Ũsumbĩki wa Yesũ wa Myaka 100 Ũũtethetye Ata?

1, 2. Ũsumbĩ wa Ngai ũkeanĩsya kyaũ, na twĩsĩ ata kana ũkooka?

ĨVINDA yĩmwe mwaka wa 31, ĩla Yesũ waĩ kĩĩmanĩ kĩ vakuvĩ na Kavelinaumi nĩwamanyĩisye amanyĩw’a make ũndũ makavoyaa. Ameie mavoyae atĩĩ: “Ũsumbĩ waku wũke.” (Mt. 6:10) Ũmũnthĩ andũ aingĩ nĩmethĩawa na nzika ĩũlũ wa kũka kwa Ũsumbĩ ũsu. Ĩndĩ, ithyĩ twĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu kana Ngai akasũngĩa mboya sitũ ila tũvoyaa tũimũkũlya aete Ũsumbĩ wake.

² Yeova akatũmĩa Ũsumbĩ kũtetheesya syũmbe syake sya ĩtunĩ na sya kũũ nthĩ syĩkalae syĩ ngwatanĩo ta andũ ma mũsyĩ ũmwe. Kĩeleelo kyu kyake kĩikalea kwĩanĩa. (Isa. 55:10, 11) Ũu nĩ w’o nũndũ Yeova nũtw’ĩkĩte Mũsumbĩ ĩvindanĩ yĩĩ yitũ. Maũndũ maseo mũno ala mekĩkĩte kwa ĩvinda ya myaka 100 nĩmaĩkĩĩthĩtye kana Yeova nũtw’ĩkĩte Mũsumbĩ. O na ĩngĩ, Yeova nũendee kwĩka maũndũ manene na maũsengy’a kwondũ wa athaithi make milioni mbingĩ. (Nzek. 14:9; Ũvu. 15:3) O na kau Yeova nũtw’ĩkĩte Mũsumbĩ, ũu wĩ kĩvathũkany’o na kũka kwa Ũsumbĩ wa Ngai ũla Yesũ watũmanyĩisye tũvoyae. Ve kĩvathũkany’o kĩva katĩ wa kũka kwa Ũsumbĩ wa Ngai na Yeova kũtw’ĩka Mũsumbĩ? Na maũndũ asu elĩ matũtethetye ata?

MŨSUMBĨ ŨLA ŨNYUVĨTWE NĨ YEOVA NĨWALIKILE WĨANĨ

3. (a) Nĩ ĩndĩĩ Yesũ watw’ĩkie Mũsumbĩ, na ambĩĩe kũsumbĩka va? (b) Ũtonya kwonany’a ata kana Ũsumbĩ wa Ngai wambĩĩe kũsumbĩka mwaka wa 1914? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)

³ Vakuvĩ myaka ta 20 mwaka wa 1900 ũtavikĩte, athũkũmi ma Ngai nĩmambĩĩe kũelewa wathani ũla waandĩkĩtwe nĩ Ndanieli. Wathani ũsu waandĩkiwe myaka mbee wa 2,500 mĩthelu waĩtye: “Na mĩthenya ya asumbĩ asu Ngai wa ĩtunĩ akaũngamya ũsumbĩ ũtakaanangĩka tene na tene.” (Nda. 2:44) Amanyĩw’a ma Mbivilia matũmĩie myaka mingĩ maitavany’a kana mwaka wa 1914 waĩ wĩthĩwe wĩ kĩvathũkany’o vyũ na myaka ĩla ĩngĩ yonthe. O na andũ aingĩ ĩvindanĩ yĩu meeteele kwona maũndũ maseo mwakanĩ ũsu. No tondũ mũandĩki ũmwe waisye: “Mwakanĩ wa 1914 andũ maĩ na wĩkwatyo wa kana maũndũ makaendeea kwĩthĩwa me maseo.” Ĩndĩ mwakanĩ ũsu nĩkwaumĩlile Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe, na ũndũ ũsu weanĩsya wathani wa Mbivilia. Kwa ngelekany’o, wathani ĩũlũ wa mayũa, ithingitho sya nthĩ, na mowau vamwe na mawathani angĩ nĩmeanĩie, na ũu w’onthe waĩkĩĩthisye vyũ kana Yesũ Klĩsto nĩwambĩĩe kũsumbĩka ĩtunĩ mwakanĩ ũsu wa 1914 e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai.a Na nũndũ Yeova nĩwe wamũtw’ĩkĩthisye Mwana ũsu wake Mũsumbĩ wa Kĩ-masia, no ũndũ ũmwe na kwasya kana Yeova nĩwatw’ĩkie Mũsumbĩ ĩvindanĩ yĩu.

4. Nĩ ĩtambya yĩva Yesũ woosie ambĩĩa kũsumbĩka oou, na ĩtina wa ũu eekie ata?

⁴ Ĩtambya ya mbee yĩla Yesũ woosie ambĩĩa kũsumbĩka oou yaĩ kũkita na mũmaitha ũla mũnene wa Ĩthe wake, nake nĩ Satani. Yesũ na alaĩka make nĩmalũngilye Ndevili na ndaimoni syake ĩtunĩ. Ũu watumie ala maĩ ĩtunĩ matana mũno, ĩndĩ nthĩ yakwatiwe nĩ woo ũtaaoneka. (Soma Ũvuan’yo 12:7-9, 12.) Ĩtina wa ũu Yesũ nĩwatwie kũthesya, kũmanyĩsya, na kũmbany’a aatĩĩi make kũũ nthĩ nĩ kana meke kwenda kwa Ngai. Ekai twone ũndũ aatĩĩi asu ma Yesũ matũtiĩe ngelekany’o nzeo nũndũ wa kũmwĩw’a maũndũnĩ asu atatũ.

MŨSUMBĨ WA KĨ-MASIA NĨWAAMBĨĨE KŨTHESYA AATĨĨI MAKE

5. Nĩ kũthew’a kwĩva kwaendeeie katĩ wa 1914 na mwambĩĩonĩ wa 1919?

⁵ Yesũ amina kũmũvetanga Satani na ndaimoni syake, Yeova nĩwamũtũmie akathiane na kũthesya aatĩĩi make kũũ nthĩ. Mwathani Malaki nĩwawetie ĩũlũ wa kũthew’a kũu. (Mal. 3:1-3) Yesũ atheisye aatĩĩi make katĩ wa mwaka wa 1914 na mwambĩĩonĩ wa mwaka wa 1919.b Nĩ kana twĩthĩwe amwe ma syũmbe sya Yeova syĩ ngwatanĩo, no nginya twĩthĩwe twĩ atheu. (1 Vet. 1:15, 16) No nginya twĩsũvĩe vyũ tũikavukw’e nĩ ndĩni sya ũvũngũ kana siasa sya nthĩ ĩno.

6. Tũkwataa ata lĩu witũ wa kĩ-veva, na nĩkĩ nĩ wa vata?

⁶ Ĩtina wa kũtethya wĩa ũsu wa kũthesya, Yesũ nĩwatũmĩie ũkũmũ wake kũnyuva “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ.” Ngombo ĩsu nĩyo yaaĩle kũseũvasya lĩu mũseo wa kĩ-veva kwondũ wa onthe ala me nthĩnĩ wa “ĩĩthya yĩmwe,” yĩla yĩtongoew’e nĩ Yesũ. (Mt. 24:45-47; Yoa. 10:16) Kuma mwaka wa 1919, ana-a-asa avũthũ etĩkĩw’a mauta nĩmethĩĩtwe maianĩsya nesa wĩa ũsu mũito wa kũĩthya ala ma “nyũmba [ya vwana].” Lĩu mwingĩ wa kĩ-veva ũla ana-a-asa asu matũnengae nĩw’o ũtũtetheeasya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu. Lĩu ũsu now’o ũtũnengae vinya wa kũmũthaitha Ngai kwa nzĩa ĩla yaĩle, vinya wa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo na mosũanĩo ala maĩle, na wa kũendeea kwĩkala twĩ atheu kĩ-mwĩĩ. O na ĩngĩ, lĩu ũsu nũtũtetheeasya kũmanya ũndũ tũtonya kwongela kĩthito kitũ wĩanĩ wa vata ũla tũnengetwe wa kũtavany’a. We nũtũmĩaa lĩu ũsu tũnengawe?

MŨSUMBĨ NŨMANYĨĨTYE AATĨĨI MAKE MATAVANY’E NTHĨ YONTHE

7. Nĩ wĩa wĩva wa vata Yesũ wambĩĩisye ĩla waĩ kũũ nthĩ, na wĩa ũsu waaĩlĩte kũendeea nginya ĩndĩĩ?

⁷ Ĩla Yesũ wambĩĩe wĩa wake e kũũ nthĩ, awetie ũũ: “Mũvaka nĩtavan’ye ũvoo mũseo wa ũsumbĩ wa Ngai ndũanĩ ila ingĩ nasyo: nũndũ natũmiwe nũndũ wa ũu.” (Luka 4:43) Kwa ĩvinda ya myaka ĩtatũ na nusu ĩla Yesũ watavanasya, wĩa ũla woonaa wĩ wa vata vyũ waĩ ũsu wa kũtavany’a. Eaĩe amanyĩw’a make ũũ: “Na mũendete, tavan’yai, mũkyasya, Ũsumbĩ wa ĩtu nĩ mũthengeeu.” (Mt. 10:7) Ĩla wathayũũkiw’e, nĩwathanie kana aatĩĩi make makanyaĩĩkya ũvoo ũsu “kũvika itulu sya nthĩ.” (Meko 1:8) Amathie kana we mwene akeethĩawa vamwe namo wĩanĩ ũsu wa vata nginya mũminũkĩlyo.—Mt. 28:19, 20.

8. Nĩ kwa nzĩa yĩva Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai wathangaaisye aatĩĩi make?

⁸ Kũvikĩĩa mwaka wa 1919, “ũvoo ũũ mũseo wa ũsumbĩ” nĩwambĩĩe kũtavanw’a kwa nzĩa ĩngĩ. (Mt. 24:14) Nĩkĩ? Nũndũ kũvikĩĩa mwaka ũsu, Yesũ nĩwasumbĩkĩte ĩtunĩ, na nĩwoombanĩtye kĩkundi kĩnini kya aatĩĩi make atheu. Kĩkundi kĩu kĩnini kyaĩ na mea maingĩ ma kwĩanĩsya mwĩao wa Yesũ wa kũtavany’a nthĩ yonthe ũvoo mũseo wa kana yu Ũsumbĩ wa Ngai nũsumbĩkĩte. (Meko 10:42) Kwa ngelekany’o, Mwei wa 9, 1922, atavany’a ta 20,000 ma Ũsumbĩ nĩmoombanĩe Cedar Point, Ohio, Amelika, kwondũ wa ũmbano mũnene wa nthĩ mbingĩ. Mũthenya ũsu Mwana-a-asa Rutherford aumisye ũvoo wĩ na kyongo, “Ũsumbĩ.” Ũvoonĩ ũsu aisye: “Sisyai, Mũsumbĩ nũsumbĩkĩte! Ninyw’ĩ mũnyuvĩtwe mũnyaĩĩkye ũvoo ĩũlũ wake. Kwoou tavany’ai, tavany’ai, tavany’ai, ĩũlũ wa Mũsumbĩ na ũsumbĩ wake.” We wĩona atavany’a ala maĩ ũmbanonĩ ũsu ta meewie mũyo wĩana ata ĩla meewie ndeto isu? Atavany’a ngili ilĩ meekĩiwe vinya mũno nĩ ndeto isu mũvaka mathi kũtavany’a nyũmba na nyũmba, imwe syĩ ũasa wa maili 45 (kĩlomita 72) kuma vala moombanĩe. Mũthenya ũsu maumaalile mawĩtie “Mũthenya wa Ũthũkũmi.” Mũtavany’a ũmwe waĩ ũmbanonĩ ũsu aisye ũũ ew’ĩte mũyo mũno: “Ndikaaũlwa nongi nĩ wĩtano ũsu wa kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ vamwe na kĩthito kĩla noonie kĩ na onthe ala moombanĩe vau!” Atavany’a aingĩ meewie o take.

9, 10. (a) Nĩ sukulu syĩva ivangĩtwe kwondũ wa kũmanyĩsya atavany’a ma Ũsumbĩ? (b) Sukulu isu iũtethetye ata we mwene?

⁹ Kũvika mwakanĩ wa 1922, atavany’a onthe ma Ũsumbĩ maĩ mbee wa 17,000 kuma nthĩ 58 syĩ kĩvathũkany’o. Ĩndĩ atavany’a asu maĩ na vata wa kũmanyĩw’a. Kwa ngelekany’o, ĩvindanĩ ya atũmwa Yesũ nĩwatavisye amanyĩw’a make nesa ũvoo ũla maaĩle kũtavya andũ, kũla maaĩle kũtavany’a, na ũndũ maaĩle kũtavany’a. (Mt. 10:5-7; Luka 9:1-6; 10:1-11) O ta ũu ũmũnthĩ, Yesũ nũĩkĩĩthasya kana ala meũtavany’a ũvoo wa Ũsumbĩ nĩ amanyĩsye nesa na me na kyonthe kĩla mekwenda kwondũ wa kũtavany’a nesa. (2 Tim. 3:17) Atũmĩaa kĩkundi kya Kĩklĩsto kũmanyĩsya aatĩĩi make kwondũ wa wĩa ũsu. Nzĩa ĩmwe ũtũmĩaa kũmamanyĩsya nĩ kwĩsĩla Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi. Sukulu ĩsu yĩkawa nthĩnĩ wa ikundi mbee wa 111,000 nthĩ yonthe. Sukulu ĩsu nĩmanyĩĩtye atavany’a mbee wa milioni mũonza ũndũ matonya kũtavany’a na kũmanyĩsya “andũ onthe” kwa nzĩa ĩtonya kũmatethya.—Soma 1 Akolintho 9:20-23.

¹⁰ Nĩvethĩĩtwe sukulu ingĩ iseũvĩtw’e kwondũ wa kũmanyĩsya atumĩa ma kĩkundi, mavainia, amisonalĩ, ana-a-asa matatwaanĩte, Aklĩsto matwaanĩte, ana-a-asa ala me Kamitiinĩ sya Ovisi sya Ũvonge na iveti syoo, na asyaĩĩsya ma kũthyũlũlũka na iveti syoo.c Amwe maĩ kĩlasinĩ kĩmwe kya Sukulu ya Mbivilia ya Aklĩsto Matwaanĩte nĩmaandĩkie valũa matũngĩte mũvea kwondũ wa sukulu ĩsu. Maisye: “Kĩsomo kya vata kĩla tũnakwatie nĩkĩtumĩte tũmwenda Yeova mũno, na nĩkĩtũmbanĩtye nesa vyũ kwondũ wa kũtetheesya angĩ.”

11. Nĩ kyaũ kĩtumĩte atavany’a ma Ũsumbĩ maendeea kũtavany’a, o na kau Satani nũtatĩte kũmokita?

¹¹ Mũmaitha witũ, Satani, no wĩthĩawa ene kĩthito kĩu kyonthe kya kũtavany’a na kũmanyĩsya ũvoo wa Ũsumbĩ. Atũmĩaa nzĩa syonthe ila ũtonya nĩ kana okite ala matavanasya ũvoo wa Ũsumbĩ na aivĩngĩĩsa ũvoo ũsu ndũkaendee. Ĩndĩ ndakaavota kũũngamya wĩa ũsu. Nĩkĩ? Nũndũ Yeova nũnengete Mwana wake ũkũmũ “ĩũlũ mũno mbee wa ũnene w’onthe, na ũkũmũ, na vinya, na ũsumbĩko.” (Aev. 1:20-22) Yesũ atũmĩaa ũkũmũ ũla ũnengetwe wa kũsumbĩka nĩ kana asũvĩe na aitongoesya amanyĩw’a make, na kwa nzĩa ĩsu ayĩĩkĩĩthya kana kwenda kwa Asa wake nĩkweanĩw’a.d Nũndũ wa ũu ũvoo mũseo ndwaaeka kũtavanw’a, na andũ milioni mbingĩ me na ngoo nzeo nĩmaendee kũmanyĩw’a mĩao ya Yeova. Nĩ ndaĩa nene ta kĩ kwĩthĩwa na kĩanda kya kwĩanĩsya wĩa ũsu wa vata!

MŨSUMBĨ NĨWŨMBANĨTYE AATĨĨI MAKE MEANĨSYE WĨA MWINGANGĨ

12. Elesya moalyũku amwe mekĩtwe kuma ĩla Ũsumbĩ wambĩĩe kũsumbĩka.

¹² Kuma ĩla Yesũ wambĩĩe kũsumbĩka mwaka wa 1914, nĩwĩkĩte moalyũku nthĩnĩ wa mĩvango ĩla yĩthĩĩtwe katĩ wa athũkũmi ma Ngai nĩ kana maendee kwĩka kwenda kwa Ngai. (Soma Isaia 60:17.) Kwambĩĩa mwakanĩ wa 1919, kĩla kĩkundi nĩkyanyuvĩawa mũũngamĩi wa ũthũkũmi nĩ kana atongosye wĩanĩ wa kũtavany’a. Nao mũvango wa kũtavany’a nyũmba na nyũmba Mawakyumwa nĩwambĩĩe mwakanĩ wa 1927. Mwakanĩ wa 1931, athũkũmi ma Ngai nĩmambĩĩe kwĩtwa Ngũsĩ sya Yeova, na ũndũ ũsu nĩwamekĩie vinya mũno nginya mongela kĩthito kyoo wĩanĩ wa kũtavany’a. (Isa. 43:10-12) Kwambĩĩa mwaka wa 1938, ala matongoesye kĩkundinĩ nĩmaekie kũnyuvwa kwa kũkũnĩwa kula. Vandũ va ũu maaĩle kwamba kwĩanĩsya maũndũ ala mawetetwe Mbivilianĩ nĩ kana manyuvwe. Mwakanĩ wa 1972, ikundi nĩsyambĩĩe kũtongoew’a nĩ nzama ya atumĩa vandũ va kũũngamĩwa nĩ mũsyaĩĩsya ũmwe wa kĩkundi. Ana-a-asa ala manyuvwa matw’ĩke atumĩa na atetheesya ma kĩkundi, nĩmeekĩawa vinya meyumye kwondũ wa ‘kũsũvĩa ĩĩthya ya Ngai yĩla yĩ kwoo.’ (1 Vet. 5:2) Mwakanĩ wa 1976, Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyambĩĩe kwĩthĩwa na kamitii thanthatũ sya kũtwaĩĩsya wĩa wa Ũsumbĩ nthĩ yonthe. Maũndũ asu onthe meĩkĩĩthya kana Yesũ nĩwĩthĩĩtwe ayũmbany’a aatĩĩi make onthe nĩ kana meke maũndũ kwosana na kwenda kwa Ngai.

13. Maũndũ ala Mũsumbĩ wa Kĩ-masia wĩanĩĩtye kwa myaka 100 maũtethetye ata?

¹³ Kwasũanĩa maũndũ ala Mũsumbĩ wa Kĩ-masia wĩkĩte kwa ĩvinda ya myaka 100 yĩla wĩthĩĩtwe asumbĩkĩte. Nũtheetye kĩkundi kya andũ nĩ kana kĩtanĩw’e na ĩsyĩtwa ya Yeova. Nĩwũngamĩe wĩa wa kũtavany’a ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ nthĩnĩ wa nthĩ 239, na nũmanyĩĩtye andũ milioni mbingĩ ĩũlũ wa kwenda kwa Yeova. Nũtetheetye andũ aĩkĩĩku mbee wa milioni mũonza methĩwe na ngwatanĩo, kĩla ũmwe woo eyumĩtye vyũ eke kwenda kwa Asa wake. (Sav. 110:3) Nĩ w’o ki kana maũndũ ala Yeova wĩanĩĩtye kwĩsĩla Ũsumbĩ wa Masia nĩ manene na maũsengy’a. Ĩndĩ, ve maũndũ angĩ manenange me mbee!

MOATHIMO ALA MAKAETWE NĨ ŨSUMBĨ WA MASIA ĨVINDA YŨKĨTE

14. (a) Twĩthĩawa tũimũkũlya Ngai eke ata ĩla twavoya: “Ũsumbĩ waku wũke”? (b) Ĩandĩko ya mwaka wa 2014 nĩ yĩva, na nĩkĩ nĩyaĩle vyũ?

¹⁴ O na kau Yeova nĩwamũtw’ĩkĩthisye Mwana wake, Yesũ Klĩsto, Mũsumbĩ wa Kĩ-masia mwaka wa 1914, ũndũ ũsu ndwaaĩanĩsya vyũ mboya ĩno tũvoyaa: “Ũsumbĩ waku wũke.” (Mt. 6:10) Kuma tene Mbivilia nĩyathanĩte kana Yesũ ‘akasumbĩka katĩ wa amaitha make.’ (Sav. 110:2) Silikalĩ sya andũ itongoew’e nĩ Satani na no iendee kũleana na Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩla twavoya Ũsumbĩ wa Ngai wũke, twĩthĩawa tũimũkũlya Ngai atũmĩe Mũsumbĩ wa Kĩ-masia vamwe na asumbĩ ala angĩ 144,000 kũvetanga vyũ silikalĩ sya andũ, na kũmina andũ onthe ala maleanaa na Ũsumbĩ. Ĩla ũu ũkethĩwa, ũkeanĩsya ndeto sya Ndanieli 2:44 ila iwetete kana Ũsumbĩ wa Ngai “ũkatilanga ilungu na kũmina mosumbĩ asu onthe.” Ũsumbĩ wa Ngai ũkavetanga vyũ silikalĩ sya nthĩ, ila nĩ nthũ sya Ũsumbĩ ũsu. (Ũvu. 6:1, 2; 13:1-18; 19:11-21) Ĩvinda yĩu yĩi vaasa mũno. Nũndũ wa ũu, ĩandĩko yĩla yĩnyuvĩtwe ya mwaka wa 2014 nĩyaĩlĩte vyũ nĩkwĩthĩwa nĩw’o mwaka wa 100 kuma Ũsumbĩ wa Ngai waũngamw’a ĩtunĩ. Ĩandĩko yĩu nĩ Mathayo 6:10, yĩla yaĩtye: “Ũsumbĩ waku wũke.”

15, 16. (a) Nĩ maũndũ meva maseo makekĩka ĩvindanĩ ya ũla Ũsumbĩki wa Myaka Ngili? (b) Nĩ ũndũ wĩva wa mũthya Yesũ ũkeka e Mũsumbĩ wa Kĩ-masia? Kĩeleelo kya Yeova kwondũ wa syũmbe syonthe sya ĩtunĩ na sya kũũ nthĩ kĩkeanĩa ata ĩtina wa ũu?

¹⁵ Mũsumbĩ wa Kĩ-masia amina kwananga amaitha ma Ngai, akamwĩkya Satani na ndaimoni syake ĩimanĩ yĩte kĩtulu mekale vo myaka ngili. (Ũvu. 20:1-3) Ũu ũkatuma Ũsumbĩ ũtetheesya andũ nesa matetheke kumana na nthembo ya Yesũ ya wovosyo, na ũiveta vyũ mathĩna onthe ala maetiwe nĩ naĩ ya Atamu. Yesũ akathayũũkya andũ aingĩ mũno ala me mbũanĩ na ayĩka mĩvango nthĩ yonthe nĩ kana mamanyĩw’e ĩũlũ wa Yeova. (Ũvu. 20:12, 13) Nthĩ yonthe ĩkeethĩwa yĩ nzeo o tondũ mũũnda wa Eteni wailyĩ. Ĩvindanĩ yĩu andũ onthe aĩkĩĩku makavetangĩwa naĩ.

¹⁶ Mũthyanĩ wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Klĩsto, Ũsumbĩ wa Masia ũkeethĩwa ũneanĩsya kĩeleelo kyaw’o. Nĩvo ĩndĩ Yesũ ũkatũngĩa Ĩthe wake Ũsumbĩ. (Soma 1 Akolintho 15:24-28.) Amina kwĩka ũu, vaikethĩwa ĩngĩ vata wa mwĩw’anĩthya katĩ wa andũ na Yeova. Ana onthe ma Ngai ĩtunĩ na andũ kũũ nthĩ makeethĩwa me ngwatanĩo na Ĩthe woo wa ĩtunĩ, o ta andũ ma mũsyĩ ũmwe.

17. We ũtw’ĩte kwĩka ata kwondũ wa Ũsumbĩ?

¹⁷ Maũndũ maseo ala mekĩkĩte kwa ĩvinda ya myaka 100 yĩla Yesũ wĩthĩĩtwe asumbĩkĩte metũĩkĩĩthya nesa vyũ kana Yeova ndaemetwe nĩ kwĩanĩsya kwenda kwake, na kana kĩeleelo kyake kwondũ wa nthĩ kĩitĩa kwĩanĩa. Kwoou ekai tũtw’e kũendeea kũmũthũkũma Yeova na kũtavany’a ĩũlũ wa Mũsumbĩ na Ũsumbĩ wake. Nĩtwĩkei ũu tũte na nzika o na vanini kana o mĩtũkĩ Yeova nũkũsũngĩa mboya ĩno tũmũvoyaa na kĩthing’ĩĩsyo: “Ũsumbĩ waku wũke”!