Kwĩthĩwa Mũndũ Mũseo Tu no Kũũtethye?

Kwa myaka maana maingĩ, andũ aingĩ methĩĩtwe maisũanĩa kana kwĩthĩwa me andũ aseo kana me mwĩkalĩle mũseo nokwʼo kũkatuma matanĩa thayũ ĩvinda yũkĩte. Kwa ngelekanyʼo, andũ ma Asia nĩmanengete ndaĩa kĩĩ mũsomi wĩ nguma weetawa Confucius (551-479 mbee wa Klĩsto) waisye: “Kĩla ũte kwenda kwĩkwa, ndũkeke angĩ.”a

AINGĨ NĨMATATAA KWĨKA MAŨNDŨ MASEO

Aingĩ maĩkĩĩaa kana kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo nĩkwʼo kũtonya kũtuma matanĩa thayũ ĩvinda yũkĩte. Nĩmatataa kwĩthĩwa me andũ me ndaĩa, me mwĩkalĩle mũseo, mekwĩanĩsya ianda syoo nesa, na me wasya mũseo wa ngoo. Mũndũ mũka wa Vietnam wĩtawa Linh aĩtye, “Mavinda onthe naĩkĩĩaa kana neethĩwa nĩ mũĩkĩĩku na naneena ũwʼo, nĩngũathimwa.”

Mũndũ mũka o ũsu akwetye kwĩvũĩa andũ ngya na mate na kwoo lĩu.

Amwe mekaa maũndũ maseo nũndũ mamanyĩĩtwʼe ũu ndĩninĩ. Mũndũũme wĩtawa Hsu-Yun wĩkalaa Taiwan aĩtye, “Namanyĩiwʼe kana maũndũ ala mũndũ wĩkaa e thayũ nĩmo makatuma atanĩa thayũ tene na tene ĩtina wa kũkwʼa kana athĩna tene na tene ĩtina wa kũkwʼa.”

KĨU NĨKĨTETHASYA?

Ũla mũndũ mũka e kwake mũsyĩ wĩoo akĩkĩte kamwana kake, na eoneka anoete na emakĩĩte.

Nĩ wʼo kana yĩla tweeka angĩ maũndũ maseo nĩtũkwataa moathimo maingĩ. Ĩndĩ aingĩ ala mekaa ũu nĩmethĩĩte kana ti mavinda onthe maũndũ maendaa ũndũ meĩkwatĩtye. Mũndũ mũka wĩtawa Shiu Ping wa Hong Kong aĩtye: “Nĩneeyoneie nesa kana ti mavinda onthe ala mekaa moseo makwataa moathimo. Nĩnatataa vyũ nzũvĩe mũsyĩ wakwa na ndyĩka ũseo. Ĩndĩ mũtwaano wakwa nĩwaanangĩkie na mũemewa andianĩsya na kamwana kaitũ.”

Aingĩ nĩmeeyoneete kana ti mavinda onthe ndĩni itumaa andũ methĩwa na mwĩkalĩle mũseo. Mũndũ mũka wĩtawa Etsuko wa Japan aĩtye: “Nĩnalikile ndĩninĩ ĩmwe na nanyuvwa nĩtongoesye maũndũ ala amũika mekaa. Ĩndĩ nĩnatelemile mũno kwona andũ ma ndĩni ĩsu me na mĩkalĩle mĩthũku, maingʼangʼanĩa ũnene, na maitũmĩa mbesa sya kanisa naĩ.”

“Nĩnatataa vyũ nzũvĩe mũsyĩ wakwa na ndyĩka ũseo. Ĩndĩ mũtwaano wakwa nĩwaanangĩkie na mũemewa andianĩsya na kamwana kaitũ.”—SHIU PING, HONG KONG

Amwe meyumĩtye mũno ndĩninĩ na mekaa maũndũ maseo nĩmakwʼĩte ngoo moona maũndũ mathũku maimakwata. Ũu nĩwʼo mũndũ mũka ũmwe wa Vietnam wĩtawa Van weewie. Aĩtye: “Kĩla mũthenya nĩnathooaa matunda, malaa, na malĩu na ngatwaĩa endwa makwa ala makwie nĩkwatĩtye kana kĩu nĩkĩũtuma nĩathimwa ĩvinda yũkĩte. Ĩndĩ o na ĩtina wa kwĩka maũndũ maingĩ maseo na kũatĩĩa syĩthĩo mbingĩ sya ndĩni kwa ĩvinda ya myaka mingĩ, mũemewa nĩwakwatiwe nĩ ũwau mũthũku mũno. Nake mwĩĩtu wakwa akwie e o mũnini aisomea mũingo.”

NĨKĨ KWĨTHĨWA WĨ MŨNDŨ MŨSEO KŨTATOETYE?

Kwĩthĩwa andũ aseo nĩ kwa vata, ĩndĩ kũituma tũtanĩa thayũ ĩvinda yũkĩte. Nĩkĩ? Kwasũanĩa kĩla Maandĩko Matheu mawetete.

TI ANDŨ ONTHE MANYUVAA KWĨKA ŨSEO

“Mũndũ ũmwe mwathe nĩwanangaa ũseo mwingĩ.”—MŨTAVANʼYA 9:18.

O na ethĩwa nũtataa vyũ wĩthĩwe wĩ mũndũ mũseo, meko ma angĩ no matume ũtatanĩa ĩvinda yũkĩte. Kwa ngelekanyʼo, kweethĩwa na ũwau wa kũkwatanwʼa, we no ũatĩĩe myolooto yonthe ĩla ĩkũnenganwe nĩ silikalĩ na ũyĩsũvĩa ndũkathengeanĩe na andũ angĩ. Ĩndĩ nata amwe makalea kwĩka ũu? Mwĩkalĩle woo no ũtume angĩ matatĩte vyũ meke kĩla kyaĩle mawaa.

ANDŨ NO MAEMWE NĨ KŨVATHŨKANYʼA ŨSEO NA ŨTHŨKU

“Ve nzĩa ĩla ĩilyĩ ta ya wʼo kwa mũndũ; ĩndĩ mũminũkĩlyo wayo nĩ nzĩa sya kĩkwʼũ.”—NTHIMO 14:12.

Ve andũ aingĩ tene masũanĩaa meĩka maũndũ maseo, ĩndĩ mesa kwĩthĩa meekaa maũndũ mathũku. O na kau meekaa maũndũ asu mate na ũthũku, kĩu kĩyaamasiĩĩa maikathĩne nũndũ wa motwi moo mathũku.

VAI MŨNDŨ WĨSĨ MAŨNDŨ MA ŨNĨ

“Mũyĩsĩ ũndũ thayũ wenyu ũkethĩwa ũilye ũnĩ.”—YAKOVO 4:14.

O na ethĩwa mũndũ aseũvĩte ata, no akwatwe nĩ kĩndũ atataĩĩe na aikwʼa. Kwa ngelekanyʼo, ĩvindanĩ ya ũwau wa COVID-19, andũ aingĩ nĩmakwʼĩte maitetheesya angĩ. Kana kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũndũ mũka wa China wĩtawa Liting, ũla ĩthe wakwʼĩĩie akisitendinĩ ya ngalĩ. Aĩtye: “Ndyaeleawa ũndũ mũndũ ũseũvĩte ũu ũtonya kũkwʼa. Aĩ kĩthito, wĩnyivyo, na aĩ mũĩkĩĩku. Na no we e weka ngalĩnĩ ĩsu wakwie.”

Ethĩwa kwĩthĩwa twĩ andũ aseo tu kũituma tũtanĩa thayũ ĩvinda yũkĩte, nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtethya? Nĩ kana tũkwate ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu, nĩtwaĩle kũkwata kĩndũ kya kwĩkwatwʼa kĩ na ũvoo ũtonya kũsũngĩa makũlyo maitũ na kĩitũtetheesya twĩtanĩa thayũ ĩvinda yũkĩte. Kĩndũ kĩu nĩ kĩva?

a Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa momanyĩsyo ma Confucius, sisya ĩvuku Jitihada ya Ainabinadamu ya Kutafuta Mungu, kĩlungu kya 7, kalungu ka 31-35, yĩla yumĩthĩtwʼe nĩ Ngũsĩ sya Yeova na yĩkwatĩkanaa nthĩnĩ wa www.jw.org/sw.