KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA KYA 21
WATHI 107 Twĩthĩwe na Wendo ta Ngai
Ũndũ Ũtonya Kũkwata Mũndũ Mũseo wa Kũtwaana Nake
“Nũũ ũtonya kũmwona mũndũ mũka mwaĩlu? Nũndũ e vata mũno kwĩ tũvila twa maliani.”—NTH. 31:10.
KĨLA KĨNEENEWE
Myolooto ya Mbivilia ĩtonya kũtetheesya Mũklĩsto kũkwata mũndũ mũseo wa kũtwaana nake na ũndũ angĩ kĩkundinĩ matonya kũtwʼĩĩka ala mate mũtwaanonĩ ĩndĩ mekwenda kũlika mũtwaanonĩ.
1-2. (a) Ala mate mũtwaanonĩ maĩle kũsũanĩa maũndũ meva matambĩĩe kwĩvaanyʼa? (b) “Kwĩvaanyʼa” nĩ kwĩka ata? (Sisya “Maelesyo ma Ndeto Imwe.”)
WE NO wende kũtwawa kana kũtwaana? O na kũtwʼĩka mũtwaano tiwʼo ũtumaa andũ methĩwa na ũtanu, Aklĩsto aingĩ mate mũtwaanonĩ, methĩwe nĩ asanga kana nĩ akũũ, nĩmethĩawa na mea ma kũkwata mũndũ wa kũtwaana nake. Vate nzika, ũtanambĩĩa kwĩvaanyʼa na mũndũ nĩwaĩle kwĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu na Yeova, wĩmanye nesa, na ũyĩthĩwa ũtonya kũũngamĩa ngalama ila syũkanasya na mũtwaano.a (1 Ako. 7:36) Weanĩsya maũndũ asu, nĩvatonyeka ũkesa kũtanĩa mũtwaano waku.
2 Ĩndĩ ti mavinda onthe wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kũkwata mũndũ mũseo wa kũtwaana nake. (Nth. 31:10) O na yĩla wakwata Mũklĩsto ũkwenda kũmũmanya nesanga, no vethĩwe vate laisi kũmũtavya kana nũkwendeewʼa nĩwe.b Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũũneenea kĩla kĩtonya kũtetheesya Aklĩsto ala mate mũtwaanonĩ kũkwata mũndũ mũseo wa kũtwaana nake na mayambĩĩa kwĩvaanyʼa. O na ĩngĩ, nĩtũkwĩmanyĩsya ũndũ angĩ kĩkundinĩ matonya kũtwʼĩĩka ala mekwenda kũtwaana kana kũtwawa.
ŨNDŨ ŨTONYA KŨKWATA MŨNDŨ MŨSEO WA KŨTWAANA NAKE
3. Nĩ maũndũ meva Mũklĩsto ũla ũte mũtwaanonĩ waĩlĩte kũsũanĩa yĩla ũkũmantha mũndũ wa kũtwaana nake?
3 Ethĩwa no wende kũtwawa kana kũtwaana, wĩthĩwa wĩ ũndũ mũseo ũkamanya nĩ nguma syĩva ũkwenda ũla ũkatwaana nake ethĩwe nasyo ũtambĩte kũsũanĩa ĩũlũ wa kwĩvaanyʼa. Na kĩtumi nũndũ no ũvũthĩĩsye mũndũ mũseo ũtonya kũtwaana nake kana ũkambĩĩa kwĩvaanyʼa na mũndũ mũtaĩlanĩte. Nĩ wʼo kana mũndũ mũseo wa kũtwaana nake aĩlĩte kwĩthĩwa e Mũklĩsto mũvatise. (1 Ako. 7:39) Ĩndĩ ti o kĩla Mũklĩsto mũvatise mũtonya kwĩthĩwa mwaĩlanĩte. Kwoou no wĩkũlye-ĩ: ‘Nĩ na mĩvango yĩva thayũnĩ? Nĩ nguma syĩva nenda mũno ũla ngatwaana nake ethĩwe nasyo? Maũndũ ala nĩkwatĩtye kwa wʼo no meanĩe?’
4. Amwe mavoyete ĩũlũ wa maũndũ meva?
4 Ethĩwa wendi waku nĩ kũkwata mũndũ wa kũtwaana nake, vate nzika, nũvoyete ĩũlũ wa ũndũ ũsu. (Avi. 4:6) Ũwʼo nĩ kana vai mũndũ Yeova ũmwathĩte kũmũmanthĩa mũndũ wa kũtwaana nake. Ĩndĩ nũthĩnĩkĩaa mavata maku na ũndũ ũkwĩwʼa, na no aũtetheesye yĩla ũũmantha mũndũ mũseo wa kũtwaana nake. Kwoou endeea kũmũtavya wendi waku na ũndũ ũkwĩwʼa. (Sav. 62:8) Mũvoye aũnenge wũmĩĩsyo na ũĩ. (Yak. 1:5) Mwana-a-asa ũtatwaanĩte wĩtawa Johnc na wĩkalaa Amelika nũeleetye maũndũ ala ũmũtavasya Yeova mboyanĩ. Aĩtye: “Nĩmũtavasya Yeova nguma ila nenda ũla ngatwaa ethĩwe nasyo. Nĩnĩvoyaa nĩkwate myanya ya kũkomana na mũndũ mũseo ndonya kũmũtwaa. O na ĩngĩ, nĩnĩvoyaa Yeova andetheesye nĩthĩwe na nguma nzeo itonya kũtuma nĩthĩwa mũũme mũseo.” Nake mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Tanya wĩkalaa Sri Lanka aĩtye, “O nĩendeee kũmantha mũndũ wa kũtwaana nake, nĩmũkũlasya Yeova andetheesye nĩendeee kwĩthĩwa nĩ mũĩkĩĩku, nĩ na woni ũla waĩle, na nĩ mũtanu.” O na ethĩwa nĩveũvĩta ĩvinda yĩasa ũtesa kũkwata mũndũ wa kũtwaana nake, Yeova nũkwathĩte kũendeea kũthĩnĩkĩa mavata maku ma kĩ-mwĩĩ na ma ngoonĩ.—Sav. 55:22.
5. Nĩ ĩndĩĩ Aklĩsto ala mate mũtwaanonĩ matonya kũkomana na angĩ mate mũtwaanonĩ ĩndĩ mamwendete Yeova? (1 Akolintho 15:58) (O na ĩngĩ, sisya visa.)
5 Mbivilia ĩtwĩkĩĩte vinya twĩthĩwe na “maũndũ maingĩ ma kwĩka wĩanĩ wa Mwĩaĩi.” (Soma 1 Akolintho 15:58.) Weethĩwa na kĩthito ũthũkũminĩ wa Yeova na watũmĩa ĩvinda na ana-a-asa na eĩtu-a-asa me kĩvathũkanyʼo, ũkatanĩaa kwakana namo, na ũndũ ũla wa vata vyũ, ũkakwataa myanya ya kũkomana na angĩ mate mũtwaanonĩ, ala o taku, matũngĩte ilĩko syoo ũthũkũminĩ wa Yeova. Na weeka kyonthe kĩla ũtonya ũmwendeesye Yeova, ũkakwataa ũtanu wa wʼo.
Weethĩwa na kĩthito ũthũkũminĩ wa Yeova na watũmĩa ĩvinda na Aklĩsto me kĩvathũkanyʼo, no ũkomane na angĩ mekwenda kũtwaana kana kũtwawa (Sisya kalungu ka 5)
6. Mũklĩsto aĩle kũlilikana kyaũ yĩla ũkũmantha mũndũ wa kũtwaana nake?
6 Ĩndĩ ĩthĩwa wĩ metho ndũkaeke ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ waku wĩthĩwe ne o kũmantha mũndũ wa kũtwaana nake. (Avi. 1:10) Kĩla kĩtonya kũtuma wĩthĩwa na ũtanu wa wʼo nĩ kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova, ĩndĩ ti kwĩthĩwa wĩ mũtwaanonĩ kana ndwĩ mũtwaanonĩ. (Mt. 5:3) Kwĩthĩwa ũte mũtwaanonĩ no kũũnenge ũthasyo mwingangĩ wa kwongelanga ũtavanyʼa waku. (1 Ako. 7:32, 33) Kwoou tũmĩa ĩvinda yĩĩ ũte mũtwaanonĩ nesa vyũ. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Jessica wĩkalaa Amelika na watwaiwe aangĩe myaka 40 aĩtye, “Kwĩthĩwa na kĩthito wĩanĩ wa kũtavanyʼa nĩkwandetheeisye nekala nĩ mwĩanĩe, o na kũtwʼĩka nĩnendaa mũno kũtwawa.”
OSA ĨVINDA ŨMANYE MŨNDŨ ŨLA ŨNGĨ NESA
7. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa ũĩ kwosa ĩvinda ũmanye mũndũ ũla ũngĩ nesa ũtanamũtavya kana nũkwendeewʼa nĩwe? (Nthimo 13:16)
7 Nata ethĩwa wĩsũanĩa nĩwaĩlanĩte na mũndũ mũna? Nĩwaĩle kũmũtavya vau kwa vau kana nũkwendeewʼa nĩwe? Mbivilia yaĩtye kana mũndũ wĩ kĩlĩko nũmanthaa ũmanyi atanamba kwosa ĩtambya. (Soma Nthimo 13:16.) Kwoou wĩthĩwa wĩ ũndũ mũseo ũkosa ĩvinda ũmanye mũndũ ũla ũngĩ nesa ũtambĩte kũmũtavya kana nũkwendeewʼa nĩwe, ĩndĩ ũyĩka ũu ũtũmĩĩte ũĩ. Mwana-a-asa wĩtawa Aschwin wĩkalaa Netherlands aĩtye: “O ũndũ ũtonya kwambĩĩa kwendeewʼa nĩ mũndũ na mĩtũkĩ, ũu nowʼo ũtonya kũeka kwendeewʼa nĩwe. Kwoou kwosa ĩvinda ũmanye mũndũ nesa no kũũtetheesye ndũkambĩĩe kũmwĩvaasya na ĩtina wa kavinda ũieka kwendeewʼa nĩwe.” Na ũu nĩ wʼo nũndũ wamanya mũndũ nesa, no wĩse kwĩthĩa o na mũyaĩlanĩte.
8. Mũklĩsto atonya ata kwosa ĩvinda amanye mũndũ ũla ũngĩ nesa? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
8 Ũtonya ata kwosa ĩvinda ũmanye mũndũ ũla ũngĩ nesa ĩndĩ ũyĩka ũu kwa ũĩ? Yĩla mwĩ maũmbanonĩ ma kĩkundi kana mwĩ na angĩ mũyĩtanĩthya, no ũmanye maũndũ amwe ĩũlũ wa mũndũ ũsu makonetye ngwatanĩo yake na Yeova, nguma syake, na mwĩkalĩle wake. Kwa ngelekanyʼo, anyanya make naaũ, na endete kũneenea maũndũ meva? (Luka 6:45) Yo mĩvango yake nĩyosanĩte na yaku? No ũneene na atumĩa ma kĩkundi kyake kana Aklĩsto angĩ aimu kĩ-veva ala mamwĩsĩ nesa. (Nth. 20:18) O na no ũkũlĩĩlye ũndũ wĩsĩkĩe na nguma syake. (Lu. 2:11) Na yĩla ũendeee kwĩka ũu, ĩsũvĩe ndũkatume ewʼa ate mwĩanĩe. Ĩkĩĩthya ndũnatinda ũatĩanĩe nake kana ũkũlĩĩlye maũndũ onthe mamũkonetye.
Ũtanamba kũtavya mũndũ kana nũkwendeewʼa nĩwe, osa ĩvinda ũmũmanye nesa (Sisya kalungu ka 7-8)
9. Ũtambĩte kũtavya mũndũ mũna kana nũkwendeewʼa nĩwe, nĩ maũndũ meva waĩlĩte kwĩyĩĩkĩĩthya?
9 Waĩle kũkua ĩvinda yĩana ata ũimanya mũndũ ũtambĩte kũmũtavya kana nũkwendeewʼa nĩwe? Watwʼa kũmũtavya o na ũte kweteela, no one ta ũtasũanĩaa maũndũ kwa ũliku ũtaneka motwi. (Nth. 29:20) Kĩvathũkanyʼo na ũu, wakua ĩvinda yĩasa ũikaaĩsa kũmũtavya, no ambĩĩe kũsũanĩa nũkĩaa kwĩka motwi, na mũno mũno ethĩwa nĩwĩsĩ kana nũkwendeewʼa nĩwe. (Mũta. 11:4) Lilikana kana ũtambĩte kũtavya mũndũ kana nũkwendeewʼa nĩwe, ti nginya wĩthĩwe wĩyĩĩkĩĩthĩtye kana nũũtwaana nake. Ĩndĩ kĩla waĩle kwĩyĩĩkĩĩthya nĩ kana nĩwĩyũmbanĩsye mũtwaano na kana mũndũ ũsu ũngĩ no ethĩwe mũndũ mũseo wa kũtwaana nake.
10. Waĩle kwĩka ata wamanya kana ve mũndũ ũkwendeewʼa nue ĩndĩ we ndũkwĩwʼa ũyendeewʼa nĩwe?
10 Ĩndĩ waĩle kwĩka ata wamanya kana ve mũndũ ũkwendeewʼa nue? Ethĩwa ndũkwĩwʼa ũyendeewʼa nĩwe, eka meko maku monanyʼe kĩu ũtheinĩ. Ndwĩthĩwa wĩ ũndũ mũseo ũkatuma asũanĩa kana no mũtume ndũũ na kaĩ we mwene ndũkwenda ũu.—1 Ako. 10:24; Aev. 4:25.
11. Nĩ maũndũ meva waĩlĩte kũsũanĩa ethĩwa nue ũũmanthĩa Mũklĩsto ũngĩ mũndũ wa kwĩvaanyʼa nake kana kũtwaana nake?
11 Nthĩnĩ wa nthĩ imwe, asyai kana andũ angĩ aima no methĩwe na kĩanda kya kũnyuvĩa andũ moo ma mũsyĩ mũndũ wa kũtwaana nake. Nasyo nthĩ ingĩ, andũ ma mũsyĩ kana anyanya nĩmamanthĩaa mũndũ woo ũla ũte mũtwaanonĩ mũndũ wa kũtwaana nake, na ĩndĩ maivangĩthya asu elĩ makomane nĩ kana mone ethĩwa nĩmaĩlanĩte. Ethĩwa nĩwakũlwʼa wĩke ũndũ ta ũsu, sũanĩa nĩ maũndũ meva me elĩ mendete na me na vata namo. Na ethĩwa nĩwakwata mũndũ mũna ũtonya kwaĩlana na mũndũ waku wa mũsyĩ kana mũnyanyau, tata ũmanye maũndũ maingĩ ũndũ vatonyeka ĩũlũ wake, ta nguma syake, na ũndũ ũla wa vata vyũ, ũndũ ngwatanĩo yake na Yeova ĩilye. Kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova nĩ kwa vata mũnango kwĩ mbesa, kĩsomo, kana kĩlasi. O na vailye ũu, lilikana kana mwana-a-asa ũsu na mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩmo maĩlĩte kwĩtwʼĩĩa ethĩwa nĩmekwenda kũtwaana.—Aka. 6:5.
ŨNDŨ ŨTONYA KWAMBĨĨA KWĨVAANYʼA NA MŨNDŨ
12. Ethĩwa nũkwendeewʼa nĩ mũndũ mũna, ũtonya ata kũmũtavya kana nũkwenda mwambĩĩe kwĩvaanyʼa?
12 Ethĩwa nũkwendeewʼa nĩ mũndũ mũna, ũtonya kũmũtavya ata kana nũkwenda mwambĩĩe kwĩvaanyʼa?d No wĩke mĩvango ũkaea ngewa nake mwĩ vandũ vatevithanĩtye kana ũkamũkũnĩa simũ. Mũelesye nesa kana nũkwendeewʼa nĩwe na nũkwenda mũmanyane nesanga. (1 Ako. 14:9) Ethĩwa ve vata, nenga mũndũ ũla ũngĩ ĩvinda ya kũsũanĩa ũndũ ũkũũsũngĩa. (Nth. 15:28) Na ethĩwa ndekwenda kũtuma ndũũ naku, nenga ndaĩa ũtwi wake.
13. Waĩle kwĩka ata ethĩwa mũndũ mũna nĩwaũtavya kana nũkwendeewʼa nue? (Akolosai 4:6)
13 Nata ethĩwa ve mũndũ waũtavya kana nũkwendeewʼa nue? No nginya ethĩwe eĩ na ũkũmbaũ mwingĩ nĩ kana akũelesye ũndũ ũkwĩwʼa; kwoou mũneenyʼe o nesa na wĩ na ndaĩa. (Soma Akolosai 4:6.) Ethĩwa nũkwenda kũnengwa ĩvinda nĩ kana wĩke ũtwi, mũtavye. Ĩndĩ tata ũmũsũngĩe na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka. (Nth. 13:12) Na ethĩwa ndũkwendeewʼa nĩwe, mũtavye o nesa ũteũmũvithanyʼa. Kwoona kĩla mwana-a-asa wĩtawa Hans wĩkalaa Austria weekie yĩla mwĩĩtu-a-asa ũmwe wamwĩie nũkwendeewʼa nĩwe. Aĩtye: “Nĩnamũtavisye ũtwi wakwa o nesa ĩndĩ ndeũmũvitha kĩndũ. Neekie ũu o vau kwa vau nũndũ ndyendaa asũanĩe kana no twĩse kwambĩĩa kwĩvaanyʼa. O na ĩtina wa ũu, nĩneethĩawa nĩ metho ndikese kũneena kana nĩke ũndũ ũũmwonethya kana nĩnĩalyũlĩte ũtwi wakwa.” Kĩvathũkanyʼo na ũu, ethĩwa nũkwendeewʼa nĩ mũndũ ũsu, mũtavye nesa ũndũ ũkwĩwʼa na mũineenea maũndũ ala mwĩkwatĩtye ĩvindanĩ yĩu ya kwĩvaanyʼa. Maũndũ asu no methĩwe mavathũkene nũndũ wa kĩthĩo kyenyu kana maũndũ angĩ.
ANGĨ MATONYA ATA KŨTWʼĨĨKA AKLĨSTO ALA MATE MŨTWAANONĨ?
14. Tũtonya ata kũtwʼĩĩka Aklĩsto ala mate mũtwaanonĩ na ndeto sitũ?
14 Ithyonthe tũtonya ata kũtwʼĩĩka Aklĩsto ala mekwenda kũtwaana kana kũtwawa? Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka nĩ kwĩthĩwa twĩ metho na kĩla tũũneena. (Aev. 4:29) No twĩkũlye-ĩ: ‘Nĩnĩvũĩaa ngũĩ ala mekwenda kũtwaana kana kũtwawa? Yĩla noona mwana-a-asa ũtatwaanĩte na mwĩĩtu-a-asa ũte mũtwae maiea ngewa, nĩnĩvangaa kana meenda kũtuma ndũũ?’ (1 Tim. 5:13) Kwongela ũu, tũyaĩlĩte kwĩsa kũtuma Aklĩsto ala mate mũtwaanonĩ mewʼa ta ve kĩndũ makosete aĩ no kwĩthĩwa maitwaanĩte kana ti atwae. Ũla Hans twĩĩ tũnamũweta aĩtye: “Ana-a-asa amwe mangũlasya, ‘Ũtumaa ũtatwaana nĩkĩ? Ũkwʼa no ũendeee kũkũa?’ Ndeto ta isu itumaa ala mate mũtwaanonĩ mewʼa mate ma vata na syĩkaa o kũmongeleela kĩũũyũ kya kũtwaana kana kũtwawa.” Mwa wĩthĩwa wĩ ũndũ wa vata mũnango tũkamantha myanya ya kũkatha Aklĩsto ala mate mũtwaanonĩ!—1 Ath. 5:11.
15. (a) Kwosana na mwolooto ũla wĩ Alomi 15:2, twaĩle kũsũanĩa kyaũ tũtanatetheesya Mũklĩsto kũmantha mũndũ wa kũtwaana nake? (O na ĩngĩ, sisya visa.) (b) Nĩ maũndũ meva makwendeesya mũno vitionĩ ĩsu? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)
15 Nata ethĩwa twĩsũanĩa mwana-a-asa mũna na mwĩĩtu-a-asa mũna nĩmaĩlanĩte? Mbivilia ĩtwĩĩte nĩtũsũanĩae ũndũ ala angĩ mekwĩwʼa. (Soma Alomi 15:2.) Aingĩ mate mũtwaanonĩ mayendaa angĩ maimakwatanyʼa na mũndũ mekwona matonya kũtwaana, na kwoou nĩtwaĩle kũnenga ndaĩa ũtwi woo. (2 Ath. 3:11) Angĩ namo no mende tũmatetheesye, ĩndĩ tũyaĩle kwosa ĩtambya matatũkũlĩtye.e (Nth. 3:27) Na ĩndĩ ve ala matendaa kũmanyĩthanwʼa na angĩ ĩmwe kwa ĩmwe. Mwĩĩtu-a-asa ũte mũtwae wĩtawa Lydia na wĩkalaa Germany aĩtye: “No ũthokye kĩkundi kĩnene kya andũ na ũitala vo mwana-a-asa ũsu na mwĩĩtu-a-asa ũsu. Ĩka o kumĩlya mwanya wa kũtuma matũmĩa ĩvinda vamwe na ũimaeka metwʼĩĩe ene kĩla mekwenda.”
Kwĩthĩwa vandũ ve na kĩkundi kĩnene kya andũ nĩkũnengae Aklĩsto ala mate mũtwaanonĩ mwanya wa kũkomana na angĩ (Sisya kalungu ka 15)
16. Aklĩsto ala matatwaanĩte kana mate atwae maĩle kũlilikana kyaũ?
16 Ithyonthe, twĩthĩwe twĩ mũtwaanonĩ kana tũi mũtwaanonĩ, no twĩkale twĩ atanu na twĩ eanĩe! (Sav. 128:1) Kwoou ethĩwa nũkwenda kũtwaana kana kũtwawa, ĩndĩ ndũnamba kũkwata mũndũ wa kũtwaana nake, endeea kũtũnga kĩlĩko ũthũkũminĩ wa Yeova. Mwĩĩtu-a-asa wĩkalaa Macao wĩtawa Sin Yi aĩtye: “Kavinda kala ũtonya kũtũmĩa ũte mũtwae nĩ kanini mũno wakaelekanyʼa na ĩvinda yĩla ũkatũmĩa na ũla ũkatwaana nake mwĩ nthĩ nzaũ. Tanĩa kavinda kau na ũikatũmĩa nesa.” Ĩndĩ nata ethĩwa nũkwatĩte mũndũ mũseo ũtonya kũtwaana nake na mũkambĩĩa kwĩvaanyʼa? Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe, nĩtũũneenea ũndũ ũtonya kwĩka ũtwi mũseo ĩvindanĩ ya kwĩvaanyʼa.
WATHI 137 Ngelekanyʼo Nzeo ya Aka Aĩkĩĩku
a Sisya kĩlungu kĩ nthĩnĩ wa jw.org/kam kĩ na kyongo, “Kwĩvaanyʼa—Kĩlungu Kya 1: Nĩnĩyũmbanĩtye Kwĩvaanyʼa Kana Kwĩvaawʼa?” nĩ kana kĩũtetheesye kũtwʼa ethĩwa nĩwĩyũmbanĩtye kũtwaana kana kũtwawa.
b MAELESYO MA NDETO IMWE: Ĩsomonĩ yĩĩ na yĩla yĩatĩĩe, ndeto “kwĩvaanyʼa” yĩonanyʼa ĩvinda yĩla mũndũũme na mũndũ mũka methĩawa maimanyana nesanga nĩ kana matwʼe ethĩwa nĩmaĩlanĩte na kana no matwaane. Kwĩvaanyʼa kwambĩĩaa yĩla mũndũũme na mũndũ mũka moonanyʼa nesa kana nĩmekwendeewʼa nĩ ũla ũngĩ, na kũendeeaa nginya yĩla makatwʼa kũtwaana kana kũtiana.
c Masyĩtwa amwe nĩ mavĩndũe.
d Syĩthĩonĩ imwe, mwana-a-asa nĩwe ũendaa kũneena na mwĩĩtu-a-asa nĩ kana mambĩĩe kwĩvaanyʼa. Ĩndĩ ti ũthũku mwĩĩtu-a-asa kũthi kũneena na mwana-a-asa. (Lu. 3:1-13) Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ, sisya kĩlungu “Vijana Huuliza . . . Nitamwambiaje Jinsi Ninavyohisi?” ĩkasetinĩ ya Amkeni! ya 22/10/2004.
e Sisya vitio yĩ jw.org/kam yĩ na kyongo, Amwe Mokitĩĩte Mũĩkĩĩo Makasinda—Aklĩsto Ala Mate Mũtwaanonĩ.