Ũndũ Ũtonya Kwĩka Ũtwi Mũseo Ĩvindanĩ ya Kwĩvaanyʼa

1-2. Amwe mewʼaa ata ĩũlũ wa kwĩvaanyʼa?

ĨVINDA ya kwĩvaanyʼa no yĩthĩwe yĩ ya kũtanĩthya mũno. Ethĩwa nũendeee kwĩvaasya mũndũ kana kwĩvaawʼa, vai nzika kana wĩenda maũndũ mathi nesa. Na ũu nowʼo vethĩĩtwe kwa aingĩ. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Tsiona wa Ethiopia aĩtye: “Ĩvinda yĩmwe ya kũtanĩthya mũno thayũnĩ wakwa nĩ yĩla tweevaanasya na mũemewa. Nĩtwaneeneaa maũndũ ma vata na nĩtwatanĩaa. Nĩnatanie kũmanya kana nĩnakwatĩte mũndũ nendete na ũmbete.”

² O na vailye ũu, mwana-a-asa wĩtawa Alessio, ũla wumĩte Netherlands, aĩtye, “Waĩ ũndũ wa kũtanĩthya kũmanya kĩveti kyakwa nesanga yĩla tweevaanasya, ĩndĩ vaĩ o na mawetu.” Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũũneenea mawetu amwe matonya kumĩla yĩla andũ elĩ mekwĩvaanyʼa na myolooto ĩmwe ya Mbivilia ĩtonya kũmatetheesya meke ũtwi mũseo. O na nĩtũkwona ũndũ ala angĩ kĩkundinĩ matonya kũmatwʼĩĩka.

KĨELEELO KYA KWĨVAANYʼA

3. Kĩeleelo kya kwĩvaanyʼa nĩ kĩva? (Nthimo 20:25)

³ O na kau ĩvinda ya kwĩvaanyʼa yĩthĩawa yĩ ya kũtanĩthya, no nginya mũndũũme na mũndũ mũka masũanĩe ũndũ ĩtambya yĩu ne ya vata nũndũ no yĩtume matwaana. Mũthenya wa alũsi wavika, kĩla ũmwe nĩwĩvĩtaa mbee wa Yeova kana akamwendaa na kũmũnenga ndaĩa ũla ũngĩ ĩvinda yonthe yĩla me elĩ makekala thayũ. Ĩndĩ tũtanamba kumya wĩvĩto o na wĩva, nĩtwaĩlĩte kũsũanĩa ũndũ ũsu nesa. (Soma Nthimo 20:25.) Na ũu nowʼo vethĩawa na wĩvĩto wa mũtwaano. Kwĩvaanyʼa kũtumaa andũ elĩ mamanyana nesanga na kĩu kĩituma meka ũtwi mũseo. Mavinda amwe, ũtwi ũsu no wĩthĩwe ne kũtwaana kana ũkethĩwa ne kũeka kwĩvaanyʼa. Ethĩwa ala mekwĩvaanasya nĩmaeka, ũu ti kwonanyʼa kana ve ũndũ mũthũku mekie. Vandũ va ũu, maĩlĩte kũmanya kana nĩmeanĩsya kĩeleelo kya kwĩvaanyʼa, nakyo nĩ kũtwʼa ethĩwa nĩmeũtwaana kana maitwaana.

4. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩthĩwa na woni waĩlĩte ĩũlũ wa kwĩvaanyʼa?

⁴ Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata twĩthĩwe na woni waĩlĩte ĩũlũ wa kwĩvaanyʼa? Yĩla ala mate mũtwaanonĩ meethĩwa na woni waĩlĩte, kĩu no kĩmatetheesye maikambĩĩe kwĩvaanyʼa na mũndũ mate na mũvango wa kũtwaana nake. Ĩndĩ ti ala mate mũtwaanonĩ me oka maĩle kwĩthĩwa na woni ũla waĩlĩte. Ithyonthe nĩtwaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe nawʼo. Kwa ngelekanyʼo, amwe masũanĩaa kana ethĩwa andũ elĩ nĩmekwĩvaanyʼa, no nginya matwaane. Woni ta ũsu ũtumaa Aklĩsto ala mate mũtwaanonĩ mewʼa ata? Mwĩĩtu-a-asa ũte mũtwae wĩtawa Melissa na wĩkalaa Amelika aĩtye: “Yĩla mwana-a-asa na mwĩĩtu-a-asa maendeee kwĩvaanyʼa, Ngũsĩ imwe syĩthĩawa syĩkwatĩtye matwaane. Nũndũ wa ũu, amwe maendeea kwĩvaanyʼa o na kũtwʼĩka mayaĩlanĩte. Namo angĩ mate mũtwaanonĩ matusaa kũlea kwĩsa kwĩvaanyʼa. Ũndũ ũsu nũetae kĩũũyũ kĩngĩ.”

MANYA MŨNDŨ ŨLA ŨNGĨ NESA

5-6. Ala mekwĩvaanyʼa maĩlĩte kũtata mamanye maũndũ meva ĩũlũ wa mũndũ ũla ũngĩ? (1 Vetelo 3:4)

⁵ Ethĩwa nũendeee kwĩvaanyʼa na mũndũ, nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũtwʼe ethĩwa nĩmũũtwaana kana mũitwaana? Mũmanye nesanga. Nĩvatonyeka ũkethĩwa weesĩ maũndũ amwe ĩũlũ wake mũtanambĩĩa kwĩvaanyʼa. Ĩndĩ yu wĩ na mwanya wa kũmanya “mũndũ wa nthĩnĩ ũla ũtonekaa.” (Soma 1 Vetelo 3:4.) Kĩu kĩkonetye kũmanya nesanga ũndũ mũndũ ũla ũkwenda kũtwaana nake wĩ na ngwatanĩo ĩilye na Yeova, nguma syake, na ũndũ ũsũanĩaa. Ĩtina wa ĩvinda, waĩle kwĩthĩwa ũtonya kũsũngĩa makũlyo ta aa: ‘Mũndũ ũũ akeethĩwa e mũũme kana kĩveti kĩseo?’ (Nth. 31:​26, 27, 30; Aev. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Kĩla ũmwe witũ no eanĩsye mavata ma ũla ũngĩ ma ngoonĩ? Kĩla ũmwe no omĩĩsye mawonzu ma ũla ũngĩ?’b (Alo. 3:23) O ũndũ ũendeee kũmanya mũndũ ũla ũngĩ nesanga, lilikana kana kĩla kyonanasya nĩmwaĩlanĩte ti ũndũ mũtutenyʼe maũndũnĩ maingĩ, ĩndĩ nĩ ũndũ mũalyũkanaa na maũndũ yĩla mweethĩwa na mawoni me kĩvathũkanyʼo.

⁶ Nĩ maũndũ angĩ meva waĩlĩte kũmanya ĩũlũ wa mũndũ ũla ũngĩ yĩla mũkwĩvaanyʼa? Ũtanambĩĩa kwenda mũndũ ũla ũngĩ mũno, nĩvatonyeka ũkenda kũneenea nake maũndũ amwe ma vata, ta mĩvango yake ya ĩvinda yũkĩte. Ĩndĩ nata ĩũlũ wa maũndũ angĩ makonetye mũndũ mwene, ta ũima wake wa mwĩĩ, mathĩna ma mbesa, kana maũndũ mamũkwatie ĩvinda ĩvĩtu? Ti maũndũ onthe maĩle kũneenewa yĩla mwambĩĩa kwĩvaanyʼa oou. (Sianĩsya na Yoana 16:12.) Ethĩwa wĩĩwʼa ũtekwenda kũsũngĩa makũlyo amwe maũkonetye we mwene nũndũ no ĩndĩ mwambĩĩie kwĩvaanyʼa, tavya ũla ũngĩ. Ĩndĩ o ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte, ũla ũngĩ akenda kũmanya maũndũ asu nĩ kana eke ũtwi mũseo. Kwoou ve ĩvinda ũkesa o kũmaweta.

7. Ala mekwĩvaanyʼa matonya kwĩka ata mamanyane nesanga? (O na ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ “Yĩla Ũkwĩvaanyʼa na Mũndũ Wĩkalaa Vaasa.”) (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁷ Ũtonya kwĩka ata ũmanye mũndũ ũla ũngĩ nesanga? Nzĩa ĩmwe nzeo vyũ nĩ kũkũlya makũlyo na ũyĩthukĩĩsya nesa ũla ũngĩ aielesya woni wake. Inywelĩ mwaĩle kũelesya nesa ũndũ mũkwĩwʼa na mũineena mũteũkengana. (Nth. 20:5; Yak. 1:19) No mũnyuve kwĩka maũndũ meũtuma mwambĩĩa kũea ngewa, ta kũya vamwe, kũtembea kũla kwĩthĩawa andũ aingĩ, na kũtavanyʼa ĩmwe. O na ĩngĩ, no ũmanye mũndũ ũla ũngĩ nesanga mwatũmĩa ĩvinda vamwe na anyanya na andũ ma mũsyĩ. Kwongela ũu, vanga kwĩka maũndũ meũtuma wona mwĩkalĩle wa mũndũ ũla ũngĩ yĩla wakomana na maũndũ me kĩvathũkanyʼo na wĩ andũnĩ me kĩvathũkanyʼo. Kwoona kĩla mwana-a-asa wĩtawa Aschwin, ũla wumĩte Netherlands, weekie. Aĩtye ũũ ĩũlũ wa ĩvinda yĩla weevaanasya na Alicia: “Nĩtwamanthie maũndũ tũtonya kwĩka matetheesye kĩla ũmwe kũmanya ũla ũngĩ nesanga. Mavinda maingĩ, asu meethĩawa me o maũndũ me laisi, ta kũua ĩmwe kana kũtethya mawĩa angĩ twĩ vamwe. Tũyĩka maũndũ asu, twaĩ tũtonya kwona nguma nzeo na mawonzu ma ũla ũngĩ.”

8. Ala mekwĩvaanyʼa matonya kũtetheka ata meemanyĩsya Mbivilia me vamwe?

⁸ O na ĩngĩ, no mũmanyane nesanga mweemanyĩsya Mbivilia mwĩ vamwe. Mwesa kũtwaana, mũkendeka mũvathae ĩvinda kwondũ wa ũthaithi wa mũsyĩ nĩ kana Ngai ethĩwe kĩlungu kya vata vyũ mũtwaanonĩ wenyu. (Mũta. 4:12) Kwoou mwĩona ata mũkavatha ĩvinda ya kwĩmanyĩsya oyu mũendeee kwĩvaanyʼa? Ũwʼo nĩ kana ala mekwĩvaanyʼa mayĩthĩawa manamba kũtwʼĩka mũũme na mũka, o na ũ mwana-a asa tiwe mũtwe wa mwĩĩtu-a-asa ũsu. Ĩndĩ mavinda kwa mavinda mweemanyĩasya mwĩ vamwe, kĩu no kĩtume mũmanya ũndũ kĩla ũmwe ũmwendete Yeova mũno wĩana. Mwana-a-asa wĩtawa Max na mũka, Laysa, ala mekalaa Amelika nĩmatethekie kwa nzĩa ĩngĩ. Max aĩtye: “Twambĩĩa kwĩvaanyʼa oou, nĩtwambĩĩie kwĩmanyĩsya syongo syĩ kĩvathũkanyʼo mavukunĩ maitũ, ta kwĩvaanyʼa, mũtwaano, na mwĩkalĩle nthĩnĩ wa mũsyĩ. Mavuku asu nĩmatumie tũneenea maũndũ maingĩ ma vata tũtaĩ tũtonya kwambĩĩa kũmaneenea kwa nzĩa yĩ laisi.”

MAŨNDŨ ANGĨ MA KŨSŨANĨA

9. Nĩ maũndũ meva ala mekwĩvaanyʼa maĩlĩte kũsũanĩa yĩla meũtwʼa naaũ meũtavya kana nĩmekwĩvaanyʼa?

⁹ Mwaĩle kũtavya aaũ kana nĩmũkwĩvaanyʼa? No inywʼĩ mwĩ elĩ mwaĩlĩte kũtwʼa. Yĩla mwambĩĩa kwĩvaanyʼa oou, no mũtwʼe kũtavya o andũ avũthũ. (Nth. 17:27) Mweeka ũu, no mwĩvathane na makũlyo mate ma lasima na kwambĩĩa kũthingʼĩĩwʼa mwĩke ũtwi. Ĩndĩ mwaema kũtavya mũndũ o na ũmwe, no mwambĩĩe kwĩvathana na ala angĩ mũyona nĩmeũmanya. Na kĩu no kĩmũlikye thĩnanĩ. Kwoou wĩthĩwa wĩ ũndũ wa ũĩ mũkatavya ala matonya kũmũnenga ũtao mũseo na kũmũtethya kwa nzĩa ingĩ. (Nth. 15:22) Kwa ngelekanyʼo, no mũtavye andũ amwe ma mũsyĩ, anyanya aimu, kana atumĩa kĩkundinĩ.

10. Mũtonya kwĩka ata nĩ kana mwĩthĩwe na mwĩkalĩle wĩ na ndaĩa? (Nthimo 22:3)

¹⁰ Ala mekwĩvaanyʼa matonya kwĩka ata nĩ kana methĩwe na mwĩkalĩle wĩ na ndaĩa? O ũndũ ndũũ yenyu yaendeea kũkama, nowʼo ũtonya kwĩwʼa ũyendeewʼa nĩ ũla ũngĩ mũnango. Nĩ kyaũ kĩtonya kũmũtetheesya mwĩthĩwe na mwĩkalĩle mũtheu? (1 Ako. 6:18) Ĩvathanei na ngewa mbuku, kwĩthĩwa vandũ mwĩ inywʼoka, kana kũnywʼa ũkĩ mwingĩ. (Aev. 5:3) Kĩu no kĩmũamũkĩsye wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ na kĩituma mũtalũmanyʼa na ũtwi wenyu wa kwĩka kĩla kyaĩle. Mwĩona ata mũkaneeneaa kĩla mũtonya kwĩka mwĩthĩwe na mwĩkalĩle wĩ na ndaĩa? (Soma Nthimo 22:3.) Kwoona kĩla kyatetheeisye Dawit na mũka, Almaz, ala maumĩte Ethiopia. Maĩtye: “Twatũmĩaa ĩvinda vamwe twĩ kũndũ kwĩ andũ aingĩ kana twĩ na anyanya maitũ. Vai ĩvinda twaaĩsa kwĩthĩwa twĩ ithyoka ngalĩnĩ kana nyũmba. Kĩu nĩkyatumie twĩvathana na maũndũ matonya kũtũtata.”

11. Ala mekwĩvaanyʼa maĩlĩte kũsũanĩa maũndũ meva yĩla meũtwʼa tũmaũndũ tũla makekaa monanyʼe kana nĩmendanĩte?

¹¹ Nata ĩũlũ wa kwĩka maũndũ mekwonanyʼa kana nũkwendeewʼa nĩ mũndũ ũla ũngĩ? Maũndũ amwe no methĩwe maĩlĩte o ũndũ ndũũ yenyu ĩendeee kũkamĩĩa. (Wa. 1:2; 2:6) Ĩndĩ ethĩwa nĩwaamũkĩwʼa wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, no vethĩwe ve vinya mũno kwĩka ũtwi mũseo ĩũlũ wa mũndũ ũla ũngĩ. O na ĩngĩ, kwĩka tũmaũndũ tũkwonanyʼa kana nũkwendeewʼa nĩ mũndũ ũla ũngĩ no kũtume mwĩlikya mwĩkalĩlenĩ mũvuku na mĩtũkĩ. (Nth. 6:27) Kwoou mwambĩĩa kwĩvaanyʼa oou, neeneai mĩvaka ĩla mũtonya kwĩkĩa yosanĩte na myolooto ya Mbivilia.c (1 Ath. 4:​3-7) Ĩkũlyei-ĩ: ‘Mo andũ kĩsionĩ kĩla twĩkalaa matonya kũsũanĩa ata moona tũyĩka tũmaũndũ tũkwonanyʼa kana nĩtwendanĩte? Kwʼo kwĩka tũmaũndũ ta tũu no kũamũkĩsye mũndũ ũla ũngĩ wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ?’

12. Ethĩwa ala mekwĩvaanyʼa nĩmavĩtũũkana, nĩ kyaũ maĩlĩte kũsũanĩa?

¹² Ethĩwa nĩmwavĩtũũkana, mũtonya kũthĩnĩkĩa ũndũ ũsu ata? Ethĩwa mavinda kwa mavinda nĩmũũvĩtũũkana, kyo kĩu kĩonanyʼa mũyaĩlanĩte? Ti nginya vethĩwe vailye ũu, na kĩtumi nũndũ onthe ala matwaanĩte mayĩemaa kũvĩtũũkana. Mũtwaano ũla wĩthĩawa wĩ mũlũmu nĩ wa andũ ala methĩawa manenganĩte ndaĩa na kĩla ũmwe wĩthĩawa eyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla mawoni ma ũla ũngĩ. Kwoou ũndũ mũthĩnĩkĩaa mathĩna ala maumĩla mũyĩvaanyʼa no kwonanyʼe ethĩwa mũtwaano wenyu ũkaendeea nesa. No mwĩkũlye-ĩ: ‘No tũneenee maũndũ tũuĩtye na twĩ na ndaĩa? Nĩtwĩthĩawa twĩyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla mavĩtyo maitũ na tũitata tũmalũnge? Nĩtwĩthĩawa na mĩtũkĩ ya kwĩtĩkĩla mawoni ma ũla ũngĩ, kwĩtya ũekeo, na kũekea?’ (Aev. 4:​31, 32) O na vailye ũu, ethĩwa mũtindĩaa kũvĩtũũkana kana kũkananĩa yĩla mũendeee kwĩvaanyʼa, nĩvatonyeka maũndũ makaema kũvĩndũka mwatwaana. Ethĩwa wĩĩwʼa mũndũ ũla ũngĩ atakwaĩlĩte, ũtwi mũseo ũla inywelĩ mũtonya kwĩka nĩ kũeka kwĩvaanyʼa.d

13. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya ala mekwĩvaanyʼa kũmanya mekua ĩvinda yĩana ata mayĩvaanyʼa?

¹³ Mwaĩle kũkua ĩvinda yĩana ata mũyĩvaanyʼa? Yĩla motwi meekwa na mĩtũkĩ, kaingĩ maũndũ maiendaa nesa. (Nth. 21:5) Kwoou mwaĩlĩte kwĩvaanyʼa kwa ĩvinda yĩanĩtye kũtetheesya kĩla ũmwe amanye ũla ũngĩ nesanga. O na vailye ũu, mũyaĩlĩte kũeka ĩvinda yĩasa mũno yĩvĩte vate vata. O na Mbivilia yaĩtye: “Wĩkwatyo ũla ũtĩaa nũwaasya ngoo.” (Nth. 13:12) Kwongela kĩu, o ũndũ ndũũ yenyu yaendeea kũkama, nowʼo vatonya kwĩthĩwa ve vinya kũsiĩĩa wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. (1 Ako. 7:9) Vandũ va kũtũnga kĩlĩko ĩvindanĩ yĩla mũtũmĩĩte mũyĩvaanyʼa, no wĩkũlye-ĩ: ‘Nĩ kyaũ kĩngĩ ndialĩtye kũmanya ĩũlũ wa mũndũ ũla ũngĩ nĩ kana nĩke ũtwi?’

ANGĨ MATONYA KŨTWʼĨĨKA ATA ALA MEKWĨVAANYʼA?

14. Ala angĩ matonya kũtwʼĩĩka ata ala mekwĩvaanyʼa? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁴ Ethĩwa nĩtwĩsĩ mwana-a-asa na mwĩĩtu-a-asa mũna mekwĩvaanyʼa, tũtonya kũmatetheesya ata? No tũmathokye tũĩsanĩe, twĩke ũthaithi wa mũsyĩ, kana tũketanĩthye. (Alo. 12:13) Maũndũ asu no mamatetheesye kũmanyana nesanga. Nĩmethĩwa mayenda mũndũ wa katatũ ethĩwe vo yĩla me oka, ũtethyo wa kũthi vandũ, kana vandũ matonya kũea ngewa mateũvĩngĩĩswa nĩ angĩ? Ethĩwa vailye ũu, no twĩyumye kũmatetheesya? (Aka. 6:10) Ũla Alicia tũmũwetie nũlilikanaa kĩla we na mũũme, Aschwin, matanĩie. Aĩtye, “Nĩtwatanie mũno yĩla ana-a-asa amwe matũtavisye kana no tũmathokeae ethĩwa twĩenda kũtũmĩa ĩvinda vamwe ĩndĩ twĩ vandũ tũte ithyoka.” Ethĩwa ala mekwĩvaanyʼa nĩmaũkũlya ũtũmĩe ĩvinda namo, wĩona ata ũkosa kĩu ta kĩanda? Ĩthĩwa wĩ metho ndũkamatie me oka yĩla mwĩ vandũ vate na andũ angĩ, ĩndĩ ĩvindanĩ o yĩu ũitũmĩa ũĩ kũmanya yĩla mekwenda mwanya wa kũneenea maũndũ moo.—Avi. 2:4.

15. Nĩ kyaũ kĩngĩ anyanya matonya kwĩka nĩ kana matetheesye ala mekwĩvaanyʼa? (Nthimo 12:18)

¹⁵ O na ĩngĩ, no tũtwʼĩĩke ala mekwĩvaanyʼa kwĩsĩla kĩla tũũweta kana tũũtwʼa kũema kũweta. Mavinda amwe, nũseo tũkesiĩĩa. (Soma Nthimo 12:18.) Kwa ngelekanyʼo, no twĩthĩwe na mea ma kũtavya angĩ kana mwana-a-asa na mwĩĩtu-a-asa mũna nĩmekwĩvaanyʼa, ĩndĩ no methĩwe mayenda kwĩwetea mo ene. Tũyaĩlĩte kũnyaĩĩkya nzukũ ĩũlũ wa ala mekwĩvaanyʼa kana kwambĩĩa kumanyʼa ũtwi woo. (Nth. 20:19; Alo. 14:10; 1 Ath. 4:11) O na ĩngĩ, tũyaĩlĩte kũkũlya makũlyo kana kũweta maũndũ meũtũma ala mekwĩvaanyʼa mewʼa ta tũũmathingʼĩĩsya matwaane. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Elise na mũũme maĩtye, “Tweewʼaa wĩ ũndũ wĩ nthoni mũno angĩ kũtũkũlya ĩũlũ wa mĩvango ya alũsi, o na kau ithyĩ ene tũyamĩneeneete.”

16. Twaĩlĩte kwĩka ata ethĩwa ala mekwĩvaanasya nĩmatwʼa kũeka?

¹⁶ Nao nata ethĩwa ala mekwĩvaanasya nĩmatwʼa kũeka? Tũyaĩlĩte kũlikĩlĩĩla maũndũ meene kana kũkwata mbau mũndũ ũmwe. (1 Vet. 4:15) Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Lea aĩtye: “Neewie kana ve amwe mambĩĩte kwĩyusũĩsya ngewa ite na mũsingi ĩũlũ wa nĩkĩ nyie na mwana-a-asa ũmwe twaekete kwĩvaanyʼa. Ũndũ ũsu wambũmĩisye mũno.” O ũndũ tũwetie mwambĩĩonĩ, yĩla amwe maeka kwĩvaanyʼa, ũu ndwonanasya mekie ũtwi mũthũku. Ĩndĩ wonanasya kana kĩeleelo kya kwĩvaanyʼa nĩkĩanĩie, nakyo nĩ kwĩka ũtwi mũseo. Ĩndĩ ũtwi ũsu no ũmaũmĩsye ngoonĩ na ũitia kĩla ũmwe ayĩwʼa ta wĩ weka. Kwoou no tũmanthe nzĩa sya kũmatwʼĩĩka.—Nth. 17:17.

17. Ala mekwĩvaanyʼa maĩlĩte kũendeea kwĩka ata?

¹⁷ O ũndũ twoona, ĩvinda ya kwĩvaanyʼa no yĩthĩwe yĩ ya kũtanĩthya ĩndĩ no yĩete mawetu. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Jessica aĩtye: “Kũneena ũwʼo, neewie kwĩvaanyʼa kwĩ wĩa mwingĩ. Ĩndĩ nĩnatanĩie kwona ũndũ kĩla ũmwe witũ watũmĩie ĩvinda na kĩthito nĩ kana tũmanyane nesanga.” Ethĩwa nĩmũendeee kwĩvaanyʼa, ĩkĩai kĩthito vyũ mũmanyane nesanga. Mweeka ũu, kĩla ũmwe wenyu akeeka ũtwi mũseo.