Twaĩle Kwĩthĩwa twĩ Atheu Mwĩkalĩlenĩ Witũ W’onthe

1, 2. (a) Andũ ma Yeova maĩle kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũilyĩ ata? (b) Ĩsomo yĩĩ yĩsũngĩa makũlyo meva?

YEOVA nĩwamũveveee Vetelo atũmĩe ĩvuku ya Alivai kũelesya kana Aklĩsto maĩlĩte kwĩthĩwa me na mwĩkalĩle mũseo. (Soma 1 Vetelo 1:14-16.) ‘Ũla mũtheu,’ Yeova, endaa etĩkĩw’a mauta na “malondu angĩ” matate ũndũ matonya nĩ kana methĩwe me atheu mwĩkalĩlenĩ woo w’onthe, ĩndĩ ti maũndũnĩ o amwe.—Yoa. 10:16.

² Kũkunĩkĩla mũnango maũndũ ma vata ala me ĩvukunĩ ya Alivai nĩkũũtũtetheesya mũno, na twatũmĩa kĩla tũkwĩmanyĩsya twĩĩthĩwa twĩ atheu mwĩkalĩlenĩ witũ w’onthe. Nthĩnĩ wa ĩsomo yĩĩ nĩtũũsũanĩa makũlyo ta: Twaĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa kũtũla mĩao ya Yeova? Ĩvuku ya Alivai yĩtũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa kũkwata mbau ũsumbĩki mũnene wa Yeova? Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ũndũ nthembo syaumaw’a?

ĨSŨVĨE NDŨKATŨLE MĨAO YA YEOVA

3, 4. (a) Nĩkĩ tũtaĩle kũtũla mĩao na myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ? (b) Nĩkĩ tũtaĩle kwĩyĩĩvanĩsya kana kwĩthĩwa na ũthũ na mũndũ?

³ Ethĩwa nĩtũkwenda kũmwendeesya Yeova, no nginya tũkwate na tũilũmya mĩao na myolooto yake na tũitata mũno tũikethĩwe na woni mũvuku kũmyelekela, nũndũ ũu nũtonya kũtuma twambĩĩa kũmĩtũla o ũndũ tũkwenda. O na kau tũi ungu wa Mĩao ya Mose, maũndũ ala me mĩaonĩ ĩsu nĩmatwonasya kĩla Ngai wendete na kĩla ũmenete. Kwa ngelekany’o, Aisilaeli nĩmanengetwe mwĩao ũũ: “Ndũkeĩvanĩsye, kana kwĩthĩwa na ũthũ na ana ma andũ maku; ĩndĩ mwende mũtũi waku o tondũ wĩyendete: ninyie Yeova.”—Ali. 19:18.

⁴ Yeova ndendaa twĩyĩĩvanĩsye ĩndĩ endaa tũikethĩwe na ũthũ kwelekela mũndũ o na wĩva. (Alo. 12:19) Tũkaema kũatĩĩa mĩao na myolooto ya Yeova, Ndevili ew’a mũyo mũno na ũu ũituma ĩsyĩtwa ya Yeova yĩvũthw’a. Kwondũ wa ũu, o na ethĩwa mũndũ nĩwatũvĩtĩsya kwa ngenda, tũyaĩle kwĩtw’ĩkĩthya mĩio ya kwia ũthatu. Nĩkĩ? Nũndũ Ngai nũtũnengete ndaĩa ya kwĩthĩwa ‘mĩio ya mũthanga’ yĩ na ũthwii, ũla nĩ ũvoo mũseo. (2 Ako. 4:1, 7) Kwoveea ũthatu ngoonĩ kũilyĩ ta sumu na kũyaĩle kwiwa mĩionĩ ĩsu!

5. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ũndũ Aluni weeiwe eke ĩtina wa ana make kũkw’a? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 17.)

⁵ Ĩandĩko ya Alivai 10:1-11 yĩeleetye ngewa yĩ woo mũno ĩũlũ wa mũsyĩ wa Aluni. No nginya methĩwe meewie woo mũno ĩla mwaki waumie ĩtunĩ na wamina ana ma Aluni ala meetawa Natavu na Aviu me ĩeemanĩ ya kũmbanĩa. Ngai ameie maikatate kũĩa o na vanini kwondũ woo. Ũndũ ũsu watatie mũĩkĩĩo woo mũno! We nĩwĩkalaa wĩ mũtheu kwa kwĩvathana vyũ na andũ ma mũsyĩ kana o angĩ ala mavetetwe kĩkundinĩ?—Soma 1 Akolintho 5:11.

6, 7. (a)  Ĩla tũkwenda kwĩka ũtwi ĩũlũ wa kũthi alũsinĩ yĩ ĩkanisanĩ, nĩ maũndũ meva ma vata tũtonya kũsũanĩa? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.) (b) Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kũneena na mũndũ ũte Ngũsĩ akaelewa kana tũitonya kwĩlikya ũndũnĩ o na ũmwe alũsinĩ yĩ ĩkanisanĩ?

⁶ Nĩtũtonya kũema kũkwatwa nĩ ũndũ mũito ta ũsu wakwatie Aluni na mũsyĩ wake. Ĩndĩ ũtonya kwĩka ata ũnathokw’a ĩkanisanĩ kwondũ wa alũsi ya mũndũ ũte Ngũsĩ? Nao nata ethĩwa nũnengetwe maũndũ amwe ũkwatĩĩe? O na kau vai mwĩao wa Mbivilia ũleanĩte na maũndũ asu ĩmwe kwa ĩmwe, yo ve myolooto ya Mbivilia ĩtonya kũtũtetheesya kwĩka ũtwi waĩlĩte maũndũnĩ asu?a

⁷ Ũtwi witũ mũlũmu wa kwĩthĩwa twĩ atheu methonĩ ma Yeova maũndũnĩ asu mawetwa nũtonya kũsengy’a andũ maitũ ma mũsyĩ ala mate Ngũsĩ. (1 Vet. 4:3, 4) O na kau nĩtũtataa mũno tũikamew’ĩthye woo, nũseo tũkaneena namo nesa na tũimatavya maũndũ tũteũvithany’a. Vatonyeka no tũneene namo tene. No tũmatũngĩe mũvea na tũimatavya kana twĩ na ũtanu nũndũ nĩmatũthoketye alũsinĩ ĩsu. Ĩtina wa ũu no tũmatavye kana tũikwenda kũmanangĩa mũthenya woo kana kũmekĩĩthya aivũ me na aeni moo nũndũ tũitonya kwĩlikya maũndũnĩ moo ma ũthaithi. Ĩsu nĩ nzĩa ĩmwe tũtonya kũtũmĩa tũikatũle mĩao ya Yeova na kwananga mũĩkĩĩo witũ.

KWATA MBAU ŨSUMBĨKI MŨNENE WA YEOVA

8. Ĩvuku ya Alivai yĩthingĩlĩĩle ata ĩũlũ wa ũsumbĩki mũnene wa Yeova?

⁸ Ĩvuku ya Alivai nĩyĩneneete mũno ĩũlũ wa ũsumbĩki mũnene wa Yeova. Yĩwetete mavinda mbee wa 30 kana mĩao ĩla yĩ ĩvukunĩ yĩu yumĩte kũla kwĩ Ngai. Mose nĩweetĩkĩlile ũndũ ũsu na eeka ũndũ Yeova wamwĩaĩe. (Ali. 8:4, 5) O ta ũu, mavinda onthe twaĩle kwĩka kĩla Mũsumbĩki witũ Mũnene, Yeova, wendaa twĩke. Ũseũvyo wa Yeova nũtũtetheeasya mũno nĩ kana twĩke ũu. Ĩndĩ ĩla twĩ ithyoka nĩtũtonya kũtatwa o tondũ Yesũ watatiwe ĩla waĩ weũnĩ. (Luka 4:1-13) Ethĩwa nĩtũlilikanaa ũsumbĩki mũnene wa Yeova na nĩtũmwĩkwatasya, vai mũndũ ũkethĩwa atonya kũtuma tũtũla mĩao yake, na tũiketĩkĩla tũkĩlw’e vinya nĩ wia.—Nth. 29:25.

9. Nĩkĩ andũ ma Ngai mamenetwe ĩũlũ wa nthĩ yonthe?

⁹ Nũndũ twĩ aatĩĩi ma Yesũ na twĩ Ngũsĩ sya Yeova, nĩtũthĩnaw’a mũno ĩũlũ wa nthĩ yonthe. Ũsu ti ũndũ wa ũsengy’o nũndũ o nake Yesũ nĩwatavisye amanyĩw’a make atĩĩ: “Makamũnengane thĩnanĩ, na makamũaa; na mũkeethĩwa mũmenetwe nĩ mbaĩ syonthe kwondũ wa syĩtwa yakwa.” (Mt. 24:9) O na twamenwa ũu tũiekaa kũtavany’a ĩũlũ wa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ na kũendeea kwĩkala twĩ atheu mbee wa Yeova. Nĩ kyaũ kĩla kĩtumaa tũmenwa o na kau twĩ andũ atheu, tũikenganaa, na nĩtũkwataa mĩao ya silikalĩ? (Alo. 13:1-7) Tũmenawa nũndũ nĩtwĩtĩkĩlĩte Yeova ethĩwe Mwĩaĩi Mũsumbĩ Mũnene witũ! Nĩwe tũthũkũmaa “e weka” na tũikatia mĩao yake ya ũlũngalu na myolooto yake.—Mt. 4:10.

10. Nĩ kyaũ kyeekĩkie ĩvinda yĩmwe ĩla mwana-a-asa ũmwe watũlile mwĩao wa kũema kũlika kaũnĩ?

¹⁰ Ũndũ ũngĩ ũtumaa tũmenwa nĩ kana ithyĩ ‘tũi ma nthĩ.’ Ũu nĩ kwasya tũyĩlikasya kaũnĩ kana siasanĩ. (Soma Yoana 15:18-21; Isaia 2:4.) Aklĩsto amwe ala meeyumisye mamũthũkũme Ngai nĩmeetĩkĩlile kũlika kaũnĩ na siasanĩ. Aingĩ moo nĩmeelilile na matũngĩĩa ngwatanĩo yoo vamwe na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. (Sav. 51:17) Ĩndĩ amwe mayaaĩka ũu. Kwa ngelekany’o ĩvinda ya Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe anene amwe nĩmoosie ana-a-asa 160 matavikĩtye ũkũũ wa myaka 45, na mamombanĩsya mũsyĩnĩ ũmwe. Ana-a-asa asu maumiw’e kolokolonĩ syonthe sya nthĩ ya Hungary, na moovetwe vate kĩtumi kĩseo. Ĩla mamavikisye vau nĩmamalasimĩthisye malike kaũnĩ. Ana-a-asa asu maleile vyũ, ĩndĩ kenda katĩ woo nĩmeetĩkĩlile kũya kĩthitũ kya kaũ na moosa ngũa sya asikalĩ. Myaka ĩlĩ ĩtina wa ũu, ũmwe wa ala malikile kaũnĩ esie kwĩthĩa e kĩkundinĩ kya asikalĩ manengetwe wĩa wa kũaa Ngũsĩ ila syaĩ ndĩkĩĩku. Ũndũ wa ũsengy’o nĩ kana ũmwe wa Ngũsĩ isu aĩ mũndũũme masyaanĩw’e! Ũseo nĩ kana Ngũsĩ isu iyaaũawa.

NENGA YEOVA KĨLA KĨSEO VYŨ

11, 12. Aklĩsto matonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ũndũ Yeova waĩtye nthembo syumaw’e ĩvinda ya Aisilaeli ma tene?

¹¹ Kwosana na Mĩao ya Mose, ve nthembo Aisilaeli maaĩlĩte kumya. (Ali. 9:1-4, 15-21) Nthembo isu syaaĩlĩte kwĩthĩwa ite kĩema nũndũ syaĩ wonany’o wa ũndũ nthembo ya Yesũ yaĩ yĩthĩwe ĩilyĩ. O na ĩngĩ, nĩmatavĩtw’e ũndũ maaĩlĩte kumya kĩla nthembo. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ũndũ mũndũ mũka waaĩlĩte kwĩka asyaa. Ĩandĩko ya Alivai 12:6 yaĩtye ũũ: “Mĩthenya yake ya kwĩthesya kwake yeanĩa, ũndũ wa kavĩsĩ, kana ũndũ wa kelĩtu, akamũetee mũthembi, mũomonĩ wa ĩeema ya kũmbanĩa, katena ka ĩlondu ka mwaka ũmwe kethĩwe nthembo ya kũvĩvw’a, na ĩswii ya ĩvũĩ, kana ya ndumbũ, yĩthĩwe nthembo ya naĩ.” O na kau maũndũ ala Ngai wendaa mekwe ũndũnĩ ũsu nĩmaeleetw’e nesa vyũ, Mĩao ĩsu nĩyoonanĩtye kana Ngai e wendo na nũsũanĩaa ala angĩ. Ethĩwa mũndũ mũka ũsu ndaĩ ona ĩlondu, nĩweetĩkĩlĩtw’e kumya ndumbũ ilĩ kana maswii elĩ ma ĩvũĩ. (Ali. 12:8) Yeova nĩwendete mũthaithi ũsu waĩ ngya na nĩwamwonaa e wa vata o ta ũla waumasya nthembo ya thooa mũnene. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ũndũ ũsu?

¹² Mũtũmwa Vaulo eekĩie Aklĩsto vinya maumĩsye Ngai “nthembo ya ndaĩa.” (Aevl. 13:15) Kwoou twaĩle kũtũmĩa ilomo sitũ kũtavya andũ ĩũlũ wa ĩsyĩtwa ĩtheu ya Ngai. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala matew’aa matũmĩaa kĩthyomo kya ala matew’aa kũmũkatha Ngai. Namo Aklĩsto ala matatonya kuma mĩsyĩ kwoo matavanasya maitũmĩa valũa, simũ, kana maineena na ala mamasũvĩaa na ala mooka kũmona. Nthembo yitũ ya ndaĩa, kana kũmũkatha Yeova kwa kũtavya ala angĩ ĩũlũ wa ĩsyĩtwa yake na kũtavany’a ũvoo mũseo, yaĩle kwĩthĩwa yosanĩte na ũtonyi witũ na ũima witũ wa mwĩĩ. Ũu nĩ kwasya kana twaĩle kũnenga Yeova kĩla kĩseo vyũ.—Alo. 12:1; 2 Tim. 2:15.

13. Nĩkĩ twaĩle kumya livoti ya ũtavany’a?

¹³ Tumĩasya Ngai nthembo sya ndaĩa kwa ngenda nũndũ nĩtũmwendete. (Mt. 22:37, 38) Ĩndĩ kwasũanĩa ĩũlũ wa kumya livoti. Twaĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ kwelekela mũvango ũsu? Livoti ĩla tumasya kĩla mwei yonanasya kana nĩtwĩyumĩtye kwa Ngai. (2 Vet. 1:7) Vai mũndũ waĩle kwĩw’a e mũkase atavany’e masaa maingĩ aĩ no kana aumye livoti yĩ na maũndũ maingĩ. Kĩu nĩkyo kĩtumi mũtavany’a wĩ kũndũ kũla kũsũvĩĩawa awau kana ũtatonya kũthi wĩthĩawa anengetwe mwanya wa kumya o na ethĩwa no ndatĩka 15 vandũ va ĩsaa yĩima. Yeova nĩwonaa ndatĩka isu syĩ sya vata nũndũ mũtavany’a ũsu ethĩawa aumĩtye kĩla kĩseo vyũ na nĩ wonany’o wa kana nĩwendete Ngai na nĩwonaa ne ũndũ wa ndaĩa kwĩthĩwa e ngũsĩ yake. Athũkũmi ma Yeova ala matatonya kwĩka maũndũ maingĩ no maumye livoti, o ta Aisilaeli ala mataĩ matonya kumya nthembo sya thooa mũnene. Nayo livoti ya kĩla ũmwe witũ nĩvulanaw’a na livoti ya nthĩ yonthe ĩla ĩtetheeasya ũseũvyo kwĩka mĩvango kwondũ wa wĩa wa kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ. Kwoou, ĩkũlyo nĩ, Ĩla tũkwĩwa tumye livoti twĩthĩawa tũyĩwa twĩke ũndũ tũtatonya?

ŨNDŨ KWĨMANYĨSYA KŨTŨTETHEEASYA KUMYA NTHEMBO SYA NDAĨA

14. Elesya nĩkĩ twaĩle kũthiana ũndũ twĩmanyĩasya.

¹⁴ Ĩtina wa kwĩmanyĩsya maũndũ ma vata ĩvukunĩ ya Alivai, nũtonya kwĩthĩwa ũisũanĩa atĩĩ: ‘Yu nĩnĩeleetwe nesa kĩla kyatumie ĩvuku yĩu yĩkĩwa Ndetonĩ ya Ngai mbeveee.’ (2 Tim. 3:16)Noĩthwa yu watw’a kwĩkala wĩ mũtheu methonĩ ma Yeova nũndũ we nĩwendaa wĩke ũu, na nũndũ nĩwendaa wĩkĩe kĩthito nĩ kana ũmwendeesye. O na ĩngĩ no kwĩthĩwa maũndũ ala weemanyĩsya ĩũlũ wa ĩvuku ya Alivai masomonĩ asu elĩ, matuma wenda kwĩmanyĩsya Maandĩko mũnango. (Soma Nthimo 2:1-5.) Voya Yeova mũno aũtetheesye ũmanye kana nĩwĩmanyĩasya ũndũ vaĩle. Vate nzika wĩenda nthembo syaku sya ndaĩa syĩtĩkĩlwe nĩ Yeova. Ĩkũlyo nĩ, We nĩwĩtĩkĩlasya televiseni, mathaũ ma vitio, mathaũ angĩ, kana maũndũ ala wendete kwĩka maũsiĩĩe kwĩka maendeeo ma kĩ-veva? Ethĩwa vailyĩ ũu nũtonya kũtetheka mũno wasũanĩa ndeto syaandĩkiwe nĩ mũtũmwa Vaulo ila syĩ ĩvukunĩ ya Aevelania.

15, 16. Nĩkĩ Vaulo ũtaavithany’a maũndũ ĩla waandĩkĩaa Aklĩsto Aevelania?

¹⁵ Vaulo ndaavithany’a maũndũ ĩla waandĩkĩaa Aklĩsto Aevelania. (Soma Aevelania 5:7, 11-14.) Amatavisye ateũmavuva! Ameie ‘nĩmatw’ĩkĩte andũ ala matew’aa nesa.’ Nĩkĩ Vaulo ũtaamavuva? O ta Yeova, nĩwamendete na nĩwamathĩnĩkĩaa nũndũ maĩsaa lĩu mũvũthũ wa kĩ-veva ũla ũelekanĩtw’e na ĩia. Kũmanya momanyĩsyo ma mũsingi ma Kĩklĩsto nĩ kwa vata. Ĩndĩ, “lĩu mũmũ” nĩ wa vata nĩ kana mũndũ ethĩwe e Mũklĩsto mũimu.

¹⁶ Vandũ va kwĩka maendeeo wĩthĩe no mamanyĩsye ala angĩ, Aevelania nĩmo maaĩle kũmanyĩw’a. Nĩkĩ? Nũndũ mayaĩsaa “lĩu mũmũ.” Kwoou ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩ na woni ũla waĩlĩte ĩũlũ wa kũya lĩu mũmũ wa kĩ-veva? Nyie nĩnĩũĩsaa? Kana nĩnĩemawa nĩ kũvoya na kwĩmanyĩsya maũndũ maito ala me Mbivilianĩ? Ethĩwa ũu nĩw’o vailyĩ, ndonya kwĩthĩwa ndemanyĩasya kwa nzĩa ĩla yaĩle?’ Twaĩle kũtavya andũ o vamwe na kũmamanyĩsya na kũmatw’ĩkĩthya amanyĩw’a.—Mt. 28:19, 20.

17, 18.  (a) Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩyĩĩthya lĩu mũmũ wa kĩ-veva kĩla ĩvinda? (b) Twaĩle kwĩthĩwa na woni wĩva ĩũlũ wa kũnyw’a ũkĩ tũtanamba kũthi ũmbanonĩ?

¹⁷ Aingĩ maitũ nĩmatonya kwĩthĩwa mew’aa kwĩmanyĩsya Mbivilia ne ũndũ wĩ vinya. Ĩndĩ Yeova ndatũlasimĩthasya kwĩmanyĩsya Mbivilia. Kwoou twĩthĩwe twavatisiwe tene kana tũnavatisiwe mĩtũkĩ, twaĩle kũendeea kwĩyĩĩthya kĩ-veva. Kwĩka ũu nĩ kwa vata nĩ kana twĩthĩwe twĩ atheu.

¹⁸ Nĩ kana twĩthĩwe twĩ atheu, no nginya tũkunĩkĩle Maandĩko nesa na tũyĩka maũndũ ala Ngai wendaa twĩke. Sũanĩa ĩũlũ wa ana ma Aluni, Natavu na Aviu ala mooaiwe nũndũ wa kumĩsya Yeova “mwaki ũtetĩkĩlĩtw’e.” Nĩvatonyeka ũkethĩa nĩmanyw’ĩte. (Ali. 10:1, 2, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Kwoona ũndũ Ngai watavisye Aluni ĩtina wa vau. (Soma Alivai 10:8-11.) Yo mĩsoa ĩsu yĩonany’a kana tũyaĩle kũnyw’a ũkĩ tũtanamba kũthi ũmbanonĩ? Kwasũanĩa maũndũ aa: Tũi ungu wa Mĩao. (Alo. 10:4) Nthĩ imwe ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmanyusaa ũkĩ o mũnini ĩla meũya lĩu matanamba kũthi maũmbanonĩ. Ikombe inya sya mbinyu nĩsyatũmĩkaa ĩvinda ya Vasaka. Na ĩla Yesũ wambĩĩisye mũvango wa kũlilikana kĩkw’ũ kyake nĩwanengie atũmwa make mbinyu manyw’a. Mbinyu ĩsu yoonanasya nthakame yake. (Mt. 26:27) Mbivilia nĩleete kũnyw’a ũkĩ mwingĩ na kũmilwa. (1 Ako. 6:10; 1 Tim. 3:8) Namo Aklĩsto aingĩ nĩmatonya kũvatwa nĩ wasya woo wa ngoo kũtũmĩa ũkĩ matanamba kwĩka ũndũ o na wĩva ũkonetye ũthaithi. Ĩndĩ maũndũ mayĩthĩawa mailyĩ ũndũ ũmwe nthĩ syonthe, na kwoou ũndũ ũla wa vata nĩ ‘kũvathũkany’a katĩ wa kĩla kĩtheu na kĩla kĩte kĩtheu,’ nĩ kana twĩyĩkalye na ũtheu ũla ũmwendeeasya Ngai.

19. (a) Twaĩle kũlilikana kyaũ ĩũlũ wa ũthaithi wa mũsyĩ na kwĩmanyĩsya ithyĩ ene? (b) Ũtonya kwonany’a ata kana nũtw’ĩte kwĩkala wĩ mũtheu?

¹⁹ Nũtonya kũmanya maũndũ maingĩ mũno ma vata ethĩwa nũkwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai. Tũmĩa syĩndũ ila twĩ nasyo sya kwĩka ũkunĩkĩli ĩvinda ya ũthaithi wa mũsyĩ na ĩla ũkwĩmanyĩsya nĩ kana waĩlangye maũndũ asu. Ongela ũmanyi waku ĩũlũ wa Yeova na ieleelo syake. Na ũiendeea kũmũthengeea. (Yak. 4:8) Voya Ngai o ta mũandĩki wa Savuli ũla wainie atĩĩ: “Salukya metho makwa, nĩ kana none maũndũ ma ũseng’ya mĩaonĩ yaku.” (Sav. 119:18) Ndũkaatũle mĩao na myolooto ya Mbivilia. Mavinda onthe ĩtĩkĩlanaa na mĩao ya ‘Ũla Mũtheu’ na ũithũkũma wĩ na kĩthito wĩa wa “ũla ũvoo mũseo wa Ngai wĩa wa ũthembi [“wĩa mũtheu,” NW].” (1 Vet. 1:15; Alo. 15:16) Ĩkala wĩ mũtheu mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo yĩ mĩisyo mingĩ. Ekai ithyonthe twĩthĩwe na mwĩkalĩle mũtheu na tũikwata mbau ũsumbĩki mũnene wa Yeova, Ngai ũla mũtheu.