Ũndũ Tũtonya Kũtetheesya na Mĩtũkĩ Ala me na “Ngoo Nzeo”

1. Vatonya kũthi ata yĩla andũ meewʼa ũvoo mũseo? (Meko 13:​47, 48; 16:​14, 15)

ĨVINDANĨ ya atũmwa, andũ aingĩ nĩmeetĩkĩlaa ũwʼo mawĩwʼa oou. (Soma Meko ma Atũmwa 13:​47, 48; 16:​14, 15.) O ta ũu ũmũnthĩ, amwe nĩmatanaa meewʼa ũvoo mũseo ĩvinda ya mbee. O na ala mbeenĩ matanendeewʼa nĩ ũvoo mũseo, no mese kũwĩtĩkĩla. Twaĩle kwĩka ata yĩla tweethĩa andũ me na “ngoo nzeo” twĩ ũtavanyʼanĩ?

2. Nĩ kwa nzĩa yĩva wĩa witũ wa kũtavanyʼa ũvwʼanene na wa mũĩmi?

² Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno. Wĩa witũ wa kũtavanyʼa no ũelekanwʼe na ũla mũĩmi ũtethasya. Ethĩwa matunda ma mũtĩ ũmwe nĩ meu, mũĩmi no amatwʼe o na kau no ethĩwe aendeee kũsimba kana kũvanda vandũ vangĩ mũũndanĩ. O ta ũu, yĩla twakomana na mũndũ ũkwendeewʼa nĩ ũvoo witũ, nĩtwaĩle kũmũtetheesya na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka atwʼĩke mũmanyĩwʼa wa Klĩsto. Ĩndĩĩvindanĩ o yĩu, nĩtwaĩle kũendeea kũtetheesya ala matonya kwĩthĩwa mayenda ĩvinda yingangĩ nĩ kana mone vata wa kĩla tũũmamanyĩsya. (Yoa. 4:​35, 36) Na kwĩthĩwa na ũmanyi kũkatũtetheeasya kũnyuva ũndũ ũtonya kwendeesya vyũ ethukĩĩsya maitũ. Ekai yu tũneenee kĩla tũtonya kwĩka yĩla twakomana na mũndũ ya mbee na endeewʼa nĩ kĩla tũũmũtavya. O na ĩngĩ, nĩtũkwona ũndũ tũtonya kũtetheesya andũ ta asu maendeee kwĩka maendeeo.

YĨLA TWAKOMANA NA MŨNDŨ ŨKWENDEEWʼA

3. Tũtonya kwĩka ata yĩla twakomana na mũndũ ũkwendeewʼa twĩ ũtavanyʼanĩ? (1 Akolintho 9:26)

³ Yĩla twakomana na mũndũ ũkwendeewʼa twĩ ũtavanyʼanĩ, twĩenda kũmũtetheesya na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka ambĩĩe kũkinyĩla nzĩanĩĩla ĩelete thayũnĩ. Yĩla vathi ũu, tũyaĩle kũkĩa kũmũkũlya ethĩwa no ende kwĩmanyĩsya Mbivilia na tũimũthokya maũmbanonĩ maitũ ĩvinda ya mbee yĩla twaneena nake.—Soma 1 Akolintho 9:26.

4. Elesya ngewa ya mũndũ weeyũmbanĩtye kwĩmanyĩsya Mbivilia vau kwa vau ĩtina wa kũtavwʼa ũvoo mũseo.

⁴ Ambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia na andũ. Amwe tũtavasya ũvoo mũseo methĩawa meyũmbanĩtye kwambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia vau kwa vau. Kwa ngelekanyʼo, Wakana ũmwe ve mũndũ mũka wa mũika wa Canada waendie kakalĩnĩ ka mavuku na oosa mbulosua Tanĩa Thayũ Tene na Tene! Mwĩĩtu-a-asa ũla waĩ vau kakalĩnĩ amũeleisye kana nĩtwĩthĩawa na mũvango wa kwĩmanyĩsya Mbivilia na andũ tũtũmĩĩte mbulosua ĩsu vate ndĩvi. Mũndũ mũka ũsu nĩwendeeiwʼe na anenga mwĩĩtu-a-asa ũsu namba yake ya simũ. Mũthenya o ũsu, nĩwatũmĩie mwĩĩtu-a-asa ũsu mesengyi amũkũlĩtye nĩĩndĩĩ ũkwenda mambĩĩe kwĩmanyĩsya. Yĩla mwĩĩtu-a-asa ũsu wamwĩie kana eũka wikendi, mũndũ mũka ũsu amũkũlilye: “Wĩona ata ũkoka ũnĩ? Ndikethĩwa ngwatene.” Kwoou nĩmambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia Wakatano ũsu. Mũndũ mũka ũsu wa mũika nĩwaendie ũmbanonĩ ya mbee o wikendi ĩsu na eka maendeeo na mĩtũkĩ.

5. Twaĩle kwĩka ata twamanya kana ũla tũũneena nake ndeyũmbanĩtye kwambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia vamwe naitũ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁵ Nĩ wʼo kana tũyaĩle kwĩkwatya andũ onthe ala mekwĩthukĩĩsya ũvoo witũ methĩwe na mea maingĩ ma kwĩmanyĩsya ta mũndũ mũka ũsu wa mũika. Andũ amwe no methĩwe mayenda ĩvinda yingangĩ. O na ĩngĩ, no twĩthĩwe twaĩle kwambĩĩsya ũneenanyʼa kwa kũneenea ũndũ ũkwendeesya ũla tũũneena nake. O na vailye ũu, twaendeea kwĩthĩwa na woni ũla waĩle na twaendeea kũmwonyʼa kana nĩtũkwendeewʼa nĩwe, ĩtina wa kavinda, no twĩthĩwe tũtonya kwambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia nake. Nĩ kyaũ tũtonya kũtavya mũndũ yĩla tũũmũkũlya kana no ende kwĩmanyĩsya Mbivilia? Ĩkũlyo yĩu nĩyakũlilwʼe ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe me ũtũĩka wa kwambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia na andũ.

6. Nĩ kyaũ tũtonya kũtavya mũndũ ũkwendeewʼa nĩ kana twĩthĩwe tũtonya kũneena nake ĩngĩ?

⁶ Atavanyʼa na mavainia ala makũlilwʼe ĩũlũ wa kwambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia na andũ maeleisye kana isionĩ imwe, wĩthĩaa nũseo kũema kũweta ndeto imwe ta “kwĩmanyĩsya,” “masomo ma Mbivilia,” kana “kũũmanyĩsya” yĩla mekũelesya mũvango wa kwĩmanyĩsya Mbivilia. Vandũ va ũu, maisye kana kĩla monete kĩ kĩseo nĩ kũtũmĩa ndeto ta “kũea ngewa,” “ũneenanyʼa,” na “kũmanya Mbivilia nesanga.” Nĩ kana twĩthĩwe tũtonya kũneena na mũndũ ũkwendeewʼa ĩngĩ, no tũwete maũndũ ta, “Nĩ ũndũ wa kũsengyʼa kwona ũndũ Mbivilia ĩsũngĩĩte makũlyo ma vata thayũnĩ,” kana “Mbivilia ti ĩvuku ya ndĩni tũ; ĩndĩ nĩtũtethasya mũno thayũnĩ.” Na no wongele kwasya: “Kwĩmanyĩsya ũndũ wa vata Mbivilianĩ kũikuaa ĩvinda yĩasa; ndatĩka 10 kana 15 nitoetye.” Kwoou no tũmũelesye ũndũ tũtonya kwĩka ũu tũteũtũmĩa ndeto ta “ĩvinda ĩna” kana “kĩla kyumwa,” ila itonya kũtuma ewʼa ta ũkwĩyova.

7. Amwe mamanyie ĩndĩĩ kana nĩmakwata ũla wʼo? (1 Akolintho 14:​23-25)

⁷ Mathokye maũmbanonĩ maitũ. Veonekana kana ĩvindanĩ ya mũtũmwa Vaũlo, amwe mamanyie kana nĩmakwata ũwʼo yĩla maendie maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto ya mbee. (1 Akolintho 14:​23-25.) Na ũu nowʼo vethĩawa vailye mavinda maingĩ ũmũnthĩ. Andũ aingĩ nĩmekaa maendeeo na mĩtũkĩ mambĩĩa kũka maũmbanonĩ maitũ. Nĩĩndĩĩ waĩle kũmathokya? O na kau ĩsomo ya 10 ĩvukunĩ Tanĩa Thayũ Tene na Tene! nĩyo yĩneeneete kũthokya andũ moke maũmbanonĩ maitũ, ndwaĩle kweteela mũvike ĩsomonĩ yĩu nĩ kana ũmathokye. Kuma yĩla wambĩĩa kũneena na mũndũ ya mbee, no ũmũthokye maũmbanonĩ maitũ ma wikendi. Na ũyĩka ũu, no ũmũtavye kyongo kya ũvoo wa andũ onthe kana kaũndũ ke kĩlungunĩ kĩla tũkwĩmanyĩsya kyumwa kĩu ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya.

8. Nĩ maũndũ meva tũtonya kũtavya mũndũ ĩũlũ wa maũmbano maitũ yĩla tũũmũthokya? (Isaia 54:13)

⁸ Yĩla ũũthokya mũndũ ũkwendeewʼa, mũelesye ũndũ maũmbano maitũ methĩawa me kĩvathũkanyʼo na ma ndĩni ila ũmanyĩĩte. Yĩla mũmanyĩwʼa ũmwe wa Mbivilia weethukĩĩisye kĩlungu kya Mũsyaĩĩsya ĩvinda ya mbee, akũlilye mwĩĩtu-a-asa ũla wamũmanyĩasya atĩĩ, “Ũũ ũtongoesye nĩwĩsĩĩsyĩtwa ya kĩla mũndũ vaa?” Mwĩĩtu-a-asa ũsu amũsũngĩie kana ithyonthe nĩtũtataa kũmanya masyĩtwa ma kĩla mũndũ kĩkundinĩ, o tondũ twĩthĩawa twĩsĩ masyĩtwa ma andũ maitũ ma mũsyĩ. Mũmanyĩwʼa ũsu eewie ũsu ne ũndũ wĩ kĩvathũkanyʼo mũno na ĩkanisa yĩla waendaa. O na ĩngĩ, no tũelesye andũ nĩ maũndũnĩ angĩ meva tũtwaĩĩasya ũthaithi witũ kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo na makanisa ala angĩ. (Soma Isaia 54:13.) Tũmbanaa vamwe nĩ kana tũmũthaithe Yeova, atũmanyĩsye, na tũyĩkĩana vinya. (Evl. 2:12; 10:​24, 25) Kĩu nĩkĩtumaa maũmbano maitũ methĩwa na mũvango, tũkamanyĩwʼa maũndũ matonya kũtũtethya, na tũiatĩĩaa syĩthĩo. (1 Ako. 14:40) O na ĩngĩ, Nyũmba sitũ sya Ũsumbĩ syĩthĩawa syakĩtwe o nesa, na kĩu nĩkĩtumaa syĩthĩwa syĩ vandũ vaseo va kwĩmanyĩĩsya. Na tũikwataa mbau kyama kĩmwe kya kĩ-siasa nũndũ tũyĩlikasya siasanĩ; o na ĩngĩ, tũyĩlikasya ngusanĩsyonĩ kana ngananĩonĩ. Mũmanyĩwʼa no atetheke twamwonyʼa kwĩ tene vitio Nĩ Kyaũ Kĩendeeaa Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ? Kĩu no kĩmũtetheesye kũmanya maũndũ ala ũkwĩyonea ooka.

9-10. Yĩla tũũthokya mũndũ oke maũmbanonĩ maitũ, tũtonya kwĩka ata tũmũĩkĩĩthye kana ndethingʼĩĩwʼa kũtwʼĩka Ngũsĩ ya Yeova? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁹ Amwe nĩmakĩaa kũka maũmbanonĩ mayona ta meũkũlwʼa matwʼĩke Ngũsĩ sya Yeova. Kwoou mũĩkĩĩthye kana nĩtũtanĩaa kwĩthĩwa na aeni na tũithingʼĩĩasya andũ maumye maelesyo maũmbanonĩ kana matwʼĩke Ngũsĩ sya Yeova. Andũ onthe methĩawa me athokye, o na ala me na syana nini. Na syana iimanyĩawʼa syĩ syoka. Vandũ va ũu, asyai mekalaa na syana syoo na onthe mamanyĩawʼa ĩmwe. Kĩu nĩkĩtetheeasya asyai kũmanya vala syana syoo syĩĩ na syĩmanyĩwʼa kyaũ. (Kũt. 31:12) Eka ũu, tũyosanasya nthembo kana tũkanengane vaasya andũ maumye mbesa. Vandũ va ũu, tũatĩĩaa mwĩao ũũ wa Yesũ: “Mwanengiwe mana, nenganai mana.” (Mt. 10:8) O na ĩngĩ, no ũmũtavye kana ti nginya ethĩwe na ngũa sya mbesa mbingĩ nĩ kana oke maũmbanonĩ maitũ. Na kĩtumi nũndũ Ngai asiasya ngoonĩ, ĩndĩ ti ũndũ mũndũ ũilye.—1 Sam. 16:7.

¹⁰ Yĩla mũndũ wooka maũmbanonĩ maitũ, ĩka kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana ewʼe e mũthokye. Mũmanyĩthanyʼe na atumĩa ma kĩkundi na atavanyʼa ala angĩ. Eewʼa e mwĩanĩe, nĩvatonyeka akenda kũka ĩvinda yĩngĩ. Na yĩla maũmbano maendeee, tũmĩai Mbivilia yaku ethĩwa we nde na yake na ũimũtetheesya aatĩanĩe na ũla wĩ ngyukwaanĩ kana kĩla kĩũneenewa.

YĨLA MWAMBĨĨA KWĨMANYĨSYA MBIVILIA

11. Ũtonya kwonanyʼa ata nũũnenga ndaĩa mũmanyĩwʼa waku?

¹¹ Nĩ maũndũ meva waĩle kũlilikana yĩla ũkwĩmanyĩsya Mbivilia na mũndũ? Onanyʼa kana nũũnenga ndaĩa ĩvinda yake na mĩvango ĩla wĩ nayo. Kwa ngelekanyʼo, mweewʼana saa sya kwĩmanyĩsya, tata ũvike saanĩ, o na ethĩwa andũ kĩsionĩ kyenyu maiatĩaa saa. Kwongela ũu, no wone vaĩle kũkua ĩvinda ĩnini yĩla mũkwĩmanyĩsya nake ya mbee. Atavanyʼa amwe me na ũtũĩka maĩtye kana mavinda onthe nũseo kũmina saanĩ, o na ethĩwa mũmanyĩwʼa nũkwenda kwĩwʼa maũndũ maingangĩ. Na mwa ndũkaneene mũno. Eka mwene nyũmba akũelesye kĩla ũkũsũanĩa na ũndũ ũkwĩwʼa.—Nth. 10:19.

12. Twaĩle kwĩthĩwa na kĩeleelo kĩva kuma yĩla twambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia na mũndũ?

¹² Kuma yĩla mwambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia oou, kĩeleelo kyaku kyaĩle kwĩthĩwa ne kũtetheesya mũmanyĩwʼa waku amanye Yeova na Yesũ na aimenda. Nĩ kana wĩanĩĩsye kĩu, waĩle kũmũtavya kĩla kĩ Ndetonĩ ya Ngai vandũ va kũmũtavya kĩla wĩsĩ kana ũũsũanĩa. (Meko 10:​25, 26) Kaingĩ, mũtũmwa Vaũlo amanyĩasya ĩũlũ wa Yesũ Klĩsto, ũla Yeova wamũtũmie nĩ kana atũtetheesye tũmũmanye na tũimwenda. (1 Ako. 2:​1, 2) O na ĩngĩ, Vaũlo nĩwaeleisye nesa vata wa kũtetheesya amanyĩwʼa eũ methĩwe na nguma nzeo, ila itonya kũelekanwʼa na thaavu, vetha, na mavia ma thooa mũnene. (1 Ako. 3:​11-15) Nguma imwe sya vata nĩ mũĩkĩĩo, ũĩ, ũmanyi, na kũmũkĩa Yeova. (Sav. 19:​9, 10; Nth. 3:​13-15; 1 Vet. 1:7) Kwoou atĩĩaa ngelekanyʼo ya Vaũlo ya kũmanyĩsya kwa kũtetheesya amanyĩwʼa maku methĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu na mayĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ĩthe woo wa ĩtunĩ, ũla ũmendete mũno.—2 Ako. 1:24.

13. Yĩla tũũtetheesya ala mekwendeewʼa, tũtonya kwonanyʼa ata kana twĩ na wũmĩĩsyo na nĩtũũmaelewa? (2 Akolintho 10:​4, 5) (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹³ Ĩthĩwa na wũmĩĩsyo na ũyonanyʼa kana nũkũelewa ala ũũmanyĩsya, o ta Yesũ. Ndũkakũlye mũndũ makũlyo meũtuma ewʼa ate mwĩanĩe. Na ethĩwa ve vata, amba kũekana na maũndũ ala ũkũngʼangʼana kũelewa, na mũyĩsa kũmaneenea ĩvinda yĩngĩ. Na vandũ va kũtata kũmũthingʼĩĩsya etĩkĩle ũwʼo mũna, mũnenge ĩvinda nĩ kana ũwʼo ũsu wĩane ngoonĩ yake. (Yoa. 16:12; Ako 2:​6, 7) Mbivilia yaĩtye kana momanyĩsyo ma ũvũngũ nĩ ta “ngome syĩ vinya” ila twaĩle ‘kũomboa.’ (Soma 2 Akolintho 10:​4, 5.) Mũmanyĩwʼa no one ve vinya kũeka kũĩkĩĩa maũndũ wĩthĩĩtwe aĩkĩĩe kwa ĩvinda yĩasa. Kwoou nĩtwaĩle kũmũtetheesya ambe kwĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu na Yeova. Ĩtina wa ũu, no one ve laisi kũeka kũĩkĩĩa maũndũ asu.—Sav. 91:9.

YĨLA ALA EŨ MOOKA MAŨMBANO MAITŨ

14. Twaĩle kũkua ala eũ ata yĩla mooka maũmbanonĩ maitũ?

¹⁴ Yeova endaa tũkue ala eũ nesa, o na ethĩwa maatĩĩaa syĩthĩo syĩva, me na ũkwati wĩana ata, kana maumĩte va. (Yak. 2:​1-4, 9) Kwoou tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtwendete ala mooka maũmbanonĩ maitũ?

15-16. Tũtonya ata kũtetheesya ala eũ mewʼe me athokye maũmbanonĩ maitũ?

¹⁵ Andũ amwe no moke maũmbanonĩ maitũ nũndũ meenda o kwona kĩla kĩendeeaa vo kana no methĩwe mathoketwʼe nĩ mũndũ wĩkalaa kĩsionĩ kingĩ. Kwoou tũyaĩle kũkia kũneena namo. Mathokye na ndũkeke ũndũ ũũtuma mewʼa mate eanĩe. Makũlye mwĩkale ĩmwe. Tũmĩa Mbivilia yaku na mavuku ala meũtũmĩwa maũmbanonĩ vamwe namo, kana ũmanenge moo. O vamwe na kwĩka maũndũ asu, sũanĩa maũndũ angĩ ũtonya kwĩka ũkamatetheesya mewʼe me eanĩe. Mũndũũme ũmwe waendie Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ atavisye mwana-a-asa ũmwe wamũkethisye kana eewʼaa ate mwĩanĩe nũndũ ndekĩĩte ngũa nesa ta andũ ala angĩ. Mwana-a-asa ũsu nĩwamũtetheeisye ewʼa e mwĩanĩe na amũelesya kana Ngũsĩ sya Yeova no andũ ta ala angĩ. Mũndũũme ũsu nĩwesie kwĩka maendeeo na avatiswa na ndaaũlwa nĩ kĩla mwana-a-asa ũsu wamũtavisye. Ĩndĩ o na vailye ũu, yĩla ũũneena na ala eũ mbee kana ĩtina wa ũmbano, monyʼe nũkwendeewʼa nĩmo, ĩndĩ ndũkamakũlye makũlyo meũlikĩlĩĩla maũndũ moo.—1 Vet. 4:15.

¹⁶ O na ĩngĩ, no tũtume aeni maitũ mewʼa me eanĩe tweethĩwa na ndaĩa yĩla tũkũea ngewa namo, tũkumya maelesyo, na twĩ na ilungu ũmbanonĩ ila iũneenea andũ mate Ngũsĩ kana maũndũ ala maĩkĩĩa. Na mwa ndũkatũmĩe ndeto itonya kũtuma malulutĩka kana itonya kũmathatya. (Tito 2:8; 3:2) Kwa ngelekanyʼo, tũyenda kumanyʼa o na vanini maũndũ ala maĩkĩĩaa. (2 Ako. 6:3) Na ũndũnĩ ũsu, ana-a-asa ala maumasya maũvoo ma andũ onthe nĩmaĩle kwĩthĩwa me metho mũnango. O na ĩngĩ, nĩmaĩle kwonanyʼa kana nĩmeũthĩnĩkĩa ethukĩĩsya moo ala mate Ngũsĩ kwa kũelesya ndeto kana maũndũ ala matesĩkĩe nĩ andũ aingĩ.

17. Kĩeleelo kitũ nĩ kĩva yĩla twakomana na andũ me na “ngoo nzeo” twĩ ũtavanyʼanĩ?

¹⁷ Kĩla mũthenya wavĩta, wĩa witũ wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa wĩendeea kũtethwʼa na mĩtũkangĩ na twĩendeea kũkwata andũ me na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene.” (Meko 13:48) Twakomana na andũ ta asu, tũyaĩle kũkĩa kũmakũlya ethĩwa no mende kwĩmanyĩsya Mbivilia na tũimathokya maũmbanonĩ maitũ. Tweeka ũu, no tũmatetheesye kwosa ĩtambya ya mbee nĩ kana makinyĩle ‘nzĩanĩĩla ĩelete thayũnĩ.’—Mt. 7:14.