No Wĩanĩsye Mĩvango Yaku ya Kĩ-veva

1. Aingĩ maitũ tũngʼangʼanaa kwĩka ata?

WE WAAĨTHĨWA na mũvango wa kĩ-veva ũkwĩka kũngʼangʼana ũwĩanĩsye?b Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, manya kana ndwĩ weka. Kwa ngelekanyʼo, Philip nĩwendaa kwaĩlangya mboya syake na aivoyaa mavinda maingangĩ, ĩndĩ nĩwaaĩawa nĩ mwanya wa kwĩka ũu. Erika aĩ na mũvango wa kũvikaa ũmbanonĩ wa ũtavanyʼa tene, ĩndĩ kwĩwʼa kĩla ĩvinda avikaa e o mũselee. Nake Tomáš nĩwatatie mavinda kauta kũsoma Mbivilia yonthe. Aĩtye: “Ndyatanĩaa kũsoma Mbivilia o na vanini. Nĩnatatie kũmĩsoma mavinda atatũ, ĩndĩ kĩla ĩvinda navikaa o Alivai na ndieka.”

2. Nĩkĩ tũtaĩlĩte kũkwʼa ngoo ethĩwa twĩ na mũvango tũteanĩĩtye?

² Ethĩwa yu tũĩ wĩ na mũvango ũteanĩĩtye, mwa ndũkakwʼe ngoo. Na twĩasya ũu nũndũ o na kwĩanĩsya mũvango mũnini nĩkwendaa ĩvinda na kĩthito kingĩ. Na eka ũu, kwona ũyenda kwĩanĩsya mũvango waku kwonanasya kana nĩwonaa ngwatanĩo yaku na Yeova yĩ ya vata na wĩenda kũmũnenga kĩla kĩseo vyũ. Yeova nũtanĩthawʼa mũno nĩ kĩthito kyaku. Kwa wʼo, ndendaa wĩke maũndũ ũtatonya. (Sav. 103:14; Mika 6:8) Kwoou waĩlĩte kũnyuva mũvango ũte na nzika no ũwĩanĩsye. Ethĩwa mũvango waku ũilye ũu, ũtonya kwĩka ata ũwĩanĩsye? Ekai tũneenee maũndũ amwe tũtonya kwĩka.

ĨTHĨWA NA WENDI MWINGĨ WA KWĨANĨSYA MŨVANGO WAKU

3. Nĩkĩ kwĩthĩwa na wendi mwingĩ wa kwĩanĩsya mĩvango yaku nĩ kwa vata?

³ Nĩ ũndũ wa vata mũno wĩthĩwe na wendi mwingĩ nĩ kana wĩanĩsye mũvango waku. Yĩla mũndũ wĩ na wendi mwingĩ wa kwĩanĩsya mũvango wake, nĩwĩkĩaa kĩthito awĩanĩsye. No tũelekanyʼe wendi ũsu na kĩseve kĩla kĩsukumaa ĩsiwa yĩvike vala yĩendete. Ethĩwa kĩseve nĩkĩkũendeea kũsukuma ĩsiwa yĩu, ũla ũyĩtwaĩte nũtonya kũvika kũla eendete. Na ethĩwa kĩseve kĩu nĩ kingĩ, nũtonya kũvika mĩtũkangĩ. O ta ũu, o ũndũ tweethĩwa na wendi mwingangĩ, nowʼo tũtonya kwĩanĩsya mĩvango yitũ mĩtũkangĩ. Mwana-a-asa wĩtawa David wa El Salvador aĩtye: “Yĩla ũkwĩwʼa wĩ na wendi mwingĩ, nĩwĩkĩaa kĩthito kingangĩ. Ndũekaa kĩndũ o na kĩmwe kĩũsiĩĩe kwĩanĩsya mũvango waku.” Kwoou ũtonya kwĩka ata wĩthĩwe na wendi mwingangĩ?

4. Tũtonya kũmũvoya Yeova atũnenge kyaũ? (Avilivi 2:13) (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁴ Voya wĩthĩwe na wendi mwingangĩ. Yeova no atũmĩe veva wake kũũtetheesya wĩthĩwe na wendi mwingĩ wa kwĩanĩsya mũvango waku. (Soma Avilivi 2:13.) Mavinda amwe nĩtwĩyĩkĩĩaa mũvango nũndũ nĩtwĩsĩ nĩtwaĩlĩte kwĩka ũu, na ũsu nĩ ũndũ mũseo. Ĩndĩ no twĩthĩwe tũte na wendi wa kũwĩanĩsya. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Uganda wĩtawa Norina nĩwakwatiwe nĩ ũndũ ta ũsu. Aĩ na mũvango wa kwĩthĩwa na mũmanyĩwʼa wa Mbivilia, o na kau ndaĩ na wendi mwingĩ wa kũwĩanĩsya nũndũ oonaa ate mwalimũ mũseo. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye? Aĩtye: “Nĩnambĩĩie kũmũkũlasya Yeova kĩla mũthenya andetheesye nĩthĩwe na wendi mwingangĩ wa kũmanyĩsya mũndũ Mbivilia. Ĩvindanĩ o yĩu, nĩnaaĩlangilye ũtũĩka wakwa wa kũmanyĩsya. Ĩtina wa myei mĩvũthũ, naĩ na wendi mwingangĩ wa kwĩthĩwa na mũmanyĩwʼa. Na mwaka o ũsu, nĩnakwatie amanyĩwʼa elĩ.”

5. Nĩ maũndũ meva tũtonya kũvindĩĩsya nĩ kana twĩthĩwe na wendi mwingangĩ wa kwĩanĩsya mũvango witũ?

⁵ Vindĩĩsya maũndũ ala Yeova ũkwĩkĩte. (Sav. 143:5) Mũtũmwa Vaulo nĩwavindĩĩisye ũseo mwingĩ ũla Yeova wamwĩkĩte, na kĩu kyatuma ekĩa kĩthito kingĩ amũthũkũme. (1 Ako. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) O ta ũu, yĩla waendeea kũvindĩĩsya mũnango maũndũ ala Yeova ũkwĩkĩte, nowʼo ũkethĩawa na wendi mwingangĩ wa kwĩanĩsya mũvango waku. (Sav. 116:12) Kwoona kĩla kyatetheeisye mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Honduras kwĩanĩsya mũvango wake wa kwĩthĩwa e vainia wa kĩla ĩvinda. Aĩtye: “Nĩnavindĩĩisye ũndũ Yeova ũmbendete mũno wĩana. Nĩwambetie kwa andũ make. Na nũnthĩnĩkĩaa na akanzũvĩa. Kũvindĩĩsya maũndũ asu kwatumie nĩmwenda mũnango na kwatuma nĩthĩwa na wendi mwingangĩ wa kũtwʼĩka vainia.”

6. Nĩ kyaũ kĩngĩ kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na wendi mwingangĩ wa kwĩanĩsya mĩvango yitũ?

⁶ Sũanĩa ũndũ ũtonya kũtetheka weanĩsya mũvango waku. Kwoona kĩla kyatetheeisye ũla Erika wawetwa mwambĩĩonĩ kwĩanĩsya mũvango wake wa kũvikaa tene ũmbanonĩ wa ũtavanyʼa. Aĩtye: “Nesie kwĩthĩa navĩtawa nĩ maũndũ maingĩ mũno naselewa. Ĩndĩ navika tene, naĩ ndonya kũkethanyʼa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa na tũiea ngewa. O na naĩ ndonya kwĩthukĩĩsya motao maseo ala meũweta, na kĩu kĩindetheesya nĩtanĩe ũtavanyʼa wakwa na ndiwaĩlangya.” Erika nĩwasũanĩie ũndũ ũtonya kũtetheka avika tene ũmbanonĩ wa ũtavanyʼa, na kĩu kyamũtetheesya kwĩanĩsya mũvango wake. Naku ũtonya kũsũanĩa moathimo meva? Ethĩwa mũvango waku nĩ kũsoma Mbivilia kana kwaĩlangya mboya syaku, sũanĩa ũndũ kwĩka ũu kũtonya kũlũlũmĩĩlya ũnyanya waku na Yeova. (Sav. 145:18, 19) Na ethĩwa mũvango waku nĩ kwĩthĩwa na nguma ya Kĩklĩsto, sũanĩa ũndũ kĩu kĩtonya kwaĩlangya ũnyanya waku na ala angĩ. (Ako. 3:14) Wĩona ata ũkaandĩka vandũ maũndũ onthe ala meũtuma wenda kwĩanĩsya mũvango waku? Na ĩndĩ mavinda kwa mavinda ũimasiasya. Tomáš, ũla wawetwa mwambĩĩonĩ, aĩtye, “O ũndũ neethĩwa na itumi mbingangĩ sya kwĩanĩsya mũvango wakwa, nowʼo nĩkĩaa kĩthito kingangĩ nĩwĩanĩsye.”

7. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Julio na mũka kwĩanĩsya mũvango woo?

⁷ Tũmĩa ĩvinda na ala matonya ũkwĩkĩa vinya wĩanĩsye mũvango waku. (Nth. 13:20) Kwoona kĩla kyatetheeisye Julio na mũka kwĩanĩsya mũvango ũla maĩ nawʼo wa kũtavanyʼa kũla kwĩthĩawa na vata mũnene wa atavanyʼa. Julio aĩtye: “Twanyuvie anyanya ala matwĩkĩaa vinya twĩanĩsye mũvango witũ, na nĩtwaũneeneaa twĩ namo. Aingĩ moo nĩmeanĩĩtye mĩvango ta ĩsu, na kwoou maĩ matonya kũtũnenga motao maseo. O na ĩngĩ, nĩmatũkũlĩĩlasya vala maũndũ mavikĩte, na nĩmatwĩkĩaa vinya yĩla ve vata.”

YĨLA TŨTE NA WENDI WA KWĨANĨSYA MĨVANGO YITŨ

8. Vatonya kũthi ata ethĩwa tũkekĩaa kĩthito twĩanĩsye mũvango witũ o yĩla twĩ na wendi? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁸ Ĩndĩ kũneena wʼo, ithyonthe ve mavinda tũtethĩawa na wendi wa kwĩanĩsya mĩvango yitũ. Kyo kĩu kĩthĩawa kĩyonanyʼa kana vai ũndũ twĩka tũkamĩanĩsya? Aiee. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Kĩseve no kĩsukume ĩsiwa nginya yĩkavika kũla yĩendete. Ĩndĩ ti mavinda onthe kĩthĩawa kĩ kingĩ, na mĩthenya ĩmwe no kĩthĩwe kĩte vo o na vanini. Ũu nĩ kwonanyʼa kana mũtwai wa ĩsiwa ndesa kũendeea na kyalo kyake? Ti wʼo o na vanini. Kwa ngelekanyʼo, masiwa amwe methĩawa na ingyini na angĩ methĩawa na mĩko ya kwavũa kĩwʼũ. Kwoou mũtwai wa ĩsiwa no atũmĩe syĩndũ ta isu nĩ kana aendeee na kyalo kyake nginya kũla ũendete. No tũelekanyʼe wendi wa kwĩanĩsya mũvango witũ na kĩseve; mĩthenya ĩmwe wĩthĩawa wĩ mwingĩ kwĩ mĩthenya ĩla ĩngĩ. Na mĩthenya ĩngĩ, no twĩthĩwe tũte na wendi o na ũmwe wa kũwĩanĩsya. Kwoou tũkatwʼĩka tũkekĩaa kĩthito twĩanĩsye mũvango witũ o yĩla twĩ na wendi wa kwĩka ũu, tũyĩsa kũwĩanĩsya. Ĩndĩ o tondũ mũtwai wa ĩsiwa ũtonya kũmantha nzĩa ingĩ sya kũmũtetheesya kũvika kũla ũendete, nowʼo o naitũ tũtonya kwĩanĩsya mũvango witũ o na yĩla tũte na wendi wa kwĩka ũu. Kwa wʼo, kwĩka ũu kũi laisi, ĩndĩ tũkatanaa yĩla twawĩanĩsya. Tũtanamba kũneenea kĩla tũtonya kwĩka, ekai twone ĩkũlyo yĩtonya kumĩla.

9. Vo ve ũthũku wa kũendeea kwĩkĩa kĩthito twĩanĩsye mũvango witũ ethĩwa tũikwĩwʼa tũyenda kwĩka ũu? Elesya.

⁹ Yeova endaa tũmũthũkũme na ngenda na twĩ atanu. (Sav. 100:2; 2 Ako. 9:7) Kwoou yo nĩ lasima tũendeee kwĩkĩa kĩthito twĩanĩsye mũvango witũ ethĩwa tũikwĩwʼa tũyenda kwĩka ũu? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũtũmwa Vaulo. Aisye: “Nĩkũnaa mwĩĩ wakwa na kũũtongoesya ta ngombo.” (1 Ako. 9:25-27) O na yĩla Vaulo weewʼaa ate na wendi wa kwĩka kĩla Yeova wendaa eke, nĩweelasimĩthasya akĩke. We Yeova nĩwatanĩthiwʼe nĩ kĩla Vaulo weekie? Vate nzika! O na nĩwamũtuvie nũndũ wa kĩthito kyake.—2 Tim. 4:7, 8.

10. Tũtethekaa ata tweekĩa kĩthito twĩanĩsye mũvango witũ o na yĩla tũte na wendi wa kwĩka ũu?

¹⁰ O ta ũu, Yeova nĩwendeeawʼa nĩ kwona tũyĩkĩa kĩthito twĩanĩsye mũvango witũ o na yĩla tũte na wendi wa kwĩka ũu. Na twĩasya ũu nũndũ o na kũtwʼĩka ti mavinda onthe twĩkaa ũndũ mũna nũndũ nĩtũwendete, Yeova nĩwĩsĩ kana tũwĩkaa nũndũ nĩtũmwendete. O ũndũ Yeova wamũathimie Vaulo, nowʼo ũkatũathimaa nũndũ wa kĩthito kitũ. (Sav. 126:5) Na o ũndũ twaendeea kũtanĩa moathimo ma Yeova, nowʼo tũtonya kwambĩĩa kwĩthĩwa na wendi mwingangĩ wa kwĩanĩsya mĩvango yitũ. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Poland wĩtawa Lucyna aĩtye: “Mavinda amwe ndyĩwʼaa ndyenda kũthi ũtavanyʼa, na mũno mũno yĩla ngwĩwʼa nĩnoete. Ĩndĩ ũtanu ũla nĩwʼaa ĩtina wa kũthi ũtavanyʼa nĩ mũthĩnzĩo wa mwanya.” Kwoou ekai yu twone kĩla tũtonya kwĩka yĩla tũte na wendi wa kwĩanĩsya mũvango witũ.

11. Yeova atonya kũtũtetheesya ata twĩthĩwe na nguma ya kwĩsiĩĩa?

¹¹ Voya wĩthĩwe na nguma ya kwĩsiĩĩa. Ndeto ĩsu ĩkothaa kwonanyʼa kwĩsũvĩa tũikeke ũndũ mũthũku. Ĩndĩ nĩtwendaa nguma ĩsu nĩ kana twĩke ũla ũseo, na mũno mũno ethĩwa nĩ ũndũ ũte laisi kwĩka kana tũi na wendi wa kũwĩka. Lilikana kana kwĩsiĩĩa nĩ kĩlungu kĩmwe kya ũsyao wa veva, na kwoou mũkũlye Yeova aũnenge veva wake mũtheu nĩ kana ũũtetheesye kwĩthĩwa na nguma ĩsu ya vata. (Luka 11:13; Aka. 5:22, 23) David, ũla ũwetetwe mwambĩĩonĩ, nũeleetye ũndũ mboya yamũtetheeisye. Nĩwendaa mũno kwĩmanyĩasya mwene ateũtĩĩa. Aĩtye: “Nĩnamũkũlasya Yeova andetheesye nĩthĩwe na nguma ya kwĩsiĩĩa. Nake nĩwandetheeisye neethĩwa na mũvango mũseo wa kwĩmanyĩsya na nalũmanyʼa nawʼo.”

12. Ĩandĩko ya Mũtavanʼya 11:4 yĩtonya kũtũtetheesya ata twĩanĩsye mĩvango yitũ?

¹² Ndũketeele nginya maũndũ maseũve vyũ. Twĩ nthĩ ĩno, vai ĩvinda maũndũ makesa kũseũva vyũ. Twatwʼĩka twĩeteela ĩvinda yĩu, nĩvatonyeka tũkaema kwĩanĩsya mũvango witũ. (Soma Mũtavanʼya 11:4.) Mwana-a-asa wĩtawa Dayniel aĩtye: “Vai ĩvinda maũndũ makaseũva vyũ. Kwoou vandũ va kweteela, nĩtwaĩlĩte kwosa ĩtambya.” Nake mwana-a-asa ũngĩ wĩtawa Paul wa Uganda nũwetete ũndũ ũngĩ ũũtũtetheesya kwona nĩkĩ tũtaĩle kũkũĩĩsya maũndũ. Aĩtye, “Yĩla twoosa ĩtambya ya kwĩanĩsya mũvango witũ o na ethĩwa ve na mawetu, nĩtũmũnengae Yeova kĩndũ kya kũathima.”—Mal. 3:10.

13. Ve ũseo wĩva wa kwambĩĩa na mĩvango mĩnini mĩnini?

¹³ Ambĩĩa na mĩvango mĩnini mĩnini. No twĩthĩwe tũte na wendi wa kwĩanĩsya mũvango witũ ethĩwa wĩoneka wĩ vinya mũno kũwĩanĩsya. Ethĩwa mũvango waku ũilye ũu, wĩona ata ũkavangĩĩa mĩvango mĩnini mĩnini nĩ kana ĩũtetheesye kwĩanĩsya ũla mũnene? Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa mũvango waku mũnene nĩ kwĩthĩwa na nguma ya mũthemba mũna, wĩona ata ũkambĩĩa kũmyonanyʼa o kwa nzĩa nini? Na ethĩwa mũvango waku nĩ kũsoma Mbivilia yonthe, wĩona ata ũkambĩĩa kwa kwĩvangĩĩaa ĩvinda ĩkuvĩ ya kũsoma? Ũla Tomáš ũwetetwe mwambĩĩonĩ nĩwangʼangʼanaa na mũvango wa kũsoma Mbivilia yonthe na mwaka ũmwe. Aĩtye: “Nĩnesie kũmanya kana ĩvinda yĩu neevangĩĩe yaĩ ĩkuvĩ mũno. Kwoou nĩnatwie kũtata ĩngĩ, ĩndĩ savalĩ ũũ navangie kũsomaa o mĩsoa mĩnini kĩla mũthenya na ndivindĩĩsya kĩla nasoma. Nũndũ wa ũu, nĩnambĩĩie kũtanĩaa kũsoma.” O ũndũ Tomáš waendeeie kũtanĩa kũsoma Mbivilia, nowʼo wambĩĩie kũmĩsomaa ĩvinda yĩasanga. Mũthya, nĩwesie kũmĩsoma yonthe.c

NDŨKAKWʼE NGOO YĨLA VAUMĨLA ŨNDŨ ŨŨTUMA ŨTEANĨSYA MŨVANGO WAKU

14. Nĩ maũndũ meva matonya kumĩla makatuma tũteanĩsya mũvango witũ?

¹⁴ Ũndũ wa kũmakya nĩ kana o na ethĩwa twĩ na wendi wingĩvĩte ata kana twĩyumĩtye ata twĩanĩsye mũvango witũ, no vaumĩle ũndũ ũũtuma tũtawĩanĩsya. Kwa ngelekanyʼo, “ĩvuso,” kana maũndũ matataĩĩwe, no maye ĩvinda yitũ yingĩ nginya ũkethĩa tũineanĩsya mũvango witũ. (Mũta. 9:11) No tũkwatwe nĩ thĩna ũũtuma twĩwʼa tũtũlĩkĩte ngoo na tũte na vinya. (Nth. 24:10) Na nũndũ twĩ andũ me na naĩ, no twĩke mavĩtyo meũtuma twĩwʼa ve vinya mũnango kwĩanĩsya mũvango witũ. (Alo. 7:23) Kana no twĩwʼe tũnoete. (Mt. 26:43) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkĩlye vinya maũndũ ta asu?

15. Ethĩwa nĩvaumĩla ũndũ ũũtuma tũteanĩsya mũvango witũ, ũu nĩ kwonanyʼa kana tũyaĩlĩte kũendeea kwĩkĩa kĩthito? Elesya. (Savuli 145:14)

¹⁵ Lilikana kana ethĩwa nĩvaumĩla ũndũ watuma ũteanĩsya mũvango waku, kĩu kĩikwonanyʼa kana waĩlĩte kũekana nawʼo. Mbivilia yaĩtye kana nĩtũtonya kũkwatwa nĩ mathĩna kĩatĩanĩsyo. Ĩndĩ nĩsyokete ĩkatũtavya kana Yeova no atũtetheesye kwĩanĩsya mũvango witũ. (Soma Savuli 145:14.) Mwana-a-asa wĩtawa Philip, ũla ũwetiwe mwambĩĩonĩ, aĩtye: “Ndilũnganaa na mavinda ala naemwa nĩ kwĩanĩsya mũvango wakwa. Ĩndĩ kĩla nĩsiasya mũno nĩ mavinda ala noosa ĩtambya ĩngĩ nĩwĩanĩsye.” Nake David, ũla twĩĩ tũnamũweta, aĩtye, “Nĩkĩaa kĩthito none maũndũ ala meũtuma ndeanĩsya mũvango wakwa ta mwanya mũseo wa kwonyʼa Yeova ũndũ nĩmwendete mũno wĩana, vandũ va kũmona ta maũndũ meũmbĩngĩĩsa tu.” Kwoou waendeea kũtata wĩanĩsye mũvango waku o na yĩla ve vinya kwĩka ũu, ũmũĩkĩĩthasya Yeova kana nũkwenda kũmwendeesya. Nake mwa ndalea kwĩthĩwa atanaa mũno yĩla woona ũendeee kũtata wĩanĩsye mũvango waku!

16. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ yĩla vaumĩla ũndũ ũũtuma tũteanĩsya mũvango witũ?

¹⁶ Yĩla vaumĩla ũndũ watuma ũteanĩsya mũvango waku, wonae ta mwanya wa kwĩmanyĩsya ũndũ mũna. Sũanĩa ĩũlũ wa kĩu kĩkĩkie na ũyĩkũlya-ĩ, ‘Ndonya kwĩka ata ũndũ ta ũsu ndũkaumĩle ĩngĩ?’ (Nth. 27:12) Yĩla ũndũ ta ũsu weekĩka, mavinda amwe ũtũtetheeasya kũmanya kana tũnanyuvĩte mũvango tũtatonya kwĩanĩsya. Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, sũanĩa ĩngĩ ĩũlũ wa mũvango waku nĩ kana wone ethĩwa kwa wʼo no ũwĩanĩsye.d Yeova ndakakwonaa ũte wa vata aĩ nĩkwĩthĩwa ndũneanĩsya mũvango ũtanaĩ ũtonya kwĩanĩsya.—2 Ako. 8:12.

17. Nĩkĩ twaĩlĩte kũlilikanaa maũndũ ala tũminĩte kwĩanĩsya?

¹⁷ Lilikana maũndũ ala ũminĩte kwĩanĩsya. Mbivilia yaĩtye: “Nũndũ Ngai nĩ mũlũngalu, ndesa kũlwa nĩ wĩa [waku].” (Aevl. 6:10) Kwoou o naku ndwaĩlĩte kũlwa nĩ maũndũ ala wĩanĩĩtye. Sũanĩa ĩũlũ wa mĩvango ĩla ũminĩte kwĩanĩsya, yĩthĩwe nĩ kwaĩlangya ũnyanya waku na Yeova, kũtavya angĩ ĩũlũ wake, kana kũvatiswa. O ũndũ weanĩisye mĩvango ya kĩ-veva ĩla waĩ nayo tene, ũu nowʼo ũtonya kwĩanĩsya mĩvango ĩla wĩ nayo oyu.—Avi. 3:16.

18. Twaĩlĩte kũlilikana kyaũ yĩla tũendeee kwĩkĩa kĩthito twĩanĩsye mũvango witũ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁸ Yeova no aũtetheesye ũkeanĩsya mũvango waku, o ũndũ mũtwai wa ĩsiwa ũtanaa yĩla wavika kũla ũendete. Ĩndĩ lilikana kana atwai aingĩ ma masiwa nĩmatanĩaa kyalo kyoo. O ta ũu, yĩla ũendeee kwĩkĩa kĩthito wĩanĩsye mũvango waku wa kĩ-veva, ndũkolawe nĩ kũtanĩa kwona ũndũ Yeova ũendeee kũũtetheesya na ũkũathima. (2 Ako. 4:7) Na waema kũkwʼa ngoo, ũkakwata moathimo maingangĩ.—Aka. 6:9.