KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 25
Atumĩa, Atĩĩai Ngelekanyʼo ya Ngiteoni
“Ndiĩthĩwa na ĩvinda ya kũelesya ĩũlũ wa Ngiteoni.”—AEVL. 11:32.
WATHI 124 Twĩthĩwe twĩ Aĩkĩĩku Kĩla Ĩvinda
KWA ŨKUVĨa
1. Kwosana na 1 Vetelo 5:2, atumĩa matanĩaa kĩanda kĩva?
ATUMĨA Aklĩsto nĩmanengetwe kĩanda kya kũsũvĩa malondu ma Yeova nũndũ nĩ ma vata. Aũme asu monaa kĩanda kya kũthũkũma ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo kĩ kya vata, na nĩmekĩaa kĩthito ‘mamaĩthye.’ (Yel. 23:4; soma 1 Vetelo 5:2.) Mwa tũtanaa ta kĩ kwĩthĩwa na aũme ta asu ikundinĩ sitũ!
2. Atumĩa amwe matonya kũkomana na mawetu meva?
2 Yĩla atumĩa mekwĩanĩsya ianda syoo, nĩmakomanaa na mawetu maingĩ. Na ũu nĩ wʼo nũndũ kũsũvĩa kĩkundi nĩkwendaa kĩthito kingĩ. Mũtumĩa wĩkalaa Amelika wĩtawa Tony nĩweemanyĩisye kwĩthĩawa na wĩnyivyo yĩla ũkũnyuva eĩtĩkĩla mawĩa meana ata. Aĩtye: “Mwambĩĩonĩ wa ũwau wa COVID-19, natethasya wĩa mwingĩ wa kũvangĩthya maũmbano na ũtavanyʼa. Ĩndĩ o na neekĩa kĩthito ata, mavinda maingĩ weethĩaa ve o na maũndũ angĩ maingĩ ma kũtethya. Ĩtina, nakwatanie weethĩa o na ndivatha ĩvinda yĩtoetye ya kũsoma Mbivilia, kwĩmanyĩsya nyie mwene, na kũvoya.” Ilir, ũla nĩ mũtumĩa nthĩ ya Kosovo, nĩwakomanie na thĩna waĩ kĩvathũkanyʼo. Ve ĩvinda waĩ kĩsionĩ kyaĩ na kaũ, na nĩweewie vate laisi kũatĩĩa myolooto ĩla wanengawe nĩ ũseũvyo. Aĩtye: “Yĩla ovisi wa ũvonge wanengie kĩanda kya kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala maĩ kĩsionĩ kyaĩ na mũisyo mũnene, nĩneewie ve vinya kwĩthĩwa na ũkũmbaũ. Naĩ na wia, na ndyoonaa myolooto ĩla nanengawe yosanĩte na kĩlĩko.” Nake Tim nĩ misonalĩ Asia, na eewʼaa ve vinya kwĩanĩsya maũndũ ala waaĩle kwĩka kĩla mũthenya. Aĩtye, “Mavinda amwe neewʼaa nĩitavĩwe mũno kĩlĩkonĩ na ngoonĩ.” Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya atumĩa ala makomanĩte na mawetu ta asu?
3. Ithyonthe tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ngelekanyʼo ya Mũsili Ngiteoni?
3 Ngelekanyʼo ya Mũsili Ngiteoni no ĩmanyĩsye atumĩa maũndũ ma vata. (Aevl. 6:12; 11:32) Nĩwasũvĩaa na akatongoesya andũ ma Ngai. (Asi. 2:16; 1 Mav. 17:6) O ta Ngiteoni, atumĩa manyuvĩtwe masũvĩe andũ ma Ngai ĩvindanĩ yĩĩ yũmũ mũno. (Meko 20:28; 2 Tim. 3:1) Kwoou ngelekanyʼo yake no ĩmanyĩsye atumĩa kwĩthĩwa na wĩnyivyo, kwĩthĩwa me ewi, na kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. O na ĩngĩ, twĩthĩwe twĩ atumĩa kana tũi atumĩa, no twĩmanyĩsye kũmonaa me ma vata mũnango. O na no twĩmanyĩsye kũkwataa mbau aũme asu methĩawa na kĩthito kingĩ.—Aevl. 13:17.
YĨLA ŨKWĨWʼA VE VINYA KWĨTHĨWA NA WĨNYIVYO
4. Ngiteoni oonanisye ata kana aĩ na wĩnyivyo?
4 Ngiteoni aĩ mũndũũme weenyivĩtye mũno.b Yĩla mũlaĩka wa Yeova wamũtavisye kana nĩwe ũnyuvĩtwe ovosye Isilaeli mokonĩ ma Amitiani, ala maĩ na vinya, mũndũũme ũsu aisye: “Mũvĩa witũ nĩwʼo ngya nthĩnĩ wa Manase, nakwa ninyie mũnini mbee nyũmbanĩ ya nau.” (Asi. 6:15) Eewʼaa atatonya kwĩanĩsya kĩanda kĩu, ĩndĩ Yeova nĩweesĩ no akĩanĩsye. Na nĩwamũtetheeisye akĩanĩsya nesa.
5. Nĩ ĩndĩĩ mũtumĩa ũtonya kwĩwʼa ve vinya kwĩthĩwa na wĩnyivyo?
5 Atumĩa nĩmekĩaa kĩthito methĩwe na wĩnyivyo maũndũnĩ onthe. (Mika 6:8; Meko 20:18, 19) Mayĩkũnaa kĩthũi nũndũ wa inengo syoo kana maũndũ ala meanĩĩtye, na mayĩwʼaa mate ma vata nũndũ wa mawonzu kana mavĩtyo moo. Ĩndĩ mavinda amwe, mũtumĩa no ewʼe ve vinya kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Kwa ngelekanyʼo, no etĩkĩle ianda mbingĩ na ayĩwʼa ve vinya kwĩanĩsya syonthe. O na no aumanwʼe kana akakumwʼa nũndũ wa ũndũ weanĩsya kĩanda kĩna. Ngelekanyʼo ya Ngiteoni ĩtonya kũtetheesya atumĩa ata maũndũnĩ ta asu?
O ta Ngiteoni, mũtumĩa wĩnyivĩtye nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kwĩtya ũtethyo, ta yĩla ũkũmbanyʼa kakalĩ ka mavuku (Sisya kalungu ka 6)
6. Atumĩa meĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa wĩnyivyo masũanĩa ngelekanyʼo ya Ngiteoni? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
6 Ĩtya ũtethyo. Ngiteoni oonanisye nĩwĩnyivĩtye kwa kwĩtya angĩ ũtethyo. (Asi. 6:27, 35; 7:24) Atumĩa oĩ mekaa oou. Ũla Tony twamũweta aĩtye: “Nũndũ wa ũndũ naeiwe, nĩnakothaa kwĩtĩkĩla wĩa mwingĩ kwĩ ũla ndonya. Kwoou nĩnatwie tũneenee wĩnyivyo ũthaithinĩ witũ wa mũsyĩ na ndyĩwʼa mawoni ma kĩveti kyakwa. O na ĩngĩ, nĩnasyaisye vitio yĩ nthĩnĩ wa jw.org yĩ na kyongo, Manyĩsya, Ĩkĩĩa, na Ũitetheesya Angĩ Methĩwe na Ũtonyi wa Kwĩka Maũndũ o Tondũ Yesũ Wĩkaa.” Tony nĩwambĩĩie kũkũlasya angĩ mamũtetheesye mawĩa ala wĩ namo. Vaendie ata? Aĩtye, “Yu wĩa kĩkundinĩ nũtethawʼa nesa, na nĩngwataa ĩvinda yĩtoetye ya kwĩyĩĩthya kĩ-veva.”
7. Atumĩa matonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Ngiteoni ata yĩla maumanwʼa? (Yakovo 3:13)
7 Sũngĩa wĩ mũuu yĩla waumanwʼa. Ũndũ ũngĩ ũtonya kũtuma atumĩa mewʼa ve vinya kwĩthĩwa na wĩnyivyo nĩ yĩla maumanwʼa. Vekala ũu, ngelekanyʼo ya Ngiteoni no ĩtethye. Vai nzika kana nĩweesĩ mawonzu make, na nũndũ wa ũu, asũngĩie auĩtye yĩla Aevalaimu mamumanisye. (Asi. 8:1-3) Ndaamasũngĩa athatĩte. Oonanisye nĩwĩnyivĩtye kwa kũmethukĩĩsya maimũelesya maũndũ ala mamathĩnasya, na kwa kũmaneenyʼa nesa. Kĩu nĩkyatumie mausya. Atumĩa oĩ nĩmaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Ngiteoni kwa kwĩthukĩĩsya nesa na kũsũngĩa me auu yĩla maumanwʼa. (Soma Yakovo 3:13.) Kĩu nĩkĩtumaa kĩkundinĩ vethĩwa mũuo.
8. Atumĩa maĩle kwĩka ata yĩla makumwʼa? Nengane ngelekanyʼo.
8 Eka Yeova ataĩwe nowe. Yĩla Ngiteoni wakathiwe nũndũ wa kũsinda Amitiani, aekie Yeova ataĩwe nowe. (Asi. 8:22, 23) Atumĩa matonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo yake? No maeke Yeova ataĩwe nowe nũndũ wa maũndũ ala meanĩsya. (1 Ako. 4:6, 7) Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa mũtumĩa nĩwakathwa nũndũ wa kũmanyĩsya nesa, no asye kana tũkwataa momanyĩsyo asu Ndetonĩ ya Ngai, na kana ithyonthe tũmanyĩawʼa nĩ ũseũvyo wa Yeova. Atumĩa no mavindĩĩsye ethĩwa mavinda amwe nĩmekaa maũndũ meũtuma angĩ mamataĩa vandũ va kũmũtaĩa Yeova. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũtumĩa wĩtawa Timothy. Yĩla watwʼĩkĩthiwʼe mũtumĩa oou, nĩwendete kumya maũvoo ma andũ onthe. Aĩtye: “Natũmĩaa maũndũ maingĩ na me vinya ndyambĩĩsya maũvoo makwa na ngelekanyʼonĩ. Kĩu nĩkyatumaa angĩ mangatha. Ũndũ wa kũmakya nĩ kana, ethukĩĩsya matũngaa ilĩko vala nĩĩ vandũ va kũsũanĩa Mbivilia kana kũmũsũanĩa Yeova.” Ĩtina, Timothy nĩwoonie vata wa kũvĩndũa nzĩa ĩsu watũmĩaa kũmanyĩsya nĩ kana ala angĩ maeke kũtũnga ilĩko vala ũĩ. (Nth. 27:21) Vaendie ata? Aĩtye: “Yu andũ me kĩvathũkanyʼo nĩmandavasya ũndũ ũvoo wakwa wamatetheesya kũmĩĩsya mathĩna, matatwa, kana wamatetheesya kũmũthengeea Yeova mũnango. Ndeto ta isu itumaa nĩthĩwa na ũtanu mwingangĩ kwĩ ũla neewʼaa yĩla angĩ mangumasya myaka mĩvĩtu.”
YĨLA ŨKWĨWʼA VE VINYA KWĨTHĨWA WĨ MWĨWI KANA KWONANYʼA ŨKŨMBAŨ
Ngiteoni nĩwoonanisye aĩ mwĩwi kwa kũola ita syake na kũnyuva aũme 300 ala moonanisye maĩ metho (Sisya kalungu ka 9)
9. Nĩ kyaũ kyatumie Ngiteoni ewʼa ve vinya kwĩthĩwa e mwĩwi na kwonanyʼa ũkũmbaũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)
9 Ĩtina wa Ngiteoni kũtwʼĩkĩthwʼa mũsili, ve maũndũ mamũkwatie matuma ewʼa ve vinya kwĩthĩwa e mwĩwi na kwonanyʼa ũkũmbaũ. Kwa ngelekanyʼo, anengiwe kĩanda kyaĩ kĩtonya kũlikya thayũ wake mũisyonĩ kya kwananga kĩthembeo kĩla ĩthe wathaithĩaa Mbaali. (Asi. 6:25, 26) Ĩtina, yĩla woombanisye asikalĩ make, Yeova nĩwamũkũlilye kelĩ amaolange. (Asi. 7:2-7) Mũthya, nĩwakũlilwʼe avithũkĩe kambi ya amaitha ũtukũ katĩ.—Asi. 7:9-11.
10. Nĩ ĩndĩĩ mũtumĩa ũtonya kwĩwʼa ve vinya kwĩthĩwa e mwĩwi?
10 Atumĩa nĩmaĩle ‘kwĩthukĩĩsya,’ kana kwĩthĩwa me ewi. (Yak. 3:17) Mũtumĩa mwĩwi nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũatĩĩa kĩla Maandĩko maĩtye na myolooto ĩla yaumwʼa nĩ ũseũvyo wa Ngai. Kĩu kĩtumaa ethĩwa e ngelekanyʼo angĩ matonya kũatĩĩa. O na vailye ũu, no ewʼe ve vinya kwĩthĩwa e mwĩwi. Kwa ngelekanyʼo, no ewʼe ve vinya kũatĩĩa myolooto ĩla wanengwa. Mavinda angĩ, no asaanĩwʼe ethĩwa no ĩtethye na ethĩwa nĩyosanĩte na kĩlĩko. Kana no akũlwʼe akwatĩĩe kĩanda kĩtonya kũlikya thayũ wake mũisyonĩ. Atumĩa matonya kwĩthĩwa me ewi ta Ngiteoni ata maũndũnĩ ta asu?
11. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya atumĩa methĩwe me ewi?
11 Ĩthukĩĩsye nesa myolooto ĩla ũũnengwa na ũimĩatĩĩa. Ngai nĩwatavisye Ngiteoni ũndũ ũkwananga kĩthembeo kya ĩthe wake, vala ũkũmwakĩa Yeova kĩthembeo kyeũ, na nyamũ ĩla ũkumya ta nthembo. Ngiteoni ndaasũanĩa kelĩ ĩũlũ wa mwolooto ũsu, ĩndĩ eekie o kĩu weeĩtwe nĩeke. Ũmũnthĩ, ũseũvyo wa Yeova nũnengae atumĩa myolooto ũtũmĩĩte valũa, imanyĩthya, na mĩtalatala nĩ kana ũtũtetheesye kwĩkala twĩ asũvĩĩku na twĩ na ngwatanĩo nzeo nake. Nĩtwendete atumĩa maitũ nũndũ nĩmaatĩĩaa myolooto ĩsu me aĩkĩĩku. Kĩu nĩkĩtumaa onthe kĩkundinĩ matetheka.—Sav. 119:112.
12. Ĩandĩko ya Aevelania 13:17 yĩtonya kũtethya atumĩa ata ethĩwa nĩveekwa ũalyũku ũseũvyonĩ?
12 Ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũalyũkana na maũndũ. Lilikana kana Yeova amũkũlilye Ngiteoni aole asikalĩ make kwĩwʼa onthe. (Asi. 7:8) Noĩthwa eekũlilye: ‘Yo ve na vata wa ũalyũku ũũ? Wʼo nũũtethya?’ Ĩndĩ o na vailye ũu, Ngiteoni nĩweethĩiwe e mwĩwi. Ũmũnthĩ, atumĩa maatĩĩaa ngelekanyʼo yake kwa kwĩtĩkĩlana na moalyũku ala meekwa ũseũvyonĩ. (Soma Aevelania 13:17.) Kwa ngelekanyʼo, mwakanĩ wa 2014, Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyavĩndũie ũndũ ngalama sya kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ na sya Maũmbano Manene ikaũngamĩawa. (2 Ako. 8:12-14) Navu tene, ũseũvyo nĩwakovethasya ikundi mbesa sya kwaka, nasyo iyĩĩva mũkovo ũsu. Ĩndĩ yu, ũseũvyo ũtũmĩaa mĩvothi ĩla yaumwʼa nĩ ikundi nthĩ yonthe kũũngamĩa wĩa ũsu kũla kwĩ na vata, o na ethĩwa kĩkundi kyumasya o mbesa nini. Yĩla mwana-a-asa wĩtawa José wamanyie ĩũlũ wa ũalyũku ũsu, aĩ na nzika kana nũũtethya, na asũanĩaa ũũ: ‘Vai Nyũmba ya Ũsumbĩ o na ĩmwe ĩkakwa. Ũu tiwʼo maũndũ mekawa kĩsionĩ kĩĩ kitũ.’ Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũkwata mbau mwolooto ũsu? Aĩtye: “Ndeto ila syĩ Nthimo 3:5, 6 nĩsyandilikanilye vata wa kũmwĩkwatasya Yeova. Na maũndũ methĩĩtwe me maseo vyũ! Yu nĩtwakĩte Nyũmba sya Ũsumbĩ mbingangĩ kwĩ tene, na nĩtwĩmanyĩĩtye nzĩa nzaũ sya kumya mĩvothi nĩ kana kwĩthĩwe na wĩananu kĩla vandũ.”
O na kũla wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku, no tumye ũkũsĩ mũseo twĩ na ũkũmbaũ (Sisya kalungu ka 13)
13. (a) Nĩ ũndũ wĩva Ngiteoni ũtaĩ na nzika nawʼo? (b) Atumĩa matonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Ngiteoni? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
13 Ĩka kwenda kwa Yeova na ũkũmbaũ. Ngiteoni nĩwamwĩwie Yeova o na kau aĩ na wia na aĩ atonya kũlika mũisyonĩ. (Asi. 9:17) Yĩla wamanyie kana Yeova e vamwe nake, ndaĩ na nzika kana nũkũmũtetheesya asũvĩe andũ make. Atumĩa ala mekalaa kũla wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku nĩmaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Ngiteoni. Nĩmatongoeasya maũmbano na ũtavanyʼa me na ũkũmbaũ, o na kũtwʼĩka maũndũ ta asu no matume makwatwa, makakũlwʼa makũlyo, makasya wĩa, kana makaũmĩwʼa.c Ĩvindanĩ ya thĩna mũnene, atumĩa makendeka methĩwe na ũkũmbaũ nĩ kana maatĩĩe myolooto ĩla ĩkanenganwe, o na ethĩwa kĩu kĩkatuma malika mũisyonĩ wĩva. No kwĩthĩwa myolooto ĩsu ĩkethĩwa ĩkonetye kũtavanyʼa ũvoo wa ũsilĩlo, ũla ũelekanĩtwʼe na mbua ya mavia, kana kĩla tũkeka tũvonoke twavithũkĩwa nĩ Ngoki wa Makoki.—Esek. 38:18; Ũvu. 16:21.
YĨLA ŨKWĨWʼA VE VINYA KWĨTHĨWA NA WŨMĨĨSYO
14. Nĩ kyaũ kyaĩ kĩtonya kũtuma Ngiteoni ewʼa ve vinya kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo?
14 Yaĩ no nginya Ngiteoni ekĩe kĩthito kingĩ nĩ kana eanĩsye kĩanda kyake e mũsili. Ĩvinda yĩmwe ayũkita na Amitiani ũtukũ nĩmasembie makĩa, na kwoou alasimĩka kũmasembanyʼa kuma Mwandanĩ wa Yesileeli nginya Ũsĩnĩ wa Yolotani, ũla ũtonya kwĩthĩwa wathyũlũlũkĩtwe nĩ ikuthu. (Asi. 7:22) We Ngiteoni avika Yolotani nĩwasyokeie vau? Aiee! O na kau we na aũme make 300 nĩmanoete, nĩmaingie ũsĩ ũsu na maendeea kũmaatĩĩa. Ĩtina, nĩmesie kũmavikĩa na mamasinda.—Asi. 8:4-12.
15. Nĩ ĩndĩĩ mũtumĩa ũtonya kwĩwʼa ve vinya kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo?
15 Mavinda amwe, mũtumĩa no ewʼe e mũitavĩe kĩ-mwĩĩ, kĩlĩkonĩ, kana ngoonĩ nũndũ wa kũsũvĩa kĩkundi na mũsyĩ wake. Vekala ũu, atumĩa matonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Ngiteoni?
Nũndũ atumĩa nĩmatwendete, nĩmavotete kwĩkĩa vinya aingĩ ala mekwenda ũtethyo (Sisya kalungu ka 16-17)
16-17. (a) Nĩ kyaũ kyatetheeisye Ngiteoni kũmĩĩsya? (b) Nĩ ũndũ wĩva atumĩa mataĩle kwĩthĩwa na nzika nawʼo? (Isaia 40:28-31) (O na ĩngĩ, sisya visa.)
16 Ĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova nũkũũnenga vinya. Ngiteoni nĩwaĩkĩĩe kana Yeova nũkũmũnenga vinya, nake ndaamũsonokya. (Asi. 6:14, 34) Kwa ngelekanyʼo, ĩvinda yĩmwe e na aũme make nĩmasembanisye asumbĩ elĩ ma Mitiani na maaũ, o na kau nĩvatonyeka asumbĩ asu makethĩwa matũlĩte ngamĩle. (Asi. 8:12, 21) Ĩndĩ nũndũ nĩmatetheewʼe nĩ Ngai, nĩmamasindie. O ta ũu, atumĩa no mamũĩkĩĩe Yeova, nũndũ we “ndatevaa o na ndanoaa.” Akamanengae vinya yĩla mekũwenda.—Soma Isaia 40:28-31.
17 Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwana-a-asa wĩtawa Matthew, ũla wĩthĩawa Kamitiinĩ ya Maũndũ ma Sivitalĩ. Nĩ kyaũ kĩmũtetheeasya kũmĩĩsya? Aĩtye: “Nĩnĩyoneete ũwʼo wa ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Avilivi 4:13. Mavinda maingĩ yĩla ngwĩwʼa nĩ mũnou mũno, nĩmũvoyaa Ngai kuma ngoonĩ na ndimwĩsũva anenge vinya wa kĩ-mwĩĩ na wa kĩlĩko nĩ kana nĩendeee kũtetheesya ana-a-asa. Mavinda asu nĩnĩwʼaa veva wa Yeova wambĩkĩa vinya, na kĩu nĩkĩndetheeasya kũmĩĩsya.” O ta Ngiteoni, atumĩa nĩmekĩaa kĩthito masũvĩe andũ ma Ngai, o na kau ũndũ ũsu ndwĩthĩawa wĩ laisi. Nĩ wʼo kana nĩmaĩlĩte kũmanya ve maũndũ matatonya, o na kau no methĩwe na mea ma kũmeka. Ĩndĩ nĩmaĩle kũĩkĩĩa kana Yeova nũkwĩthukĩĩsya mawĩsũvano moo na nũkũmekĩa vinya momĩĩsye.—Sav. 116:1; Avi. 2:13.
18. Atumĩa matonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Ngiteoni?
18 Atumĩa no memanyĩsye maũndũ maingĩ ma vata kuma kwa Ngiteoni. Mbee, nĩmaĩle kwĩthĩwa na wĩnyivyo yĩla meũnyuva meĩtĩkĩla mawĩa meana ata na yĩla maumanwʼa kana makathwa. Kelĩ, no nginya methĩwe me ewi na mayonanyʼa ũkũmbaũ, na mũno mũno nũndũ mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno wĩ vakuvĩ. Na katatũ, nĩmaĩlĩte kũĩkĩĩa kana o na makwatwa nĩ kyaũ, Ngai no amekĩe vinya. Vate nzika, nĩtũtanaa kwĩthĩwa na aĩthi me kĩthito ta asu na ‘nĩtũkũendeea kũmanenga ndaĩa.’—Avi. 2:29.
WATHI 120 Ĩnyivyei ta Klĩsto
a Ngiteoni anyuviwe nĩ Yeova atongoesye na aisũvĩa andũ make, mbaĩ ya Isilaeli, ĩvindanĩ yaĩ yũmũ mũno. Nake nĩweanĩisye kĩanda kĩu e mũĩkĩĩku kwa myaka ta 40. Ĩndĩ no wakomanie na mawetu kauta. Nĩtũũneenea ũndũ ngelekanyʼo yake ĩtonya kũtetheesya atumĩa ũmũnthĩ yĩla makomana na matatwa.
b Mũndũ wĩ wĩnyivyo nĩwĩthĩawa esĩ ve maũndũ ũtatonya. Twonanasya nĩtwĩnyivĩtye kwa kwĩthĩwa na woni ũla waĩlĩte ĩũlũ witũ ene na mawonzu maitũ. O na ĩngĩ, twonanasya nĩtwĩnyivĩtye kwa kũnenga ala angĩ ndaĩa na kũmonaa me ma vata kwĩ ithyĩ.—Avi. 2:3.
c Sisya kĩlungu “Endeea Kũmũthaitha Yeova Wĩa Witũ Wakũnwa Maluvuku,” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya Mwei wa 7, 2019, ĩth. 10-11, kal. 10-13.