KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 30
Onaa Kĩanda Kyaku Mũsyĩnĩ wa Yeova kĩ kya Vata
“Nĩwamũtwie mũnini kwĩ alaĩka; nĩwamwĩkĩie ngovia ya nguma na ndaĩa.”—AEVL. 2:7.
WATHI 123 Kũatĩĩa Mĩvango ya Ũseũvyo wa Yeova
KWA ŨKUVĨa
1. Nĩ makũlyo ta meva tũtonya kwĩkũlya tweesianĩsya na syĩndũ syonthe ila Yeova woombie?
TWASŨANĨA syĩndũ syonthe ila Yeova woombie, no twĩwʼe ta mũandĩki wa Savuli, Ndaviti. Ĩvinda yĩmwe akũlilye ũũ mboyanĩ: “Yĩla ngũsisya matu maku, wĩa wa syaa syaku, mwei na ndata, ila syatwʼĩĩwe nue; mũndũ nĩ kĩndũ kyaũ, ũndũ ũmũlilikana? na mwana wa mũndũ, ũndũ ũthi vala ũĩ?” (Sav. 8:3, 4) O ta Ndaviti, no kwĩthĩwa yĩla tweesianĩsya na syĩndũ sya ũsengyʼa ila Yeova woombie, tũsengʼaa vatonyeka ata akatũlilikana. Ĩndĩ o tondũ tũkwona, Yeova nĩwoonie ala andũ elĩ ma mbee, Atamu na Eva, me ma vata mũno. Na eka ũu, nĩwametĩkĩlilye matwʼĩke amwe ma mũsyĩ wake.
2. Yeova eendaa Atamu na Eva meke ata?
2 Atamu na Eva nĩmo maĩ andũ ma mbee kũtwʼĩka syana sya Yeova, nake Yeova aĩ Ĩthe woo wa ĩtunĩ, na nĩwamendete mũno. Amomba, nĩwamanengie ianda meanĩsye. Ameie atĩĩ: “Ongelekai, mwingĩve, musũsye nthĩ, na kũmĩkĩlya vinya.” (Mwa. 1:28) Ngai eendaa masyae syana na maisũvĩa nthĩ ĩno wamombĩie. Ta kethĩwa Atamu na Eva nĩmamwĩwie Yeova na maikwata mbau kĩeleelo kyake, mo na nzyawa syoo methĩwa maendeeie kũtwʼĩka andũ ma mũsyĩ wake tene na tene.
3. Nĩkĩ tũtonya kwasya kĩanda kĩla Atamu na Eva manengiwe nthĩnĩ wa mũsyĩ wa Yeova kyaĩ kya ndaĩa?
3 Kĩanda kĩla Yeova wanengie Atamu na Eva kyaĩ kya ndaĩa. Nthĩnĩ wa Aevelania 2:7, Mbivilia nĩwetete kĩla Yeova weekie ayũmba mũndũ. Yaĩtye: “Nĩwamũtwie mũnini kwĩ alaĩka; nĩwamwĩkĩie ngovia ya nguma na ndaĩa.” Nĩ wʼo kana Ngai ndaaũmba andũ me na vinya, ũĩ, na ũtonyi ta wa alaĩka. (Sav. 103:20) Ĩndĩ mũndũ eĩtwe nĩ “mũnini” o vanini kwĩ syũmbe isu sya ĩtunĩ syĩ vinya. Kwamba kũsũanĩa kĩu! Vate nzika, kĩanda kĩla Yeova wanengie asyai maitũ ma mbee amomba oou, kyaĩ kya mwanya mũno!
4. Vaendie ata yĩla Atamu na Eva maleile kũmwĩwʼa Yeova, na twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?
4 Ĩndĩ Atamu na Eva mayaamwĩwʼa Yeova, na nũndũ wa ũu, nĩwamavetangie mũsyĩnĩ wake. Kĩu kyaeteie nzyawa syoo thĩna mũthei, o tondũ tũkwona ĩsomonĩ yĩĩ. Ĩndĩ Yeova ndaavĩndũa kĩeleelo kyake. Endaa andũ ala ewi matwʼĩke syana syake tene na tene. Yu ekai twambe kwona maũndũ ala Yeova wĩkĩte akonanyʼa nũtũnengete ndaĩa. Ĩtina wa ũu, nĩtũkwĩmanyĩsya maũndũ ala tũtonya kwĩka tũmwonyʼe kana nĩtũkwenda kwĩthĩwa twĩ andũ ma mũsyĩ wake. Na ĩndĩ mũthya, nĩtũkwona moathimo ala syana sya Yeova kũũ nthĩ ikatanĩa tene na tene.
ŨNDŨ YEOVA WONANĨTYE KANA NŨNENGETE ANDŨ NDAĨA
Yeova onanĩtye ata kana nũtũnengete ndaĩa? (Sisya kalungu ka 5-11)b
5. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũmũnengete Ngai ndaĩa nũndũ wa kũtũmba na mũvwʼano wake?
5 Yeova oonanisye nũtũnengete ndaĩa kwa kũtũmba na mũvwʼano wake. (Mwa. 1:26, 27) Nũndũ twoombiwe na mũvwʼano wa Ngai, no twĩthĩwe na nguma nzeo ta syake. Kwa ngelekanyʼo, no twĩmanyĩsye kwendana, kwĩwʼanĩa ĩnee, kwĩkala twĩ aĩkĩĩku, na kwĩka ũla ũlũngalu. (Sav. 86:15; 145:17) Yĩla tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na nguma ta isu, twĩthĩawa tũyonanyʼa nĩtũmũnengete Yeova ndaĩa na nĩtũũmũtũngĩa mũvea nũndũ wa kũtũmba na mũvwʼano wake. (1 Vet. 1:14-16) Kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla ũmwendeeasya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ kũtumaa twĩkala twĩ atanu na twĩ eanĩe. O na ĩngĩ, nũndũ Yeova atũmbie na mũvwʼano wake, no tũvote kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla we wendaa andũ ma mũsyĩ wake methĩwe nawʼo.
6. Yeova oonanisye ata kana nũnengete andũ ndaĩa yĩla wamaseũvĩasya nthĩ?
6 Yeova atũseũvĩsye vandũ vaseo va kwĩkala. Yeova ataaĩsa kũmba mũndũ, ambie kũmba nthĩ na kũmyanakavya. (Yovu 38:4-6; Yel. 10:12) Na nũndũ we nĩ mũlau na nĩwendete kwĩka angĩ nesa, nĩwatũmbĩie syĩndũ mbingĩ nzeo itũtanĩthasye. (Sav. 104:14, 15, 24) Nake avindĩĩsya kĩla woomba, ‘oonaa nĩ ũseo.’ (Mwa. 1:10, 12, 31) Ĩtina wa ũu, oonanisye nũnengete mũndũ ndaĩa kwa kũmwĩtĩkĩlya “asumbĩke” syĩndũ isu syonthe mbanake woombie ĩũlũ wa nthĩ. (Sav. 8:6) Kĩeleelo kya Ngai ayũmba mũndũ kyaĩ ekale ate na naĩ na aitanĩa kũsũvĩa wũmbi wake tene na tene. We nũtũngĩaa Yeova mũvea kĩla ĩvinda nũndũ wa kĩeleelo kĩu kĩseũvĩte ũu?
7. Ĩandĩko ya Yosua 24:15 yonanĩtye ata kana mũndũ oombiwe e na ũthasyo wa kwĩnyuvĩa maũndũ?
7 Yeova nĩwatũnengie ũthasyo wa kwĩnyuvĩa maũndũ. No twĩnyuvĩe kĩla tũkwenda kwĩka thayũnĩ witũ. (Soma Yosua 24:15.) Ngai witũ nũtwendete, na kwoou nũtanaa mũno oona tũinyuva kũmũthũkũma. (Sav. 84:11; Nth. 27:11) No tũtũmĩe ũthasyo ũsu nesa maũndũnĩ maingĩ. Kwaekai twone ĩvinda yĩmwe Yesũ watũmĩie nesa ũthasyo wake wa kwĩnyuvĩa maũndũ.
8. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa ĩvinda yĩmwe Yesũ watũmĩie nesa ũthasyo wake wa kwĩnyuvĩa maũndũ.
8 No tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kũnyuva kwĩanĩsya mavata ma ala angĩ mbee wa ala maitũ. Mũthenya ũmwe Yesũ na atũmwa make maĩ anou mũno, na kwoou nĩmatwie kũthi vandũ vauĩtye mathũmũe. Ĩndĩ mwanya ũsu wa kũthũmũa mayaawona. Makililye mavika oou, meethĩana na ĩkomano yendaa mũno kũmanyĩwʼa nĩ Yesũ. Ĩndĩ Yesũ ndaathata. Eekie kwĩwʼĩa andũ asu tei mwingĩ. Kwoou we oosie ĩtambya yĩva? Oosie mwanya ũsu “ambĩĩa kũmamanyĩsya maũndũ maingĩ.” (Mko. 6:30-34) Yĩla twatũmĩa ĩvinda na vinya witũ kũtetheesya angĩ ta Yesũ, twĩthĩawa tũimũtaĩa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. (Mt. 5:14-16) O na ĩngĩ, twĩthĩawa tũimwonyʼa Yeova kana nĩtũkwenda kũtwʼĩka andũ ma mũsyĩ wake.
9. Nĩ mũthĩnzĩo wĩva wa mwanya Yeova wanengie andũ?
9 Yeova nĩwanengie andũ ũtonyi wa kũsyaana, vamwe na kĩanda kya kũmanyĩsya syana syoo ũndũ itonya kũmwenda na kũmũthũkũma. Ethĩwa wĩ mũsyai, we nũtũngaa mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo ũsu wa mwanya? Yĩla Yeova woombie alaĩka, amaathimie na maũndũ maingĩ mũno ma ũsengyʼa. Ĩndĩ ndaamanenga ũtonyi wa kũsyaana. Kwoou inywʼĩ asyai, tũngaai mũvea nũndũ wa kĩanda kĩu mwakwatie kya kũea syana. Mũnengetwe wĩa wa mwanya na ũte wa kũvũĩwa ngũĩ wa “kũilũnga na kũitaa kwosana na ũndũ Yeova waĩtye.” (Aev. 6:4; Kũt. 6:5-7; Sav. 127:3) Ũseũvyo wa Ngai nũtetheetye asyai mũno kwĩanĩsya kĩanda kyoo kwa kũmanenga syĩndũ mbingĩ ineeneete Mbivilia, ta mavuku, vitio, mbathi, na maũvoo ala me kĩsesenĩ. Kĩu kĩonanyʼa nesa vyũ kana Asa witũ wa ĩtunĩ na Mwana wake nĩmendete syana sitũ. (Luka 18:15-17) Kwoou Yeova nũtanaa mũno yĩla woona asyai maimwĩkwatya, na maitata ũndũ matonya maee syana syoo nesa. O na ĩngĩ, asyai ta asu nĩmatetheeasya syana syoo imanye ũndũ itonya kwĩsa kũtwʼĩka andũ ma mũsyĩ wa Yeova tene na tene!
10-11. Yĩla Yeova wanenganie nthembo ya wovosyo, atũvingũĩe mwanya wĩva?
10 Yeova nĩwanenganie Mwana wake mwendwa nĩ kana atwĩtĩkĩlye ĩngĩ mũsyĩnĩ wake. O tondũ twoona kalungunĩ ka 4, Atamu na Eva nĩmatumie Yeova amalũngya mũsyĩnĩ wake, na matuma o nasyo syana syoo ilewa. (Alo. 5:12) Nũndũ Atamu na Eva mamũvĩtĩisye Ngai na ngũlũ, nĩwaaĩlĩte vyũ kũmalea. Ĩndĩ nata nzyawa syoo? Nũndũ Yeova nĩwendete andũ, nĩweekie mũvango nĩ kana ala ewi methĩwe matonya kũtwʼĩka ana make ĩngĩ. Mũvango ũsu awĩanĩisye kwa kũnengane Mwana wake e ũmwe, Yesũ Klĩsto, akwʼe kwondũ witũ. (Yoa. 3:16; Alo. 5:19) Nthembo ĩsu ya Yesũ nĩyavingũĩe Ngai mwanya wa kũtwʼa andũ aĩkĩĩku 144,000 ana make.—Alo. 8:15-17; Ũvu. 14:1.
11 Eka asu, ũmũnthĩ kwĩ andũ milioni mbingĩ aĩkĩĩku na mekaa kwenda kwa Ngai. O namo asu me na wĩkwatyo wa kũtwʼĩka syana sya Ngai nesa vyũ mavĩta ũla mũtiani wa mũthya ũkethĩwa mũthyanĩ wa ĩla myaka ngili. (Sav. 25:14; Alo. 8:20, 21) Nũndũ me na wĩkwatyo ũsu, ũmũnthĩ me na ũthasyo wa kwĩta Mũmbi woo, “Asa.” (Mt. 6:9) O na ala makathayũũkwʼa makanengwa mwanya wa kwĩmanyĩsya kwenda kwa Yeova. Na ala makatwʼa kũmwĩwʼa, o namo mũthya makatwʼĩka andũ ma mũsyĩ wake.
12. Twĩenda kũsũngĩa ĩkũlyo yĩva?
12 O tondũ twoona, ve maũndũ maingĩ Yeova wĩkĩte akonanyʼa nũnengete andũ ndaĩa. Nũtwʼĩte etĩkĩwʼa mauta ana make, na akasyoka akanenga ala ma “ĩkomano ĩnene” wĩkwatyo wa kwĩsa kũtwʼĩka ana make nesa vyũ malika nthĩ nzaũ. (Ũvu. 7:9) Tũtonya kwĩka ata oyu tũkonyʼa Yeova kana nĩtũkwenda kwĩthĩwa twĩ ma mũsyĩ wake tene na tene?
ONYʼA YEOVA KANA NŨKWENDA KWĨTHĨWA WĨ WA MŨSYĨ WAKE
13. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũtwʼĩke andũ ma mũsyĩ wa Ngai? (Maliko 12:30)
13 Onanyʼa nũmwendete Yeova kwa kũmũthũkũma na ngoo yaku yonthe. (Soma Maliko 12:30.) Ngai nũtũnengete mĩthĩnzĩo mingĩ mĩseo. Ĩndĩ katĩ wa mĩthĩnzĩo ĩla mĩnene, ũmwe nĩ mwanya wa kũmũthaitha. Tũĩkĩĩthasya Yeova kana nĩtũmwendete kwa kwĩkĩa kĩthito “tũkwatae mĩao yake.” (1 Yoa. 5:3) Mwĩao ũmwe Yeova wendaa tũkwate nĩ ũla Yesũ watũnengie wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa, na kũmavatisa. (Mt. 28:19) O na nĩwatwĩaĩe twendane. (Yoa. 13:35) Yeova nĩwĩtĩkĩlasya ala ewi mamũthaithae vamwe na athaithi ala angĩ ma mũsyĩ wake.—Sav. 15:1, 2.
14. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtwendete ala angĩ? (Mathayo 9:36-38; Alomi 12:10)
14 Onanyʼa kana nĩwendete ala angĩ. Nguma ĩla nene Yeova wĩsĩkĩe nayo nĩ wendo. (1 Yoa. 4:8) Atwendie o na tũtamwĩsĩ. (1 Yoa. 4:9, 10) Tũatĩĩaa ngelekanyʼo yake kwa kwenda ala angĩ. (Aev. 5:1) Nzĩa ĩmwe nzeo ya kwonanyʼa nĩtwendete andũ nĩ kũmamanyĩsya ĩũlũ wa Yeova ĩvinda yĩtanathela. (Soma Mathayo 9:36-38.) Tweeka ũu, twĩthĩawa twamavingũĩa mwanya wa kwĩsa kũtwʼĩka andũ ma mũsyĩ wa Ngai. Na ĩndĩ ũla twatetheesya esa kũvatiswa, nĩtwaĩle kũendeea kũmwenda na kũmũnenga ndaĩa. (1 Yoa. 4:20, 21) Tũtonya kwĩka ũu ata? Ũndũ ũmwe nĩ kwa kwĩsũvĩa tũikasembeae kũmũsilĩla. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa tũinaelewa nĩkĩ weeka ũndũ mũna, tũikasembeaa kũsũanĩa awĩka e na kĩeleelo kĩthũku kana ayenda kwĩyĩuna. Vandũ va ũu, tũkamũnengae ndaĩa na kũmwonaa e wa vata kwĩ ithyĩ.—Soma Alomi 12:10; Avi. 2:3.
15. Naaũ twaĩle kwĩwʼĩa tei na kũmeka nesa?
15 Ĩwʼĩaa andũ onthe tei na ũimekaa nesa. No nginya twĩkae kĩla Ndeto ya Ngai ĩkũtũtavya ethĩwa nĩtũkwenda kũendeea kũmwĩta Yeova Ĩthe witũ tene na tene. Kwa ngelekanyʼo, Yesũ atũmanyĩisye kana nĩtwaĩle kwĩwʼĩa andũ onthe tei na kũmeka nesa, o na ethĩwa nĩ amaitha maitũ. (Luka 6:32-36) Mavinda amwe kĩu kĩi laisi. Ĩndĩ yĩla tweewʼa vaiemela, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kũsũanĩa ta Yesũ na tũitata twĩke take. Tweeka kyonthe kĩla tũtonya tũmwĩwʼe Yeova na tũiatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ, twĩthĩawa tũyonyʼa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ kana nĩtũkwenda kwĩthĩwa twĩ ma mũsyĩ wake tene na tene.
16. Tũtonya kwĩka ata tũikanange ĩsyĩtwa ya mũsyĩ wa Yeova?
16 Ndũkanange ĩsyĩtwa ya mũsyĩ wa Yeova. Nthĩnĩ wa mũsyĩ, ti ũndũ mũeni kwona kamwana kala kanini kayĩka maũndũ ala kekwona mwanake mũkũũwe ayĩka. Mũkũũwe atĩĩa myolooto ya Mbivilia thayũnĩ wake, akatiĩaa ngelekanyʼo nzeo. Ĩndĩ atwʼa kwĩka maũndũ mathũku, nĩ laisi o nako kakeka o take. Ũu nowʼo mũsyĩ wa Yeova ũilye. Mũklĩsto mũĩkĩĩku akatwʼĩka mũkaĩi wa mũĩkĩĩo kana akambĩĩa kwĩka maũndũ mathũku, nĩ laisi mũno ala angĩ makatatĩka meke take. Ala meelelũka, methĩawa mayanangĩa mũsyĩ wa Yeova ĩsyĩtwa. (1 Ath. 4:3-8) No nginya twĩsũvĩe tũikaatĩĩe ala meelelũka, na no nginya twĩkĩe kĩthito tũiketĩkĩlye kĩndũ o na kĩmwe kĩtũvathanyʼe na Ĩthe witũ wĩ wendo.
17. Nĩ ũndũ wĩva tũtaĩle kwĩsa kũsũanĩa, na nĩkĩ?
17 Mwĩkwatye Yeova vandũ va kwĩkwatya syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Yeova atwathĩte kana akatũnengae lĩu, ngũa, na ũkomo twamba kũmantha Ũsumbĩ wake mbee, na twaatĩĩa myolooto yake mĩlũngalu. (Sav. 55:22; Mt. 6:33) Twamanya ũu, tũikesa kũsũanĩa atĩ syĩndũ sya nthĩ ĩno nĩsyo itonya kũtũsũvĩa na kũtuma twĩkala twĩ atanu. Nĩtwĩsĩ kana kĩla kĩtonya kũtuma twĩkala twĩ na mũuo wa kĩlĩko no kwĩka kwenda kwa Yeova. (Avi. 4:6, 7) O na ethĩwa twĩ na mbesa sya kũthooa syĩndũ mbingĩ, no nginya twambe kũsũanĩa ethĩwa twĩ na mwanya na vinya wa kũitũmĩa na kũisũvĩa. Na eka ũu, we nũkwona kwĩka ũu ta kũtonya kũtuma wambĩĩa kwenda mũno syĩndũ ila wĩ nasyo? Nĩtwaĩle kũlilikana kana Ngai nũtũnengete wĩa mũsyĩnĩ wake, na nĩwendaa tũwĩanĩsye nesa. Kwoou tũyaĩlĩte kwĩsa kwĩtĩkĩlya kĩndũ o na kĩmwe kĩtwelelũkye. Tũyĩsa kwenda kũtutya ũla mwanake waleile kũmũthũkũma Yeova na aathũkĩa mwanya wa kwĩsa kũtwʼĩka ũmwe wa ana make, aĩ nũndũ wa kwenda mũno tũmalĩ tũla waĩ natwʼo!—Mko. 10:17-22.
KĨLA SYANA SYA YEOVA IKATANĨA TENE NA TENE
18. Nĩ moathimo meva na nĩ ndaĩa yĩva andũ ala ewi makatanĩa tene na tene?
18 Andũ ala ewi makilyĩ manakwata ndaĩa ĩla nene kwĩ syonthe, nayo nĩ mwanya wa kũmwenda Yeova na kũmũthaitha tene na tene! O na ĩngĩ, ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ makatanĩa kũsũvĩa nthĩ ĩno mbanake Yeova wamombĩie mekale. O mĩtũkĩ, Ũsumbĩ wa Ngai nũũtwʼĩkĩthya nthĩ ĩno nzaũ vamwe na kyonthe kĩla kĩ vo. Yesũ akavetanga mathĩna onthe ala mookie yĩla Atamu na Eva matwie kũtia mũsyĩ wa Ngai. O na ĩngĩ, Yeova akathayũũkya andũ milioni mbingĩ na aimanenga mwanya wa kũtanĩa thayũ tene na tene me ĩũlũ wa nthĩ nzaũ, na mate na thĩna o na ũmwe wa mwĩĩ. (Luka 23:42, 43) Yĩla andũ makavetewa naĩ vyũ, kĩla ũmwe akeethĩwa akwata “nguma na ndaĩa” ĩla ĩwetetwe Mbivilianĩ.—Aevl. 2:7.
19. Nĩ kyaũ twaĩle kwĩkala tũlilikene?
19 Ethĩwa wĩ wa “ĩkomano ĩnene,” wĩ na wĩkwatyo mũseo ta kĩ! Ngai nũkwendete, na endaa wĩthĩwe wĩ wa mũsyĩ wake. Kwoou ĩka kyonthe kĩla ũtonya ũmwendeesye. Kĩla mũthenya ĩkalaa ũlilikene mawatho ma Ngai. Tũngaa mũvea nũndũ wa mwanya ũla ũkwatĩte wa kũmũthaitha Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, na ĩthĩawa na mea maingĩ ma kwona ĩvinda yĩla ũkamũtaĩa tene na tene!
WATHI 107 Twĩthĩwe na Wendo ta Ngai
a Nĩ kana mũsyĩ ũendeee nesa, no nginya kĩla ũmwe amanye kĩanda kyake na aitetheanĩsya na ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, mwene mũsyĩ nĩwaĩle kũtongoesya andũ make kwa nzĩa ĩkwonanyʼa nũmendete, mũka nĩwaĩlĩte kũmũkwata mbau, nasyo syana nĩsyaĩlĩte kũmewʼa asyai. No ta ũu na mũsyĩ wa Yeova. Ngai aitũmba aĩ na kĩeleelo, na twakwata mbau kĩeleelo kĩu, twĩendeea kwĩthĩwa twĩ ma mũsyĩ wake tene na tene.
b MAELESYO MA VISA: Nũndũ twoombiwe na mũvwʼano wa Ngai, asyai aa nĩmavotete kwonanyʼa wendo na kwĩwʼanĩa ĩnee yĩla me ĩmwe, na yĩla me na tũmwana twoo. Nĩmamwendete Yeova. Na monanĩtye nĩmatũngaa mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo ũla manengetwe wa kwĩthĩwa na syana kwa kũimanyĩsya ũndũ itonya kũmwenda Yeova na kũmũthũkũma. Vaa metũmĩa vitio kũelesya tũmwana twoo nĩkĩ Yeova wanenganie Yesũ ethĩwe nthembo ya wovosyo. O na ĩngĩ, metũmanyĩsya kana yĩla nthĩ ĩkatwʼĩkĩthwʼa nzaũ, tũkasũvĩa ĩ nthĩ vamwe na nyamũ tene na tene.