“No Nginya Mwĩthĩwe Atheu”

1. Mũtũmwa Vetelo anengie athaithi ala angĩ ũtao wĩva, na nĩkĩ tũtonya kwĩwʼa ũtao ũsu wĩ vinya kũatĩĩa?

TWĨTHĨWE twĩ na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ kana nĩ wa kwĩkala kũũ nthĩ, no tũtetheke twasũanĩa ũtao ũla mũtũmwa Vetelo wanengie Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ĩvinda ya atũmwa. Aandĩkie atĩĩ: “O ta Ngai Mũtheu ũla wamwĩtie, ĩthĩwai atheu mwĩkalĩlenĩ wenyu wʼonthe, nũndũ nĩkũandĩkĩtwe: ‘No nginya mwĩthĩwe atheu, nũndũ nyie nĩ mũtheu.’” (1 Vet. 1:15, 16) Ndeto isu sya Vetelo syĩtũmanyĩsya kana Yeova nĩwe ngelekanyʼo ĩla nzeo vyũ ya ũtheu, na kana no tũatĩĩe ngelekanyʼo ĩsu yake. Nĩ ũndũ ũtonyeka tũkethĩwa twĩ atheu mwĩkalĩlenĩ witũ, na no nginya twĩkĩe kĩthito twĩke ũu. No twĩwʼe ũndũ ũsu wĩ vinya nũndũ twĩ ene naĩ. O nake Vetelo mwene nĩweekie mavĩtyo mana, ĩndĩ ngelekanyʼo yake ĩtũĩkĩĩthasya kana no ‘twĩthĩwe atheu.’

2. Twĩsũngĩa makũlyo meva ĩsomonĩ yĩĩ?

² Ĩsomonĩ yĩĩ twĩsũngĩa makũlyo aa: Mũndũ mũtheu nĩ wĩva? Mbivilia ĩtũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa ũtheu wa Yeova? Tũtonya kwonanyʼa ata kana twĩ atheu mwĩkalĩlenĩ witũ? Na kwĩthĩwa atheu kũkonanĩtye ata na ngwatanĩo yitũ na Yeova?

MŨNDŨ MŨTHEU NĨ WĨVA?

3. Andũ aingĩ masũanĩaa mũndũ mũtheu nĩ wĩva, ĩndĩ nĩ va tũtonya kũkwata ũvoo wa wʼo?

³ Andũ aingĩ masũanĩaa mũndũ mũtheu nĩ mũndũ ũtathekaa, wĩkalaa akũnzĩte ũthyũ, na ũtindaa ekĩĩte ngũa sya ndĩni. Ĩndĩ ũu ti wʼo. Na kĩtumi nũndũ Yeova etĩtwe “Ngai mũtanu” na nĩtwĩsĩ we nĩ mũtheu. (1 Tim. 1:11) Eka ũu, ala mamũthaithaa metĩtwe “atanu.” (Sav. 144:15) Nake Yesũ nĩwakanisye amanyĩwʼa make mevathane na ala meekĩaa ngũa sya mwanya, na meekaa ũlũngalu nĩ kana moneke nĩ andũ. (Mt. 6:1; Mko. 12:38) Ĩndĩ kũsũanĩa maũndũ ala Mbivilia ĩwetete nĩkũtũtetheeasya kũmanya mũndũ mũtheu nĩ wĩva. Na nĩtwĩsĩ kana Ngai witũ nũtwendete na ndesa kũtũnenga mwĩao tũtatonya kũatĩĩa. Kwoou yĩla Yeova ũkũtwĩa: “No nginya mwĩthĩwe atheu,” tũi na nzika kana ũsu nĩ ũndũ ũtonyeka. Ĩndĩ nĩ kana twĩthĩwe atheu mwĩkalĩlenĩ witũ, no nginya twambe kũelewa mũndũ mũtheu nĩ wĩva.

4. Ndeto “mũtheu” na “ũtheu” syonanasya ata?

⁴ Mũndũ mũtheu nĩ wĩva? Mbivilianĩ, ndeto “mũtheu” na “ũtheu” ikothaa kũtũmĩwa kwonanyʼa mũndũ ũte na ũvuku o na ũmwe mwĩkalĩlenĩ na ũthaithinĩ wake. O na ĩngĩ, ndeto isu nitũmĩawa kwonanyʼa mũndũ ũvathĩtwe amũthũkũme Ngai. Kwa ndeto ingĩ, tũtalawa ta twĩ atheu ethĩwa mwĩkalĩle witũ ti mũvuku, tũmũthaithaa Yeova ũndũ we wendaa, na twĩ na ngwatanĩo nzeo nake. Twasũanĩa maũndũ ala Mbivilia ĩtũtavĩtye ĩũlũ wa ũtheu wa Yeova nĩtũmanyaa kana nĩ ndaĩa nene vyũ kwona etĩkĩlĩtye andũ me na naĩ taitũ methĩwe na ngwatanĩo nzeo nake.

“MŨTHEU, MŨTHEU, MŨTHEU, NĨ YEOVA”

5. Alaĩka ala aĩkĩĩku matũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Yeova?

⁵ Yeova nĩ mũtheu vyũ, na nde ũvuku o na ũmwe. Ndeto ila syaneeniwe nĩ alaĩka ala mekalaa vakuvĩ na kĩvĩla kyake kya ũsumbĩ metawa Aselavi, nitũĩkĩĩthasya ũu. Amwe moo maisye: “Mũtheu, mũtheu, mũtheu, nĩ Yeova wa nguthu.” (Isa. 6:3) Na vate nzika, nĩtwĩsĩ kana alaĩka nĩ atheu, nũndũ ta keka ti ũu, mayĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ngai woo mũtheu. Nĩkyo kĩtumi kũndũ kũla maũngamaa kũũ ĩũlũ wa nthĩ mainengane ũtũmane wa Yeova kwaĩ kũtonya kũtalwa ta kũtheu. Kwa ngelekanyʼo, ũu nĩwʼo kweethĩiwe yĩla Mose waĩ kala kakuthunĩ kakanĩte.—Kuma 3:2-5; Yos. 5:15.

6-7. (a) Kwosana na Kuma 15:1, 11, Mose akindĩlĩĩle ata kana Ngai nĩ mũtheu? (b) Aisilaeli onthe malilikanawʼa ata kana Ngai nĩ mũtheu? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

⁶ Ĩtina wa Aisilaeli kũinga Ũkanga Mũtune matongoewʼe nĩ Mose, nĩwamakindĩlĩĩle kana Ngai woo, Yeova, nĩ mũtheu. (Soma Kuma 15:1, 11.) Athaithi ma ngai sya Misili mayaĩ atheu o na vanini. No ta ũu na athaithi ma ngai sya Kanaani. Akanaani nĩmathembaa syana, na ũthaithinĩ woo meethĩawa na mwĩkalĩle mũvuku vyũ wa ũlaalai. (Ali. 18:3, 4, 21-24; Kũt. 18:9, 10) Ĩndĩ Yeova e kĩvathũkanyʼo vyũ na ngai isu sya ũvũngũ. Na kwoou ndaĩ esa kwĩaĩa athaithi make meke ũndũ o na ũmwe mũvuku. We nĩ Ngai mũtheu vyũ. Ũndũ ũsu waĩkĩĩthĩtwʼe nesa vyũ nĩ ndeto ila syaandĩkĩtwe kĩlaũnĩnĩ kya thaavu kĩla kyeethĩawa ngutwʼanĩ (kĩlembanĩ) ya mũthembi mũnene. Kĩlaũnĩnĩ kĩu veethĩawa vaandĩkĩtwe ndeto ii: “Ũtheu nĩ wa Yeova.”—Kuma 28:36-38, NWT.

⁷ Mũndũ oona ndeto isu nĩwamanyaa kana Yeova nĩ mũtheu vyũ. Ĩndĩ nata Mũisilaeli ũla ũtaĩ atonya kũthengeea mũthembi mũnene ũndũ wona ndeto isu? Nĩsyamũvĩtaa? Aiee! Kĩla Mũisilaeli nĩwasyĩwʼaa yĩla Mĩao yasomeawa aũme, aka, na syana. (Kũt. 31:9-12) Ta keka weethĩawa vo Mĩao ĩsu ĩisomwa, ndũlea kwĩwʼa ndeto ii: “Nyie nĩ Yeova Ngai wenyu: kwondũ wa ũu . . . ĩthĩwai atheu, nũndũ nyie nĩ mũtheu.” “Nenyu mũkeethĩwe atheu kwakwa: nũndũ nyie, Yeova, nĩ mũtheu.”—Ali. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Nĩkĩ twaĩle kũsũanĩa mũno ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:2 na 1 Vetelo 1:14-16?

⁸ Kwasũanĩa ũndũ ũmwe wasomeawa Aisilaeli onthe wĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:2. Mũsoanĩ ũsu, Yeova eeie Mose atĩĩ: “Neena na ũmbano wʼonthe wa ana ma Isilaeli, na matavye, Ĩthĩwai atheu; nũndũ nyie Yeova Ngai wenyu nĩ mũtheu.” Yĩla Vetelo weekĩie vinya Aklĩsto ‘methĩwe atheu,’ nũtonya kwĩthĩwa aumisye ndeto syake mũsoanĩ ũsu. (Soma 1 Vetelo 1:14-16.) Tũi ungu wa Mĩao ya Mose. Ĩndĩ ndeto sya Vetelo nikwatĩte mbau kĩla tũkwĩmanyĩsya nthĩnĩ wa Alivai 19:2, nakyo nĩ kana Yeova nĩ mũtheu, na ala mamwendete nĩmaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito mekale me atheu. Twaĩle kwĩthĩwa twĩ atheu, twĩthĩwe twĩ na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ kana tũkekala kũũ nthĩ yĩ nzaũ.—1 Vet. 1:4; 2 Vet. 3:13.

“ĨTHĨWAI ATHEU MWĨKALĨLENĨ WENYU WʼONTHE”

9. Kũneenea kĩlungu kya 19 kya Alivai kwĩtũtethya ata?

⁹ Nũndũ nĩtũkwenda kũmwendeesya Ngai witũ mũtheu, twĩ na mea ma kũmanya ũndũ tũtonya kwonanyʼa kana twĩ atheu. Nake Yeova nũtũnengete ũtao ũtonya kũtũtetheesya twĩanĩsye kĩu. Vandũ vamwe vaseo vyũ tũtonya kũkwata ũtao ũsu nĩ ĩandĩkonĩ ya Alivai kĩlungu kya 19. Mũsomi ũmwe Mũevelania weetawa Marcus Kalisch aandĩkie: “Kĩlungu kĩĩ kya mwanya nĩkĩtonya kwĩthĩwa nekyo kĩ na ũvoo ũla mwingĩ vyũ na wĩ na maũndũ maingĩ me kĩvathũkanyʼo, na nĩkĩtonya kwĩthĩwa nekyo kya vata vyũ ĩvukunĩ ya Alivai. O na nĩkĩtonya kwĩthĩwa nekyo kya vata vyũ mavukunĩ ma mbee atano ma Mbivilia.” Ekai tũneenee mĩsoa mĩna kĩlungunĩ kĩu yĩ na maũndũ ma vata tũtonya kũtũmĩa kĩla mũthenya. Yĩla tũkwĩthĩwa tũineenea mĩsoa ĩsu, lilikana kana ĩatĩĩe ndeto ii: “Ĩthĩwai atheu.”

10-11. Nĩ mwĩao wĩva twaĩle kũatĩĩa wĩ ndetonĩ sya mwambĩĩo sya Alivai kĩlungu kya 19, na nĩkĩ nĩ wa vata?

¹⁰ Ĩtina wa Yeova kũtavya Aisilaeli kana maĩlĩte kwĩthĩwa me atheu, ameie ũũ: ‘Kĩla mũndũ namũkĩe inyia wake na ĩthe wake. Ninyie Yeova Ngai wenyu.’—Ali. 19:2, 3.

¹¹ Vate nzika, nĩtwaĩle kũatĩĩa ũtao ũsu wa Yeova wa kũkĩa, kana kũnenga ndaĩa, asyai maitũ. Nũũlilikana ĩvinda mũndũũme ũmwe wakũlilye Yesũ: “Naĩle kwĩka ũseo wĩva nĩ kana nĩkwata thayũ wa tene na tene?” Ũndũ ũmwe Yesũ wamũtavisye waĩle kwĩka nĩ kũnenga ndaĩa ĩthe na inyia. (Mt. 19:16-19) Ĩvinda yĩmwe, Yesũ nĩwakanisye Avalisi na aandĩki nũndũ wa kũtũmĩa nzĩa sya ũseleke nĩ kana maikasũvĩe asyai moo. Kwa kwĩka ũu, ‘nĩmaanangĩte mĩao ya Ngai.’ (Mt. 15:3-6) Mwĩao ũmwe katĩ wa “mĩao ya Ngai” ĩla maanangĩte nĩ ũla wa katano nthĩnĩ wa ĩla Mĩao Ĩkũmi, vamwe na ũla twasoma nthĩnĩ wa Alivai 19:3. (Kuma 20:12) Lilikana ĩngĩ kana mwĩao ũla wĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:3 wa kũnenga ndaĩa asyai maitũ ũatĩĩe ndeto ii: “Ĩthĩwai atheu; nũndũ nyie Yeova Ngai wenyu nĩ mũtheu.”

12. Twasũanĩa ũtao ũla wĩ Alivai 19:3, nĩ ĩkũlyo yĩva tũtonya kwĩkũlya?

¹² Twasũanĩa ũtao ũsu Yeova ũtũnengete wa kũnenga ndaĩa asyai maitũ, kĩla ũmwe witũ no ekũlye-ĩ, ‘Nyie nĩendeee ata ngalĩkonĩ ĩsu?’ Ethĩwa ve vandũ ũkwona waaĩlĩte kwĩkanga nesa ĩvinda ĩvĩtu, no ũtwʼe kwĩka moalyũku. Nĩ wʼo, ndũtonya kũvĩndũa maũndũ mavĩtu, ĩndĩ no ũtwʼe oyu kwĩka maũndũ maingangĩ kwondũ woo, na wĩ vamwe namo. Wĩona ata ũkeka mũvango wongelange ĩvinda yĩla ũtũmĩaa namo? Kana wĩona ata ũkekĩa kĩthito mũnango ũmatetheesye kũthooa syĩndũ ila me na vata nasyo, ũmatetheesye mekale me na ngwatanĩo nzeo na Yeova, na ũimekĩa vinya? Weeka ũu, wĩĩthĩwa ũiatĩĩa mwĩao ũla wĩ Alivai 19:3.

13. (a) Nĩ ũtao ũngĩ wĩva wĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:3? (b) Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ata, ĩla yonanĩtwʼe ĩandĩkonĩ ya Luka 4:16-18?

¹³ Ve ũndũ ũngĩ ũwetetwe nthĩnĩ wa Alivai 19:3 ũũtũmanyĩsya ũndũ tũtonya kwonanyʼa twĩ atheu. Mũsoa ũsu ũwetete kũkwata Savato. Aklĩsto mai ungu wa Mĩao, na kwoou tũikwataa Savato ya kĩla kyumwa. Ĩndĩ no twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ twasũanĩa ũndũ Aisilaeli makwataa Savato, na ũndũ matethekaa mamĩkwata. Mũthenya wa Savato maaĩlĩte kũthyũmũĩa mawĩa moo, na maitũnga ilĩko syoo maũndũnĩ ma kĩ-veva.b Kĩu nĩkyo kĩtumi mũthenya wa Savato, Yesũ waendaa ĩsinakokenĩ yĩla yaĩ ndũanĩ yoo na aisoma Ndeto ya Ngai. (Kuma 31:12-15; soma Luka 4:16-18.) Kwoou kũmanya kana Ngai eeaĩe Aisilaeli nthĩnĩ wa Alivai 19:3 ‘malilikanae masavato make,’ kwaĩle kũtũsukuma tũmanthe ĩvinda kĩla mũthenya tũthĩnĩkĩe maũndũ ma kĩ-veva. We nũkwona ve vandũ waĩlĩte kwaĩlangya ngalĩkonĩ ĩsu? Weethĩwa na kĩmanyĩo kya kũmantha ĩvinda ya kũthĩnĩkĩa maũndũ ma kĩ-veva, ũkeethĩawa na ngwatanĩo nzeo vyũ na Yeova, na ũsu nĩ ũndũ ũmwe wa vata waĩle kwĩka nĩ kenda wĩthĩwe mũtheu.

LŨLŨMĨĨLYA NGWATANĨO YAKU NA YEOVA

14. Nĩ ũndũ wĩva wa vata ũtũngĩlĩĩlwe mũno kĩlungunĩ kya 19 kya Alivai?

¹⁴ Kĩlungu kya 19 kya Alivai nĩkĩtũngĩlĩĩle mũno ũndũ wa vata ũtonya kũtũtetheesya twĩkale twĩ atheu. Mũsoa wa 4 ũminĩĩe na ndeto ii: “Ninyie Yeova Ngai wenyu.” Ndeto isu kana ingĩ iilye isu, ikwatĩkanaa mavinda 16 kĩlungunĩ kĩu. Na itũlilikanasya mwĩao ũũ wa mbee: “Ninyie Yeova Ngai waku . . . Ndũkethĩwe na ngai ingĩ ate o nyie.” (Kuma 20:2, 3) Ethĩwa Mũklĩsto nũkwenda kwĩkala e mũtheu, no nginya aĩkĩĩthye kana vai mũndũ kana kĩndũ kĩngĩ o na kĩva kĩũvĩngĩĩsa ngwatanĩo yake na Ngai. Na nũndũ twĩtawa Ngũsĩ sya Yeova, nĩtwĩkĩaa kĩthito tũikeke ũndũ o na ũmwe ũtonya kũvũthya kana kũvukya ĩsyĩtwa yake ĩtheu.—Ali. 19:12; Isa. 57:15.

15. Mĩsoa ĩla yĩ kĩlungunĩ kya 19 kya Alivai ĩneeneete nthembo yaĩlĩte kũtũsukuma twĩke ata?

¹⁵ Aisilaeli moonanasya kana nĩmetĩkĩlĩte Yeova atwʼĩke Ngai woo kwa kũkwata mĩao ĩla wamanengete. Alivai 18:4 yaĩtye: “Motwʼĩo makwa mũkekaa, na myamũlo yakwa mũkasũvĩaa, mũendae nthĩnĩ wayo: ninyie Yeova Ngai wenyu.” Kĩlungu kya 19 kĩ na “myamũlo” ĩmwe Aisilaeli maaĩle kũatĩĩa. Kwa ngelekanyʼo, mũsoa wa 5-8, 21, na 22 ũneeneete nthembo sya nyamũ. Mũisilaeli aaĩlĩte kumya nthembo isu kwa nzĩa ‘ĩtevukya kĩndũ kĩtheu kya Yeova.’ Kũsoma mĩsoa ĩsu kwaĩlĩte kũtũsukuma tũtate kyonthe kĩla tũtonya tũmwendeesye Yeova, na tũyĩĩkĩĩthya twamumĩsya nthembo sya ũtaĩo syĩtĩkĩlĩkĩte, o tondũ ĩandĩko ya Aevelania 13:15 yĩtwĩkĩĩte vinya twĩke.

16. Nĩ ũndũ wĩva ũtonya kũtũlilikanyʼa kĩvathũkanyʼo kĩla kĩ vo katĩ wa ala mamũthũkũmaa Ngai na ala matamũthũkũmaa?

¹⁶ Nĩ kana tũtalwe ta andũ atheu, twaĩlĩte kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kwĩkala twĩ kĩvathũkanyʼo na ala angĩ. Ĩndĩ kĩu kĩi laisi. Mavinda amwe, ala tũsomaa namo, ala tũthũkũmaa namo, andũ ma mũsyĩ mate Ngũsĩ, kana o andũ angĩ no matũthingʼĩĩsye twĩke maũndũ matonya kũvĩngĩĩsa ũthaithi witũ. Vathi ũu, twĩthĩawa na ũtwi wa vata wa kwĩka. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩke ũtwi ũla mũseo? Kwasũanĩa mwolooto ũmwe wa kwendeesya wĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:19. Kalungu kamwe kaĩtye: “Ndũkekĩe mwĩĩnĩ waku ngũa ĩvulanĩtwʼe ndii sya mĩthemba ĩlĩ.” Mwĩao ũsu nĩwatetheeasya kũvathũkanyʼa Aisilaeli na mbai ila syamathyũlũlũkĩte. Ũmũnthĩ, tũileanaa na ngũa ila iseũvĩtwʼe na itambaa sya mĩthemba yĩ kĩvathũkanyʼo, ta ya vamba, nailoni, kana wʼĩa. Ĩndĩ nĩtũleaa kwĩkala ta andũ ala methĩawa na mĩĩkĩĩo na mĩkalĩle ĩleanĩte na momanyĩsyo ma Mbivilia, o na ethĩwa nĩ andũ tũsomaa namo, tũthũkũmaa namo, kana nĩ andũ ma mũsyĩ. Nĩ wʼo kana nĩtwendete andũ maitũ ma mũsyĩ o vamwe na atũi maitũ. Ĩndĩ yĩla tũkwĩka motwi ma vata, tũatĩĩaa mĩao ya Yeova, o na ethĩwa kĩu kĩtuma twĩthĩwa twĩ kĩvathũkanyʼo. Lilikana kana kũvathwa tũmũthũkũme Ngai nĩ ũndũ ũmwe wonanasya kana twĩ atheu. Ũsu nĩ ũndũ wa vata mũno ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa atheu.—2 Ako. 6:14-16; 1 Vet. 4:3, 4.

17-18. Nĩ ũndũ wĩva wa vata tũtonya kwĩmanyĩsya ĩandĩkonĩ ya Alivai 19:23-25?

¹⁷ Ndeto “ninyie Yeova Ngai wenyu” syaaĩle kũtetheesya Aisilaeli mamanye kana ngwatanĩo yoo na Yeova nĩyo ya vata vyũ. Syamatetheeasya kwa nzĩa yĩva? Ĩandĩko ya Alivai 19:23-25 nĩyĩtũtavĩtye. (Soma.) Kwasũanĩa kĩla Aisilaeli maaĩle kwĩka mavika Nthĩ ya Watho masũanĩĩte ndeto isu. Mũndũ avanda mĩtĩ ya kũya, ndaaĩle kũya ũsyao wayo nginya myaka ĩtatũ ĩvĩte. Na mwakanĩ wa kana, ũsyao ũsu waaĩlĩte kũtwawa vala vandũ vatheu vathaithĩawa Ngai. No mwakanĩ wa katano mwene waaĩlĩte kwambĩĩa kũya ũsyao wa mĩtĩ ĩla wavandĩte. Mwĩao ũsu waaĩle kũtetheesya Aisilaeli maelewe kana mavata moo ti mo maaĩle kũka mbee. Kĩla maaĩle kwia mbee nĩ kũkwata mbau ũthaithi wa Yeova, me na mũĩkĩĩo kana nũkwĩanĩsya mavata moo. Yeova ndaĩ alea kũmamanthĩa lĩu ũmeanĩĩe. Nĩkyo kĩtumi wamekĩie vinya maumye mĩvothi kwondũ wa vala vandũ vatheu wathaithĩawa.

¹⁸ Mwĩao ũla wĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:23-25 ũtũlilikanasya ndeto imwe Yesũ waneenie nthĩnĩ wa ũla Ũtavanyʼa wa Kĩĩmanĩ. Aisye: “Mũikemakĩe nũndũ wa . . . kĩla mũkaya kana kĩla mwĩnywʼa.” Na ĩndĩ ongela kwasya: “Ĩthe wenyu wa ĩtunĩ nĩwĩsĩ mwĩ na vata wa syĩndũ isu syonthe.” Ngai akatũmanthĩaa kĩla twĩ na vata nakyo, o tondũ ũmanthĩaa nyũnyi. (Mt. 6:25, 26, 32) Tũi na nzika na kĩu o na vanini. Nũndũ wa ũu, nĩtumasya “mĩthĩnzĩo kwondũ wa ngya” tũte kwĩyonanyʼa. O na ĩngĩ, nĩtwĩthĩawa twĩyũmbanĩtye kumya mĩvothi ya kũĩvĩa ngalama sya kĩkundi. Yeova ndaleaa kwona ũlau witũ maũndũnĩ asu, nake ndakalea kũtũĩva. (Mt. 6:2-4) Tweeka maũndũ asu, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũkwatĩtye ĩsomo yĩla yĩ nthĩnĩ wa Alivai 19:23-25.

19. Mĩsoa ĩla twaneenea ĩvukunĩ ya Alivai yaũtethya ata?

¹⁹ Tweemanyĩsya mĩsoa o mĩnini ya kĩlungu kya 19 kya Alivai, na nĩtwoona maũndũ mana tũtonya kwĩka twĩthĩwe twĩ atheu ta Ngai witũ mũtheu. Yĩla twaatĩĩa ngelekanyʼo yake, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũkwenda ‘kwĩthĩwa atheu mwĩkalĩlenĩ witũ wʼonthe.’ (1 Vet. 1:15) Aingĩ matamũthũkũmaa Yeova nĩmeeyoneete mwĩkalĩle ũsu witũ mũseo. O na nũtumĩte amwe mamũkumya. (1 Vet. 2:12) Ĩndĩ ve maũndũ angĩ maingĩ tũtonya kwĩmanyĩsya kĩlungunĩ kĩu kya 19. Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe, nĩtũũneenea mĩsoa ĩngĩ kĩlungunĩ kĩu ĩtonya kũtũmanyĩsya maũndũ angĩ twaĩle kwĩka twonanyʼe kana twĩ “atheu,” o tondũ Vetelo watwĩkĩie vinya twĩke.