Akwʼũ Maĩva?

1-3. Andũ makũlasya makũlyo meva ĩũlũ wa kĩkwʼũ, na ndĩni syĩkĩvathũkanyʼo imasũngĩaa ata?

ANDŨ nĩmeethĩĩtwe mayĩsilya ĩũlũ wa makũlyo asu kwa myaka mingĩ. Nĩ makũlyo ma vata. Ithyonthe nĩtwaĩle kwĩsilya ĩũlũ wa mosũngĩo ma makũlyo asu.

² Kĩlungunĩ kya 5, tũneemanyĩisye ũndũ nthembo ya wovosyo ya Yesũ Klĩsto yatũvingũĩie nzĩa ya thayũ ũtathela. Na nĩtũneemanyĩisye kana Mbivilia nĩyathanĩte ĩvinda ‘kĩkwʼũ kĩtakethĩwa vo ĩngĩ.’ (Ũvuanʼyo 21:4) Ĩndĩ ũmũnthĩ ithyonthe nĩtũkusaa. Mũsumbĩ mũĩ Solomoni aisye: “Ala me thayũ mesĩ makakwʼa.” (Mũtavanʼya 9:5) Nĩtũtataa ũndũ vatonyeka twĩkale thayũ ĩvinda ĩasa. Ĩndĩ notwĩkũlasya kũkeethĩwa ata kwitũ yĩla twĩkwʼa.

³ Yĩla endwa maitũ makwʼa, nĩtũmetaa. Na no twĩkũlye atĩĩ: ‘Kũneekĩkie ata kwoo? Nĩmeũthĩna? Nĩmatwene? No tũmatethye? Tũkamona ĩngĩ? ’ Ndĩni mbingĩ isũngĩaa makũlyo asu kwa nzĩa syĩkĩvathũkanyʼo. Imwe imanyĩasya kana twekala mwĩkalĩle mũseo tũkathi ĩtunĩ, ĩndĩ twekala mwĩkalĩle mũthũku tũkathi ĩianĩ ya mwaki. Ndĩni ingĩ imanyĩasya kana andũ makwʼa maendaa kũvulana na maveva ma aa-ũmae moo. O na ingĩ imanyĩasya akwʼũ maendaa kũsilĩlwa na ĩndĩ maisyawa ĩngĩ mena mwĩĩ ũngĩ.

4. Ndĩni mbingĩ imanyĩasya ũndũ ũmwe wĩva ĩũlũ wa kĩkwʼũ?

⁴ Ndĩni isu imanyĩasya ũndũ ũmwe​—⁠kana yĩla mwĩĩ wakwʼa, ve kĩndũ kĩtakusaa. Vakuvĩ ndĩni syonthe imanyĩasya kana yĩla twakwʼa tũendeeaa kwĩthĩwa thayũ tene na tene tũtonya kwona, kwĩwʼa, na kũsũanĩa. Ĩndĩ ũu nũtonyeka? Twĩwʼaa, tũkona na tũkesilya nũndũ wʼongo witũ nũũthũkũma. Twakwʼa wʼongo witũ nũkusaa. Wʼongo witũ ũteũthũkũma tũitonya kũlilikana, kwĩwʼa, kana kwona kĩndũ.

KWA WʼO KWĨKĨKAA ATA TWAKWʼA?

5, 6. Mbivilia ĩmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa ũndũ akwʼũ mailyĩ?

⁵ Ũndũ kwĩkĩkaa twakwʼa ti ũndũ Yeova ũtamanya, nũndũ nĩwe Mũmbi wa wʼongo. Nĩwĩsĩ ũla wʼo ĩũlũ wa akwʼũ, na Ndeto yake Mbivilia nĩeleetye ũndũ mailyĩ. Ĩmanyĩasya nesa atĩĩ: Yĩla mũndũ wakwʼa, ndethĩawa vo ĩngĩ. Kĩkwʼũ nĩ kwĩthĩwa ũte thayũ. Ala akwʼũ maitonya kwona kana kwĩwʼa kana kũsũanĩa. Vaiĩ kĩndũ o na kĩmwe nthĩnĩ witũ kĩtakusaa yĩla mwĩĩ wakwʼa. Ithyĩ tũi na thayũ ũtatonya kũkwʼa.a

⁶ Solomoni amina kũweta kana ala me thayũ mesĩ makakwʼa, aandĩkie ũũ: ‘Ala akwʼũ matyĩsĩ ũndũ o na wĩva.’ Na ĩndĩ aendeea kũelesya ũwʼo ũsu ayasya kana akwʼũ maitonya kwenda, kana kũmena, na “kũti wĩa kana ũsũanĩo, kana ũmanyi, kana ũĩ, Seoli [mbũanĩ].” (Mũtavanʼya 9:​5, 6, 10) O na Savuli 146:4 yaasya yĩla mũndũ wakwʼa “mosũanĩo make nĩmaaa.” Nĩtũtonya kũkwʼa. Na twakwʼa tũyĩthĩawa thayũ. Thayũ witũ nĩ ta ũmũĩ wa kendoo. Ũmũĩ ũsu wavowʼa, ndũendaa vandũ. Wĩkaa o kũvoa.

ŨNDŨ YESŨ WAISYE ĨŨLŨ WA KĨKWʼŨ

7. Yesũ aeleisye kĩkwʼũ ata?

⁷ Yesũ Klĩsto nĩwaneenie ĩũlũ wa ũndũ akwʼũ mailyĩ. Nĩweekie ũu ĩũlũ wa Lasalo mũndũ wamwĩsĩ nesa, na wakwĩte. Yesũ atavisye amanyĩwʼa make atĩĩ: “Lasalo ũla mũnyanyae waitũ nũkomete.” Amanyĩwʼa asu masũanĩaa Yesũ easya Lasalo nũkomete nũndũ aĩ mũwau. Ĩndĩ ũu ndwaĩ wʼo. Yesũ ameie: “Lasalo nĩ mũkwʼũ.” (Yoana 11:​11-​14) Yesũ aelekanilyʼe kĩkwʼũ na kũthũmũa na too. Lasalo ndaĩ ĩtunĩ kana ĩianĩ ya mwaki. Ndaĩ na alaĩka kana maveva ma aa-ũmae make ala makwʼĩte. Lasalo ndaendee asyawe ĩngĩ ta mũndũ ũngĩ. Athũmũĩte nthĩnĩ wa kĩkwʼũ o ũndũ ũmwe na too mũito. Maandĩko angĩ maelekanasya kĩkwʼũ na kũkoma too. Kwa ngelekanyʼo, yĩla mũtũmwa Sitivini wakimangiwe ooawa, Mbivilia yaasya ‘nĩwakomie.’ (Meko ma Atũmwa 7:​60) Nake mũtũmwa Vaulo nĩwaandĩkie ĩũlũ wa andũ amwe ma ĩvinda yake ala waisye “nĩmakomete” kĩkwʼũnĩ.​—⁠1  Akolintho 15:6.

8. Twĩsĩ ata kana kĩyaĩ kĩeleelo kya Ngai andũ makusae?

⁸ Kyaĩ kĩeleelo kya Ngai andũ makusae? Aiee! Yeova oombĩte mũndũ ekalae tene na tene kũũ nthĩ. O tondũ tũneemanyĩisye ĩvukunĩ yĩĩ, Ngai aiie andũ elĩ ma mbee valatisonĩ. Nĩwamanengete ũima mwĩanĩu wa mwĩĩ. Yeova amendeaa ũseo. Mũsyai wĩ wendo nĩ wenda syana syake ikwatwe nĩ woo wa kũkũa na kũkwʼa? Aiee! Yeova nĩwendete syana syake na endaa syĩthĩwe na ũtanu ũtathela kũũ nthĩ. Mbivilia yaasya ũũ ĩũlũ wa andũ: “Nĩweekĩie ĩvinda ya tene na tene ngoonĩ syoo.” (Mũtavanʼya 3:​11, NW ) Ngai atũmbie twĩ na wendi wa kwĩkala tene na tene. Nũvingũĩte nzĩa ya kwĩanĩsya wendi ũsu.

KĨLA KĨTUMAA ANDŨ MAKWʼA

9. Yeova avatĩte Atamu kyaũ, na nĩkĩ mwĩao ũsu ndwaĩ vinya kũwĩwʼa?

⁹ Andũ makusaa nĩkĩ? Nĩ kana tũmanye, no nginya tũsũanĩe ĩũlũ wa ũndũ kweekĩkie yĩla kwaĩ mũndũũme ũmwe na mũndũ mũka o ũmwe kũũ nthĩ. Mbivilia yaasya ũũ: “Yeova Ngai amesya mũthanganĩ kĩla mũtĩ wendeeasya kwoneka, na mũseo wa kũya.” (Mwambĩlĩlyo 2:9) Ĩndĩ mo mavatĩtwe mũtĩ o ũmwe. Yeova eeie Atamu atĩĩ: “Wa kĩla mũtĩ wa mũũndanĩ nũtonya ũya o ũndũ ũkwenda: ĩndĩ wa mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku, ndũkaye: nĩkwĩthĩwa mũthenya ũla ũkaya wawʼo ndũkatĩa ũkwʼa.” (Mwambĩlĩlyo 2:​16, 17) Mwĩao ũsu ndwaĩ vinya kũwĩwʼa, nũndũ mĩtĩ ĩla Atamu na Eva manengetwe ya ũya yaĩ mingĩ. Yu maĩ na mwanya mũseo wa kwonanyʼa kana nĩmeũtũnga mũvea kwa Ũla wamanengete syĩndũ syonthe o vamwe na thayũ mwĩanĩu. Kwĩwʼa kwoo kwesaa kwonanyʼa nĩmanengete ũnene wa ĩthe woo wa ĩtunĩ ndaĩa na kana nĩmendaa ũtongosya wake wa wendo.

10, 11. (a) Andũ elĩ ma mbee maleile kũmwĩwʼa Ngai ata? (b) Nĩkĩ kũlea kwĩwʼa kwa Atamu na Eva waĩ ũndũ mũito mũno?

¹⁰ Nĩ ũndũ wa kyeva nũndũ Atamu na Eva nĩmanyuvie kũlea kũmwĩwʼa Yeova. Aineena kwĩsĩla nzokanĩ, Satani akũlilye Eva ũũ: “Nĩ wʼo, Ngai nĩwaisye, Mũtikaye ma mĩtĩ yonthe ya mũũndanĩ? ” Eva amũsũngĩa amwĩa: “Mosyao ma mĩtĩ ya mũũndanĩ nĩtũtonya ũya: ĩndĩ ũsyao wa mũtĩ ũla wĩ katĩ wa mũũnda, Ngai nĩwaisye, Mũikaye wawʼo, o na mũikakiite, mũikese ũkwʼa.”​—⁠Mwambĩlĩlyo 3:​1-3.

¹¹ Satani aisye atĩĩ: “Mũikakwʼa nongi: nũndũ Ngai nĩwĩsĩ kana mũthenya ũla mũkaya wawʼo, nĩvo mũkasalukwʼa metho, nenyu mũkeethĩwa ta Ngai, mũkĩmanya ũseo na ũthũku.” (Mwambĩlĩlyo 3:​4, 5) Satani endaa Eva aĩkĩĩe kana akoona nesa aya matunda ma mũtĩ ũla mũvatane. Kwĩanana na Satani, Eva aĩ atonya kwĩtwʼĩĩa ũseo na ũthũku na aĩ atonya kwĩka ũndũ ũkwenda. Na ĩngĩ Satani oonanisye kana Yeova nĩwakenganĩte ĩũlũ wa ũndũ kwĩĩthĩwa maya ũsyao wa mũtĩ ũsu. Eva nĩwamũĩkĩĩie Satani. Na ĩndĩ atwʼa ũsyao wa mũtĩ ũsu na aya. Na asyoka anenga mũũme o nake aya. Mayaaĩka ũu matesĩ. Nĩmeesĩ nesa kana meĩka ũndũ ũla Ngai wameĩte maĩkeke. Kũya ĩtunda yĩu kwoonanisye kũlea kwĩwʼa kwa ngũlũ mwĩao mũvũthũ na mũseo. Moonisye Ĩthe woo wa ĩtunĩ na ũnene wake kĩvũthya. Kĩvũthya kya mũthemba ũsu kwa Mũmbi woo wĩ wendo kĩyaĩkĩtĩkĩlĩka o na vanini!

12. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya kũelewa ũndũ Yeova weewie yĩla Atamu na Eva manyuvie kũlea kũmwĩwʼa?

¹² Kwa ngelekanyʼo: We wĩwʼa ata ũkaea mwana waku na kũmũsũvĩa nake ailea ũkwĩwʼa kwa nzĩa ĩkwonanyʼa ndaũnengete ndaĩa na ndakwendete? Ũu nĩũkwĩwʼĩthya woo mũno. Kwasũanĩa woo ũla Yeova weewie yĩla Atamu na Eva manyuvie kũlea kũmwĩwʼa.

13. Yeova aisye kũkeekĩka ata kwa Atamu akwʼa, na ũu wonanasya ata?

¹³ Yeova ndaĩ na kĩtumi kya kũmaeka Atamu na Eva mekale tene na tene nũndũ mayaĩ ewi. Atamu na Eva nĩmakwie o tondũ waĩtye. Na mayaaĩthĩwa vo ĩngĩ. Mayaatwʼĩka syũmbe sya veva. Ũu nĩ kwĩanana na ũndũ Yeova weeie Atamu yĩla waneenie nake ĩũlũ wa kũlea kũmwĩwʼa. Ngai aisye: “Ũkasyoka mũthanganĩ; nũndũ nĩvo waumiwʼe: nũndũ wĩ kĩtoo, na nũkasyoka kĩtoonĩ.” (Mwambĩlĩlyo 3:​19) Ngai oombie Atamu na kĩtoo kya nthĩ. (Mwambĩlĩlyo 2:7) Atamu ndaĩ vo atanombwa. Kwoou yĩla Yeova waisye Atamu akasyoka kĩtoonĩ, oonanasya kana Atamu akeethĩwa atevo ĩngĩ. Atamu esaa kwĩthĩwa ate thayũ o ta kĩtoo kĩla woombĩtwe nakyo.

14. Tũkusaa nĩkĩ?

¹⁴ Kethĩwa Atamu na Eva mayaanyuva kũlea kũmwĩwʼa Ngai na kwĩka naĩ, methĩwa me o thayũ ũmũnthĩ, ĩndĩ nĩmakwie. Naĩ ya Atamu na kĩkwʼũ nĩsyatiĩiwe ũsyao wake wʼonthe na nĩkyo kĩtũmi tũkusaa. (Alomi 5:​12) Naĩ ĩsu nĩ ta ũwau mũthũku wa ũtiĩwa ũtasiĩĩka. Ũsyao wa naĩ ĩsu nĩ kĩkwʼũ, na kyu nĩ kĩumo. Naĩ nĩ mũmaitha ti mũnyanya. (1 Akolintho 15:26) Nĩtwaĩle kũtũnga mũvea mũno nĩkwĩthĩwa Yeova nĩwanenganie wovosyo atũtangĩĩe kumana na mũmaitha ũsu wa ũtelemya.

KŨMANYA ŨWʼO ĨŨLŨ WA KĨKWʼŨ NĨ KŨTŨTETHASYA

15. Nĩkĩ nĩ ũkiakisyo kũmanya ũwʼo ĩũlũ wa akwʼũ?

¹⁵ Ũndũ Mbivilia ĩmanyĩasya ĩũlũ wa akwʼũ nũkiakiasya. O tondũ twamina kwĩmanyĩsya, akwʼũ maithĩnaa kana kwĩwʼa woo. Kwoou vaiĩ kĩtumi kya kũmakĩa, nũndũ maitonya ũtwĩka naĩ. Tũitonya ũmatethya, nao maitonya kũtũtethya. Tũitonya kũneena namo, o namo maitonya kũneena naitũ. Atongoi aingĩ ma ndĩni makenganaa kana nĩmatonya kũtethya ala makwie, na ala maĩkĩĩaa atongoi asu nĩmamanengae mbesa. Ĩndĩ kũmanya ũwʼo ĩũlũ wa akwʼũ nĩkũtũsũvĩaa tũikakengwe nĩ ala mamanyĩasya ũvũngũ ũsu.

16. Ũla ũtongoeasya momanyĩsyo ma ndĩni mbingĩ nũũ, na kwa nzĩa yĩva?

¹⁶ Ndĩni yaku nĩyĩtĩkĩlanaa na ũndũ Mbivilia ĩmanyĩasya ĩũlũ wa akwʼũ? Mbingĩ iyĩtĩkĩlanaa na Mbivilia. Nĩkĩ? Nũndũ momanyĩsyo masyo matongoeawʼa nĩ Satani. Atũmĩaa ndĩni sya ũvũngũ nĩ kana atume andũ maĩkĩĩa kana ĩtina wa mwĩĩ kũkwʼa, makaendeea kwĩkala thayũ me andũ ma veva. Ũsu nĩ ũmwe wa movũngũ ala Satani ũtũmĩaa kumya andũ vala ve Yeova Ngai. Aũtũmĩaa ata?

17. Nĩkĩ ũmanyĩsyo wa kũthĩnwʼa tene na tene ndũmũnengae Yeova ndaĩa?

¹⁷ O ũndũ twĩmanyĩisye, ndĩni mbingĩ imanyĩasya kana mũndũ ekala mwĩkalĩle mũthũku, akwʼa akathĩnwʼa mwakinĩ wa tene na tene. Ũmanyĩsyo ũsu ndũmũnengae Ngai ndaĩa nũndũ Yeova nĩ Ngai wĩ wendo na ndetĩkĩla kũthĩnyʼa andũ kwa nzĩa ĩsu. (1 Yoana 4:8) Ũtonya kwĩwʼa ata mũndũ akakanyʼa kana kate kewʼi kwa kwĩkĩa moko mako mwakinĩ na aimakwatĩĩa vo? Nũmũnenga mũndũ ũsu ndaĩa? O na nĩwenda kũmũmanya? Aiee, ndwenda. Ĩndĩ nũtonya kũsũanĩa kana mũndũ ũsu ndaingwa tei. Kwoou Satani endaa tũĩkĩĩe kana Yeova athĩnasya andũ mwakinĩ tene na tene!

18. Kũthaitha akwʼũ kumanĩte na ũvũngũ wĩkũ wa ndĩni?

¹⁸ Satani nũtũmĩaa ndĩni ingĩ imanyĩsye kana andũ makwʼa matwʼĩkaa alaĩka maĩlĩte kũnengwa ndaĩa nĩ andũ ala me thayũ. Kwĩanana na ũmanyĩsyo ũsu maveva ma akwʼũ nĩmatonya kwĩthĩwa anyanya kana amaitha. Andũ aingĩ nĩmaĩkĩĩaa ũvũngũ ũsu. Nĩmakĩaa akwʼũ o na kũmanenga ndaĩa na kũmathaitha. Mbivilia ĩmanyĩasya ũndũ wĩ kĩvathũkanyʼo. Ĩmanyĩasya kana akwʼũ nĩmakomete na twaĩle nĩkũmũthaitha Yeova Ngai ũla wa wʼo weka, Mũmbi waitũ.​—Ũvuanʼyo 4:​11.

19. Kũmanya ũwʼo ĩũlũ wa kĩkwʼũ kũtumaa tũelewa momanyĩsyo angĩ meva ma Mbivilia?

¹⁹ Kũmanya ũwʼo ĩũlũ wa akwʼũ nĩkũũsiĩĩanaa na ũvũngũ wa ndĩni. Nĩkũũtetheeasya kũelewa momanyĩsyo angĩ ma Mbivilia. Kwa ngelekanyʼo, wamanya andũ makwʼa maiendaa wĩkalonĩ wa veva, nũeleawa nesa ũla watho wa thayũ ũtathela valatisonĩ kũũ nthĩ.

20. Twĩsũanĩa ĩũlũ wa ĩkũlyo yĩva Kĩlungunĩ kya 7?

²⁰ Yovu mũndũ mũlũngalu akũlilye atĩĩ: “Ethĩwa mũndũ akakwʼa, akeethĩwa thayũ ĩngĩ?” (Yovu 14:14) Nĩvatonyeka mũndũ mũkwʼũ kũthayũũkwʼa? Ũndũ Mbivilia ĩmanyĩasya ĩũlũ wa ũthayũũkyo nũkiakiasya o ta ũndũ Kĩlungu kya 7 kĩkwonanyʼa.