KĨLUNGU KYA 6
Akwʼũ Maĩ Va?
1-3. Nĩ makũlyo meva andũ mekũlasya ĩũlũ wa akwʼũ, na ndĩni syĩ kĩvathũkanyʼo isũngĩaa ata?
MBIVILIA ĩtwathĩte kana ĩvinda yĩmwe “kĩkwʼũ kĩikethĩwa vo ĩngĩ.” (Ũvuanʼyo 21:4) Kĩlungunĩ kya 5, nĩtũneemanyĩisye kana wovosyo no ũtume tũkwata thayũ ũtathela. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, andũ nĩmakusaa. (Mũtavanʼya 9:5) Kwoou, ĩkũlyo yĩmwe ĩnene twĩkũlasya nĩ, Nĩ kyaũ kĩkĩkaa ĩla mũndũ wakwʼa?
2 Ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu nĩ wa vata, na mũno mũno ĩla twakwʼĩĩwa nĩ mũndũ twendete. No twĩkũlye-ĩ, ‘Aendie va? Nũtwene? No atũtethye? Tũkamwona ĩngĩ?’
3 Ndĩni isũngĩaa makũlyo asu kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo. Ndĩni imwe imanyĩasya kana ethĩwa mũndũ anaĩ mũseo, aendaa ĩtunĩ na ethĩwa anaĩ mũthũku, aendaa ĩianĩ ya mwaki. Ingĩ syaasyaa ĩla mũndũ wakwʼa atwʼĩkaa kyũmbe kya veva na aendaa kwĩkalanyʼa na andũ ma mũsyĩ woo ala makwie. Nasyo ndĩni ingĩ syaasyaa kana ĩla mũndũ wakwʼa na asilĩlwa, asyaawa ĩngĩ e na mwĩĩ wa mũndũ ũngĩ kana wa nyamũ.
4. Nĩ ũndũ wĩva ũmanyĩawʼa nĩ ndĩni vakuvĩ syonthe ĩũlũ wa kĩkwʼũ?
4 Maũndũ asu ndĩni imanyĩasya no moneke me kĩvathũkanyʼo mũno. Ĩndĩ vakuvĩ ndĩni syonthe imanyĩasya o ũndũ ũmwe. Imanyĩasya kana ĩla mũndũ wakwʼa, ve kĩndũ kĩ nthĩnĩ wake kĩtakusaa. Ĩndĩ ũu nĩ wʼo?
NĨ KYAŨ KĨTHĨAWA MŨNDŨ AKWʼA?
5, 6. Nĩ kyaũ kĩthĩawa ĩla mũndũ wakwʼa?
5 Yeova nĩwĩsĩ kĩla kĩthĩawa mũndũ akwʼa, na nũtũtavĩtye kana ĩla mũndũ wakwʼa, thayũ wake nũthelaa. Kwoou ĩla mũndũ wakwʼa, mosũanĩo make nĩmathelaa na ndethĩawa atonya kwona, kwĩwʼa, kana kũsũanĩa.a
6 Mũsumbĩ Solomoni aandĩkie kana ‘ala akwʼũ matyĩsĩ ũndũ o na wĩva.’ Ala akwʼũ maitonya kwenda kana kũmena, na “kũti wĩa kana ũsũanĩo, kana ũmanyi, kana ũĩ, Seoli [kana, mbũanĩ].” (Soma Mũtavanʼya 9:5, 6, 10.) Na ĩvukunĩ ya Savuli 146:4, Mbivilia yonanĩtye kana ĩla mũndũ wakwʼa, “mosũanĩo make” nĩmaaa.
ŨNDŨ YESŨ WAISYE ĨŨLŨ WA KĨKWʼŨ
Yeova oombie andũ mekalae tene na tene ĩũlũ wa nthĩ
7. Yesũ aisye ata ĩũlũ wa kĩkwʼũ?
7 Ĩla mũnyanyae wa Yesũ weetawa Lasalo wakwie, Yesũ eeie amanyĩwʼa make atĩĩ: “Lasalo ũla mũnyanyae waitũ nũkomete.” Ĩndĩ Yesũ ndoonanasya kana Lasalo nũthyũmũĩte, na nĩkyo kĩtumi waendeeie kwasya kana “Lasalo nĩ mũkwʼũ.” (Yoana 11:11-14) Kwoou Yesũ aelekanilye kĩkwʼũ na too. Ndaasya Lasalo aĩ ĩtunĩ kana aĩ vamwe na andũ moo ala makwie. O na ndaasya Lasalo aendeee kũvĩĩa ĩianĩ ya mwaki kana asyaiwe ĩngĩ e na mwĩĩ wa mũndũ kana wa nyamũ. Ĩndĩ kĩvathũkanyʼo na ũu, Yesũ oonanasya kana Lasalo nĩ ta waĩ toonĩ mũito. O na ve Maandĩko angĩ maelekanĩtye kĩkwʼũ na too mũito. Kwa ngelekanyʼo, Mbivilia yaasyaa kana ĩla Sitivini wakimangiwe na mavia ‘nĩwakomie,’ ĩyonanyʼa kana nĩwooaiwe. (Meko ma Atũmwa 7:60) Nake mũtũmwa Vaulo nĩwaandĩkie kana Aklĩsto amwe “nĩmakomete” kĩkwʼũnĩ.—1 Akolintho 15:6.
8. Twĩsĩ ata kana Ngai ndaaũmba andũ makusae?
8 We Ngai oombie Atamu na Eva nĩ kana meĩsa kũkwʼa? Aiee! Yeova amombie matanĩe thayũ tene na tene me na mĩĩ mĩseo. Ĩla Yeova woombie andũ, amanengie wendi wa kwĩkalaa tene na tene. Asyai mayendaa kwona syana syoo iikũa na iikwʼa, na ũu nowʼo Yeova wĩwʼaa ĩũlũ witũ. Ĩndĩ ethĩwa Ngai atũmbie twĩkalae tene na tene, nĩkĩ tũkusaa?
NĨKĨ TŨKUSAA?
9. Nĩkĩ mwĩao ũla Yeova wanengie Atamu na Eva waaĩlĩte na ũtaĩ vinya kũatĩĩa?
9 Mũũndanĩ wa Eteni, Yeova eeie Atamu atĩĩ: “Wa kĩla mũtĩ wa mũũndanĩ nũtonya ũya o ũndũ ũkwenda: ĩndĩ wa mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku, ndũkaye: nĩkwĩthĩwa mũthenya ũla ũkaya wawʼo ndũkatĩa ũkwʼa.” (Mwambĩlĩlyo 2:9, 16, 17) Mwĩao ũsu ndwaĩ vinya kũatĩĩa, na Yeova nĩwe waaĩle kũtavya Atamu na Eva kĩla kĩseo na kĩla kĩthũku. Kwa kũmwĩwʼa Yeova, mesaa kwonanyʼa kana nĩmamũnengete ndaĩa. O na mesaa kwonanyʼa kana nĩmekũtũnga mũvea kwondũ wa syĩndũ syonthe ila Yeova wamanengete.
10, 11. (a) Satani akengie Atamu na Eva ata? (b) Nĩkĩ Atamu na Eva mataĩ na ũndũ wa kwĩtetea?
10 Ũndũ wa kũmakya nĩ kana Atamu na Eva nĩmanyuvie kũlea kũmwĩwʼa Yeova. Satani amũkũlilye Eva atĩĩ: “Nĩ wʼo, Ngai nĩwaisye, Mũtikaye ma mĩtĩ yonthe ya mũũndanĩ?” Nake Eva amũsũngĩa amwĩa: “Mosyao ma mĩtĩ ya mũũndanĩ nĩtũtonya ũya: ĩndĩ ũsyao wa mũtĩ ũla wĩ katĩ wa mũũnda, Ngai nĩwaisye, Mũĩkaye wawʼo, o na mũikakiite, mũikese ũkwʼa.”—Mwambĩlĩlyo 3:1-3.
11 Na ĩndĩ Satani amwĩa Eva atĩĩ: “Mũikakwʼa nongĩ: nũndũ Ngai nĩwĩsĩ kana mũthenya ũla mũkaya wawʼo, nĩvo mũkasalukwʼa metho, nenyu mũkeethĩwa ta Ngai, mũkĩmanya ũseo na ũthũku.” (Mwambĩlĩlyo 3:4-6) Satani endaa Eva asũanĩe kana no etwʼĩĩe ũseo na ũthũku. O na nĩwamũkengie ĩũlũ wa kĩla kĩkekĩka eethĩwa ate mwĩwi. Satani eeie Eva kana ndakakwʼa nongi, na kwoou Eva atwʼa ĩtunda aya na anenga mũũme nake aya. Atamu na Eva nĩmeesĩ kana Yeova ameie maikaye ĩtunda yĩu. Ĩla maĩe ĩtunda yĩu, nĩmanyuvie kũlea kwĩwʼa mwĩao mawĩsĩ nesa na ũtaĩ vinya kũatĩĩa, na nĩmoonanisye kana mainengete ndaĩa Ĩthe woo wa ĩtunĩ ũla wamendete. Mayaĩ mesa kwĩtetea nũndũ wa kĩla meekie!
12. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa kũmakya kwĩthĩwa Atamu na Eva maleile kũmwĩwʼa Yeova?
12 Nĩ ũndũ wa kũmakya kwĩthĩwa asyai maitũ ma mbee maleile kũmũnenga ndaĩa Mũmbi woo! Ũtonya kwĩwʼa ata ũkekĩa kĩthito mũno kũea syana na ĩtina iyiema ũkwĩwʼa, na iyĩka kĩvathũkanyʼo na ũndũ ũitavĩtye? Tyo wĩwʼe waũmĩa mũno ngoonĩ?
Atamu aumie kĩtoonĩ na asyokie kĩtoonĩ
13. Yeova oonanasya ata ĩla weeie Atamu “nũkasyoka kĩtoonĩ”?
13 Ĩla maleile kwĩwʼa, Atamu na Eva mayaĩ matonya kwĩkala tene na tene. Yeova eeĩte Atamu atĩĩ: “Wĩ kĩtoo, na nũkasyoka kĩtoonĩ.” (Soma Mwambĩlĩlyo 3:19.) Ũu woonanasya kana Atamu esaa kũtwʼĩka kĩtoo ĩngĩ, wĩthĩe no ũndũ ũmwe na ũtaaũmbwa. (Mwambĩlĩlyo 2:7) Atamu avĩtya, nĩwakwie na ndaaendeea kwĩthĩwa vo ĩngĩ.
14. Nĩkĩ tũkusaa?
14 Kethĩwa Atamu na Eva nĩmamwĩwie Ngai, methĩwa me o thayũ o na ũmũnthĩ. Ĩndĩ ĩla maleile kũmwĩwʼa, nĩmeekie naĩ, na mesa kũkwʼa. Naĩ nĩ ta ũwau mũthũku ũla twatiĩwe nĩ asyai maitũ ma mbee. Ithyonthe twasyaiwe twĩ na naĩ na nĩkyo kĩtumi tũkusaa. (Alomi 5:12) Ĩndĩ kĩu tikyo kyaĩ kĩeleelo kya Ngai kwa andũ. Ngai ndendaa andũ makusae, na nĩkyo kĩtumi Mbivilia yaĩtye kana kĩkwʼũ nĩ “mũmaitha.”—1 Akolintho 15:26.
ŨWʼO NŨTŨTHAASYA
15. Kũmanya ũwʼo ĩũlũ wa kĩkwʼũ kũtũtetheeasya ata?
15 Kũmanya ũwʼo ĩũlũ wa kĩkwʼũ nĩkũtũthaasya kumana na momanyĩsyo maingĩ ma ũvũngũ. Mbivilia ĩmanyĩasya kana akwʼũ mayĩwʼaa woo na maithataa. Tũitonya kũneena namo na maitonya kũneena naitũ, o na tũyĩsa kũtetheesya ala akwʼũ, namo mayĩsa kũtũtethya. Maitonya kũtwĩka ũndũ o na wĩva na kwoou tũyaĩle kũmakĩa. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ndĩni mbingĩ imanyĩasya kana akwʼũ me thayũ na no matetheke ĩla twanenga athembi na atongoi ma ndĩni mbesa nĩ kana mamavoyee. Ĩndĩ kũmanya ũwʼo ĩũlũ wa kĩkwʼũ nĩkũtũsiĩĩaa tũikawʼe nĩ momanyĩsyo asu ma ũvũngũ.
16. Ndĩni mbingĩ imanyĩasya ũvũngũ wĩva ĩũlũ wa akwʼũ?
16 Satani atũmĩaa ndĩni sya ũvũngũ kũtũkenga na aituma tũsũanĩa kana akwʼũ me thayũ. Kwa ngelekanyʼo, ndĩni imwe imanyĩasya kana ĩla andũ makwʼa, ve kĩndũ kĩ nthĩnĩ woo kĩendeeaa kwĩkala vandũ vangĩ kĩ thayũ. Ndĩni ĩla we ũendaa ĩmanyĩasya ũu, kana ĩmanyĩasya kĩla Mbivilia ĩwetaa ĩũlũ wa akwʼũ? Satani atũmĩaa ũvũngũ nĩ kana asiĩĩe andũ maikamũmanye Yeova.
17. Nĩkĩ kũmanyĩsya kana andũ makavĩvwʼa ĩianĩ ya mwaki nĩ ũndũ ũmwanangĩaa Yeova ĩsyĩtwa?
17 Maũndũ ala ndĩni mbingĩ imanyĩasya nĩmakũtelemya. Kwa ngelekanyʼo, ndĩni imwe imanyĩasya kana andũ athũku makavya tene na tene ĩianĩ ya mwaki. Ũmanyĩsyo ũsu wĩthĩawa ũimwanangĩa Yeova ĩsyĩtwa nũndũ ndesa kwĩtĩkĩlya andũ mathĩne kwa nzĩa ĩsu! (Soma 1 Yoana 4:8.) Kwa ngelekanyʼo, we wĩwʼa ata ũkethĩa mũsyai ũkũkanyʼa kana kake kwa kũkavĩvya moko na mwaki? Vate nzika, wona e mũngʼendu mũno na ndwenda kũtuma ndũũ nake. Ũu nĩwʼo Satani wendaa twĩwʼe ĩũlũ wa Yeova!
18. Nĩkĩ tũtaĩle kũkĩa akwʼũ?
18 Ndĩni imwe imanyĩasya kana ĩla andũ makwʼa, matwʼĩkaa syũmbe sya veva. Ndĩni isu imanyĩasya kana no nginya tũnenge ndaĩa syũmbe isu sya veva nũndũ no syĩthĩwe anyanya maitũ, na twaema kũinenga ndaĩa no syĩthĩwe amaitha maitũ. Nũndũ andũ aingĩ nĩmaĩkĩĩaa ũvũngũ ũsu, nĩmakĩaa akwʼũ, na kwoou nĩmamathaithaa vandũ va kũmũthaitha Yeova. Lilikana kana akwʼũ maitonya kwĩwʼa kana kwĩka ũndũ o na ũmwe, na kwoou tũyaĩle kũmakĩa. Yeova nĩwe Mũmbi witũ na nĩwe Ngai wa wʼo, kwoou twaĩle kũmũthaitha e weka.—Ũvuanʼyo 4:11.
19. Kũmanya ũwʼo ĩũlũ wa kĩkwʼũ kũtũtethasya ata?
19 Ĩla tweemanyĩsya ũwʼo ĩũlũ wa kĩkwʼũ, nĩtũthaawʼa kumana na momanyĩsyo ma ũvũngũ ma ndĩni. Na ũwʼo ũsu nũtũtetheeasya kũelewa mawatho maseo ala Yeova ũtwathĩte ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte.
20. Twĩĩmanyĩsya kyaũ kĩlungunĩ kĩla kĩatĩĩe?
20 Ĩvindanĩ ya tene, mũthũkũmi wa Ngai weetawa Yovu akũlilye atĩĩ: “Ethĩwa mũndũ akakwʼa, akeethĩwa thayũ ĩngĩ?” (Yovu 14:14) Nĩ ũndũ ũtonyeka mũndũ mũkwʼũ akethĩwa thayũ ĩngĩ? Ũsũngĩo ũla Ngai ũtũnengete Mbivilianĩ nĩ wa kwendeesya mũno. Nĩtũkwĩmanyĩsya ĩũlũ wa ũndũ ũsu kĩlungunĩ kĩla kĩatĩĩe.
a Andũ amwe maĩkĩĩaa kana ĩla mũndũ wakwʼa, thayũ kana veva wake ndũkusaa. Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ, soma Maelesyo ma Mũthya namba 17 na 18.