenyu: Mũndũ ũmwe ũmwe kana mũndũ na mũsyĩ wake nĩmatonya kũthamĩĩa kĩkundinĩ kyenyu. Amwe nĩmatonya kwĩthĩwa mokĩte nĩ kana matetheesye kĩkundi kyenyu. O na nĩmatonya kwĩthĩwa ne mavainia matũmĩtwe kĩkundinĩ kyenyu. Onthe asu ve ũalyũku mũna mekĩte. Kwa ngelekanyʼo, mathamĩĩe kũndũ kũte andũ moo, me kĩkundinĩ mataamanyĩa, o na no kwĩthĩwa me kũndũ kũtaneenawa kĩthyomo kyoo kana kwĩ syĩthĩo syĩ kĩvathũkanyʼo. Kũmathokya mũĩsanĩe, mũtanĩe maũndũ angĩ, kana o mũthi mũkatembee vandũ no kũmatethye kũkwata anyanya eũ na maimanyĩa kũu maĩ.

12. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa kana ti lasima twĩke maũndũ manene mũno nĩ kana tũthokanyʼe.

¹² Ti lasima twĩke maũndũ manene mũno ĩla twathokya andũ. (Soma Luka 10:41, 42.) Mwana-a-asa ũmwe nũlilikanaa ũndũ weekĩkie mayambĩĩa wĩa woo wa ũmisonalĩ. Easya: “Ĩvinda yĩu twaĩ o ma mũika, tũyeesĩ maũndũ maingĩ, na tweewʼaa tũyenda mũno kwona andũ ma mũsyĩ. Mũthenya ũmwe ĩ ya wĩoo kĩveti kyakwa kyeewʼaa kĩkosete mũno andũ ma mũsyĩ. Nĩnatatie kũkĩkĩa vinya, ĩndĩ weethĩa nĩ ta ngũtethya wĩa wa mana. Ĩndĩ tũivika saa 1:30 wĩoo tweewie mũomo wakũnangwa. Twaũvingũa oou, twakomanie na mũmanyĩwʼa ũmwe wa Mbivilia akwete masungwa atatũ. Ookĩte kũthokya amisonalĩ ala weewʼĩte nĩmokie. Twamwĩie nalike na twamũnenga kĩwʼũ kya ũnywʼa. Ĩtina wa vau nĩtwauwie kyai na twakoloka kyokoleti kĩvyũ. Tũyaĩ tũneemanyĩsya Kĩswaili, nake ndeesĩ Kĩsũngũ. Ĩndĩ ũndũ ũsu watumie twambĩĩa kũtuma ndũũ nene mũno na ana-a-asa ma kũu twatũmĩtwe.”

NDŨKAEKE KĨNDŨ O NA KĨMWE KĨŨSIĨĨE KŨTHOKYA AENI

13. Tũtethekaa ata twathokya ala angĩ kwitũ?

¹³ Waaĩsa kwĩwʼa ũiemwa nĩ kũthokya aeni? Ethĩwa nĩ wʼo, nĩwakosie mwanya mũseo wa kũtanĩa kĩtindo kĩseo na wa kũtuma ndũũ na andũ mũtakamenana tene na tene. Wenda ndũkese kwĩwʼa andũ ta mataũnganaa naku, ũndũ ũmwe mũseo ũtonya kwĩka nĩ kũthokanyʼa. Ĩndĩ no wĩkũlye-ĩ, ‘Mũndũ atonya kũemwa nĩ kũthokya andũ kwake ata?’ Ve itumi iana ũna.

14. Tũtonya kwĩka ata ethĩwa twĩwʼaa tũnoete mũno na tũte na ĩvinda tũthokya andũ kana tũkathi kwoo matũthokya?

¹⁴ Kwĩwʼa ũte na ĩvinda na wĩ na mĩnoo mingĩ: Athũkũmi ma Yeova methĩawa makwatene mũno na me na mawĩa maingĩ maĩle kũtethya. Amwe moo nĩmatonya kwĩwʼa mate na ĩvinda na manoete mũno ũkethĩa meĩwʼa matathokya mũndũ. Ethĩwa nĩwĩthĩawa na thĩna ũsu nĩwaĩle kũsisya ũndũ mĩvango yaku ĩilyĩ. Vo ve moalyũku ũtonya kwĩka nĩ kana ũolange mĩnoo na ũikwata ĩvinda ũthokya andũ kana ũkathi kwoo maũthokya? Maandĩko matũthuthĩtye tũthokasye aeni. (Aevl. 13:2) Ti ũthũku kũmantha ĩvinda ya kwĩka ũu nũndũ kĩu nĩkyo kyaĩle. Ĩndĩ nĩ kana wĩanĩsye kĩu, no nginya wĩthĩwe wĩyũmbanĩtye kũtũmĩa ĩvinda ĩnini maũndũnĩ amwe mate ma lasima.

15. Nĩkĩ andũ amwe mewʼaa maiemwa nĩ kũthokya aeni?

¹⁵ Kwona ta ũtesa kũthokya andũ nesa: Waaĩsa kwenda kũthokya andũ ĩndĩ ũkona ta ũtatonya kũmathokya nesa? Nũtonya kwĩthĩwa wĩ nthoni na ũkethĩwa wonaa nĩmũkwaĩwa nĩ ngewa sya kũea, kana ũkona aeni ta matetanĩa kwĩthĩwa naku. O na ĩngĩ noĩthwa ũte mbesa mbingĩ na wonaa ũtesa kũathĩsya andũ syĩndũ nzeo ta ila maathĩawʼa nĩ ala angĩ kĩkundinĩ. Ĩndĩ lilikana kana mũsyĩ mũseo ti nginya wĩthĩwe wĩ mũnene na wĩ syĩndũ mbingĩ, ĩndĩ nĩ ũla wĩ na andũ atheu, mavangĩte syĩndũ syoo nesa, na meũtuma aeni mewʼa me eanĩe.

16, 17. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtethya tũikathĩnĩke mũno ĩla twasũanĩa kũthokya aeni?

¹⁶ Tuuwe wĩ weka wĩwʼaa ũiemwa nĩ kũthokya aeni. Mũtumĩa ũmwe wĩkalaa Britain aĩtye atĩĩ: “Mũndũ no wĩwʼaa aitelemanga ĩla ũkwĩyũmbanyʼa kũthokya aeni. Ĩndĩ ĩtina mũndũ nũathimĩkaa mũno na akewʼa e mwĩanĩe o tondũ wĩwʼaa ayĩka maũndũ angĩ makonanĩtye na ũthũkũmi wa Yeova. Nĩnĩtanĩĩte kwĩkala nthĩ na aeni tũkunde kaawa na tũyĩka o kũea ngewa.” Lilikanaa kana kwonyʼa aeni kana nũkwendeewʼa nĩmo nĩkũtethasya mũno. (Avi. 2:4) Andũ aingĩ nĩmendete kũelesya maũndũ ala meyoneete. Na ĩla andũ me vamwe maiea ngewa yĩthĩawa ne ĩvinda ĩseo mũno ya kwĩthukĩĩsya angĩ maielesya maũndũ ala meyoneete. Nake mũtumĩa ũngĩ aandĩkie atĩĩ: “Ĩla anyanyawa ala me kĩkundinĩ kitũ mooka kwakwa nĩnĩmaeleawa nesanga, na nĩthĩawa na ĩvinda ya kũmamanya, na mũno mũno kũmanya ũndũ makwatie ũwʼo.” Kwendeewʼa nĩ ala angĩ nĩkũtumaa mũtanĩa kwĩthĩwa vamwe.

¹⁷ Mwĩĩtu-a-asa ũmwe vainia wakothaa kũthokya amanyĩwʼa mokĩte sukulu aisye atĩĩ: “Mbeenĩ neewʼaa wia nũndũ nyũmba yakwa no nini na syĩndũ ila naĩ nasyo naikwatie syĩ ndũmĩku. Ĩndĩ mũka wa mwalimũ ũmwe wa sukulu isu nĩwambĩkĩie vinya mũno. Aisye kana ĩla we na mũũme me wĩanĩ wa kũthyũlũlũka matanĩaa mũno syumwa ila mekalanyʼa na mũndũ wa kĩ-veva o na kũtwʼĩka nũtonya kwĩthĩwa ate na syĩndũ mbingĩ, nũndũ o tamo, mũndũ ta ũsu ethĩawa atũngĩte kĩlĩko kyake ũthũkũminĩ wa Yeova na ndakũlanasya mũno na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Kĩu kyandilikanilye kĩĩ Mami watindĩaa kũtũtavya twĩ syana: ‘Kavaa kũya nyũnyi, vala ve wendo.’” (Nth. 15:17) Wathokya aeni nũndũ nũmendete, ndũkethĩawa na vata wa kũthĩnĩka.

18, 19. Kũthokya ala tũtonya kwĩthĩwa twĩwʼaa ta tũtakwatĩanĩaa namo kũtonya kũtũtetheesya ata twĩthĩwe na woni ũla waĩle?

¹⁸ Ũndũ wonaa ala angĩ: Ve mũndũ kĩkundinĩ kyenyu wĩwʼaa mũteũkwatĩanĩa? Ũkethĩwa wonaa mũndũ ũsu ta mũtesa kwĩwʼana, nũtonya kwĩkala ĩvinda ĩasa mũno wĩ na woni ũsu ethĩwa ndwĩosa ĩtambya yĩtonya kũũtetheesya ũeke kwĩwʼa ũu. O na kau no kwĩthĩwa wendaa kũmũthokya, no ũemwe nĩ kwĩka ũu ethĩwa mũikwĩwʼana. O na ingĩ noĩthwa wavĩtĩiwʼe nĩ mũndũ tene, na wĩwʼaa ũiemwa nĩ kũmũekea.

¹⁹ Mbivilia nĩtwonetye ũndũ tũtonya kwĩwʼana na amaitha maitũ. Ĩtwĩkĩĩte vinya tũmathokasye. (Soma Nthimo 25:21, 22.) Kũthokya mũndũ nĩkũtumaa kĩmena kĩoleka na kũituma wololosya ngoo. Kwĩka ũu nĩkũtonya kũtũtetheesya twone nguma nzeo sya mũndũ ũsu o ta ila Yeova woonie ĩla wamũkusisye amũete ũwʼonĩ. (Yoa. 6:44) Kwoou twathokya mũndũ nũndũ wa wendo o na kũtwʼĩka ndeũtaĩaa kana nĩtũmũthokya, nĩvatonyeka tũkatuma ndũũ nake ĩngĩ. Ũtonya kũĩkĩĩthya ata kana wendo nĩwʼo ũũtuma ũmũthokya? Ũndũ ũmwe ũtonya kwĩka nĩ kũatĩĩa ũtao ũla wĩ nthĩnĩ wa Avilivi 2:3, ũla waĩtye: “Na wĩnyivyo kĩla mũndũ namũtale ũla ũngĩ mũseo kwĩ we mwene.” Kũsisya ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala angĩ me na nguma nzeo kwĩ ithyĩ no kũtũtetheesye tũmende mũnango, na kũituma tũmathokya na ngoo ĩmwe twĩ na kĩeleelo kya kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yitũ namo. Kwa ngelekanyʼo, nĩmatonya kwĩthĩwa me na mũĩkĩĩo kũte ithyĩ, momĩĩsye maũndũ maingĩ kwĩ ithyĩ, me ũkũmbaũ mwingĩ, kana o me na nguma ingĩ nzeango.

WAĨLE KWĨKA ATA WATHOKWʼA?

20. Nĩkĩ twaĩle kũnenga ndaĩa ũla watũthokya, na tũtonya kwĩka ũu ata?

²⁰ Mũandĩki wa Savuli, Ndaviti, akũlilye: “Yeova, nũũ ũla wĩĩkalaa wĩkalonĩ waku?” (Sav. 15:1) Amina kũkũlya ĩkũlyo yĩu asyokie aelesya nguma ila Ngai wendaa aeni make methĩwe nasyo. Nguma ĩmwe wawetie nĩ kwĩanĩsya kĩla twaweta. Aisye kana Ngai endete “ũla wĩanĩasya wĩvĩto wake o na ethĩwa vailyĩ ata.” (Sav. 15:4, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Ethĩwa nĩtwathokwʼa na tweetĩkĩla, tũyaĩle kũtĩsya kyathĩ kĩu oou vate kĩtumi kĩseo. Ũla ũtũthoketye nũtonya kwĩthĩwa eyũmbanisye mũno, na kĩthito kyake kyonthe no kĩthĩwe kĩ kya mana twatĩsya kyathĩ kyake. (Mt. 5:37) Ve andũ matĩasya kyathĩ mathoketwʼe nĩ kana mathi kyathĩnĩ kĩngĩ mekwona kĩ kĩseango. We wĩona kwĩka ũu ta kwonanasya mũndũ e na ndaĩa na nĩwendete angĩ? Vandũ va kwĩka ũu, nĩtwaĩle kũthi vala tũthoketwʼe na tũitũnga mũvea nũndũ wa kĩla ũla ũtũthoketye watũathĩsya. (Luka 10:7) Na ethĩwa ve maũndũ meũtũsiĩĩa vyũ kũthi kyathĩnĩ kĩu, nũseo kũtĩsya ũla ũtũthoketye mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka. Kwĩka ũu kũkoonanasya nĩtũmwendete na nĩtũũsũanĩa kĩthito kyake.

21. Kũnenga ndaĩa syĩthĩo sya andũ kũtũtethasya ata ĩla twathokwʼa?

²¹ Na ĩngĩ, nĩ ũndũ wa vata mũno kũnenga ndaĩa syĩthĩo sya kũla mũĩ. Kũndũ kũmwe andũ nĩmathokasya aeni mateĩtaĩĩe kana nĩmekũka, ĩndĩ kũndũ kũngĩ andũ mendaa ũmatavye tene ethĩwa nũũmathokea. Kwĩ kũndũ kũngĩ nakwʼo aeni manengawe syĩndũ ila nzeo vyũ namo ene mũsyĩ maitũmĩa ila ingĩ, ĩndĩ ũyĩthĩa kũngĩ aeni na ene mũsyĩ methĩawa meanene. Eka ũu, isionĩ imwe aeni mayĩsa kũthoka na moko mathei, ĩndĩ isionĩ ingĩ ti lasima ũla ũthoketwʼe athi akuĩte kĩndũ. Na ĩndĩ kwĩ kũndũ kũngĩ nakwʼo andũ methĩawa mekwatĩtye kana mathokya mũndũ ndeamba kwĩtĩkĩla ya mbee kana o na ya kelĩ, na kũngĩ mũndũ ũtonya kwoneka ta wĩ na kĩvũthya athokwʼa vandũ na ailea. Twĩsĩ ũu, ekai twĩkae kyonthe kĩla tũtonya nĩ kana tũtanĩthye ala matũthokya.

22. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata mũno ‘kũthokanyʼa ene kwa ene’?

²² Ũmũnthĩ ĩandĩko yĩĩ nĩyĩanĩĩte nesa kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva: “Mũminũkĩlyo wa maũndũ onthe nĩ mũthengeeu.” (1 Vet. 4:7) Tweteele ũla thĩna mũnene vyũ ũtaaĩsa kwoneka ĩngĩ ĩũlũ wa nthĩ. Kwoou o ũndũ mathĩna maendeee kwingĩva, twaĩlĩte kwĩthĩwa twendanĩte mũno na ana-a-asa na eĩtu-a-asa. Nũndũ wa ũu, ũtao ũũ Vetelo wanengie Aklĩsto nĩ wa vata mũno vyũ ũmũnthĩ: “Mũkĩthokanʼya ene kwa ene.” Vate nzika, kũthokanyʼa nĩ kwa vata na nĩkũtanĩthasya!—1 Vet. 4:9.