Kũvithũkĩwa Kuma Ngalĩ ya Ĩũlũ!

1. Nĩ nzĩa yĩva yatũmĩawa nĩ Mwana-a-asa Russell na anyanyae kwĩmanyĩsya, na nĩkĩ yatethisye?

MYAKA mbee wa ĩana mĩvĩtu, Mwana-a-asa C. T. Russell e na kĩkundi kĩnini kya anyanyae meyũmbanĩtye kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai nĩmoombanie. Kĩeleelo kyoo kyaĩ kwĩmanyĩsya ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ ĩũlũ wa Yeova Ngai, Yesũ Klĩsto, akwʼũ, na nthembo ya wovosyo. Nzĩa yoo ya kwĩmanyĩsya ndyaĩ vinya. Mũndũ ũmwe ookĩlaa akakũlya ĩkũlyo, na ĩndĩ onthe mailika vo mamanthe Maandĩko onthe ala maneeneete kĩla wakũlya. Ĩtina wa kwona kĩla Maandĩko asu mawetete, nĩmaandĩkaa kĩla meemanyĩsya. Yeova nĩwaathimie kĩthito kya Aklĩsto asu maĩ na ngoo nzeo nũndũ nĩmeemanyĩisye maũndũ maingĩ Mbivilia ĩmanyĩasya, na maũndũ asu nĩtũmatalaa ta ũwʼo wa vata nginya ũmũnthĩ.

2. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mavinda angĩ tũelewa naĩ wathani wa Mbivilia?

² Ĩndĩ amanyĩwʼa asu ma Mbivilia matekalĩte mũno nĩmamanyie kana kwĩmanyĩsya wathani wa Mbivilia kũi laisi ta kwĩmanyĩsya momanyĩsyo ma mũsingi ma Mbivilia. Nĩkĩ? Nũndũ mawathani ma Mbivilia makothaa kũeleeka nesa maendeee kwĩanĩa kana mamina kwĩanĩa. Na ti ũu wʼoka. Nĩ kana tũelewe wathani nesa, nĩtwaĩle kũsũanĩa maũndũ angĩ ala makonetye wathani ũsu. Tũkatwʼĩka twĩsũanĩa mũno o ũndũ ũmwe ũwetetwe nthĩnĩ wa wathani na tũivũthĩĩsya maũndũ angĩ, kĩu no kĩtume tũũelewa naĩ. Veonekana kĩu nĩkyo kyeekĩkie ĩũlũ wa wathani ũmwe wĩ nthĩnĩ wa ĩvuku ya Yoeli. Ekai tũũneenee na tũyona nĩkĩ twĩ na vata wa kwĩthĩwa na ũmanyi mweũ ĩũlũ wa wathani ũsu.

3-4. Twĩthĩĩtwe tũielewa ata wathani ũla wĩ nthĩnĩ wa Yoeli 2:7-9?

³ Soma Yoeli 2:7-9. Yoeli nĩwathanie kana ve ngie ikananga nthĩ ya Isilaeli. Wathani ũsu waĩtye kana syĩ na maeo na mbosela ta sya mĩnyambũ, na wasyokete ũkaweta kana ikaananga kyonthe kĩla iũkomana nakyo! (Yoe. 1:4, 6) Kwa myaka mingĩ, twĩthĩĩtwe tũielewa kana wathani ũsu wĩneenea ũndũ andũ ma Yeova matavanasya na kĩthito ta nguthu nene ya ngie ĩtesa kũsiĩĩwa nĩ kĩndũ. O na twĩthĩĩtwe tũielewa kana wĩa ũsu ũtumaa “nthĩ” ĩthĩnĩka, kana kwa ndeto ingĩ, ũtumaa andũ ala me ungu wa atongoi ma ndĩni mathĩnĩka mũno.b

⁴ Tũkasũanĩa o ndeto ila syĩ nthĩnĩ Yoeli 2:7-9 syoka, no twone ũmanyi ũsu ta waeleekaa o nesa. Ĩndĩ twasũanĩa maũndũ ala angĩ makonetye wathani ũsu, no twone vata wa kwĩthĩwa na ũmanyi mweũ. Ekai tũneenee itumi inya sya kũkunĩkĩla ũndũ ũsu ĩngĩ.

ITUMI INYA SYA KWĨTHĨWA NA ŨMANYI MWEŨ

5-6. Nĩ ĩkũlyo yĩva yĩkumĩla twasũanĩa ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa (a) Yoeli 2:20? (b) Yoeli 2:25?

⁵ Mbee, no twambe kũsũanĩa kĩla Yeova wathanĩte ĩũlũ wa ngie isu. Aĩtye: ‘Ngaveta ita sya kaũ sya ngalĩ ya ĩũlũ [kana, ngie] kũasa nenyu.’ (Yoe. 2:20) Ethĩwa ngie isu nĩ Ngũsĩ sya Yeova iũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa o tondũ Yesũ weeaie, nĩkĩ Yeova wathanĩte kũiveta? (Esek. 33:7-9; Mt. 28:19, 20) Vate nzika, Yeova ndesa kwĩthĩwa aivetanga athũkũmi make aĩkĩĩku, ĩndĩ no nginya ethĩwe aivetanga kĩndũ kĩngĩ kana mũndũ ũngĩ ũkũthĩnyʼa andũ make.

⁶ Ũndũ wa kelĩ twaĩle kũsũanĩa nĩ kĩla kĩwetetwe nthĩnĩ wa Yoeli 2:25. Ĩandĩkonĩ yĩu Yeova athanĩte atĩĩ: ‘Na ngamũtũngĩa myaka ĩla yalĩkile nĩ ngie, na mbandi, na kĩthesa, na kĩtĩlĩ, nguthu yakwa nene ya kaũ, ĩla ndũmĩte katĩ wenyu.’ Vaa Yeova athanĩte kana ‘akatũnga’ kĩla ngie isu syanangĩte. Ethĩwa ngie isu nĩ atavanyʼa ma Ũsumbĩ, kwʼo kũu ti kwonanyʼa kana ũvoo ũsu ũtumaa andũ manyamaa? Nĩtwĩsĩ kana ũvoo wa Ũsumbĩ nĩ ũvoo ũtangĩĩaa mathayũ na ũtonya kũtuma mũndũ mũthũku elila. (Esek. 33:8, 19) Ũsu nĩ ũathimo mũnene ta kĩ!

7. Ndeto “ĩtina wa ũu,” ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Yoeli 2:28, 29, syĩtũtetheesya kũelewa kyaũ?

⁷ Soma Yoeli 2:28, 29. Ekai tũneenee ũndũ wa katatũ, nawʼo nĩ ũndũ maũndũ maatĩanĩe wathaninĩ ũsu. We nĩwoona kana Yeova aĩtye: ‘Na kũkeethĩwa ĩtina wa ũu, kana ngamĩtulũĩla mĩĩ yonthe Veva wakwa’? Ndeto isu syĩonanyʼa kana akeeka ũu ĩtina wa ngie isu kũmina wĩa ũla inengetwe. Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye-ĩ, we Yeova e na kĩtumi kyaũ kya kũtulũĩla atavanyʼa ma Ũsumbĩ veva wake ĩtina wa wĩa woo wa kumya ũkũsĩ? Ũwʼo nĩ kana, athũkũmi ma Yeova mayĩsa kũendeea kũtavanyʼa kwa ĩvinda ya myaka yingĩvĩte ũu maivĩngwa na maikũnwa maluvuku matanengetwe vinya nĩ veva mũtheu wa Ngai.

8. Naaũ maelekanĩtwʼe na ngie ila iwetetwe ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo 9:1-11? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

⁸ Soma Ũvuanyʼo 9:1-11. Yu ekai tũneenee ũndũ wa kana. Twĩthĩĩtwe tũikonanyʼa ngie ila iwetetwe wathaninĩ wa Yoeli na wĩa witũ wa kũtavanyʼa nũndũ wa wathani ũngĩ ũwetete ngie wĩ ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo. Wathani ũsu ũwetete kĩkundi kya ngie syĩ na ũthyũ ũilye wa mũndũ, na “syĩndũ iilye ngovia sya ũsumbĩ sya thaavu” mĩtwenĩ yasyo. (Ũvu. 9:7) Ngie isu syatwʼĩkie ikathĩnyʼa “andũ [amaitha ma Ngai] ala mate na ũsiĩlo wa Ngai itulyanĩ syoo” kwa ĩvinda ya myei ĩtano, yĩla yĩanene na ĩvinda yĩla ngie yĩkalaa thayũ. (Ũvu. 9:4, 5) Ndeto isu syĩonekana ikonetye athũkũmi ma Yeova etĩkĩwʼa mauta. Athũkũmi asu nĩmatavanasya ũsilĩlo wa Ngai ĩũlũ wa nthĩ ĩno nthũku mateũkĩa, na kĩu nĩkĩnyamaasya ala makwataa nthĩ mbau.

9. Nĩ maũndũ meva me kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa ngie ila Yoeli woonie, na ila Yoana ũeleetye?

⁹ Nĩ wʼo kana ve maũndũ mavwʼanene wathaninĩ ũla wĩ nthĩnĩ wa Ũvuanyʼo na ũla wĩ ĩvukunĩ ya Yoeli. Ĩndĩ ve maũndũ amwe me kĩvathũkanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, ngie ila iwetetwe nĩ Yoeli nĩsyaanangie mĩtĩ. (Yoe. 1:4, 6, 7) Nao woninĩ ũla Yoana wooniwʼe, ngie isu syĩĩtwe “iikanange nyeki sya nthĩ.” (Ũvu. 9:4) Ngie ila Yoeli woonie syaumĩte ngalĩ ya ĩũlũ. (Yoe. 2:20) Nasyo ila Yoana woonie syaumĩte ĩimanĩ yĩte kĩtulu. (Ũvu. 9:2, 3) Ngie ila Yoeli woonie nĩsyavetangiwe. Ĩndĩ ila iwetetwe nthĩnĩ wa Ũvuanyʼo iyaavetwa. Syaekiwe imine wĩa wasyo. Na vaiĩ vandũ vekwonanyʼa kana Yeova ndaaendeewʼa nĩ wĩa wasyo.—Sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Mawathani Elĩ Maneeneete Ngie Ĩndĩ me Kĩvathũkanyʼo Vyũ.”

10. Nengane ngelekanyʼo yĩ Maandĩkonĩ ĩkwonanyʼa kana ti lasima ngie ila Yoeli ũwetete na ila Yoana ũwetete syĩthĩwe iineenea kĩndũ kĩmwe.

¹⁰ Maũndũ ala twoona me kĩvathũkanyʼo katĩ wa mawathani asu, metũtetheesya kũelewa kana mawathani asu elĩ maikonanĩtye. Ũu nĩ kwasya kana ngie ila iwetetwe nĩ Yoeli ti syo ngie ila iwetetwe ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo? Ĩĩ. Ti ũndũ mũeni kwona Mbivilia ĩitũmĩa kĩndũ kĩna ta ngelekanyʼo kũelesya syĩndũ syĩ kĩvathũkanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, wasoma Ũvuanyʼo 5:5 nũkwona Yesũ etĩtwe “Mũnyambũ wa mbaĩ ya Yuta,” na wathi ĩandĩkonĩ ya 1 Vetelo 5:8, ũyĩthĩa nake Ndevili etĩtwe “mũnyambũ ũkũluma.” Kwoou, nũndũ wa makũlyo ala mekumĩla twasũanĩa ũmanyi ũla twĩ nawʼo, twĩ na kĩtumi kĩseo kya kũkwata ũmanyi mweũ ĩũlũ wa wathani wa Yoeli. Ũmanyi ũsu nĩ wĩva?

WATHANI WA YOELI ŨKONETYE KYAŨ?

11. Kwosana na ĩandĩko ya Yoeli 1:6 na 2:1, 8, 11, ngie ila iwetetwe itonya kũelewʼa ata?

¹¹ Wakunĩkĩla wathani wa Yoeli vamwe na maũndũ ala angĩ makonanĩtye nawʼo, no ũmanye kana wathani ũsu waneeneaa ita sya kaũ ikũvithũkĩa andũ ma Ngai. (Yoe. 1:6; 2:1, 8, 11) Yeova aisye akatũmĩa “nguthu [yake] nene ya kaũ” (ita sya kaũ sya Mbaviloni) kũkanyʼa Aisilaeli nũndũ nĩmaleile kũmwĩwʼa. (Yoe. 2:25) Ita isu syĩtĩtwe sya “ngalĩ ya ĩũlũ” nũndũ Ambaviloni maĩ mavithũkĩe Aisilaeli kuma ngalĩ ya ĩũlũ. (Yoe. 2:20) Ita isu ielekanĩtwʼe na nguthu ya ngie syĩvangĩte nesa. Yoeli aiweta ita isu aĩtye atĩĩ: “Maendaa kĩla ũmwe aeleele mbee . . . Mathaanyũkĩaa ndũa; masembaa ĩũlũ wa ũvai; malĩsaa nyũmbanĩ; malikĩlaa mbũthinĩ ta kĩngʼei.” (Yoe. 2:8, 9) Kwa kũna visa ũndũ ũsu. Atĩ asikalĩ mausũĩte kĩla vandũ! Me aingĩ ũkethĩa vai vandũ mũndũ wĩvitha. Mwa vai mũndũ waĩ avonoka kũawa nĩ Ambaviloni!

12. Wathani wa Yoeli ĩũlũ wa ngie weanĩiwʼe ata?

¹² Ambaviloni (kana, Akalitei) nĩmavithũkĩie Yelusaleme mwaka 607 mbee wa Klĩsto, mailye ta nguthu ya ngie. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: ‘Mũsumbĩ wa Akalitei, ũla woaĩe anake moo na ũvyũ, ndaamwĩwʼĩa mwanake kana mwĩĩtu mũtheu ĩnee, o na mũtumĩa kana ũla wĩ mbuĩ: Amanengane onthe kwʼokonĩ kwake. Na mavĩvya nyũmba ya Ngai, na maomboanga ũvai wa Yelusaleme, na mavĩvya na mwaki nyũmba syonthe nene mbanakavye sya vo, na maananga mĩio mĩseo ya vo yonthe.’ (2 Mav. 36:17, 19) Ambaviloni mamina kwananga nthĩ ĩsu, ala masyaĩĩsye maasya: “Nĩ ĩei, ĩte mũndũ kana nyamũ; nĩnenganĩtwe mokonĩ ma Akalitei.”—Yel. 32:43.

13. Ũtonya kũelesya ata ĩandĩko ya Yelemia 16:16, 18?

¹³ Myaka ta 200 ĩtina wa Yoeli kumya wathani wake, Yeova nĩwatũmie Yelemia athane ũndũ ũngĩ wakonetye kũvithũkĩwa kwa Aisilaeli. Awetie kana Aisilaeli onthe ala meekaa maũndũ mathũku maĩ mamanthwe kĩla vandũ nginya moneke na maikwatwa. Yeova aĩtye: “Ngatũma atei aingĩ na makamatea, . . . na ĩtina ngatũmana asyĩmi aingĩ, na makamasyĩma maume kĩla kĩĩmanĩ, na kuma kĩla kalĩma, na kuma mĩvatĩnĩ ya mavia. . . . Ngaĩva ũthũku woo na naĩ syoo.” Vaiĩ vandũ Aisilaeli maĩ mevithĩla Ambaviloni, o na ethĩwa nĩ ũkanganĩ kana ithekanĩ.—Yel. 16:16, 18.

KŨTŨNGĨĨWA KWA MAŨNDŨ MASEO

14. Wathani ũla wĩ nthĩnĩ wa Yoeli 2:28, 29 weanĩiwʼe ĩndĩĩ?

¹⁴ O na vailye ũu, Yoeli nĩwathanie maũndũ maseo. Athanie kana nthĩ ĩsu ĩkatũngĩwa ũseo wayo ĩngĩ. (Yoe. 2:23-26) Na asyoka athana kana ve ĩvinda yĩkavika nthĩ ĩsu yĩthĩwe na lĩu mwingĩ wa kĩ-veva. Aisye ũũ aiweta ndeto sya Yeova: “Ngamĩtulũĩla mĩĩ yonthe Veva wakwa; na ana menyu na eĩtu menyu makathana, . . . na ĩngĩ ngaitulũĩla ngombo, aũme na aka, Veva wakwa.” (Yoe. 2:28, 29) Ti atĩ Aisilaeli makililye mavika kwoo oou maumĩte Mbaviloni matulũĩlwa veva wa Ngai. Ũndũ ũsu wesie kwĩkĩka myaka maana meana ũna mũthenyanĩ wa Vendekosito ya mwaka wa 33 ĩtina wa Klĩsto. Twĩsĩ ũu ata?

15. O tondũ ĩandĩko ya Meko ma Atũmwa 2:16, 17 yonanĩtye, Vetelo atũmĩie ndeto syĩva syĩ kĩvathũkanyʼo na ila syĩ nthĩnĩ wa Yoeli 2:28, 29, na ndeto isu syĩonanyʼa ata?

¹⁵ Mũtũmwa Vetelo nĩwaveveewe aelesye kana ĩandĩko ya Yoeli 2:28, 29 yeanĩiwʼe nĩ ũndũ ũmwe wa mwanya weekĩkie mũthenyanĩ ũsu wa Vendekosito. Twĩ ta saa itatũ sya kwakya mũthenya ũsu, ve kĩkundi kya Aklĩsto kyetĩkĩiwʼe veva mũtheu kwa nzĩa ya kyama na mambĩĩa kũneena “ĩũlũ wa maũndũ manene ma Ngai.” (Meko 2:11) Vetelo nĩwaveveeiwe aweta kĩla Yoeli wathanĩte na ndeto syĩ kĩvathũkanyʼo o vanini. We nĩwoona ndeto syĩ kĩvathũkanyʼo ila watũmĩie? (Soma Meko ma Atũmwa 2:16, 17.) Vetelo aiweta ndeto sya Yoeli ambĩĩie na kwasya: “Na mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo,” vandũ va kwasya “ĩtina wa ũu.” Ĩandĩkonĩ yĩĩ aiweta mĩthenya ya mũminũkĩlyo awetaa mĩthenya ĩla yathengeee kwanangwa kwa Yelusaleme na ĩkalũ yayo, na awetie kana ĩvinda yĩu nĩwʼo Ngai waĩ atulũĩle veva wake “andũ ma mĩthemba yonthe.” Ndeto isu syĩonanyʼa kana ĩvinda ĩasa nĩyavĩtie wathani wa Yoeli ũikaaĩsa kwĩanĩa.

16. Veva wa Ngai watetheeisye wĩa wa kũtavanyʼa ata ĩvindanĩ ya atũmwa, na ũtetheetye ata ũmũnthĩ?

¹⁶ Kuma Ngai etĩkĩsya Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa veva mũtheu, wĩa wa kũtavanyʼa nthĩ yonthe nĩwambĩĩiwʼe. Tũivika mwaka wa 61 ĩtina wa Klĩsto yĩla mũtũmwa Vaulo waandĩkĩaa Akolosai valũa wake, aĩ atonya kwasya kana “syũmbe syonthe ungu wa ĩtu” nivikĩĩtwe nĩ ũvoo mũseo. (Ako. 1:23) Ĩvinda yĩu Vaulo aiweta “syũmbe syonthe” awetaa isio syonthe sya nthĩ ila we vamwe na angĩ maĩ mavika. Ũmũnthĩ veva mũtheu wa Yeova nũtumĩte ũvoo mũseo ũtavanwʼa mũnango o na kwĩ ĩvinda yĩu, nginya ũkavika “itulu sya nthĩ.”—Meko 13:47; sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Ngamĩtulũĩla Mĩĩ Yonthe Veva Wakwa.”

NĨ ŨMANYI WĨVA MWEŨ TŨKWATĨTE?

17. Nĩ ũmanyi wĩva mweũ tũkwatĩte ĩũlũ wa ngie ila syawetiwe wathaninĩ wa Yoeli?

¹⁷ Nĩ ũmanyi wĩva mweũ tũkwatĩte? Yu nĩtũeleetwe nesanga wathani wa Yoeli 2:7-9. Kwa ũkuvĩ, mĩsoa ĩno ndĩũneenea kĩthito kĩla twĩkĩaa wĩanĩ witũ wa kũtavanyʼa, ĩndĩ yĩneenea ũndũ ita sya Ambaviloni syavithũkĩie Yelusaleme mwakanĩ wa 607 mbee wa Klĩsto.

18. Nĩ ũndũ wĩva ũtanavĩndũka ĩũlũ wa andũ ma Yeova?

¹⁸ Nĩ kyaũ kĩtanavĩndũka? Andũ ma Yeova no maendeee kũtavanyʼa ũvoo mũseo kĩla vandũ maitũmĩa nzĩa syonthe ila matonya. (Mt. 24:14) Vayingwa silikalĩ ĩtonya kũtũsiĩĩa vyũ ũkethĩa tũitonya kũtethya wĩa ũla tũnengetwe wa kũtavanyʼa. Na nũndũ Yeova e vamwe naitũ, ũmũnthĩ nĩtũtavanĩtye ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ na kĩthito vyũ kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva, na tũteũkĩa kĩndũ! Na twĩendeea kũmwĩkwatya Yeova atũtetheesye kũelewa wathani wa Mbivilia, tũĩkĩĩe vyũ kana yĩla ĩvinda yĩkavika, akatũtonyethya “kũmanya ũwʼo wʼonthe”!—Yoa. 16:13.