Twathaiwʼe Nũndũ wa Mumo wa Ngai

1, 2. Nĩkĩ Ngũsĩ sya Yeova syĩ vata mũno na ĩandĩko ya Alomi 5:12?

TWASYE nĩwavanga kũtala mĩsoa ĩla Ngũsĩ sya Yeova syĩsĩ mũno na itũmĩaa kaingĩ. We no wambĩĩe na Alomi 5:12? Kwasũanĩa nĩ keana ũtũmĩĩte ndeto ii: “Kwondũ wa ũu, nũndũ wa mũndũ ũmwe naĩ yalikile kũũ nthĩ, na kĩkwʼũ kwondũ wa naĩ; na kwa ũu kĩkwʼũ kyavikĩa andũ onthe, nĩkwĩthĩwa onthe nĩmeekie naĩ.”

² Mũsoa ũsu ũtũngĩlĩĩlwe mũno ĩvukunĩ Mbivilia Yo Ĩmanyĩasya Ata? Kwa ngelekanyʼo, nĩ laisi ũkethĩa nĩtũsomaa ĩandĩko ya Alomi 5:12 ĩla tũkwĩmanyĩsya na syana sitũ kana andũ angĩ kĩlungu kya 3, 55 na kya 6. Mavindanĩ ta asu no kwĩthĩwa tũtũmĩaa mũsoa ũsu kũtetheesya amanyĩwʼa maitũ maelewe nĩkĩ Ngai woombie nthĩ, nĩkĩ twĩ na vata wa wovosyo, na kwĩthĩawa ata ĩla mũndũ wakwʼa. Ĩndĩ nĩ mavinda meana ũsũanĩaa ũndũ ĩandĩko yĩu ya Alomi 5:12 yaĩle kũũtetheesya we mwene wĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova, wĩthĩwe na meko ala mamwendeeasya, na ũyĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu wa maũndũ ala ũtwathĩte?

3. Kĩla ũmwe witũ aĩle kwĩkalaa esĩ ata?

³ Kĩla ũmwe witũ aĩle kwĩkalaa esĩ kana twĩ ene naĩ. Kĩla mũthenya nĩtũvĩtasya. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ nesa kana Ngai nũlilikanaa kana twĩ kĩtoo, na we ethĩawa eyũmbanĩtye kũtwĩwʼĩa ĩnee. (Sav. 103:13, 14) Nĩkyo kĩtumi nthĩnĩ wa ĩla mboya ya Mwĩaĩi, Yesũ watũmanyĩisye kũvoyaa atĩĩ: “Ũtũekee naĩ sitũ.” (Luka 11:2-4) Na kwoou ĩla Ngai watũekea mavĩtyo maitũ vayĩthĩawa vata wa kũendeea kũmaeka matũthĩnyʼe kĩlĩko. Ĩndĩ kwaekai twone vatonyeka ata Ngai atũekee.

NGAI ATŨEKEAA NŨNDŨ WA MUMO WAKE

4, 5. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũelewe ĩandĩko ya Alomi 5:12? (b) Elesya ndeto “mumo” ĩla ĩwetetwe ĩandĩkonĩ ya Alomi 3:24.

⁴ Ilungu ila syĩ vakuvĩ na ĩandĩko ya Alomi 5:12, na mũno mũno kĩlungu kya 6, syĩ na ũvoo wa vata mũno. Ũvoo ũla wĩ ilungunĩ isu nũũtũtetheesya kũmanya vatonyeka ata Yeova akatũekea. Kĩlungu kya 3 kya ĩvuku yĩu kĩ na ndeto ii: “Onthe nĩmeekie naĩ, na . . . nĩ kũtalĩlwa ũlũngalu mana nĩ mumo wake kwondũ wa wovosyo ũla wĩ nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.” (Alo. 3:23, 24) Vaulo oonanasya ata ĩla watũmĩie ndeto “mumo”? Vau Vaulo atũmĩie ndeto ya Kĩkiliki ĩla kwosana na ĩvuku yĩmwe yonanasya “kwĩkwa ũndũ mana nĩ mũndũ ũtekwenda eĩvwa kana ũteteele kwĩsa kũtũngĩwa kĩndũ.” Kwoou ũndũ ũsu ti ĩtuvi ya ũndũ twĩkĩte, na ũla ũkwonwʼa ndonawʼa nũndũ nĩwaĩle.

⁵ Mũsomi ũmwe wĩtawa John Parkhurst aisye: “Ĩla [ndeto ĩsu ya Kĩkiliki] yatũmĩwa mũndũ aineena ĩũlũ wa Ngai kana Klĩsto, mũno mũno mavinda maingĩ yĩthĩawa ĩyonanyʼa ũseo kana tei ũla monetye mũndũ mate kũmũtaa kĩndũ nĩ kana ethĩwe na wĩkwatyo wa kũtangĩĩwa na kwovowʼa o na kau ndaaĩlĩte kwonwʼa ũseo kana tei ũsu.” Nũndũ wa ũu Mbivilia ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya ĩtũmĩĩte ndeto nzeo mũno mũsoanĩ ũsu, nayo nĩ “ũseo ũtathimĩka.” Ĩndĩ we Ngai oonanisye ata e mumo kana ũseo ũtathimĩka? Na mumo ũsu wa Ngai ũtonya kũũtethya ata wĩthĩwe na wĩkwatyo mũlũmu na ũyĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake? Kwaekai tũmanthe mosũngĩo ma makũlyo asu.

6. Mumo wa Ngai, kana ũseo wake ũtathimĩka, ũtonya kũtethya mũndũ mũno wĩana ata?

⁶ Nũndũ wa “mũndũ ũmwe,” nake nĩ Atamu, naĩ na kĩkwʼũ ‘nĩsyalikile kũũ nthĩ.’ Na kwoou ‘kwondũ wa ĩvĩtyo ya ũla ũmwe, kĩkwʼũ nĩkyasumbĩkie.’ Ĩndĩ Vaulo asyokie asya kana “wingĩ wa mumo” wa Ngai woonaniwʼe “kwondũ wa ũmwe, Yesũ Klĩsto.” (Alo. 5:12, 15, 17) Mumo ũsu wa Ngai, kana ũseo wake ũtathimĩka, nũtumĩte mbaa andũ maathimĩka. Mbivilia yaĩtye kana “kwondũ wa kwĩwʼa kwa ũmwe [Yesũ], aingĩ makatuwa alũngalu.” Vate nzika, mumo ũsu wa Ngai nũtumaa twĩthĩwa tũtonya kũvikĩa “thayũ ũtathela kwondũ wa Yesũ Klĩsto.”—Alo. 5:19, 21.

7. Nĩkĩ wovosyo wonanasya ũseo wa Ngai, na nĩkĩ o na ndũtwaĩlĩte?

⁷ Ndyaĩ lasima Yeova atũme Mwana wake kũũ nthĩ nĩ kana atwʼĩke mbovosya. Na eka ũu, nĩkwĩthĩwa ithyĩ andũ twĩ ene naĩ, ũseo ũla Ngai na Yesũ matwĩkie wa kũtũmanthĩa wovosyo nĩ kana tũekewe naĩ sitũ ndũtwaĩlĩte. Kwoou ũseo ũla twĩkĩtwe wa kũekewa naĩ sitũ na kũnengwa wĩkwatyo wa kwĩsa kwĩkala tene na tene nĩ ũseo ũtathimĩka o na tũtaĩlĩte kwĩkwa. Nũndũ wa kĩtumi kyu twaĩlĩte kũtala mumo wa Ngai, kana ũseo wake ũtathimĩka, ta mũthĩnzĩo wa vata mũno vyũ na tũyonanyʼa ũu kwĩsĩla mwĩkalĩle witũ kĩla mũthenya.

TŨNGAA MŨVEA KWONDŨ WA ŨSEO ŨTATHIMĨKA WA NGAI

8. Andũ amwe matonya kwĩthĩwa na woni wĩva mũthũku ĩũlũ wa mavĩtyo moo?

⁸ Tũsyaawa twĩ na naĩ nĩkwĩthĩwa twĩ nzyawa sya Atamu, na kwoou kaingĩ nĩtũvĩtasya na kwĩka kĩla kĩtaĩle. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, vai kĩndũ kĩthũku ta kwosa mumo wa Ngai naĩ kwa kwĩthĩwa na yĩsilya ta yĩĩ: ‘O na ngeka ũndũ mũthũku ũtamwendeeasya Ngai, ndi na vata wa kũmaka. Yeova nũkũndekea.’ Ũndũ wa kũmakya nĩ kana o na ĩvindanĩ ya atũmwa ve Aklĩsto amwe maĩ na woni ta ũsu. (Soma Yuta 4.) No kwĩthĩwa ithyĩ ene tũtesa kũweta ndeto ta isu, ĩndĩ woni ta ũsu mũthũku no wĩthĩwe ngoonĩ sitũ, kana o ũkavandwa nthĩnĩ witũ nĩ andũ angĩ na ũyambĩĩa kwĩana.

9, 10. Vaulo na angĩ maumie ata ũkombonĩ wa naĩ na kĩkwʼũ?

⁹ Vaulo nĩwakindĩlĩĩle kana tũyaĩle nongi kwĩsa kũkwatwa nĩ yĩsilya ta yĩĩ: ‘Naku mwa Ngai nũkũngelewa. Ndesa kũtinda aatĩanĩe na mavĩtyo ala nĩkaa.’ Nĩkĩ tũtaĩlĩte kwĩthĩwa na yĩsilya yĩu? Nũndũ o tondũ Vaulo waandĩkie, Aklĩsto ‘nĩmakwie kwa naĩ.’ (Soma Alomi 6:1, 2.) Nĩkĩ Vaulo waisye Aklĩsto asu ‘nĩmakwie kwa naĩ’ namo ĩvindanĩ yĩu maĩ o thayũ kũũ nthĩ?

¹⁰ Ngai nĩwaekeete Vaulo na Aklĩsto angĩ ma ĩvinda yake aitũmĩa nthembo ya wovosyo. Ĩtina wa kũmaekea nĩwametĩkĩsye mauta na amatwʼa ana make kĩ-veva. Nũndũ wa ũu nĩmakwatie wĩkwatyo wa kwĩsa kũthi ĩtunĩ. Mekala me aĩkĩĩku mesaa kwĩkala ĩtunĩ na kũsumbĩka na Klĩsto. Ĩndĩ o na ĩvindanĩ yĩu maĩ o thayũ kũũ nthĩ maimũthũkũma Ngai, Vaulo aĩ atonya kwasya ‘nĩmakwie kwa naĩ.’ Mĩsoanĩ ĩsu atũmĩie ngelekanyʼo ya Yesũ ũla wakwie e na mwĩĩ wa nyama na athayũũkwʼa e na mwĩĩ wa veva ũtatonya kũkwʼa na ĩndĩ ambata ĩtunĩ. Ĩtina wa ũu kĩkwʼũ kĩyaĩ kĩsa kũmũsumbĩka ĩngĩ. O ta ũu, Aklĩsto asu etĩkĩwʼa mauta maĩ matonya kwĩwa nĩ ‘akwʼũ kwa naĩ, ĩndĩ me thayũ kwa Ngai nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.’ (Alo. 6:9, 11) Mwĩkalĩle ũla maĩ nawʼo ĩvindanĩ yĩu ti wʼo ũla maĩ nawʼo tene. Na kĩtumi nũndũ nĩmaekete vyũ kũatĩĩa mĩmeo ya naĩ. Kwa nzĩa ĩsu no twasye maĩ manakwʼa makatia mwĩkalĩle ũla maĩ nawʼo mbeenĩ.

11. Elesya ũndũ ithyĩ ala twĩ na wĩkwatyo wa kwĩkala Nthĩ Nzaũ ‘twakwie kwa naĩ.’

¹¹ Nata naitũ ũmũnthĩ? Tũtanamba kũtwʼĩka Aklĩsto nĩtwavĩtasya kaingĩ na no kwĩthĩwa tũtamanyaa ĩvĩtyo yĩla tweeka Ngai ayosaa ata. Twaĩ ta “ngombo sya kwĩka ũvuku na ũthũku.” Na kwoou twaĩ tũtonya kwĩwa kana twĩ “ngombo sya naĩ.” (Alo. 6:19, 20) Nĩvo ĩndĩ twesie kũmanya ũla wʼo, twaalyũla mwĩkalĩle witũ, tweeyumya tũmũthũkũme Ngai, na twavatiswa. Kuma vu wĩthĩĩtwe wĩ wendi witũ ‘twĩwʼe kuma ngoonĩ’ momanyĩsyo ma Ngai na myolooto yake. No ũndũ ũmwe na ‘twathaiwʼe kuma naĩnĩ’ na ‘twatwʼĩka ngombo sya ũlũngalu.’ (Alo. 6:17, 18) Kwoou o naitũ no twĩwe ‘nĩtwakwie kwa naĩ.’

12. Kĩla ũmwe witũ e na ũtwi wĩva wa kwĩka?

¹² Yu kweesisye we mwene na ũisũanĩa ndeto ii sya Vaulo: “Mũiketĩkĩle ĩndĩ naĩ ĩsumbĩke mĩĩnĩ yenyu ĩla ĩkusaa, kũvikĩa kwĩwʼa mĩmeo yayo.” (Alo. 6:12) Tũkekaa o ũndũ mĩĩ yitũ yatũsukuma twĩke twĩthĩwa ‘tũyĩtĩkĩla naĩ ĩtũsumbĩke.’ Nũndũ no ‘twĩtĩkĩle’ naĩ ĩtũsumbĩke kana o tũkalea kũmĩtĩkĩlya ĩtũsumbĩke, ĩkũlyo nĩ atĩĩ: Nĩ kyaũ wĩwʼaa ngoo yaku ĩyenda kwĩka? Kwekũlye-ĩ: ‘Mavinda amwe nĩnĩtĩkĩlasya mwĩĩ wakwa wĩ naĩ kana kĩlĩko kyakwa kĩndongoesye kwĩka ũndũ ũtaĩle? Nyie nĩnakwie kwa naĩ? Nyie nĩ thayũ kwa Ngai nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ?’ Ũsũngĩo ũla tũtonya kũnengane wa makũlyo asu no wonanyʼe ũndũ ithyĩ ene twosaa mumo, kana ũseo ũtathimĩka, ũla Ngai ũtwonetye kwa kũtũekea naĩ sitũ.

KAŨ ŨTONYA KŨSINDA

13. Nĩ kyaũ kĩtũĩkĩĩthasya kana nĩ ũndũ ũtonyeka tũkatia naĩ vyũ?

¹³ Andũ ma Yeova nĩmaekete vyũ kwĩthĩwa na “ũsyao” ũla meethĩawa nawʼo matambĩte kũmũmanya, kũmwenda, na kũmũthũkũma. Mbeenĩ no kwĩthĩwa meekaa ‘maũndũ ala mamewʼĩaa nthoni yu’ na ũyĩthĩa kĩla kyamaĩlĩte no kĩkwʼũ. (Alo. 6:21) Ĩndĩ nĩmaekie kwĩka maũndũ asu. Ũu nowʼo Aklĩsto aingĩ ma Kolintho, ala Vaulo waandĩkĩie valũa mailyĩ. Amwe moo maĩ athaithi ma mĩvwʼanano, ilaalai, ingʼei, anywi, aũme makomaa na aũme na aka makomaa na aka, na maũndũ angĩ ta asu. Ĩndĩ ‘nĩmathambiwʼe’ na ‘mavathwa methĩwe atheu.’ (1 Ako. 6:9-11) O na nĩvatonyeka maũndũ makethĩwa mailyĩ oou kĩkundinĩ kĩla kyaĩ Lomi. Vaulo aveveewe amaandĩkĩa amatavĩtye ndeto ii: “O na mũikanengane mamutha menyu kwĩka naĩ, methĩwe mĩio, ya ũte ũlũngalu; ĩndĩ ĩnenganei ene kwa Ngai, ta ala me thayu maumite kĩkwʼũnĩ, na mamutha menyu methĩwe mĩio ya ũlũngalu kwa Ngai.” (Alo. 6:13) Vaulo nĩweesĩ nesa vyũ kana Aklĩsto asu nĩmaĩ matonya kũendeea kwĩkala me atheu kĩ-veva, na maiendeea kwonwʼa ũseo ũtathimĩka wa Ngai.

14, 15. Twaĩle kwĩkũlya ata ĩũlũ wa ‘kwĩwʼa kuma ngoonĩ’?

¹⁴ Ũu nowʼo kũilyĩ ũmũnthĩ. Nĩvatonyeka ana-a-asa kana eĩtu-a-asa amwe makethĩwa meekaa maũndũ ta ala meekawa Kolintho. Ĩndĩ o namo nĩmaalyũkile. Nĩmatiie naĩ isu meekaa tene na ‘nĩmathambiwʼe’ meethĩwa me atheu. O naku wĩthĩwe walikĩte ũthũkunĩ mũno kana walikĩte o vanini, ĩkũlye ũilenyʼe ata na Ngai ũmũnthĩ. Nũndũ yu twĩ na mumo wa Ngai na nĩtũkwataa ũekeo wa naĩ sitũ nũndũ wa mumo ũsu, we nũtwʼĩte vyũ kũatĩĩa ũtao ũũ: “Mũikanengane mamutha menyu kwĩka naĩ”? Na nũtwʼĩte ‘kwĩnengane kwa Ngai ta ũla wĩ thayũ kuma kĩkwʼũnĩ’?

¹⁵ Nĩ kana twĩke ũu no nginya tũlee vyũ kwĩkaa na ngenda naĩ ngito ila amwe ma Kolintho meekaa. Ũndũ ũsu nĩ wa vata mũno ethĩwa nĩtũkwenda kwonanyʼa ‘naĩ ndĩtũsumbĩkĩte’ na kana nĩtwĩtĩkĩlĩte mumo wa Ngai kana ũseo wake ũtathimĩka. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ithyĩ nĩtũtwʼĩte vyũ ‘kwĩwʼa kuma ngoonĩ’ kwa kwĩka kĩla tũtonya nĩ kana twĩvathane na naĩ ila amwe matonya kwona ta ite ngito?—Alo. 6:14, 17.

16. Twĩsĩ ata kana Mũklĩsto ndaĩle o kwĩvathana na naĩ ila ngito syĩ syoka?

¹⁶ Kwasũanĩa ĩũlũ wa mũtũmwa Vaulo. Nĩtwĩsĩ nesa kana we ndeekaa naĩ ngito ila iwetetwe ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 6:9-11. Ĩndĩ we mwene no waumbũlile kana aĩ na naĩ. Aandĩkie ũũ: “Nyie nĩ wa mwĩĩ, nĩ mũthoosye naĩnĩ. Nũndũ ũla nĩkaa ndimanyaa: nĩkwĩthĩwa ũla nendaa, ũsu ndiwĩkaa; ĩndĩ ũla nĩmenaa, ũsu nĩwʼo nĩkaa.” (Alo. 7:14, 15) Ndeto isu syĩonanyʼa kana ve maũndũ angĩ Vaulo wamatalaa ta naĩ na aendeee kũkitana namo amasinde. (Soma Alomi 7:21-23.) Ekai tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Vaulo nĩ kana o naitũ twĩthĩwe andũ ‘mewʼaa kuma ngoonĩ.’

17. Nĩkĩ wĩ na wendi wa kwĩkala wĩ mũĩkĩĩku?

¹⁷ Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ĩũlũ wa ũĩkĩĩku. Mũndũ ndetwa Mũklĩsto ate mũĩkĩĩku. (Soma Nthimo 14:5; Aeveso 4:25.) Satani nĩwe “ĩthe wa ũvũngũ.” Nake Anania na Savaila mooaiwe nĩ ũvũngũ. Tũyĩsa kwenda twĩkale ta asu na kwoou twĩvathanaa vyũ na kũkengana. (Yoa. 8:44; Meko 5:1-11) Ĩndĩ twaĩle kwonanyʼa ũĩkĩĩku ũndũnĩ o ũsu wĩ wʼoka? Aiee. Ethĩwa nĩtũtũngaa mũvea mwingĩ nũndũ wa mumo wa Ngai, tũkeethĩawa twĩ aĩkĩĩku o na maũndũnĩ angĩ.

18, 19. Mũndũ mũĩkĩĩku no ũla ũtaneenaa ũvũngũ wĩ ũtheinĩ? Elesya.

¹⁸ Kũkengana nĩ kũweta kĩndũ kĩte kya wʼo. Ĩndĩ o kau Yeova nũtũvatĩte kũneena ũvũngũ wĩ ũtheinĩ vyũ, ve ũndũ ũngĩ ũtũvatĩte. Eeie mbaĩ ya Isilaeli atĩĩ: “Ĩthĩwai atheu; nũndũ nyie Yeova Ngai wenyu nĩ mũtheu.” Amina kwasya ũu nĩwamatavisye maũndũ amwe monanasya mũndũ nĩ mũtheu. Ndeto imwe wamatavisye nĩ ii: ‘Mũikoye; o na mũikakengane, na mũikaneene movũngũ inywʼĩ kwa inywʼĩ.’ (Ali. 19:2, 11) Ndeto ya Kĩevelania ĩla ĩalyũlĩtwe “mũikakengane” no yonanasya “mũikethĩwe na ũseleke.” Mũndũ nũtonya kwĩthĩwa ataneenaa ũvũngũ wĩ ũtheinĩ, ĩndĩ ũndũ wa kũmakya mũndũ o ũsu nũtonya kwĩthĩwa na ũseleke ũkethĩa etuma angĩ maĩkĩĩa maũndũ mate ma wʼo.

¹⁹ Kwa ngelekanyʼo, mũndũ nũtonya kũtavya mũnene wake kana athũkũmi ala angĩ wĩanĩ kana ũnĩ ndeĩthwa kwʼo, kana akamea euma wĩanĩ tene nũndũ e na mũvango na ndakĩtalĩ. Aĩ na aimatavya ũu kĩla ũvangĩte no kwĩsĩla ndukanĩ athooe ndawa kana kũthi one ndakĩtalĩ amũĩve ĩkoani wĩ nayo. Kĩtumi kĩla kĩnene wĩ nakyo kya kũtĩa wĩanĩ nĩ kana eenda kuma mũsyĩ tene nũndũ wa savalĩ wĩ nayo, kana eenda kũkwata mũthenya ũtonya kũtinda na andũ make maithambĩa. O na kau ĩla mũndũ ũsu wasya e na mũvango na ndakĩtalĩ ve ka-ũwʼo keĩĩ o vo, no wasye ũsu nĩ mũndũ mũĩkĩĩku? Kana wasya ũsu nĩ mũndũ wĩ na ũseleke? Ve ngelekanyʼo ingĩ o naku ũtonya kũnengane syĩkwonanyʼa ũndũ mũndũ ũtonya kwĩthĩwa na ũseleke maũndũnĩ. Mavinda amwe mũndũ mũseleke nũtonya kwĩka ũu nĩ kana ndakosewe ĩtambya, kana atetheke ĩla angĩ mekũũmĩa. O na kau mũndũ ta ũsu nũtonya kwĩthĩwa atanakengana ũtheinĩ, nata mwĩao ũũ wa Ngai: “Mũikakengane” kana, mũikethĩwe na ũseleke? Kwasyoka ũsũanĩe ĩandĩko yĩĩ ya Alomi 6:19 yĩla yaasya: “Ĩnenganei mamutha menyu methĩwe ngombo sya ũlũngalu kũvika kũvathĩka.”

20, 21. Ethĩwa nĩtũtũngaa mũvea kwondũ wa mumo wa Ngai, no nginya twĩvathane na kyaũ kĩngĩ?

²⁰ Kĩla tũkwenda kũweta nĩ kĩĩ: Ethĩwa nĩtũtũngaa mũvea vyũ nũndũ wa mumo wa Ngai, tũkeevathanaa na naĩ syonthe eka o naĩ ngito ta ũlaalai na ũnywi, ila amwe ma Kolintho meekaa tene. Ethĩwa nĩtwĩtĩkĩlĩte mumo wa Ngai, kana ũseo wake ũtathimĩka, tũikevathanaa na ũlaalai wĩ wʼoka, ĩndĩ tũkatataa vyũ tũikethĩwe na kamũtuo ka kwĩtanĩthya na syĩndũ mbathe. O na ĩngĩ ethĩwa nĩtwĩnenganĩte mamutha maitũ methĩwe ngombo sya ũlũngalu, tũikevathanaa na ũnywi wĩ wʼoka ĩndĩ tũkatataa vyũ ĩla tũũnywʼa tũikanywʼe nginya wĩthĩe nĩ ta twĩ vakuvĩ kũmilwa. No kwĩthĩwa twĩ na vata wa kwĩkĩa kĩthito kingĩ nĩ kana tũikese kũlika mavĩtyonĩ ta asu, ĩndĩ kĩthito kyu ti kya mana nũndũ kaũ ũsu no tũũsinde.

²¹ Nĩtwendaa vyũ kwĩvathana na naĩ ngito vamwe na naĩ ila ingĩ ite ngito. Ĩndĩ o na tũkekĩa kĩthito ata tũiema kũvĩtya. O na vailyĩ oou, o ta Vaulo tũyaĩlĩte kwĩsa kũola kĩthito kitũ. Eekĩie vinya ana-a-asa make akyasya: “Mũiketĩkĩle ĩndĩ naĩ ĩsumbĩke mĩĩnĩ yenyu ĩla ĩkusaa, kũvikĩa kwĩwʼa mĩmeo yayo.” (Alo. 6:12; 7:18-20) Kũkita tũikeke naĩ o na yĩva kwonanasya nĩtũtũngaa mũvea kuma ngoonĩ kwondũ wa mumo ũla Ngai watwonisye kwĩsĩla vala ve Klĩsto.

22. Nĩ ũathimo wĩva weteele ala monanasya nĩmatũngaa mũvea kwondũ wa mumo wa Ngai?

²² Nũndũ wa mumo, kana ũseo ũtathimĩka wa Ngai, nũtũekeetwe naĩ sitũ na no tũekeawa ĩla twavĩtya. Na kwoou nũndũ nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mumo ũsu wa Ngai, nĩtũtatei vyũ tũikethĩwe na kĩmanyĩo kya kwĩka naĩ ila andũ amwe matonya kũtala ta naĩ nini. Tweeka ũu tũkakwata ũathimo ũũ Vaulo waisye ũtweteele: “Yu nĩmũthaĩtwʼe kuma naĩnĩ, na mwatwʼĩka athũkũmi ma Ngai, mwĩ na ũsyao wenyu kũvika kũvathĩka, na mũminũkĩlyo nĩ thayũ ũtathela.”—Alo. 6:22.